Jesuspa Chaquita Catishpa Causashunchi Yachachishunchi tandanajuipi yachajungapaj hojapa referenciacuna
1-7 DE JUNIO
BIBLIAPA VALISHCA YUYAICUNA | GÉNESIS 44, 45
“José runaguca paipa huauquicunatami perdonarca”
w15-S 1/5 14, 15
“¿Ñucaca, Taita Diospaj randichu tiajuni?”
José runaguca paipa huauquicunata mascangapaj richunmi paipa sirvijtaca cacharca. Benjaminba costalpi copata tarishpami paitaca Josepa copata shuhuashcamanda juchachirca. Chaimi Benjaminba huauquicunaca Benjaminhuan igual Josepaman rirca. Chaipimi Joseca paipa huauquicuna cambiashcata o na cambiashcata ricuita usharca. José runaguca Benjamín runagulla Egipto llactapi esclavo shina quidachunmi mandarca. Shinapimi Judá runaguca Benjaminba randi ñucanchimi canba esclavocuna shina quidashun nishpa Josetaca nirca. Pero José runaguca Benjaminbacha quidachunmi mandarca (Génesis 44:2-17).
Judá runaguca shungumanda parlashpami José runagutaca, ñucanchi huauqui Benjaminga “pai cashcami, paipaj mamapaj huahua puramandaca quedashca. Paipaj taitaca, paitami ninanda juyan” nishpami tigrachirca. José runagu chai shimicunata uyashpaca ninandami llaquirishcanga. ¿Imamandata shina nipanchi? José runaguca Benjaminba propio huauquimi carca. Ishcandimi Raquelpa huahuacuna carca. Raquel huarmiguca Benjaminda ungujuj horaspipachami huañurca. Chaimi Josepash paipa taita Jacobpash Raquel huarmigutaca yaria causan carca. Chaimandami Joseca Benjamindaca ninanda juyashcanga (Génesis 35:18-20; 44:20).
Judá runaguca Josetaca cutin cutinmi Benjamindaca ama esclavo shina quidachipaichu nishpa ninanda rogarca. Ashtahuangarin ñucami Benjaminba randi canba esclavo shina quidasha nishpa Josetaca nirca. Chaimi ninanda rogashpa Josetaca “¿imashnata ñuca taitapajman tigrapashayari? Ñuca taitata llaqui japijta ama ricungapajmi, na ri ushapasha” nijurca (Génesis 44:18-34). Shina nishpami Judá runaguca arripintirishcata, llaquij cashcata ricuchirca.
Ima pasajujta ricushpami José runaguca, paipa tucui sirvijcunata canllaman llujshichun mandashpa, shinllita caparishpa huacarca. Shina huacajtaca, Egiptopi causajcunapash, Faraonba huasipi causajcunapashmi uyarca. José runaguca “cangunapaj huauqui Josemi cani” nishpami paipa huauquicunataca nirca. Shinata uyashpami paipa huauquicunaca manllarishca quidarca. Shinapash José runaguca paicunata ugllarishpa, muchashpami paicunata perdonashcata ricuchirca (Génesis 45:1-15). Shina rurashpami Jehová Dios ninanda llaquij cashcata, shinallata perdonaj cashcata ricuchirca (Salmo 86:5). Pero ¿ñucanchica perdonajcunachu canchi?
Bibliapa Valishca Yuyaicunata Mascashunchi
it-2-S 788
Ropata liquina
Judio gentecunaca Medio Oriente llactamanda gentecunashnami llaquilla cashcata ricuchingapaj paicunapa churajushca ropataca liquin carca. Ashtahuanbachaca familiamanda pipash huañujpimi paicunapa churajushcata liquin carca. Paicunaca ropata liquishpaca pecho ricurijtami liquin carca. Huaquinbicarin una solami paicunapa churajushca ropataca liquin carca. Shinami chai ropataca na cutin utilizaita ushan carca.
