Sasachakuykuna ukhupi suyakuy

“Tukukuy p’unchaykunataqa manchakuy sinchi sasa tiempokunan chayamunqa” (2 TIMOTEO 3:1).

¿JAYK’AQLLAPAS rikurqankichu otaq uyarirqankichu kay jina desgraciakunata?

● Juj millay onqoymi askha runakunata wañuchin.

● Yarqaymi pachajninpi runakunata wañuchin.

● Terremoto pasaqtinmi waranqanpi runakuna wañupunku, askha runakunataqmi mana wasiyoq qhepakapunku.

Kunanqa kaypin piensaykunapaq jina willakuykunata leenki, Bibliaqa ñaupaqmantañan willarqan chaykunaqa “tukukuy p’unchaykunapi” pasananta.

Kay willakuykunaqa manan millay tiempopi kausasqanchismantachu explicashan, chaytaqa yachanchisñan. Aswanpas suyakuyniyoq kananchispaqmi yanapawasun. Kaypin sut’ita yachanki imaynatas soqta profeciakunaq cumplikusqan rikuchin, “tukukuy p’unchaykunaqa” pisillamanta tukukapunanta. Chhayna kasqanta mana creeq runakunaq nisqankumanpas kutichinqan. Rimallanqataqmi imaraykun seguro kasunman allin tiempokuna chayamunanmanta.

1. Terremotokuna

“Kallanqataqmi jatun terremotokunapas” (LUCAS 21:11)

● Haití nacionpi terremoto pasaqtinmi televisionpi noticia willaqkuna chay lugarman risqaku, jinaspan wasikunaq thuniykusqa ukhumanta uyarisqaku wawa waqamushaqta. Chay wawaqa Winnie sutiyoqmi kasqa, wata tawa killachallayoq. Payllan salvaskusqa tayta-mamanqa wañukapusqakun.

¿IMATAN WILLAKUYKUNA RIKUCHIN? Enero 2010 watapi Haití nacionpi jatun terremoto pasaqtinqa 300.000 más runakunan wañupurqanku, 1.300.000 runakunataq mana wasiyoq qhepakapurqanku. Chay terremotoqa nishu fuerten karqan magnitud 7 nisqa. Ichaqa manan chayllachu karqan, Abril 2009 watamanta abril 2010 watakamaqa, yaqa 18 jatun terremotokunan mundontinpi pasarqan.

JUJKUNAN NINKU: Kay tiempopiqa manan terremotokunaqa nishuchu karqan. Aswanpas tecnología ñauparisqanraykun terremotokuna pasananmantaqa aswan ratulla yachanchis

¿CHEQAQCHU CHAY NISQANKU? Bibliaqa manan tukukuy p’unchaykunapi jayk’a terremotokuna pasasqanmantachu astawanqa riman. Aswanpas “jatun terremotokuna” “kayneqpi chayneqpi” pasananmantan riman. Chaykunaqa sut’itan kay tiempopi rikukunan karqan (Marcos 13:8; Lucas 21:11).

¿IMA NIWAQTAQ? ¿Kashanchu Bibliaq willasqanman jina jatun terremotokuna?

Terremotokunaq pasasqallanqa manapaschá sut’itachu rikuchinman tukukuy p’unchaykunapi tiyasqanchista. Ichaqa juj profeciakunapas junt’akushanmi, iskaykaqmanta rimasun.

[Willakuy]

“[Kay jallp’a pachata estudiaqkunaqa] jatun terremotokuna nispan niyku. Runakunan ichaqa desgraciakuna nispalla ninku” (KEN HUDNUT, ESTADOS UNIDOSMANTA JALLP’ATA ESTUDIAQKUNA)

[Fotota orqorqan]

© William Daniels/Panos Pictures

2. Yarqay

“Kallanqataqmi yarqaypas” (MARCOS 13:8)

● Juj runan Níger nacionpi tarikuq Quaratadji llaqtachaman chayarqan. Paypa primonkuna, wayqenkuna, panankunapas juj ladomantan chayman jamusqaku sinchi yarqaypi tarikuspa. Chay runaqa sapallansi seq’a patapi pampaman wijch’ukun. ¿Imarayku? Chay llaqtachapi umalliqmi willakun: “Payqa manan familianman mijuyta qoyta atinchu, chaymi p’enqakunraq paykunaq uyanta qhawaykuytapas”, nispa.

