Diospaq kausasunchis juñunakuypi astawan yachanapaq
2-8 MARZO
BIBLIAPI QORI JINA YACHACHIKUYKUNA | GÉNESIS 22, 23
“Jehová Diosmi Abrahanta pruebaman churaran”
(Génesis 22:1, 2) Chaykuna qhepatan Diosqa Abrahanta probaran, nirantaq: Abrahán, nispa. Paytaq kutichiran: Kaypin kashani, nispa. 2 Jinan Diosqa niran: Kunanqa munasqayki sapallan churiyki lsaacta pusay, jinaspa Moriah jap’iyman riy, chaypin payta ruphachina sacrificiota jaywamuwanki, noqa nisayki chay jujnin orqo patapi, nispa.
w12-S 1/1 pág. 23 párrs. 4-6
¿Imanaqtinmi Jehová Dios Abrahanta niran wawanta ofrendata jina jaywananpaq?
Jehová Diosmi Abrahanta niran: “Munasqayki sapallan churiyki lsaacta [...] ruphachina sacrificiota jaywamuwanki”, nispa (Génesis 22:2). Jehová Diosqa yacharanmi Abrahán Isaacta mayta munakusqanta, chaymi niran: “Munasqayki sapallan churiyki” nispa. Jehová Diospas chhaynatan churin Jesusta munakuran. Chaymi iskay kutipi cielomanta nimuran: “Kaymi munakusqay Churiyqa”, nispa (Marcos 1:11; 9:7).
Traducción del nuevo mundo Bibliapi nisqanman jinaqa, Jehová Dios Abrahanta kamachispaqa “ama jinachu” nispan qallariran. Bibliamanta yachaq runan niran: “Chayta nisqanwanmi SEÑORQA sut’ita rikuchisharan Abrahanman kamachisqanqa sasa ruway kasqanta”, nispa. Abrahanpas sinchitachá llakikuran. Jehová Diospa sonqonpas sinchita nanaran munakusqan Churinta ñak’arichishaqtinku wañuchishaqtinkupas. Manan jayk’aqpas chhaynataqa sonqon nanaranchu nitaq nananqapaschu.
Manapaschá allinpaqchu qhawarinchis Jehová Dios Abrahanman chay kamachisqantaqa. Jehová Diosmi ichaqa jark’aran wawanta amaña wañuchinanpaq, chhaynapin Abrahanqa mana sonqo nanaytachu ñak’ariran. Isaactaña wañuymanta salvaran chaypas, Jehová Diosqa manan kikin Churinta salvaranchu, aswanmi “llapanchisrayku wañunanpaq entregaran” (Romanos 8:32). ¿Imanaqtinmi Jehová Dios sonqonña mayta nanashaqtinpas chayta ruwaran? “Churinrayku kausayta chaskinanchispaq” (1 Juan 4:9). Chhaynatataq Jehová Dios munakuwanchis chayqa, noqanchispas kallpachakunanchismi payta astawan munakunanchispaq.
(Génesis 22:9-12) Diospa nisqan cheqasman chayaspankutaq, Abrahanqa altarta perqaspa llant’ata chayman tauqaykuran. Churin Isaacta mayt’uykuspataq altar pata llant’aman churaykuran. 10 Jinaspan Abrahanqa cuchillota oqariran churinta nak’ananpaq, 11 chayllamanmi Señor Diospa angelninqa janaq pachamanta wajamuspa niran: ¡Abrahán, Abrahán!, nispa. Paytaq kutichiran: Kaypin kashani, nispa. 12 Jinan nimuran: Ama waynachata nak’aychu, amataq imanaypaschu, yachaniñan Diosta manchakuq kasqaykita, manan sapan churiyki qoytapas jark’akuwarankichu, nispa.
(Génesis 22:15-18) Señor Diospa angelnintaq janaq pachamanta iskay kaq kutita Abrahanta wajamuspa 16 niran: Señor Diosmi nin, kayta ruwasqaykiraykun, manataq sapan churiykita qoytapas jark’awasqaykiraykun noqaqa sutiypi jurani anchatapuni qanta saminchanaypaq. 17 Anchatapunin mirayniykita askhayachisaq janaq pacha ch’askakunata jina, lamar-qocha patapi aqota jina. Mirayniykin auqaykikunata atipanqa, 18 simiyta kasukusqaykiraykun kay llapan ayllukunapaqpas samincha kanqaku, nispa.
w12 15/10 págs. 23, 24 párr. 6
Diosta kasukuspaqa promesankuna hunt’akusqantan rikunki
6 Jehová Diosqa promesankunapi confiananchispaqmi juramentokunata ruwarqan, khaynatan qallariq: “Ñoqa Apu Señor Diosmi sutiyrayku jurani”, nispa (Ezeq. 17:16). Bibliapiqa tawa chunka más Jehová Diospa jurasqankunan rikhurin, yaqapaschá aswan reqsisqaqa Abrahamman jurasqan. Watakunaq pasasqanpin askha promesakunata ruwarqan, chaykunan rikuchirqan churin Isaacmanta Prometesqa Miray rikhurimunanta (Gén. 12:1-3, 7; 13:14-17; 15:5, 18; 21:12). Ichaqa Jehová Diosmi kamachirqan munakusqan churinta sacrificiopi haywananpaq. Abrahamqa usqhayllan kasukurqan, hinan wañuchinanña kashaqtin huk ángel tatichirqan. Chaymi Diosqa jurarqan: “Kayta ruwasqaykiraykun, manataq sapan churiykita qoytapas hark’awasqaykiraykun ñoqaqa sutiypi jurani anchatapuni qanta saminchanaypaq. Anchatapunin mirayniykita askhayachisaq hanaq pacha ch’askakunata hina, lamar-qocha patapi aqota hina. Mirayniykin awqaykikunata atipanqa, simiyta kasukusqaykiraykun kay llapan ayllukunapaqpas samincha kanqaku”, nispa (Gén. 22:1-3, 9-12, 15-18).
Maskhasun ancha allin yachachikuykunata
(Génesis 22:5) Chaymi Abrahanqa kamachinkunata niran: Kaypi asnontin suyashawayku, noqawan churiypiwantaq jaqaykama rispa Diosta yupaychamusaqku, jinaspataq kutimusaqku, nispa.
Abrahamqa Diospa amigonmi karan
13 Manaraq orqoman wichashaspan Abrahamqa serviqninkunata niran: “Kaypi asnontin suyashawayku, noqawan churiypiwantaq jaqaykama rispa Diosta yupaychamusaqku, jinaspataq kutimusaqku”, nispa (Gén. 22:5). ¿Imaraykun niran “kutimusaqku” nispa churin wañupunan kashaqtin? ¿Llullakusharanchu chayta nispa? Manan. Abrahamqa confiaranmi Isaacta wañusqanmanta Diospa kausarichimpunanpi (leey Hebreos 11:19). Jehová Diosmi Abrahamta esposantapas yanaparan wawayoq kanankupaq, kuraqña karanku chaypas (Heb. 11:11, 12, 18). Chaymi Abrahamqa yacharan Jehová Diosqa tukuy imatapas ruway atisqanta. Manaña chay p’unchaypi imachus sucedenanta yacharanchu chaypas, Jehová Diospin confiaran. Chaymi Abrahammanta Biblia nin: “Llapa iñiqkunaq taytan”, nispa.
(Génesis 22:12) Jinan nimuran: Ama waynachata nak’aychu, amataq imanaypaschu, yachaniñan Diosta manchakuq kasqaykita, manan sapan churiyki qoytapas jark’akuwarankichu, nispa
it-2-S pág. 703 párrs. 4, 5
Ñaupaqmantaña jamuq tiempopi imachus pasananta yachay, ñaupaqmantaña jamuq tiempopi imachus pasananta ruway
Ñaupaqmantaña jamuq tiempopi imachus pasananta yachay. Jehová Dios munanman chayqa yachanmanmi jamuq tiempopi imachus pasananta. Mayninpi chayta ruwanña chaypas, chanin ruwaq munakuq kasqanman jinan ruwan. Jinaspapas Bibliapin willawanchis Jehová Dios imata ruwananpaqpas ñaupaqtaqa imakuna pasasqantaraq allinta qhawarisqanta.