Rubenga paipa huauqui Joseta chai jatun utujuman cutin tigrashpa, Joseta chaipi na tarishpaca, pai churajushcata liquirca. Ropata liquina costumbretaca cai viajemi primera vez Bibliapica parlan. Rubenga shina rurashpami cashna nirca: “Chairalla viñai Joseca na ricurinllu. Ñucaca, ¿maimanda rishayari?” nishpa. Jacobpa punda churi caimandami Rubenga paipa huauqui Josetaca cuidana carca. José runagu huañushca nishcata yachai chayashpami Jacob runagupash paipa churajushca ropataca liquishpa, cañamutapash churajurca. Shinami llaquillapacha cashcata ricuchirca (Gé 37:29, 30, 34). Cutin Egipto llactapi Benjaminda shuhuami can nishpa juchachijpimi Josepa huauquicunaca paicunapa churajushca ropata liquishpa ninanda llaquilla cashcata ricuchirca (Gé 44:13).
w04-S 15/8 15 párr. 15
Yangamanda na ricunayachij tucushcacuna
15 Ñucanchita yangamanda fiñashpa na ricunayachij gentecunata ali tratachun, paicunahuan ama risintirichunga ¿imata ayudanga? Chaipaca Diablo y ayacunalla ñucanchipa contracuna cashcata yaipi charinami ayudanga (Efesios 6:12). Cunanbi gentecuna Jehová Diosta sirvijcunata yangamanda catiriashpa llaquichijpipash, huaquingunaca na yachaimanda o huaquingunacarin shujcunata catimandami Jehovapa sirvijcunataca llaquichin (Daniel 6:4-16; 1 Timoteo 1:12, 13). Jehová Diosca “tucuicuna quishpirichunmi munan. Paimanda na llullashpa villajuj Shimitapash yachachunmi munan” (1 Timoteo 2:4). Ashtahuangarin huaquingunaca ñucanchicunata catiriashpa llaquichijpipash, ñucanchi ali portarijta ricushcamandami cunanbica ñucanchicunapa huauquipanicuna tucushca (1 Pedro 2:12). Shinallata Jacobpa churihuan ima pasashcata ricushpami paimandaca yachajuita ushapanchi. Joseca paipa huauquicunapa culpamanda sufrishpapash paicunahuanga na risintirishca quidarcachu. Shinapash ¿imamandata Joseca paipa huauquicunahuan na risintirishca quidarca? Joseca Jehová Dios paipa munaita pactachingapaj imata rurashcata ricushpami paipa huauquicunahuanga na risintirishca quidarca (Génesis 45:4-8). Shinallatami ñucanchicuna ima llaquicunata apanajujpipash Jehová Diosca paipa shutiguta jatunyachichunmi ayudanga (1 Pedro 4:16).
8-14 DE JUNIO
BIBLIAPA VALISHCA YUYAICUNA | GÉNESIS 46, 47
“Micuna illaj tiempopimi micunata cararca”
w87-S 1/5 15 párr. 2
Yarjai tiempo tiajpipash shujcunaca causashpami catirca
2 Egipto llactapi siete huatacunata granocuna ninanda fucushca jipami Jehová Dios nishcashna yarjai tiempo tiai callarirca. Shinallata ‘yarjaica tucui llactacunapimi tiarca’. Egipto llactamanda gentecuna yarjaimanda ña huañunalla cajpimi Faraondaca micunata mañashpa caparinajurca. Chaimi Faraonga “Josepajman richi. Pai imata nishcata ruranguichilla” nirca. José runaguca culquipami Egiptopi causaj gentecunamanga granota jaturca. Chaimi gentecunaca culqui illa quidaimanda Josemanga paicunapa huagracunata cunajurca. Shinashpami gentecunaca Josepaman rishpa: “Ñucanchitapash, ñucanchi alpatapash, granopaj randipaillayari. Ñucanchica, Faraonbaj servijcunami tucushun” ninajurca. Shina ninajujpimi Joseca, Egiptopi tiaj tucui alpacunataca Faraonman randirca (Génesis 41:53-57; 47:13-20).