¿IMATAN WILLAKUYKUNA RIKUCHIN? Tanteakusqanman jina, mundontinpi qanchis runakunamantan juj runa tukuy tiempo yarqaypi tarikun. África subsahariana ladopiqa aswanraqmi, chaypiqa kinsa runallamantan juj runa yarqaypi tarikun. Chayta aswan allinta entiendenapaq kaypi yuyaykuy. Juj taytay-maman juj wawayoq kanku mijunaqa iskay runallapaqmi kashan, chhaynaqa ¿pin yarqaypi tarikunqa? ¿Taytachu icha mamachu? Askha familiakunan chhayna sasachakuypi sapa p’unchay tarikunku.

JUJKUNAN NINKU: Kay allp’a pachaq wiñachisqan mijuykunaqa allintan llapa runapaqpas aypan. Runakunan ichaqa mana allintachu chay mijuykunata rakinku.

¿CHEQAQCHU CHAY NISQANKU? Kay tiempopiqa askhatapunin mijuykunata wiñachikurqan, rakikurqanpas. Chaywanmi gobiernokunapas yarqaytaqa chinkachiyta atinku. Ichaqa unay tiempoñan chaypaq kallpachakushanku chaypas, manan yarqayta chinkachiyta atinkuchu.

¿IMA NIWAQTAQ? ¿Junt’akushanchu Marcos 13:8 textopi nisqan? Kay pachapi imaymanakunaña ñauparishan chaypas, yarqaypichu runakuna tarikushanku?

Terremotokunapas yarqaypas kay tukukuy p’unchaykunapi juj señalmanmi apallantaq. Qatimuqta qhawarisun.

[Willakuy]

“Neumonía, diarrea onqoykunawan wañuq askha wawakunan salvakunkuman karqan sichus allin alimentasqa kankuman karqan chayqa” (ANN M. VENEMAN, UNICEF NISQAMANTA EX DIRECTORA)

[Fotota orqorqan]

© Paul Lowe/Panos Pictures

3. Onqoykuna

“Mast’arikuq millay onqoykuna” (LUCAS 21:11)

● Bonzali sutiyoq runaqa juj postapin llank’arqan, África nacionpi. Chay nacionpi runakunaqa paykunapuran guerraman jaykusqaku. Bonzaliqa tukuy atisqantan ruwasqa minerokunata jampinanpaq, paykunan Marburgo viruswan contagiakusqaku.a Payqa mensajekunatan apachisqa jatun llaqtapi hospitalkunaman yanapayta mañakuspa, ichaqa manan pipas jamusqachu. Tawa killa pasaqtinñan yanapay chayamusqa, ichaqa Bonzaliqa wañupusqañan. Payqa minerokunata yanapashaspan Marburg onqoywan contagiachikusqa.

¿IMATAN WILLAKUYKUNA RIKUCHIN? Neumonía jina gripe onqoykuna, diarreata jap’ichiq onqoykuna, sida, tuberculosis, paludismo onqoykunaqa sinchi millaymi, chaykunawantaqmi askha runakuna onqonku. Chay pisqa clase onqoykunawanmi 2004 watapi yaqa 11 millones runakuna wañurqanku. Chaytan nillasunmantaq: “Watantinpiqa sapa kinsa segundollapin juj runa wañurqan”, nispa.

JUJKUNAN NINKU: Pachantinpi runakunaqa astawanmi yapakushallanku, chayraykun aswan askha runa onqollantaq.