Chaymi Génesis 11:5-8 nisqapi willawanchis, Jehová Diosqa Babel llaqtapi runakuna imachus ruwashasqankuta qhawarispaña mana allin ruwasqankuta tatichinanpaq rimayninkuta cambiaran. Sodoma, Gomorra llaqtakunapi runakuna sinchi millaykunata ruwashaqtinkutaq, Jehová Diosqa Abrahanta niran: “Sodoma Gomorra contran aswan-aswanta wajakamunku, juchankupas sinchi millaypuniñan. Kunanqa uraykusaq, jinaspa ruwasqankuta rikumusaq wajakamusqankuman jinapunichus kashan icha manachus chayta, ajinapin yachasaq”, nispa (Gén. 18:20-22; 19:1). Chaymantapas Diosqa ‘Abrahantaqa reqsinin’ nispa niran. Qhepamanmi ichaqa Abrahanqa Diospi astawan iñisqanrayku mana manchakuranchu churin Isaacta ofrendata jina jaywayta, chayta rikuspan Diosqa niran: “Yachaniñan Diosta manchakuq kasqaykita, manan sapan churiyki qoytapas jark’akuwarankichu”, nispa. (Gén. 18:19 NM; 22:11, 12; tupanachiy Neh. 9:7, 8; Gál. 4:9).
Bibliata leenapaq
(Génesis 22:1-18) Chaykuna qhepatan Diosqa Abrahamta probarqan, nirqantaq: Abraham, nispa. Paytaq kutichirqan: Kaypin kashani, nispa. 2 Hinan Diosqa nirqan: Kunanqa munasqayki sapallan churiyki lsaacta pusay, hinaspa Moriah hap’iyman riy, chaypin payta ruphachina sacrificiota haywamuwanki, ñoqa nisqayki chay huknin orqo patapi, nispa. 3 Hinaqtinmi Abrahamqa tutallamanta sayarispa asnonta caronarqan, iskay kamachinta churin lsaactawantaq waqyarqan. Llant’atapas ruphachina sacrificiopaq llant’arqan, hinaspanmi puririrqanku Diospa nisqan cheqasman. 4 Kinsakaq p’unchaypitaq Abrahamqa qhawarirqan, hinaspa karumanta chay cheqasta rikurqan. 5 Chaymi Abrahamqa kamachinkunata nirqan: Kaypi asnontin suyashawayku, ñoqawan churiypiwantaq haqaykama rispa Diosta yupaychamusaqku, hinaspataq kutimusaqku, nispa. 6 Hinan Abrahamqa ruphachina sacrificiopaq llant’ata hoqarispa churin Isaacman q’epichirqan, paytaq ninata cuchillotawan makinpi aparikurqan, iskayninkutaq kuska rirqanku. 7 Isaacqa taytan Abrahamtan nirqan: Taytáy, nispa. Paytaq kutichirqan: ¿Ima ninkin, churíy? nispa. Isaactaq nirqan: Kayqa ninapas llant’apas, ¿maytaq borregori ruphachina sacrificiopaq? nispa. 8 Chaymi Abrahamqa kutichirqan: Churíy, kikin Diosmi ruphachina sacrificiopaq borregotaqa churamunqa, nispa. Iskayninkutaq risharqanku. 9 Diospa nisqan cheqasman chayaspankutaq, Abrahamqa altarta perqaspa llant’ata chayman tawqaykurqan. Churin Isaacta mayt’uykuspataq altar pata llant’aman churaykurqan. 10 Hinaspan Abrahamqa cuchillota hoqarirqan churinta nak’ananpaq, 11 chayllamanmi Señor Diospa angelninqa hanaq pachamanta waqyamuspa nirqan: ¡Abraham, Abraham! nispa. Paytaq kutichirqan: Kaypin kashani, nispa. 12 Hinan nimurqan: Ama waynachata nak’aychu, amataq imanaypaschu, yachaniñan Diosta manchakuq kasqaykita, manan sapan churiyki qoytapas hark’akuwarqankichu, nispa. 13 Hinan Abrahamqa qhepanta qhawarikuspa huk anejota rikurqan waqranmanta huk ch’aphra-ch’aphraqpi chakaykusqata. Hinaspan payqa asuykuspa anejota hap’irqan, churinpa rantinpitaq ruphachina sacrificiota haywarqan. 14 Chaymi Abrahamqa chay cheqasta suticharqan “Señor Diosmi churamunqa”, nispa. Chaytan kunankama ninku: “Señor Diospa orqonpin churamusqa kanqa”, nispa. 15 Señor Diospa angelnintaq hanaq pachamanta iskaykaq kutita Abrahamta waqyamuspa 16 nirqan: Señor Diosmi nin, kayta ruwasqaykiraykun, manataq sapan churiykita qoytapas hark’awasqaykiraykun ñoqaqa sutiypi jurani anchatapuni qanta saminchanaypaq. 17 Anchatapunin mirayniykita askhayachisaq hanaq pacha ch’askakunata hina, lamar-qocha patapi aqota hina. Mirayniykin awqaykikunata atipanqa, 18 simiyta kasukusqaykiraykun kay llapan ayllukunapaqpas samincha kanqaku, nispa.
9-15 MARZO
BIBLIAPI QORI JINA YACHACHIKUYKUNA | GÉNESIS 24
“Isaacpaq juj warmita maskhapunku”
(Génesis 24:2-4) Abrahanmi aswan machukaq kamachin mayordomota wajaspa niran: Kunanqa makiykita phakay ukhuman churaykuy, 3 jinaspa jurapuway janaq pacha kay pacha Señor Diospa sutinpi, Canaán warmikunamantaqa amapuni churiypaq warmita pusamunaykipaq, paykuna ukhupin noqa tiyani. 4 Aswanpas rinki jallp’ayta aylluypata, jinaspan churiy Isaacpaq warmita pusamunki, nispa.
“Arí, risaqmi”
Abrahanqa Eliezertan juramentota ruwachiran amapuni Canaán llaqtamanta esposata conseguinanpaq. ¿Imarayku? Cananeo runakunaqa millaytan kausaranku manan Jehová Diostachu adoraranku nitaq respetarankupaschu. Abrahanqa yacharanmi tiempowanqa Canaán llaqtata Dios castigananta, chaymi mana munaranchu Isaac chay qhelli kausayniyoq runakunawan jujllachakunanta. Chaymantapas Abrahanqa yacharanmi Diospa promesan junt’akunanpaq wawan Isaac importante kasqanta (Génesis 15:16; 17:19; 24:2-4).
(Génesis 24:11-15) Camellokunatan samaykachiran llaqta jawapi, unu p’uytu qayllapi, warmikunaq unuman lloqsimunan rasphiyaykuy horasta. 12 Jinaspan mañakuran: Señor Diosnilláy, patronniy Abrahanpa Diosnin, rogakuykin kunan allinta tupaykuchiway, patronniy Abrahanta khuyapayay. 13 Kayqa unu p’uytu patapin kashani, kay llaqta sipaskunataq unuman lloqsimunqaku. 14 Kay jinayá kachun, mayqen sipastachus noqa nisaq: Ama jinachu kay, p’uyñuykita uraykachikuy ujaykunaypaq, nispa, jinataq pay niwanqa: Ujaykuy, camelloykikunamanpas ujachillasaqtaq, nispa chayqa, chay sipas kachun kamachiyki Isaacpaq ajllapusqayki. Ajinapin yachasaq patronniyta khuyapayasqaykita, nispa. 15 Pay manaraq rimayta tukushaqtintaq Rebecaqa rijurimuran, payqa Abrahanpa wauqen Nacorpa warmin Milcaq churin Betuelpa ususinmi karan, paymi lloqsimuran rijran patapi p’uyñuntin.