kr-S 234, 235 párrs. 11, 12
Diospa Reino o Gobiernomi cai alpapi Taita Diospa munaitaca pactachijun
11 Ashtaca informacionmi tian. Cunanbi gentecunaca Taita Diosmanda na yachajuimandami yarjaihuan causanshna causanajun. Chaimanda Bibliapica ña parlashcami carca. Bibliapica cashnami nin: “Mandaj Jatun Diosca, cashnatapashmi nin: “Uyaichi, ninan llaqui punllacunami chayamujun. Chai punllacunapica, yarjaitami cai pachaman cachamugrini. Micuna yarjaitaca, na cachamushachu. Yacuta yacunayachinatapash, na cachamushachu. Ashtahuangarin Mandaj Dios ñuca villashca shimita uyanayachishpa yarjaihuanshna, yacunaihuanshna purinajuchunmi cachamusha” (Amós 8:11). Pero Taita Diospa Reinota o Gobiernota apoyaj gentecunahuanga ¿imata pasan? ¿Paicunapashchu chai gentecunashnallata yarjaihuanshna causanajun? Na. Jehová Diosca paipa sirvijcunahuan, shinallata paita na sirvijcunahuan ima pasanataca ñami villashca carca. “Chaimandami Mandaj Jatun Diosca, cashna nin: “Ricuichi, ñucata servijcunaca, micunata charingami, ashtahuangarin cangunataca, yarjaimi japinga, Ñucata servijcunaca, ufiangapaj yacuta charingami, ashtahuangarin cangunataca, yacunayaimi japinga. Ñucata servijcunaca cushijungami, ashtahuangarin cangunaca, pingaichi tucunguichimi” (Is. 65:13). Shinaca ¿cai shimicuna pactarishcataca ricupashcanguichu?
12 Taita Diosca shuj pujyupi rij ashtaca yacu rijuj cuendami cunanbica paimanda yachajuchun ashtaca publicaciongunata, grabashca audiocunata, videocunata, tandanajuicunata, Jatun Tandanajuicunata, shinallata ashtaca informacionda charij jw.org paginatapash cushca. Cunanbica cai nali mundopi causashpapash Taita Diosmanda yachajungapaca ashtaca ayudacunatami charipanchi (Ezeq. 47:1-12; Joel 3:18). Jehová Diosca paimanda yachajungapaj ashtaca ayudacunatami cusha nishca. Chai shimicuna cunanbi pactarijujta ricushpaca ¿nachu cushilla sintiripangui? Shinaca ¿Jehová Dios paimanda yachajungapaj cushca ayudacunataca utilizajupanguichu?
Bibliapa Valishca Yuyaicunata Mascashunchi
it-2-S 691 párr. 16
Shuj shuj ruraicuna
Huañushca personapa ñavipi maquita churana. Jehová Diosca Jacobtaca, “Josepaj maquimi cambaj ñavitaca vichachinga” nircami (Gé 46:4). Jehová Dios shina nishpaca, José runagu paipa taita Jacob huañujpi ñavita vichanatami nijurca. Chaitaca punda churillami ruran carca. Shinami Jehová Diosca, Jacob runagutaca paipa churi José punda churi chasquina derechota chasquinata ricuchijurca (1Cr 5:2).
Hch 7:14pa notacuna nwtsty
En total 75 gentecuna: Esteban runaguca 75 gentecunamanda parlangapaca Escrituras Hebreasmandaca ni maijan textota na utilizashcangachu. Cai número 75ca Escrituras Hebreas masoréticos nishca Bibliapa punda copiacunapica na tianllu. Por ejemplo, Génesis 46:26pi Traducción del Nuevo Mundo Bibliapica cashnami nin: “Jacobca paipa 66 miraicunahuanmi Egipto llactamanga yaicurca. Chaipica Jacobpa churicunapa huarmicunaca na cuentashcachu carca”. Shinallata versículo 27pica cashnatapashmi nin: “Egiptoman yaicushca Jacobopaj huasi ucupura tucuilla gentecunaca, canchis chunga gentecunami carca” nishpa. Shinaca Génesis 46:26pica Jacob runagupa familia ucupuramandallami parlajun. Cutin Génesis 46:27pica en total mashna gentecuna Egipto llactaman yaicushcatami parlajun. Éxodo 1:5pi y Deuteronomio 10:22pipashmi Jacob runagupa familiacuna 70 cashcata ricuchin. Shinapash Esteban runaguca 75 personacunamandami parlarca. Bibliata huaquin estudiajcunaca chai 75 gentecunamanda parlashpami paicunaca Jacob runagupa shuj familiacunamanda parlajushcanga ninmi. Chai familiacunaca talvez José runagupa churicuna, Manasespa y Efrainba churicunamanda y nietocunamandapashmi parlajushcanga ninmi. Paicunamandaca Génesis 46:20pi Septuaginta griega nishcapimi parlan. Cutin estudiashca gentecunaca 75 gentecunamanda parlashpaca Jacob runagupa jachungunamandapashmi parlajushcanga ninmi. Jacob runagupa jachungunataca Génesis 46:26pica na cuentashcachu carca. Shinaca Esteban runaguca en total mashna gentecuna Egipto llactaman yaicushcatami nishca yarin. Shinapash Esteban runaguca apostolcunapa punllacunapi tiashca Escrituras Hebreaspa copiacunamanda ricushpami talvez chai 75 gentecunamandaca parlashcanga. Ashtaca huatacunatami Bibliata estudiajcunaca Septuaginta griega nishcapillami Génesis 46:27pi y Éxodo 1:5pi chai 75 gentecunamanda parlajujta pensan carca. Pero más o menos 1950 huatapimi gentecunaca Rollos del mar Muerto nishcata tarirca. Chaipica Éxodo 1:5pa, hebreo shimipi ishcai pedazocunata tarirca. Chai textopica chai 75 gentecunamanda parlajushcata ricurca. Shinaca talvez Esteban runaguca punda tiempopi cai escribishcacunamanda parlashpami chai 75 gentecunamandaca parlashcanga. Shinaca Esteban runaguca, Jacob runagupa familiacunamanda mashna gentecuna Egipto llactaman rishcatallami villangapaj munashcanga.