¿CHEQAQCHU CHAY NISQANKU? Pachantinpi runakunaqa astawanña yapakamun chaypas, runakunaq imaymanapi ñauparisqankupas yapakamurqanmi. Ejemplopaq, onqoykunata tarinankupaq, controlanankupaq, jampinankupaq ima. Chhaynaqa, ¿manachu onqoykuna pisiyanan? Ichaqa astawanmi yapakushan.

¿IMA NIWAQTAQ? ¿Ñak’arishankuchu runakuna imaymana onqoykunawan Bibliaq willasqanman jina?

Terremotokuna, yarqay, onqoykuna imaqa millonninpi runakunatan ñak’arichin. Wakin millonninpi runakunataq llaqtamasinkuq makinpi sufrinku, wakintaqa paykunata cuidaqninku imaraqmi sufrichin. Qhawarisunchis chaymanta Bibliapi profeciakuna imachus nisqanta.

[Willakuy]

[Willakuy]

“Mancharikunapaqmi juj león otaq ima salqa animalpas mijuwasunman chayqa, ichaqa chhaynatan mancharikullasunmantaq imapas ukhunchismanta mijumuwashasunman chayqa, chaytataq reparakusunman chayqa (MICHAEL OSTERHOLM, ONQOYKUNATA ESTUDIAQ)

[Fotota orqorqan]

© William Daniels/Panos Pictures

4. Familiankuta mana munakuqkuna

“Runakunan kanqa [...] runamasinkuta [otaq familiankuta] mana munakuqkuna” (2 TIMOTEO 3:1-3)

● Chris sutiyoq warmiqa familiakunapi maqanakuy ama kananpaqmi llank’an. Paymi willakun: “Juj kutinmi juj señora nishu maqaykusqa jamusqa, payqa mana reqsiyraqmi jamusqa. Wakin warmikunaqa sinchi maltratasqan jamunku, chaymi rimaykuqtiykuqa pampallataña qhawankupas”, nispa.

¿IMATAN WILLAKUYKUNA RIKUCHIN? África ladopi kaq nacionpin pachajmanta yaqa 30 warmikuna violasqa kasqaku wawallaraq kashaqtinku. Chay nacionpin encuestata ruwarqanku, jinaspa pachajmanta 30 más qharikuna nisqaku: “Allillanmi warmikunata maqayqa”, nispa. Ichaqa manan warmikunallachu maqasqa kanku. Canadá nacionpiqa pachajmanta yaqa 30 qharikunatan esposanku maltratan.

JUJKUNAN NINKU: Karqanpunin wasipi maqanakuykunaqa, kay tiemponchispin astawanqa chayta rikukun.

¿CHEQAQCHU CHAY NISQANKU? Runakunaqa astawanmi repararqanku familiakunapi chay pasasqanta. Ichaqa, ¿yanaparqanchu runakunata chay yachasqanku wasipi maqanakuykunata pisiyachinankupaq? Manan. Familiapi munakuyqa astawanmi chiriyapushan.

¿IMA NIWAQTAQ? ¿Junt’akushanchu 2 Timoteo 3:1-3? ¿Manañachu familiankuta munakunku askha runakuna?

Pisqa kaq profeciaq junt’akusqanqa tiyasqanchis kay jallp’a pachanchiswanmi tupashan. Qhawarisunchis Bibliaq imachus nisqanta.

[Willakuy]

“Familiapi maqanakuykunataqa manan ancha denunciankuchu. Juj warmin 35 kutitaraq qosanwan maqachikun, chaymantañan policiamanqa rin” (WASIPI MAQANAKUYKUNA AMA KANANPAQ LLANK’AQ, GALES NACIONMANTA)

5. Jallp’a pachata malograsqanku

“[Diosmi] jallp’a pacha malograqkunatapas ch’usaqman tukuchinqa” (APOCALIPSIS 11:18)

● Nigeria nacionpin Kpor llaqtachapi Pirri sutiyoq runan palmeramanta orqosqa vinota venden. Ichaqa manañan chaypi llank’apuyta atinchu, Delta del Níger nisqapi askhanpi petróleo lluyta palmerakunata malograpusqanrayku. Paymi nin: “Challwakunatan wañuchin, cuerpoykutan maltratan, mayuykutapas qhellichanmi. Noqaqa manan imapipas llank’ayta atinichu”, nispa.