“Arí, risaqmi”
Eliezerqa qorpachaqninkunamanmi willaran pozoman chayaspa Diosmanta mañakusqanta. Chaypin Diosta niran juj sipasta Isaacpaq ajllapunanta. ¿Imaynapin yachanman oracionninman kutichimusqanta? Diospa ajllasqan sipas pozoman jamuqtinmi Eliezerqa unuta mañakunan karan, chay sipastaq unuta jaywanan karan, jinaspapas camellonkunapaqwanmi qonan karan (Génesis 24:12-14). Chaytapunitaqmi Rebeca ruwaran. ¡Imaynaraqchá Rebecaqa sientekuran Eliezerpa willakusqanta uyariran chayqa!
(Génesis 24:58) Jinaspan Rebecata wajaspa niranku: ¿Riwaqchu kay qhariwan?, nispa. Paytaq kutichiran: Arí, risaqmi, nispa.
(Génesis 24:67) Isaactaq Rebecata pusaykuran maman Saraq karpanman, jinaspan Rebecawan casarakuran. Isaacmi Rebecata munakuran, jinaspan sonqochakuran mamanpa wañukapusqan qhepata.
wp16.3 pág.14 párrs. 6, 7
“Arí, risaqmi”
Chaypi piensaspan Eliezerqa semanakuna antesllata Abrahanta niran: “Manapaschá warmiqa pusachikamuwanqachu”, nispa. Abrahantaq kutichiran: “Jinan jurapuwasqaykimanta mana juchayoqñachu kanki”, nispa (Génesis 24:39, 41). Chhaynallataqmi Betuelpa wasinpi sipaspa imachus nisqanpas importante karan. ¿Imaynapin chayta yachanchis? Eliezerqa ancha kusisqa kaspan paqaristillan Rebecata pusarikuspa Canaanman kutipuyta munaran. Familianmi ichaqa chunka p’unchaytawanraq qhepakunanta munaranku. Chaymi Eliezerta niranku: “Wajasaqku sipasta, jinaspa tapusaqku”, nispa (Génesis 24:57).
Chayqa Rebecaq vidanpi jatun cambion karan. ¿Ima ninmanmi pay? ¿Papanta hermanontawanchu rogakunman mana reqsisqan llaqtaman ama apachinankupaq? Icha chaykuna pasasqanqa Diospa munaynin kasqanta yachaspachu, ¿yanapakuyta munanman? Chay cambioqa qonqayllan pasaran jinaspapas manchakunanpaq jinaraqmi Rebecapaqqa karan, ichaqa chhaynaña kaqtinpas kaytan kutichiran: “Arí, risaqmi”, nispa (Génesis 24:58).
Maskhasun ancha allin yachachikuykunata
(Génesis 24:19, 20) Payta ujachisqanmantataq, niran: Unuta wisillasaqtaq camelloykikunapaqpas, sajsanankukama ujanankupaq, nispa. 20 Jinaspanmi usqhaylla p’uyñumanta uywa ujanaman jich’aykuran, phawarillarantaq jujtawan p’uytuman unuta wisimunanpaq, jinaspan llapa camellokunapaq wisimuran.
wp16.3 pág. 12 párrs. 6, 7
“Arí, risaqmi”
Juj kutinmi Rebeca p’uyñupi unuta apashaqtin, juj kuraq runa phawaylla payman tariparan, jinan niran: “Valekuykin aschhikallanta p’uyñuykimanta unuta ujarichiway”, nispa. Payqa unullata mañakushaspapas sumaq simiwanmi mañakuran. Rebecataq karumanta jamusqanta reparaspa askhata jaywaran, manan pisillatachu. Rebecaqa rikuranmi chunka camellokunantin chayamusqanta, unu tomanapi mana unuq kasqantapas, jinaspapas repararanmi chay runa makilla qhawashasqanta. Chaymi qoykukuq kaspa unuta qoran. Niranmi: “Unuta wisillasaqtaq camelloykikunapaqpas, sajsanankukama ujanankupaq”, nispa (Génesis 24:17-19).
Kayta reparay, Rebecaqa manan camellokunaman pisi unullatachu qoyta munaran, aswanpas ch’akiyninkuta pasachinankukaman. Ch’akiypi kashaq camelloqa 95 litrota jinan (25 galones) tomanman. Chaymi Rebecaqa askha horata unuta orqonman karan. Ichaqa camellokunaqa manan nishu ch’akiypichu kashasqaku. Payqa manan chayta yacharanchu unuta qonanpaq ofrecekushaspaqa. Ichaqa makillan kasharan chay runata yanapananpaq, chay runataq agradecekuran. Rebecaqa kuraq runa qhawashallaqtinmi kuti t’ijraspa unu tomanaman junt’achin (Génesis 24:20, 21).
wp16.3 pág. 13, willakuy.
“Arí, risaqmi”
Ñan tutayamusharanña. Biblian ichaqa mana ninchu askha horakuna demoramusqanta otaq wasinta kutipuqtin familian puñupusqanta. Nitaq ninchu wasinman mana chayaqtin pipas maskhaq risqanta.
(Génesis 24:65) Kamachita tapuran: ¿Pitaq jaqay qhari noqanchiswan tupaq jamuqri?, nispa. Kamachitaq niran: Paymi patronniy, nispa. Jinaqtinmi Rebecaqa uma qatanata jap’ispa uyanta qataykukuran.
“Arí, risaqmi”
Kunanqa ñan chayamushanña qallariypi willakusqan. Chay t’aqa runakunan camellokunantin Neguev allpaman chayamushanku, ñataq tutayanpushanña kanpas. Chayllamanmi Rebecaqa juj runata rikun campopi purishaqta, yaqachus jina chay runaqa piensaspa purishan. Payqa kaq rato camellomanta uraykuspan kuraq runata tapun: “¿Pitaq jaqay qhari noqanchiswan tupaq jamuqri?”, nispa. Jinan Isaac jamushasqanta yachaspa umanta taparukun (Génesis 24:62-65). ¿Imaraykun tapakuran? Yaqachus jina chaytaqa ruwaran casarakunanpaq qharita respetasqanta rikuchinanpaq. Kay tiempopi chayta ruwayqa juj jinatapaschá qhawarikunman. Ichaqa qharikunapas warmikunapas anchatan yachasunman Rebecaq humilde kasqanmantaqa.