15-21 DE JUNIO
BIBLIAPA VALISHCA YUYAICUNA | GÉNESIS 48-50
“Congregacionmanda mayorlla huauquipanicunamandaca ashtacatami yachajuita ushapanchi”
it-2-S 12 párr. 1
Jacob
Jacob runaguca pai nara huañushpallatami paipa nieto Efraindapash y Manasestapash bendiciarca. Shinapash Jehová Dios mandajpimi Jacobca punda nietotara bendicianapa randica cati nieto Efraindara bendiciarca. Shinallata jipamanga Jacob runaguca canmi punda churipa japinataca japingui nishpa José runagutaca nirca. Chaimi: “Ñucaca canmanmi, cambaj huauquicunaman carashca alpatapash ashtahuan yalishpa cararcani. Chai llactataca, ñucami amorreocunapaj maquimanda ñuca espadahuan, ñuca arcohuan macanajushpa quichurcani nircami” (Gé 48:1-22; 1Cr 5:1). Jacob runaguca Siquem llacta ladopimi Hamor runapa churicunapa alpacunata ña randishca carca (Gé 33:19, 20). Shinaca Jacob runagu Joseman nishca shimicunaca, Jacobpa familiacuna o descendientecuna Canaán llactapi gentecunata mishashpa chaipi causangapaj yaicunata villajurca. Shinallata Jacobpa espadahuan y arcohuan macanajushpa ña quichushcashnami ricuchijurca. Shina nishpami Jacobpa nishcacuna ña pactarishcashna ricurijurca. Ashtahuangarin Jacob runagu Taita Diospi tucui shunguhuan crishcata ricuchijurca (AMORREO nishcatapash ricupangui). Efrainba y Manasespa familiacuna Canaán llactapi cada uno herenciata chasquishcamandami, José runaguca paipa huauquicunamanda yali herenciata chasquishcashna ricurirca.
it-2-S 1167
Jipa punllacuna
Jacob runagu pai nara huañushpallata nishca profecía. Jacob runagu paipa churicunataca “jipa punllacunapi canguna ima tucunata villangapaj tandanajumuichi” nircami. Chai shimicunaca jipa punllacunapi Jacobpa nishcacuna pactarinatami ricuchijurca (Gé 49:1). Ashtaca ashtaca huatacuna huashamanmi Jehová Diosca Abrán (Abrahán) runagumanga, canba familiacunaca cuatrocientos huatacunata llaquichi tucushpa causanga nishpami villarca. Abrahán runaguca Jacobpa abuelomi carca (Gé 15:13). Shinapash Jacob runagupa nishca shimicunaca paipa familiacuna cuatrocientos huatacunata llaquichi tucushca jipami pactari callarirca. (Génesis capítulo 49manda ashtahuan yachangapaj munashpaca, Jacobpa churicunamanda parlaj informacionda ricupangui). Shinallata Jacob runagu nishca shimicunaca jipa punllacunapi ‘Taita Dios agllashca israelcunapipashmi’ pactarina carca (Gál 6:16; Ro 9:6).