¿IMATAN WILLAKUYKUNA RIKUCHIN? Yachaqkunaq willasqanman jina, basuratan lamar qochaman sapa watan jich’aykunku soqta millón más toneladakunata. Chay basurapiqa kuskansi kashan plasticokuna, chay plasticokunas pachaj-pachaj watakunapiraq chinkapunman. Kay pachata qhellichasqakumantapas runakunaqa kay jallp’a pachapi imaymana kaqkunatan usqhaylla tukurushanku. Especialistakunan ninku: “Runakunaq juj watapi tukusqankumanta jallp’anchis allichakapunanpaqqa wata pisqa killatan necesitan. Sichus runakunapas tukuy imaymana utilizasqankupas yapakushallanqa chayqa, 2035 watapaqqa jallp’anchis jina juj jallp’a pachatawanpas necesitasunman ajinan kanqa”, nispa. Chaymi lloqsimurqan Australia nacionmanta periodicopi (Sydney Morning Herald).

JUJKUNAN NINKU: Runakunaqa yachayniyoq allin yuyayniyoqmi kanku kay jallp’anchis malograkushasqanta allichanankupaq.

¿CHEQAQCHU CHAY NISQANKU? Kay jallp’a pacha ama astawan qhellichakunanpaq llank’aqkunaq kallpachakusqankuraykun wakin runakunaqa manaña nishutachu jallp’anchista qhellichashanku. Ichaqa jallp’anchisqa imaymanawanmi askhanpi sapa kutilla qhellichasqa kashan.

¿IMA NIWAQTAQ? ¿Necesitasunchu kay jallp’a pachata Dios prometesqanman jina salvananta?

Kay pisqantin profeciakunata t’aqwirimusqanchismantapas, Bibliaqa willallantaqmi kay tukukuy p’unchaykunapi allin ruwaykunapas pasananta. Chaymanta kunan rimasun.

[Willakuy]

“Juch’uy chajrachaymi kunanqa venenoyoq chajraman tukupun” (ERIN TAMBER, PAYQA ESTADOS UNIDOSPA URAY LADONPIN TIYAN. CHHAYNAPIN TARIKURQAN 2010 WATAPI GOLFO DE MÉXICO NISQAMAN PETROLIOTA JICH’AKUSQANRAYKU)

[Recuadro]

¿Dioschu juchayoq?

Biblian willarqan kay tiempopi imaymana mana allinkuna pasananta. Ichaqa, ¿Dioschu juchayoq khaynapi tarikunanchispaq? ¿Dioschu sufrichiwanchis? Chaykunatan sut’ita yachanki ¿Munawaqchu wiñaypaq kusisqa kausayta? nisqa libropi 26 leccionpi. Chaytaqa Jehová Diospa testigonkunan ruwan.

[Fotota orqorqan]

U.S. Coast Guard photo

6. Pachantinpi Diosmanta willakun

“Diospa gobiernonmanta allin willakuykunan pachantinpi willasqa kanqa” (MATEO 24:14)

● Vaiatea sutiyoq warmiqa Tuamotú (Océano Pacífico) nisqapi tarikuq jujnin islapin tiyan. Tiyasqan ladopiqa yaqa 80 juch’uy islachakunan kashan, chaykunan 803.000 kilómetros jinapi mast’arisqa kashan, chaypitaqmi 16.000 jinalla runakuna tiyanku. Chaywanpas Jehová Diospa testigonkunaqa visitarqankun chay señorata vecinonkunatapas. ¿Imaynapin chay karutaraq chayarqanku? Paykunaqa Diospa gobiernonmanta allin willakuykunatan llapa runaman apayta munanku, maypiña tiyanku chaypas.