Bibliata leenapaq
(Génesis 24:1-21) Abrahamqa yuyaqñan kapurqan, askha watayoq runaña, Señor Diosmi Abrahamtaqa tukuypi samincharqan. 2 Abrahammi aswan machukaq kamachin mayordomota waqyaspa nirqan: Kunanqa makiykita phakay ukhuman churaykuy, 3 hinaspa jurapuway hanaq pacha kay pacha Señor Diospa sutinpi, Canaán warmikunamantaqa amapuni churiypaq warmita pusamunaykipaq, paykuna ukhupin ñoqa tiyani. 4 Aswanpas rinki hallp’ayta aylluypata, hinaspan churiy Isaacpaq warmita pusamunki, nispa. 5 Kamachitaq payman kutichirqan: Warmiqa manapaschá kayman pusachikamuyta munanqachu. ¿Kutichipusaqchu churiykita lloqsimusqayki hallp’aman? nispa. 6 Hinan Abrahamqa payta nirqan: ¡Amapunin churiytaqa haqayman pusankichu! 7 Hanaq pacha Señor Diosmi taytaypa wasinmanta aylluypa hallp’anmantapas pusamuwarqan, hinaspa juramentowan prometewarqan: Mirayniykimanmi kay hallp’ata qosaq, nispa. Paymi ñawpaqeykita angelninta kachanqa, churiypaq warmita haqaymanta pusamunaykipaq. 8 Warmitaqchus kayman mana pusachikamuyta munanqa chayqa, manan huchaykiñachu kanqa jurapuwasqaykimanta, churillayta amaqa haqayman pusaychu, nispa. 9 Hinaqtinmi kamachiqa patronnin Abrahampa phakan ukhuman makinta churaykuspa, chayta hunt’ananpaq jurarqan. 10 Hinaspataq kamachiqa patronninpa camellonkunamanta chunka camellota akllarqan, patronninpa may sumaq kaqninkunata aparikuspataq puririrqan. Chaymantataq Mesopotamiapi kaq Nacorpa llaqtanman chayarqan. 11 Camellokunatan samaykachirqan llaqta hawapi, unu p’uytu qayllapi, warmikunaq unuman lloqsimunan rasphiyaykuy horasta. 12 Hinaspan mañakurqan: Señor Diosnilláy, patronniy Abrahampa Diosnin, rogakuykin kunan allinta tupaykuchiway, patronniy Abrahamta khuyapayay. 13 Kayqa unu p’uytu patapin kashani, kay llaqta sipaskunataq unuman lloqsimunqaku. 14 Kay hinayá kachun, mayqen sipastachus ñoqa nisaq: Ama hinachu kay, p’uyñuykita uraykachikuy ukyaykunaypaq, nispa, hinataq pay niwanqa: Ukyaykuy, camelloykikunamanpas ukyachillasaqtaq, nispa chayqa, chay sipas kachun kamachiyki Isaacpaq akllapusqayki. Ahinapin yachasaq patronniyta khuyapayasqaykita, nispa. 15 Pay manaraq rimayta tukushaqtintaq Rebecaqa rikhurimurqan, payqa Abrahampa wawqen Nacorpa warmin Milcaq churin Betuelpa ususinmi karqan, paymi lloqsimurqan rikran patapi p’uyñuntin. 16 Sipasqa ancha sumaq rikch’ayniyoq doncellan karqan, manaraq qhariwan puñuq. Paymi p’uytuman uraykamurqan, hinaspan p’uyñuman hunt’aykachispa kutipusharqan. 17 Hinan kamachiqa phawarispa ayparqan, nirqantaq: Valekuykin aschhikallanta p’uyñuykimanta unuta ukyarichiway, nispa. 18 Chaymi sipasqa kutichirqan: Ukyaykuy, wiraqocha, nispa. Hinaspan p’uyñunta usqhaylla uraykachikuspa payman ukyachirqan. 19 Payta ukyachisqanmantataq, nirqan: Unuta wisillasaqtaq camelloykikunapaqpas, saksanankukama ukyanankupaq, nispa. 20 Hinaspanmi usqhaylla p’uyñumanta uywa ukyanaman hich’aykurqan, phawarillarqantaq huktawan p’uytuman unuta wisimunanpaq, hinaspan llapa camellokunapaq wisimurqan. 21 Chay qharitaq ch’inlla payta qhawasharqan. Señor Diosqa purimuyninpi yanapasqachus icha manachus chayta yachananpaq.
16-22 MARZO
BIBLIAPI QORI JINA YACHACHIKUYKUNA | GÉNESIS 25, 26
“Kuraq wawa kaynintan vendepuran”
(Génesis 25:27, 28) Wawakunan wiñarqan, Esauqa allin chakuqmi kapuran, campollapi puriq runa, Jacobtaq samp’a runa karan, karpallapi tiyakuq. 28 lsaacmi Esauta munakuran chakumusqanta mikhusqanrayku, Rebecataq Jacobta munakuran.
it-2-S pág. 8 párr. 1
Jacob
Esauqa animalkunata jap’iqmi karan, campopi puriq, jinaspapas munaynillantan ruwaq, papantaq payta munakuran. Jacobmi ichaqa mana juchachana runa karan, hebreo simipin chayta tam nispa nikun. Payqa karpallapitaqmi tiyaranpas, uywakunatan michiq, mamantataq yanaparan wayk’uypi, jinan mamanqa payta munakuran (Gén. 25:27, 28). Hebreo rimaypi tam nisqa simiqa Diospa allin qhawarisqa kasqantan nillantaq. Chaymi Bibliapi niwanchis runa wañuchiqkunaqa mana juchachana runata cheqnikusqankuta, Jehová Diosmi ichaqa mana juchachana runaman prometen sumaq kausayta (Prov. 29:10; Sal. 37:37). Jobpas ‘mana juchachanatan kausaran, mana allin ruwaymantataq t’aqakuranpas’ (Job 1:1, 8; 2:3).
(Génesis 25:29, 30) Juj kutinmi Jacobqa mijunata wayk’uran. Esautaq campomanta sayk’usqallaña kutimuspa 30 Jacobta niran: Chay puka mijunaykita qaraykullawayña, sinchi yarqasqan kashani, nispa. Chayraykun sutinqa Edom nisqa.
(Génesis 25:31-34) Chaymi Jacobqa kutichiran: Kunanpacha phiwi-kayniykita venderapuway, nispa. 32 Jinan Esauqa niran: Kayqa wañukapushaniña, ¿ima allinniypaqtaq phiwi-kayniyqa kanqa?, nispa. 33 Chaymi Jacobqa kutichiran: Jurapuway kunanpacha, nispa. Jinan payqa jurapuran, ajinapin phiwi-kayninta Jacobman vendepuran. 34 Jinaqtinmi Jacobqa Esauman qoran t’antata lentejas wayk’usqantapas. Jinan payqa mijuran ujaran, sayarispataq ripuran. Chay jinatan Esauqa phiwi-kayninta pisicharan.
¿Imaraykun agradecekuq kasqanchista rikuchinanchis?
11 Wakin Dios serviqkunaqa mana agradecekuqmi karanku. Jujninmi karan Esaú. Tayta-mamanña Diosta munakuran respetaran chaypas, payqa Diospa kaqnintan pisicharan (leey Hebreos 12:16). ¿Imaynatan chayta rikuchiran? Phiwi kaynintan sullk’a hermanon Jacobman vendepuran juj plato mijunallawan (Gén. 25:30-34). Qhepaman chay ruwasqanmanta mana allinña sientekuran chaypas, manañan phiwi kayninmanta herencianta chaskiyta atiranchu.
it-2-S pág. 717 párr. 1
Phiwi churi
Phiwi churiqa ñaupa tiempomantapachan familianpi allin qhawarisqa karan, paymi llapa familianpi umalliq karan, iskayman tupaq herenciatataq taytanmanta chaskiran (Deut. 21:17). Joseqa kuraq wayqenku Rubentan ñaupaqta tiyachiran mijunankupaq phiwi churi kasqanrayku (Gén. 43:33). Bibliapin ichaqa willan mayninpi mana phiwi churipunichu allin qhawarisqa kasqanta, aswanpas allin reqsisqa otaq Dios sonqo runa familianpi phiwi churi jina qhawarisqa kasqanta (Gén. 6:10; 1 Crón. 1:28; tupanachiy Gén. 11:26, 32; 12:4).
Maskhasun ancha allin yachachikuykunata
(Génesis 25:31-34) Chaymi Jacobqa kutichiran: Kunanpacha phiwi-kayniykita venderapuway, nispa. 32 Jinan Esauqa niran: Kayqa wañukapushaniña, ¿ima allinniypaqtaq phiwi-kayniyqa kanqa?, nispa. 33 Chaymi Jacobqa kutichiran: Jurapuway kunanpacha, nispa. Jinan payqa jurapuran, ajinapin phiwi-kayninta Jacobman vendepuran. 34 Jinaqtinmi Jacobqa Esauman qoran t’antata lentejas wayk’usqantapas. Jinan payqa mijuran ujaran, sayarispataq ripuran. Chay jinatan Esauqa phiwi-kayninta pisicharan.
(Hebreos 12:16) Chaymantapas, paqtataq qankuna ukhupi kashanman qhelli juchapi puriqkuna, Esaú jina Diospa kaqninkunata pisichaqkunapas, paymi phiwi kayninmanta tupaqninta cambiapuran juj plato mijunawan.
w17.12-S pág. 15 párrs. 4-6
Leeqkunaq tapukusqan
Jujmanta Hebreos 12:16 nisqanta leesun, apóstol Pablon qelqaran: “Chaymantapas, paqtataq qankuna ukhupi kashanman qhelli juchapi puriqkuna, Esaú jina Diospa kaqninkunata pisichaqkunapas, paymi phiwi kayninmanta tupaqninta cambiapuran juj plato mijunawan”, nispa. ¿Imatan chaywan yachachiyta munasharan?