w07-S 1/6 28 párr. 10
Jovengunapaca mayorlla huauquipanicunaca shuj jatun bendicionmi can
10 Mayorlla huauquipanicunaca shuj huauquipanicunataca ninandami ayudaita ushan. Jacob runagupa churi José mayorlla cashpapash Taita Diospi tucui shunguhuan crishcatami ricuchirca. Chaica ashtaca Jehová Diosta sirvijcunatami paicunapash Taita Diospi tucui shunguhuan crichun ninanda ayudarca. José runaguca 110 huatacunata charishpami cashna nishpa mandarca “ñuca tullucunata caimanda apanapachami canguichi” nishpa. Shina nishpami José runaguca, israelitacuna Egipto llactamanda llujshishpa paipa tullucunata apashpa rinata villajurca (Hebreos 11:22; Génesis 50:25). José runagupa mandashca shimicunami israelitacuna ñana esclavo shina Egipto llactapi causanata ricuchijurca. Chaica israelitacuna Egipto llactamanda llujshinata tucui shunguhuan crichunmi ayudarca.
Bibliapa Valishca Yuyaicunata Mascashunchi
w04-S 1/6 15 párrs. 4, 5
Taita Diosta alicachijcunaca ninandami cushijun
4 Israelmanda Gadpa familiacunaca Taita Dios carasha nishca alpacunaman nara yaicushpallatami Jordán ladopi animalcunata charingapaj alipacha pamba ladocunapi causanata mañarca (Números 32:1-5). Gabpa familiacunapaca chai pushtupi causanaca shinllimi carca. Cutin indi huashajuj Jordán yacu chimba ladoman causaj Israelmanda shuj familiacunaca, chai pushtucuna seguro caimandami nipipash paicunataca facillla atacai ushan carca (Josué 3:13-17). Geografía histórica de la Tierra Santa libropi, George Adam Smith shuti jarica indi llujshimuj Jordan ladopi tiaj pambacunamanda parlashpaca cashnami nirca: “Chai pambacunaca arábiga nishca pambacunacamanmi uchilla lomacuna tian. Chaimandami tucui huatacunaca shuhuacuna chai pambacunaman facillla rishpa chaipi causaj gentecunataca shuhuanlla carca. Cutin jihuata mascashpa purij ashtaca gentecunami cada huata chai pambacunaman chayan carca”.
5 Shina llaquicunahuanga ¿imashinata Gadpa familiacuna causashcanga? Ashtaca huatacuna huashaman, Jacob runagu ña huañugrijujpi Gadpa familiamandaca cai shimicunata nirca: “Gad runataca shuacunaca na yashcapimi llaquichinga, shinapash jipamanga, paica na yashcapimi paicunataca huashata catishpa llaquichinga” (Génesis 49:19, NM ). Cai shimicuna nalishnalla uyarijpipash Gadpa familiacuna difindirita ushashcatami ricuchin. Jacob runaguca, Gadpa familiacuna difindirijpica chai nali gentecuna pingai tucushpa chai pambacunamanda ringallami nirca. Shinallata paicunataca huashata catishpa llaquichigrinatapashmi nirca.
it-1-S 313 párr. 5
Benjamín
Jacob runaguca pai nara huañushpallatami, paipa churi Benjaminba familiahuan ima pasanata villarca. Jacobca, Benjaminba familiaca tucuicunami macanajunata alipacha yachajcuna canga nircami. Jacobca paipa juyashca churi Benjaminmanda parlashpami “Benjaminga, imatapash quichujlla atujshnami. Tutamandata aichataca japishpa micunga. Chishipica, macanajushpa quichushcacunatami chaupinga” nircami (Gé 49:27). Benjamín runapa familiacunaca tucuicunami ishcandi lado maquihuan huaracahuan rumicunata shitanataca alipacha yachan carca. Paicunaca, huaracahuan rumita shitanata alipacha yachashpami “shuj ajchapi” chayachingapaj rumita shitashpapash na pandan carca (Jue 20:16; 1Cr 12:2). Por ejemplo, juez Aod shuti runaca lluqui maquihuanllami imatapash ruran carca. Shinapash paimi rey Eglón shuti runataca huañuchirca. Juez Aod shuti runaca Benjamín runapa familiapuramandami carca (Jue 3:15-21). Shinallata Benjamín runapa familia, israelitacunapa familia puracunamanda ‘tucuita yali uchilla’ cashpapash Benjamín runapa familiamanda, rey Saulmi Israel gentecunapa punda mandaj tucurca. Rey Saulca Cis shuti runapa churimi carca. Paimi Israel gentecunataca Filisteo gentecunapa maquimanda quishpichij carca (1Sa 9:15-17, 21). Israel llactapi mandajcuna illajpimi Persa llactapa mandajcunaca israelitacunata mandashpa causanajurca. Chaimi Persa llactamanda gentecuna, israelitacunata ama tucuchichun Benjamín runapa familiamanda reina Esterpash, Mardoqueo shuti runatapash Taita Diosca utilizarca (Est 2:5-7).