¿IMATAN WILLAKUYKUNA RIKUCHIN? Diospa gobiernonmanta willakuykunaqa kay pachaq k’uchunkunakamaraqmi chayan. Ejemplopaq, 2010 watallapin Testigokunaqa 1.600 millón más horakunata ruwarqanku runakunaman yachachispa, 236 nacionkunapi. Chayqa 30 minutostapas sapanka Testigo runakunaman sapa p’unchay yachachinman jinan. 2000 watamanta 2009 watakamaqa 20.000 millón más qelqakunatan runakunaman yachachispa rakimurqanku.

JUJKUNAN NINKU: Bibliamanta yachachikuykunaqa waranqa-waranqa watakunañamá runakunaman willakushan.

¿CHEQAQCHU CHAY NISQANKU? Askha runakunan Bibliamanta willakuykunata juj runakunaman apanku. Ichaqa yaqa llapankun juj tiempolla wakin llaqtallapi willarqanku. Jehová Diospa testigonkunan ichaqa organizakurqanku mundontinpi willanankupaq, chhaynapitaqmi millonninpi runakunaman chayashanku. Testigokunaqa manan pisiparankuchu atiyniyoq runakunaq, autoridadkunaq sinchi qatiykachasqanña, jark’asqanña karqanku chaypas (Marcos 13:13).a Chaymantapas Testigokunaqa tiemponkutan t’aqanku runakunaman yachachinankupaq qelqakunata qonankupaqpas; chaykunataqa gratisllan ruwanku. Chay llank’ayninkuqa sonqomanta donacionkunallawanmi apakun.

¿IMA NIWAQTAQ? ¿Pachantinpichu Diospa gobiernonmanta allin willakuykuna willakushan? Kay profeciaq cumplikusqanwan, ¿suyakusunmanchu jamuq tiempopi allin kausay chayamunanta?

[Willakuy]

[Willakuy]

“Noqaykuqa willashallasaqkun allin willakuykunata, Diospa munayninman jina. Chaypaqqa tukuy atisqaykutan ruwasaqku runakunaman chayanaykupaq” (ANUARIO DE LOS TESTIGOS DE JEHOVÁ 2010)

Sumaq kausayqa ñan chayaramunqaña

“Pisi tiempomantaqa chinkapullanqan millay runakunaqa, maskhaspaykipas manañan tarinkichu. Llamp’u sonqokunan ichaqa kay hallp’ata chaskinqaku, sumaq thak-nisqataq tiyakunqaku” (SALMOS 37:10, 11)

¿MUNAWAQCHU chay profecía junt’akunanta? Munashankichá. Kashanmi razonkuna chay simikuna junt’akunanpi creenapaqqa.

Ñaupaqpi articulokunan wakillanmanta explicarqan imakunachus kay “tukukuy p’unchaykunapi” pasananta (2 Timoteo 3:1-5). Diosmi chay Biblia qelqaqkunata yuyaycharqan imakuna pasananta willanankupaq, chhaynapitaq suyakuyniyoq kananchispaq (Romanos 15:4). Chay profeciakunaq cumplikusqanmi sut’ita rikuchin problemakunaqa pisi tiempollamanta chinkapunanta.

¿Iman pasanqa tukukuy p’unchaykuna qhepaman? Diospa gobiernonmi runakunata kamachinqa (Mateo 6:9, 10). Qhawariy imakunan kay pachapi pasanqa chayta:

● Manañan yarqay kanqachu. “Suyupi askhallaña trigo kachun, orqo patakunapi askhallaña aytikuchun” (Salmos 72:16).

● Onqoykuna chinkapunqa. “Manan mayqellanpas: Onqosqan kani, ninqachu” (Isaías 33:24).

● Kay pacha allichakapunqa. “Ch’inneqpas ch’aki pampapas kusikunqan, wakmanta t’ikarispan q’ochukunqa (Isaías 35:1).

Kaykunaqa wakillanmi Bibliaq willasqan sumaq profeciakuna, chaykunan pisillamanta junt’akunqa. Astawan yachayta munanki chayqa, Jehová Diospa jujnin testigonta valekuy chay sumaq tiempo qayllaykamushasqanmanta astawan explicanasuykipaq.