Apóstol Pabloqa manan Mesiaspa mirayninmantachu rimasharan. Aswanmi chay ñaupaqllata cristianokunatan nisharan: “Purinaykichis ñanta rectoyachiychis”, nispa. Chhaynapi Diospa ancha sumaq sonqo kayninta chaskinankupaq. Sichus qhelli jucha ruwaypi purinkuman chayqa manan chayta chaskinkumanchu karan (Heb. 12:12-16). Chay juchata ruwaspaqa Esaú jinan Diospa kaqninkunata pisichashankuman karan. Rikusqanchis jina Esauqa mana allin ruwaywanmi kusikuran.
Esauqa yaqapaschá familianrayku Jehová Diosman sacrificiokuna jaywayta atiran sacerdote jina kasqanrayku (Gén. 8:20, 21; 12:7, 8; Job 1:4, 5). Ichaqa cuerponpa munasqanwan aysachikuspan chay ruwaykunata wijch’uykuran juj plato lentejasrayku. Manapaschá munarachu sufriyta, Jehová Diosmi Abrahanman willaran mirayninkuna qatikachasqa kanankuta (Gén. 15:13). Esauqa Diospa kaqnintan pisichallarantaq Jehová Diosta mana serviq warmikunawan casarakuspa, chay ruwasqanmi tayta-mamanta llakichillarantaq (Gén. 26:34, 35). Esauqa manan Jacob jinachu karan, Jacobqa Jehová Diosta serviq warmiwanmi casarakuran (Gén. 28:6, 7; 29:10-12, 18).
(Génesis 26:7) Chaypi tiyaq runakunan payta tapuranku warminmanta, jinan payqa kutichiran: Panaymi, nispa. Manchakuranmi “warmiymi” niyta. Sonqonpin yuyaykuran: Paqtan chaypi tiyaq runakuna Rebecarayku wañuchiwankuman, nispa. Rebecaqa sumaq rijch’ayniyoqmi karan.
it-2-S pág. 368 párr. 6
Llullakuy
Bibliapiqa sut’itan willan jujkunata dañota ruwanapaq llullakuyqa juchapuni kasqanta. Ichaqa manan obligasqachu kashanchis mana uyarinanpaq jina runakunaman llapanta willananchispaqqa. Jesucriston niran: “Aman Diospa kaqninkunataqa alqokunaman qonkichischu, amallataq perlaykichiskunatapas khuchikunaman wijch’unkichischu, paqtan saruchankuman, kutirimuspataq llik’irparisunkichisman”, nispa (Mat. 7:6). Chaymi Jesusqa mayninpi mana llapantachu willaran otaq tapuqtinkupas mana kutichiranchu, sichus willanman karan chayqa sasachakuykunapin tarikunman karan (Mat. 15:1-6; 21:23-27; Juan 7:3-10). Abrahán, Isaac, Rahab, Eliseopas Jehová Diosta mana serviq runakunamanmi mayninpi mana sut’intapunichu willaranku sasachakuykunapi ama tarikunankupaq (Gén. 12:10-19; 20 capítulo; 26:1-10; Jos. 2:1-6; Sant. 2:25; 2 Rey. 6:11-23).
Bibliata leenapaq
(Génesis 26:1-18) Chay hallp’apin yarqay karqan, Abrahampa tiemponpi kasqanmantaña, chaymi Isaacqa rirqan Filistea runakunaq reynin Gerar llaqtapi kaq Abimelecman. 2 Chaypin Señor Diosqa Isaacman rikhurispa nirqan: Ama Egiptoman uraykuychu, qanta nisqayki chay hallp’api tiyakuy. 3 Kay hallp’apiqa tiyakullay, qanwanmi kashani, saminchasqaykin, qanmanmi mirayniykimanwan kay llapan hallp’ata qosqayki. Abraham taytaykiman prometesqaytaqa hunt’asaqmi. 4 Hanaq pacha ch’askakunata hinan mirayniykita askhayachisaq, hinaspan kay llapan hallp’ata paykunaman qosaq. Lliw kay pachapi suyukunataq mirayniykiwan saminchasqa kanqaku, 5 simiyta Abrahampa kasukusqanrayku, simiyta llapa kamachikusqaykunatawan hunt’asqanraykupiwan, nispa. 6 Gerar llaqtapin Isaacqa tiyarqan. 7 Chaypi tiyaq runakunan payta tapurqanku warminmanta, hinan payqa kutichirqan: Panaymi, nispa. Manchakurqanmi “warmiymi” niyta. Sonqonpin yuyaykurqan: Paqtan chaypi tiyaq runakuna Rebecarayku wañuchiwankuman, nispa. Rebecaqa sumaq rikch’ayniyoqmi karqan. 8 Unayña pay chaypi kashaqtintaq, Filistea runakunaq reynin Abimelecqa ventanamanta qhawaspa Isaacta rikurqorqan warmin Rebecata munakushaqta. 9 Hinaspanmi Abimelecqa Isaacta waqyaspa, nirqan: ¡Yaw, payqa warmiykimá kasqa! ¿Imanaqtintaq nirqanki: Panaymi, nispa? Hinan Isaacqa kutichirqan: Chaytaqa nirqani: Paqtan payrayku wañuchiwankuman, nispan. 10 Chaymi Abimelecqa nirqan: ¿lmaraykun chayta ruwawankiku? Hinachu mayqen runapas warmiykiwan puñunman karqan, ahinapi huchallichiwankikuman karqan, nispa. 11 Hinan Abimelecqa llapa runakunata kamachirqan: Pipas chay qharita otaq warmintapas tupaykunqa chayqa, wañunqapunin, nispa. 12 Chay hallp’apin Isaacqa tarpurqan, hinan chay wata askhallataña cosecharqan, Señor Dios payta saminchasqanrayku. 13 Qhapaqyasharqanmi allinyasharqanmi ancha atiyniyoq kapunankama. 14 Karqanmi oveja t’aqanpas, waka t’aqanpas, hinallataq askha llank’aqninkunapas, chaymi Filistea runakunaqa payta envidiakurqanku. 15 Taytan Abrahampa tiemponpin taytanpa kamachinkunaqa p’uytukunata t’oqosqaku, chaykunatan Filistea runakuna wisq’arqapusqaku, hallp’awan hunt’arqachispanku. 16 Hinan Abimelecqa Isaacta nirqan: Ripuy kaymanta, ñoqaykumanta aswan atiyniyoqmi kashanki, nispa. 17 Chaymi Isaacqa chaymanta ripurqan, hinaspan Gerar wayq’opi karpakuspa chaypi tiyarqan. 18 Hinaspanmi Isaacqa wakmanta hasp’irqan taytan Abrahampa tiemponpi hasp’ichisqan chay unu p’uytukunata, chaykunatan Abrahampa wañukapusqan qhepata Filistea runakuna wisq’apusqaku. Hinan Isaacqa chay p’uytukunata suticharqan taytanpa sutichasqan sutiwan.
23-29 MARZO
BIBLIAPI QORI JINA YACHACHIKUYKUNA | GÉNESIS 27, 28
“Jacob taytanpa bendicionninta chaskikun”
(Génesis 27:6-10) Jinan Rebecaqa churin Jacobta niran: Noqan uyarimuni taytaykiq Esaú wayqeykiwan rimashasqanta: 7 Animalta jap’impuway jinaspa wayk’umpuway mijunaypaq, chaymantataq Señor Diospa qayllanpi qanta saminchasqayki manaraq wañurushaspa, nispa nishaqta. 8 Chhaynaqa, wawáy, simiyta jap’iy imatachus qanta kamachisqayta. 9 Phaway uywaman, jinaspa chaymanta apamuway iskay allinkaq cabrachakunata. Chaykunata taytaykipaq wayk’urusaq paypa gustasqanman jina, 10 qantaq taytaykiman apanki. Jinan mijunqa, manaraq wañurushaspa qanta saminchanasuykipaq, nispa.
w04-S 15/4 pág. 11 párrs. 4, 5
Rebecaqa Dios sonqo warmin karan
Bibliapiqa manan willanchu Isaac yacharanchus manachus Esaú Jacobta servinantaqa. Ichaqa Rebecapas Jacobpas yacharankun Diosqa Jacobta bendecinanta. Isaacmi wawan Esauta niran: “Animalta jap’ispa juj plato mijunata apamuway chay qhepaman bendecinaypaq”, nispa. Chayta uyarispan Rebecaqa sipas kashaspa jina mana manchakuspa Jacobta kamachiran: “Iskay cabrachata apamuway, chaywan papaykiman gustasqan mijunata wayk’urapunaypaq”, nispa. Chayta ruwaspan Jacobqa Esaupa rantinpi bendecisqa kanan karan. Jacobmi ichaqa taytan payta reqsirunanta manchakuspa maman Rebecata mana kasuyta munaranchu. Rebecan ichaqa niran: “Wawáy, noqaman chayawachun ñakasqa-kayniykiqa”, nispa. Jinan Rebecaqa mijunata wayk’uran, Jacobtataq Esauta jina p’achachispa qosanman kacharan (Génesis 27:1-17).