22-28 DE JUNIO
BIBLIAPA VALISHCA YUYAICUNA | ÉXODO 1-3
“Ñucami cani. Ñuca, ñucallatami cani”
w13-S 15/3 25 párr. 4
Jehová shutita respetapashunchi
4 Éxodo 3:10-15, liingui. Moisés runagu 80 huatacunata charijpimi Taita Diosca “ñuca agllashca israelcunata, Egiptomanda Ilujchimuchunmi candaca cachasha” nishpa mandarca. Shina nijpimi Moisés runaguca respetohuan Taita Diostaca ¿ima shutiguta capangui? nishpa tapurca. Punda tiempocunapica tucuicuna Taita Diospa shutita yachashpapash ¿imamandata Moisés runaguca Taita Diospa shutitaca tapurca? Moisés runaguca Taita Dios imashina Dios cajta ali yachangapaj munaimandami shina tapurca. Shinallata Taita Dios israelitacunata ciertopacha quishpichinata seguro cangapami Moisesca shina tapurca. Israelitacunapash ashtaca ashtaca huatacunata esclavocunashna causanajushcamanda, shinallata huaquingunacarin Egipto llactamanda yanga dioscunata sirvinajushcamandami, Moisesca paipa punda taitacunapa Dios paicunata quishpichinataca na crishcanga (Ezeq. 20:7, 8).
Taita Diosca ¿Ima Shutita Can?
Taita Diosca yachachunmi munan. Taita Diosca paillatami paipa shutitaca churarirca. Chaimi Éxodo 3:15pica nirca: ‘Chaimi, causaita causaicaman ñuca shuti canga. Ñucataca cai shutipimi, causaita causaicaman rijsinajunga’ nishpa. Taita Diostaca Tucui Ushaita Charij, Taita, Señor, Mandaj Dios nishpa rijsishpapash, Bibliapica Diospa shutitaca tauca viajecunatami escribishca. Abrahán, Moisés, David, Jesús nishca shuticunatapash yalimi escribishca tiajun. Taita Diosca paipa shutita yachachunmi munan. Bibliapica ninmi: “Cambaj shutica, Mandaj Dios [Jehová] shuti cajta, jahua pachapi causajuj can Dioslla, tucui cai pachata mandajujta yachanajuchun, chashna rurapangui” nishpa (Salmo 83:18).
Jesusca Taita Diospa shutita yachachunmi munan. Padrenuestro oracionbica, Jesusca paipa catijcunataca Taita Diosta cashna mañanatami yachachirca: “Cambaj jucha illaj shutiguca, alicachi tucushca cachun” nishpa (Mateo 6:9). Jesusllatami cashna mañarca: “Canba shuti punchapambagu cajtaca ricuchipayari ñuca Taitalla” nishpa (Juan 12:28, NM ). Jesuspaca, Diospa shutita alicachinaca minishtirishcapachami carca. Chaimandami “Paicunamanmi, cambaj shutitaca ña rijsichircani, ashtahuan rijsichisharami” nirca (Juan 17:26).
Bibliapa Valishca Yuyaicunata Mascashunchi
g04-S 8/4 6 párr. 4
Moisesca ¿ciertopachachu tiarca?
¿Imamandata Egipto llactamanda shuj reinaca Moisestaca paipa propio huahuatashna japirca? Chai llactapi tiashca religionga alicunata rurashpallami cielomanga yaicuita usharin nishpami yachachin carca. Chaimandami chai huarmica Moisestaca paipa propio huahuatashna japishcanga. Arqueóloga Joyce Tyldesley shuti huarmica, huahuacunata adoptanamanda parlashpami cashna nirca: “Egipto llactapica tanto jaricuna como huarmicunami derechota igual charin carca. Shinapash jaricunaca na siemprechu huarmicunapa derechotaca valichin carca. [...] Shina cajpipash huarmicunaca huahuacunata adoptana derechotaca charinmi carca”. Huahuacunata adoptanamanda parlaj shuj Papiro nishca papelpica shuj huarmi paipa esclavocunata paipa propio huahuacunatashna adoptashcatami ricuchin. Bibliapica Egipto llactamanda reinaca Moisés huahuaguta chuchuchishpa viñachichun Jokébed huarmiguta pagashcatami ricuchin. “Shina rurashpami chai reina huarmigu Moisés huahuaguta adoptashcatami ricuchin. Pitapash adoptangapaca chaitami Mesopotamia jatun llactapica ruran carca” (The Anchor Bible Dictionary).
w04-S 15/3 24 párr. 4
Éxodo libropa valishca yuyaicuna
3:1 Jetró runaca ¿ima laya sacerdoteta carca? Abrahán, Isaac, Jacob causashca tiempopica familiata ñaupaman pushaj jarimi sacerdoteshna sirvin carca. Madián llactamanda shuj familiatami Jetró runaca ñaupaman pushaj cashcanga. Madián llactamanda gentecunaca Abrahán runagu, Queturá shuti huarmiguhuan charishca huahuacunami carca. Chaimandami Madián llactamanda gentecunaca Jehová Diosta adoran cashcanga (Génesis 25:1, 2).
29 DE JUNIO—5 DE JULIO
BIBLIAPA VALISHCA YUYAICUNA | ÉXODO 4, 5
“Can imata rimanatapash, ñucami yachachisha”
¿Jehová Diosta rijsi ushapanchichu?
7 Moisesca Jehovapa munaita ruranata, Jehová imashna cajtapash yachajushpami catirca. Por ejemplo, Jehová Dios Egiptomanda israelitacunata llujchinami cangui nijpica Moisesca cutin cutinmi na ushashachu nirca. Moisés imashina sintirijujta ricuimandami Jehová Diosca, Moisesta llaquishpa ayudarca (Éx. 4:10-16). Jehová Dios ayudajpimi Moisesca, na manllashpa faraonmanga Jehová llaquichigrinmi nishpa villarca. Moisesca, Jehová Dios israelitacunata salvangapaj paipa ninan ushaihuan faraonda paipa soldadocunatapash mar Rojopi tucuchijtami ricurca (Éx. 14:26-31; Sal. 136:15).
‘Pipa ñavipipash na ricurij Diostaca ricujunshna’ causashunchi
5 Egiptoman nara rijpillatami Jehová Diosca Moisesmanga yachachirca, ñucata manllanaca minishtirishcapachami can nishpa. Moisespash Job libropica nircami: ‘Jatun Diosta manllanami ali yachaita’ cun nishpa (Job 28:28). Chai shimicunata aliguta intindichunmi Jehová Diosca Moisestaca tapurca: ‘Shimitaca ¿pita runaman curca? ¿Nachu Mandaj Dios ñucallata rurarcani?’ nishpa (Éx. 4:11).
6 Imashinami ricunchi, Moisesca na faraonda manllanachu carca. Jehová Diosllata Moisesta faraonbaman cachajushcamandaca Jehová Diosllatami ayudana carca. Shinallata, faraonda Jehová Dioshuan chimbapurajpica faraonga yangami carca, na ushaita charircachu. Ashtahuangarin, Jehová Diosca ñami Abrahandapash, Josetapash, Moisestapash punda faraongunamanda salvashcarca. Tucui chaicunata yarishpami Moisesca faraondaca na manllanachu cani yashcanga (Gén. 12:17-19; 41:14, 39-41; Éx. 1:22–2:10). Moisesca ‘pipa ñavipipash na ricurishca Diosta ricujunshna aligutapacha catijuimandami’ faraonba ñaupaman rishpa Jehová Diospa tucuilla nishcacunata na manllashpa villarca.