Bibliapiqa manan willanchu imaraykuchus Rebeca chayta ruwasqanta. Jujkunaña mana allinpaq ruwasqanta qhawarinku chaypas, Bibliaqa manan mana allinta ruwaq warmita jinachu qhawarichin. Isaacpas yacharusqan qhepamanqa manan juchacharanchu, aswanmi astawanraq wawan Jacobta bendeciran (Génesis 27:29; 28:3, 4). Rebecaqa yacharanmi wawankunamanta Jehová Diospa willasqanta, chaymi tukuy atisqanta ruwaran wawan Jacob bendecisqa kananpaq. Payqa Jehová Diospa munayninman jinan ruwaran (Romanos 9:6-13).
(Génesis 27:18, 19) Jinaqtinmi payqa taytanman rispa: Taytáy, niran. Isaactaq kutichiran: Jay, ¿mayqen kaq churiytaq kashanki? nispa. 19 Jacobtaq taytanta niran: Noqaqa Esaú phiwi churiykin kani, niwasqaykita jinan ruwamuniña. Kunanqa tiyarimuy, jinaspa jap’imusqayta mijuykuy, saminchaykuwanaykipaq, nispa.
w07-S 1/10 pág. 31 párrs. 2, 3
Leeqkunaq tapukusqan
Bibliapiqa manan willanchu imaraykuchus Rebecapas Jacobpas chayta ruwasqankumanta, ichaqa willanmi qonqaylla chayta ruwasqankuta. Bibliapiqa manan ninchu allinmi karan otaq mana allinchu karan chay ruwasqankuqa nispaqa. Chay jinaqa manan pipas chay willakuy tumpaqa jujkunata engañananchu.
Bibliapin ichaqa sut’inta willaranña Jacob papanpa bendicionninta chaskinanta mana Esauchu. Ñaupaqpiraqmi Jacobqa wayqen Esaumanta phiwi kayninta rantipuran, Esauqa manan valoraranchu phiwi kaynintaqa chaymi yarqasqanrayku juj plato mijunaraykulla vendepuran (Génesis 25:29-34). Chay jinaqa Jacobqa manan juchallikusharanchu bendecisqa kananpaq papanman qayllaykuspaqa.
(Génesis 27:27-29) Chaymi Jacobqa asuykuspa much’aykuran, Isaactaq p’achankunaq q’apayninta muskhiykuran. Jinaspan payta samincharan: Kayqa churiypa q’apayninmi, Señor Diospa saminchasqan campo q’apay jinan. 28 Diosña janaq pachamanta parachimpusunki, chajratapas allinta ruruchipusunki, askhatataq trigotapas vinotapas qosunki. 29 Llaqtakuna kamachiykita ruwachunku, suyukuna qanman k’umuykuchunku. Wayqeykikunaq patronnin kay, mamaykiq wawankuna qanman k’umuykuchunku. Ñakasqa kachun ñakaqniykikuna, saminchasqa kachun saminchaqniykikuna, nispa.
it-1-S pág. 311 párr. 2
Bendición
Abrahanpa, Isaacpa, Jacobpa tiemponpiqa taytakunan wawankunata bendeciqku manaraq wañupushaspanku. Chay bendicionta chaskikuyqa ancha allinpunin karan. Chaymi Isaacqa Jacob phiwi churin Esaú kananpaq piensaspa astawan bendeciran. Isaacqa kuraqñan karan ñausataqmi karan, chhaynaqa Jehová Diospa yanapaynintachá mañakuran bendecisqan junt’akunanpaqqa (Gén. 27:1-4, 23-29; 28:1, 6; Heb. 11:20; 12:16, 17). Qhepamanmi Isaacqa yachashaspa astawanraq Jacobta bendeciran (Gén 28:1-4). Manaraq wañupushaspan Jacobqa Josepa iskaynin wawankunata ñaupaqta bendeciran, chaymantañan bendeciran paypa wawankunata (Gén. 48:9, 20; 49:1-28; Heb. 11:21). Moisespas manaraq wañupushaspan Israel llaqtata bendeciran (Deut. 33:1). Paykunaq rimasqanqa junt’akuranmi, chaywanmi yachanchis Diospa yuyaychasqan rimasqankuta. Mayninpin bendeciq runaqa makinta churaq bendecisqan runaq uman pataman (Gén. 48:13, 14).
Maskhasun ancha allin yachachikuykunata
(Génesis 27:46-28:2) Chaymantataq Rebecaqa Isaacta niran: Umaytan wasapawan Het warmikuna. Jacobchus casarakunqa kay suyu mayqen Het warmikunawanpas chayqa, ¿imapaqñataq kausasaq? nispa.
28 Chaymi Isaacqa Jacobta wajaspa samincharan, jinaspan kamachiran: Aman Canaán warmiwanqa casarakunkichu. 2 Padan-aramta riy, mamaykiq taytan Betuelpa wasinta, jinaspa chaypi casarakamuy mamaykiq turan Labanpa jujnin ususinwan.
w06-S 15/4 pág. 6 párrs. 3, 4
Casarasqakuna sumaqta kausanankupaqqa yachananku rimayta
¿Imatan Isaacpas Rebecapas ruwaranku mana manchakuspa rimanakunankupaq? Esaú wawanku Hetpa ususinkunawan casarakusqan qhepamanmi familianku ukhupi sasachakuy karan. Jinan Rebecaqa Isaacta niran: “Umaytan wasapawan Het warmikuna. Jacobchus casarakunqa kay suyu mayqen Het warmikunawanpas chayqa, ¿imapaqñataq kausasaq?”, nispa (Génesis 26:34; 27:46). Rikusqanchis jina Rebecaqa sut’intan imachus llakichisqanta qosanman willaran.
Chaymi Isaacqa Jacobta niran ama Canaán warmiwan casarakunanpaq (Génesis 28:1, 2). Rebecaqa allintan entiendechikuran, chaymi familian ukhupi sasachakuyta allichakuyta atikuran. Noqanchispas paypa ruwasqanta jinan ruwananchis. Ichaqa, ¿imatan casarasqakuna ruwankuman rimasqanku mana tupaqtin?
(Génesis 28:12, 13) Jinan mosqokuspa juj escalerata rikuran pampapi sayashaqta, umantaq janaq pachaman aypashaqta, Diospa angelninkunatapas chayninta wichashaqta uraykamushaqta. 13 Jinallataq rikuran Señor Diosta qayllanpi sayashaqta, paymi niran: Noqan Señor Diosqa kani, abueloyki Abrahanpa Diosnin. Kay puñusqayki jallp’atan qanman qosayki, jinallataq mirayniykimanpas.
w04-S 15/1 pág. 28 párr. 6
Génesis libromanta allin yachachikuykuna (iskay kaq)
28:12, 13. ¿Imatan Jehová Dios yachachisharan Jacobpa mosqokusqan escalerawan? Chay escaleraqa yaqapaschá rumimanta ruwasqa escaleraman rijch’akunman karan, chaywanmi Jehová Diosqa yachachisharan allpapi imachus pasasqanta janaq pachapi kaqkuna yachasqankuta, kaqllataq janaq pachapi imachus pasasqanta kay pachapi kaqkuna yachasqankuta. Chaymantapas rikuchillantaqmi Jehová Diospa rimasqanta angelkuna Dios sonqo runakunaman willanankupaq kachasqa kasqankuta (Juan 1:51).