Poderta charishpapash Diosca llaquishpami tratan
7 Israelitacunaca Egipto llactapimi esclavo shina causanajurca. Chaimi Jehová Diosca Moisés runagu 80 huatacunata charijpi israelitacunata Egiptomanda llujchichun mandarca. Chaita pactachinaca Moisespaca shinllimi cashcanga (Éx. 3:10). ¿Imamandata shina nipanchi? Moisesca 40 huatacunatami Madián llactapi llamacunata michishpa causashcarca. Moisesca cashnami nirca: “Faraonbajman rishpa, israelcunata Egiptomanda Ilujchingapaca, ¿ñucaca pita cani?” nishpa. Shina nijpimi Jehová Diosca cashna nirca: “Rilla, ñucami canhuan casha” nishpa (Éx. 3:11, 12). Caitapashmi Jehová Diosca nirca, Israel llactamanda ancianocunapash can ima nishcataca uyangami nishpa. Shina nijpipashmi Moisesca nirca: “Paicunaca ñucata na crishpami, ñuca villajujtaca na uyanayachinga” nishpa (Éx. 3:18; 4:1). Jehová Diospa mandashcata na pactachingapaj munashpami Moisesca shina nijurca. Shina nijujpipash Jehová Diosca na culirashpami milagrocunata rurachunbash Moisestaca ayudarca. Ashtahuanbash Bibliapi parlashca gentecunamandaca Moisesmi milagrocunata rurana ushaita pundapi chasquirca (Éx. 4:2-9, 21).
8 Jehová Dios shina ayudajpipashmi Moisesca na ushashachu, ali parlaitapash na ushanichu nishpa catirca. Chaimi Jehová Diosca nirca: “Cunanga rilla, ñucami cambaj shimipi casha. Can imata rimanatapash, ñucami yachachisha” nishpa. Moisés chaita uyashpaca ¿cunan si Egiptoman rishallami nircachu? Na, na shina nircachu. Moisesca cutinmi cashna nirca: Ñucapa randi ‘pita cachana cashpapash cachapailla’ nishpa. Shina nijpimi Jehová Diosca Moiseshuan culirarca. Shinapash Jehová Diosca juyaj Dios caimandami Moisesta llaquishpa paita cumbachun, paipa randi parlachunbash Aarón runaguta cacharca (Éx. 4:10-16).
Bibliapa Valishca Yuyaicunata Mascashunchi
w95-S 1/8 10 párr. 6
6 Moisespa punllacunapica Jehová Diosca shuj tratotami Israel llactahuanga rurarca. Shinami Israel llactaca Taita Diospa agllashca llacta tucurca. Israel llactatami Taita Diosca paipa “churitashna” chasquirca. Chaimandami Taita Diosca “Israelca, ñuca churimi” can nirca (Éxodo 4:22,23; 19:3-6; Deuteronomio 14:1,2). Chai tratota rurashcamandami profeta Isaías runagushna israelitacunaca “can Mandaj Diosmi, ñucanchipaj taita cangui” nita usharca (Isaías 63:16). Jehová Diosca israelitacunataca shuj taita cuendami juyaihuan yachachirca (Salmo 71:17; Isaías 48:17,18). Israelitacuna na cazujpipash Taita Diosca paicunata llaquishpami “na cazuj huahuacuna, ñucapajman tigrarimuichiyari” nishpa rogarca (Jeremías 3:14).
it-2-S 42 párr. 5
Jehová
“Rijsina” nishpaca imagumandapash o pimandapash aligutapacha yachanatami ningapaj munan. Nabal runaca David runaguta rijsishpapash ¿Davidca pitayari? nishpa tapurca. Shina nishpami Davidtaca shuj yanga runatashna tratarca (1Sa 25:9-11taca, 2Sa 8:13huan chimbapurashpa ricupangui). Faraonbashmi Moisés runagutaca “pai nishcata uyashpa, israelcunata richun ñuca saquingapaca, ¿pita Mandaj Diosyari? Ñucaca, Mandaj Diostaca na rijsinichu. Israelcuna richumbash, na saquishachu” nircami (Éx 5:1, 2). Shina nishpami Faraonga Jehová pailla Taita Dios cashcata na rijsishcata, Faraonda mandangapapash autoridadta na charishcata, shinallata Taita Dios paipa nishcata pactachingapapash ushaita na charinllu nishpami Faraonga nirca. Faraonbash, Egipto llactamanda gentecunapash israelitacunapash Taita Diospa shuti ima nisha nijtami yachaj chayarca. Jehová Diosca israelitacunata Egipto llactamanda llujchishpa, shinallata pai carasha nishca alpacunata cushpami paipa shuti imata nisha nijta ricuchirca. Shina rurashpami Jehová Diosca israelitacunapa ñaupa taitacunahuan rurashca tratota pactachirca. Chaimandami Taita Diosca “cangunataca, ñucapaj cachun japishpami, cangunapaj Taita Dios casha” nircami (Éx 6:4-8; TODOPODEROSO nishcatapash ricupangui).