Bibliata leenapaq
(Génesis 27:1-23) Isaacmi yuyaqña kashaspa, ñawinpas ayphayaykapushaqtin, kurakkaq churin Esauta waqyaspa: Wawáy, nirqan. Paytaq kutichirqan: ¿Ima ninkin taytáy? nispa. 2 Hinan nirqan: Yuyaqñan kapuni, qonqaychá wañukapushasaq. 3 Kunanqa wach’ina apanaykita p’eqtaykitawan aparikuspa campota riy, hinaspa hap’isqayki animalta apamuway. 4 Hinaspa gustawasqanman hina q’apashaq aycha mikhunata apamuway, chayta mikhusaq, hinaspa manaraq wañurqoshaspa qanta saminchasqayki, nispa. 5 Rebecataq uyarisharqan Isaacpa churin Esauta rimapayashasqanta. Esauqa campotan pasarqan animalta hap’imuspa apamunanpaq, 6 hinan Rebecaqa churin Jacobta nirqan: Ñoqan uyarimuni taytaykiq Esaú wawqeykiwan rimashasqanta: 7 Animalta hap’impuway hinaspa wayk’umpuway mikhunaypaq, chaymantataq Señor Diospa qayllanpi qanta saminchasqayki manaraq wañurqoshaspa, nispa nishaqta. 8 Chhaynaqa, wawáy, simiyta hap’iy imatachus qanta kamachisqayta. 9 Phaway uywaman, hinaspa chaymanta apamuway iskay allinkaq cabrachakunata. Chaykunata taytaykipaq wayk’urqosaq paypa gustasqanman hina, 10 qantaq taytaykiman apanki. Hinan mikhunqa, manaraq wañurqoshaspa qanta saminchanasuykipaq, nispa. 11 Chaymi Jacobqa maman Rebecata nirqan: Wawqey Esauqa suphu runan riki, ñoqataq mana hinachu kani. 12 Llamiykuwanqapaschá taytayqa, hinaspa burlakuqpaq hap’iwanqa, hinaspachá ñakawanqa manataq saminchawanqachu, nispa. 13 Hinan mamanqa kutichirqan: Wawáy, ñoqaman chayawachun ñakasqa-kayniykiqa, simillayta kasuway, phaway rispa apamuway, nispa. 14 Chaymi payqa rispa cabrachakunata hap’ispa mamanman apamurqan, mamantaq wayk’urqan taytanpa gustasqanman hina. 15 Rebecan kurak churin Esaupa sumaq p’achankunata, wasipi waqaychasqanta, horqomuspa sullk’a churin Jacobta p’achachirqan. 16 Chaymantataq makintapas mana suphuyoq kunkantapas cabrachakunaq qaranwan p’istuykurqan, 17 hinaspa wayk’usqan aychatapas t’antatapas churinman haywarqan. 18 Hinaqtinmi payqa taytanman rispa: Taytáy, nirqan. Isaactaq kutichirqan: Hay, ¿mayqenkaq churiytaq kashanki? nispa. 19 Jacobtaq taytanta nirqan: Ñoqaqa Esaú phiwi churiykin kani, niwasqaykita hinan ruwamuniña. Kunanqa tiyarimuy, hinaspa hap’imusqayta mikhuykuy, saminchaykuwanaykipaq, nispa. 20 Hinaqtinmi Isaacqa churinta: ¿Imaynataq usqhayllari tarirqamunki, wawáy? nirqan. Paytaq kutichirqan: Diosniyki Señor Dios yanapawaqtinmi, nispa. 21 Chaymi Isaacqa Jacobta nirqan: Asuykamuy, llamiykusqayki wawáy, Esaú wawaychus kanki icha manachus chayta yachanaypaq, nispa. 22 Hinan Jacobqa taytanman asuykurqan, Isaactaq payta llamiykuspa, nirqan: Rimasqan kunkaqa Jacobpa kunkanmi, makinkunataq ichaqa Esaupa makin, nispa. 23 Manataq payta reqsirqanchu, makinkuna Esaupa makin hina suphu kasqanrayku.
30 MARZO-5 ABRIL
BIBLIAPI QORI JINA YACHACHIKUYKUNA | GÉNESIS 29, 30
“Jacobmi casarakapun”
(Génesis 29:18-20) Jacobqa Raqueltan munakuran, chaymi Labanta niran: Noqan qanchis watata servisayki sullk’a kaq ususiyki Raquelrayku, nispa. 19 Jinan Labanqa kutichiran: Allinmi, qanman qopusayki, ama waj qharimanqa qosaqchu, noqawan qhepakuy, nispa. 20 Chhaynatan Jacobqa Raquelrayku qanchis watata serviran, pisi p’unchaykuna jinallataq paypaqqa karan, Raquelta munakusqanrayku.
w03-S 15/10 pág. 29 párr. 6
Jacobqa ancha allinpaqmi qhawariran Dios serviyta
Ñaupaq tiempopiqa casarakunanpaqmi qhariqa warminpa familianman paganan karan. Moisesman qosqan kamachikuypin Diosqa niran doncella sipasta violaq qhariqa pisqa chunka qolqeta payrayku pagananpaq. Bibliamanta yachaq Gordon Wenham runan nin: “Yaqachus jina wakillan chhaytukuytaqa juj sipasrayku pagaran, yaqa llapankupas aswan pisitan pagaranku”, nispa (Deuteronomio 22:28, 29). Jacobqa manataq qolqewan pagayta atiranchu chayqa, Labantan niran qanchis watata paypaq llank’apunanpaq. Gordon runan nillantaq: “Llank’aqkunaqa killantin llank’asqankumantan chay tiempopi juj qolqeta otaq kuskanta chaskiranku, chay jinaqa qanchis watata Raquelrayku Jacob llank’aspaqa allintan pagasharan”, nispa. Chaychá Labanqa kaqpacha ‘qanman qopusayki’ nispa niran (Génesis 29:19).
(Génesis 29:21-26) Chaymantataq Jacobqa Labanta niran: Warmiyta qopuway paywan tiyakapunaypaq, ñan tiempoy junt’akunña, nispa. 22 Jinaqtinmi Labanqa juñuykuran chay llaqtamasin llapa runakunata, jinaspan casarakuy mijunata jaywakuran. 23 Tutataq ichaqa ususin Leata pusamuran, chaymi Jacobqa Leawan puñuran. 24 Labantaq kamachin Zilpata qoran ususin Leaman kamachin kananpaq. 25 Tutamantataq rikuran Lea kasqanta, jinan Jacobqa Labanta niran: ¿Imatataq kaytari ruwawanki? ¿Manachu Raquelrayku servirayki? ¿Imanaqtintaq q’otuwanki? nispa. 26 Labantaq kutichiran: Manan kay llaqtaykupiqa jayk’aqpas sullk’a kaqtaqa ñaupaqta qoykuchu, aswanpas kuraj kaqtaraqmi.
w07-S 1/10 pág. 8, párr. 6
Iskay hermanakuna “Israel wasita sayarichinku”
¿Papantachu Lea yanaparan Jacobta engañanankupaq, icha papanta manchakuspachu kasukuran nisqanta? ¿Maypin chay ratopi Raquel kasharan? ¿Yacharanchu imachus pasashasqanta? Yacharuspa, ¿llakikuranchu pasasqanwan? ¿Atiranchu Raquel papan contra jatariyta? Bibliaqa manan chay tapuykunaman kutichinchu, chaymi mana yachasunmanchu imatachus Raquelpas Leapas chay pasasqanmanta niranku chayta. Jacobpas imachus pasasqanta yacharuspaqa manan paykunawanchu phiñakuran aswanpas Labanwanmi. Paytan Jacobqa niran: “¿Imatataq kaytari ruwawanki? ¿Manachu Raquelrayku servirayki? ¿Imanaqtintaq q’otuwanki?”, nispa. Labantaq kutichiran: “Manan kay llaqtaykupiqa jayk’aqpas sullk’a kaqtaqa ñaupaqta qoykuchu, aswanpas kuraj kaqtaraqmi. Kay semanata junt’ay, chaymi juj kaqtawan qosayki, ichaqa qanchis watatawanmi serviwanki”, nispa (Génesis 29:25-27.) Mana munashaspan Jacobqa iskay warmiwan casarakuran, chay jawataq warminkunaqa envidianakuspa kausaranku.
it-2-S pág. 343 párr. 8
Casarakuy
Casarakuy fiesta. Ñaupaq Israel llaqtapiqa casarakuy fiestaqa kusikunapaq jinan karan. Chay p’unchaypiqa casarakuq warmiqa sumaqtan wasinpi allichakuq. Bañakuspan sumaq q’apaq aceitewan jawikuq (tupanachiy Rut 3:3; Ezeq. 23:40). Mayninpiqa kamachi warmikunawanmi yanapachikuq pallayniyoq sumaq yuraq p’achawan churakunanpaq (Jer. 2:32; Apo. 19:7, 8; Sal. 45:13, 14.) Qolqeyoq kaspaqa sumaq alajakunawanmi churakuq (Is. 49:18; 61:10; Apo. 21:2). Chaymatataq sumaq ceda telawan umanmanta chakinkama tapakuq (Is. 3:19, 23). Chaychá Labanqa Jacobta engañaran, jinan Jacobqa mana repararanchu Raquelpa rantinpi Leata qoshasqanta (Gén. 29:23, 25). Rebecapas juj qatanawanmi uyanta tapakuran Isaacwan tupananpaq (Gén. 24:65.) Chayta ruwaspan warmiqa rikuchisharan casarakunan qharita respetasqanta kasukusqantapas (1 Cor. 11:5, 10).
(Génesis 29:27, 28) Kay semanata junt’ay, chaymi juj kaqtawan qosayki, ichaqa qanchis watatawanmi serviwanki, nispa. 28 Ajinatan Jacobqa ruwaran, chay semanatawan junt’aran, jinan Labanqa payman qoran ususin Raquelta warmin kananpaq.
Maskhasun ancha allin yachachikuykunata
(Génesis 30:3) Raqueltaq niran: Kayqa kamachiy Bilha, paywan puñuy. Paypa wachakusqantaq wawaykuna kanqa, nispa.
it-1-S pág. 56 párr. 5
Jujpa wawankutan wawachakuy
Raquelpas Leapas kamachinpa naceq wawakunatan wawachakapuranku moqon patapi nacesqankurayku (Gén 30:3-8, 12, 13, 24). Chay naceq wawakunaqa kaq herenciatan chaskiranku Jacobpa esposankunamanta naceq wawakunawan. Llapankutan Jacobqa churiyaran, jinaspapas chay warmikunaqa esposankunaq kamachinmi karan, chaymi Raquelpas Leapas chay wawakunata wawachakuyta atiranku.
(Génesis 30:14, 15) Rubenmi trigo ichhuy tiempopi campota riran, mandragorata tarimuspataq maman Leaman apamuran. Jinan Raquelqa Leata niran: Ama jinachu kay, wawaykiq mandragoranta qoriway, nispa. 15 Paytaq kutichiran: Qanqa qosaytan jap’iykukunki, ¿kunanqa wawaypa mandragorantañataqchu aparuyta munashanki? nispa. Jinaqtinmi Raquelqa niran: Kay tutan Jacobqa qanwan puñunqa wawaykiq mandragoranmanta, nispa.
w04-S 15/1 pág. 28 párr. 7
Génesis libromanta allin yachachikuykuna (iskay kaq)
30:14, 15. ¿Imaraykun Raquel mandragorarayku Leata niran: “Kay tutan Jacobqa qanwan puñunqa”, nispa? Ñaupaq tiempopiqa madragoratan usaqku drogata jina wijsa nanaypaqpas. Chaymantapas mana wawayoq kaqkunan chayta tomaqku wawayoq kanankupaq (Cantares 7:13). Bibliapiqa manan willanchu imaraykus Raquelqa madragorarayku Leata niran Jacobwan puñunanpaq. Yaqapaschá Raquelqa piensaran madragorata tomaspa wawayoq kayta, chhaynapi manaña mana onqokuq warmita jina rikunankupaq. Ichaqa askha watakuna qhepamanñan Jehová Diosqa Raquelta yanaparan wawata onqokunanpaq (Génesis 30:22-24).
Bibliata leenapaq
(Génesis 30:1-21) Raquelmi mana wachakuq kaspa Jacobpaq mana wachakurqanchu, chaymi ñañanta envidiakuspa, Jacobta nirqan: Wawata wiksallichiway, mana chayqa wañukapusaqmi, nispa. 2 Chaymi Jacobqa Raquelta phiñarikuspa nirqan: ¿Ñoqari Dioschu kani? Paypa munayninmi mana wawayoq kanaykiqa, nispa. 3 Raqueltaq nirqan: Kayqa kamachiy Bilha, paywan puñuy. Paypa wachakusqantaq wawaykuna kanqa, nispa. 4 Ahinatan Raquelqa kamachin Bilhata qorqan warmin kananpaq, chaymi Jacobqa paywan puñurqan. 5 Bilhan wiksallikurqan, hinaspanmi Jacobpaq huk qhari wawata wachakurqan. 6 Hinan Raquelqa nirqan: Diosmi chaninchaykapuwan, waqyakusqaytapas uyarillantaq, hinaspanmi huk wawata qowan, nispa. Chaymi suticharqan Danta. 7 Huk kutitawanmi Bilhaqa wiksallikurqan, hinaspan Jacobpaq iskaykaq wawata wachakurqan. 8 Raqueltaq nirqan: Sinchitan ñañaywan qhawaykunakuni, hinaspan atipani, nispa. Suticharqantaq Neftalita. 9 Leataq mana wachakapuspa, kamachin Zilpata Jacobman pusarqan warmin kananpaq. 10 Zilpataq huk qhari wawata Jacobpaq wachakurqan. 11 Hinan Leaqa nirqan: ¡Ima sumaq samin! nispa. Suticharqantaq Gadta. 12 Hinallataq Zilpaqa huk wawatawan Jacobpaq wachakurqan. 13 Hinan Leaqa nirqan: ¡Kusikuymi ñoqapaq! Warmikunan: “¡Kusisamiyoqmi!” niwanqaku, nispa. Suticharqantaq Aserta. 14 Rubenmi trigo ichhuy tiempopi campota rirqan, mandragorata tarimuspataq maman Leaman apamurqan. Hinan Raquelqa Leata nirqan: Ama hinachu kay, wawaykiq mandragoranta qoriway, nispa. 15 Paytaq kutichirqan: Qanqa qosaytan hap’iykukunki, ¿kunanqa wawaypa mandragorantañataqchu aparqoyta munashanki? nispa. Hinaqtinmi Raquelqa nirqan: Kay tutan Jacobqa qanwan puñunqa wawaykiq mandragoranmanta, nispa. 16 Tardenta campomanta Jacob kutimpushaqtintaq Leaqa paywan tupaq lloqsispa nirqan: Ñoqawanmi kunanqa puñunki, wawaypa mandragoranwanmi mink’akuyki, nispa. Hinan chay tuta paywan puñurqan. 17 Diostaq Leata uyarirqan, chaymi wiksallikuspa phisqakaq qhari wawata Jacobpaq wachakurqan. 18 Hinaspan Leaqa nirqan: Diosmi qoykapuwan, warmi kamachiyta qosayman qosqayrayku, nispa. Chaymi suticharqan Isacarta. 19 Chay qhepatataq Leaqa huktawan wiksallikuspa Jacobpaq soqtakaq wawata wachakurqan. 20 Hinaspanmi Leaqa nirqan: Diosmi allin regalota qowan, kunanqa qosaymi sumaqta rikuwanqa, paypaq soqta wawataña wachakusqayrayku, nispa. Suticharqantaq Zabulonta. 21 Chay qhepatataq Leaqa huk warmi wawata wachakurqan, suticharqantaq Dinata.