EVANJIL WAFUNDAY LUKA
1 Mulong antu avud akwata mupak wa kufund rusang ra yom twitiyijina kamu nakash, 2 mud mwatulejau rusang riner kud antu imenap yom yiney kudokal kwinsambishin ni eza kwikal atushalapol a uruu, 3 niyam nakwatin mupak wa kukufundinar, mwant mujim nakash Teofil; mu mutapu ulondulijadina nawamp, mulong nakimbijola nawamp yom yawonsu yasadika kudokal kwinsambishin, 4 chakwel wijika nawamp uyakin wa yom yakufundishau ku kan.
5 Mu machuku madingay Herod* mwant wa Yudeya, kwading mwin kupesh umwing dijin dend Zakariy, wa mu chisak cha in kupesh a Abiya. Mukajend wading wa mu dijuku da Aron, ni dijin dend Elizabet. 6 Awonsu aad ading atentamin ku mes ma Nzamb, mulong ading aziyidin nakash kwi mbil ni yijil yawonsu ya Yehova.* 7 Pakwez kadingap ni mwan, mulong Elizabet wading mumb, ni mulong awonsu aad ading ananapin kal nakash.*
8 Chad Zakariy wading ukat kusal mudimu wend wa win kupesh pamwing ni chisak chend cha in kupesh kurutu kwa Nzamb, 9 chisu chend chawanyina cha kwandam mu tempel wa Yehova* mulong wa kwosh diseng da malash mud mwading chaku* cha in kupesh. 10 Ni antu awonsu ading akat kulembil pol pa chisu cha kwosh diseng da malash. 11 Mwangel wa Yehova* wamumekena Zakariy, wading wiminy ku mutambu wa chikas cha katatuku ku chintamb cha kwoshin diseng da malash. 12 Pakwez Zakariy pamumanay, wazazata, ni wova wom nakash. 13 Chad mwangel wamwela anch: “Zakariy, kangal wov wom, mulong Nzamb wateshin kwit kwey, mukajey Elizabet ukuval mwan ikundj, ni ey ukumupil anch Yohan. 14 Ukwov musangar, musangar upandakena, ni antu avud akusangar pakuvadikay, 15 mulong ukwikal muntu mujim ku mes ma Yehova.* Pakwez kafanyidinap kuna maar ma nviny ap maar maswejina ap pakemp, Nzamb ukumwinkish* spiritu utumbila kurutu avadik,* 16 ndiy ukez kayichirish an a Isarel avud kuday Yehova* Nzamb wau. 17 Chikwau kand, ndiy ukwend kurutu kwa Nzamb nich spiritu ni dikand da Eliya, mulong wa kuchirish michim ya atatuku kud an, kuyikwash antu akad kuziyin kusal nich manang mud in kutentam, ni mulong wa kumutenchikin Yehova* antu arijekinau kal.”
18 Zakariy wamwipula mwangel anch: “Mutapu ik nikutwisha kwikal nich kashinsh ka yom yiney? Mulong am ni mukajam twananapin kal nakash.”* 19 Mwangel wamwakula anch: “Yam Gabriyel nikata kwiman kurutu kwa Nzamb, piswimp ni ndiy; antumang kwambamb ney ni kukulej rusang ruwamp riner. 20 Pakwez, mulong ey witiyijangap mazu mam makuwanyina pa chisu chatenchikau, ukwikal kamam, kiukez kalondap kand djat ni dichuku dikuwanyina yom yiney.” 21 Pa chisu chinacha, antu ading amuchingedin Zakariy, ni ashimwoka mulong walaba nakash mwi ndond yitumbila. 22 Pabudikay, katwishap kand kulond nau, ni ova chad kurumburik anch waman kal chishimushimu mwi ndond yitumbila. Ndiy wasambisha kuyisokin miny, mulong katwishap kulond. 23 Chapwa machuku ma mudimu wend utumbila, wachirika kwol kwend.
24 Chipasuta machuku makemp, mukajend Elizabet wimisha, ni wajingama mu angond atan, walondang anch: 25 “Ou wawiy mutapu wankwashay kal Yehova.* Ndiy wanvurik kal ni kwindosh usany pakach pa antu.”
26 Pawanyishay angond musamban ni madikaj, Nzamb wamutuma mwangel Gabriyel ku Nazaret, mu musumb wa Galaliya, 27 kwa kajik umwing wading watondinau kal kud ikundj utazukinau anch Jozef, wa mu dijuku da David; ni kajik winou dijin dend Mariy. 28 Pandamay, mwangel wamwela Mariy anch: “Wajing, ey mband uyukina nakash, Yehova* ud ney.” 29 Pakwez mazu minam mamurumbangesha nakash ni wasala usu wa kwov kurumburik kwa moy winou. 30 Chawiy mwangel wamwela anch: “Mariy, kangal wov wom, mulong ukwet dilau da Nzamb. 31 Tesh! ukwimish* ni ukuval mwan ikundj, chad ukumupil anch Yesu. 32 Ndiy ukez kwikal muntu mujim ni akez kamutazuk anch Mwan wa Ndiy Upandakena Piur Nakash, ni Yehova* Nzamb ukumwinkish ditand da tatukwend David, 33 ukuyiyikel antu a mu chikumbu cha Yakob chikupu, ni Want wend ukwikalap ni nsuden.”
34 Pakwez Mariy wamwipula mwangel anch: “Yom yiney yikusadik nchik, mulong am kand kal nilalijanangap ni ikundj?” 35 Mwangel wamwakula anch: “Spiritu utumbila ukukushirikin ey, ni dikand da Ndiy Upandakena Piur Nakash dikukuchidij.* Chawiy chikumutazukinau mwan ukuvadika anch utumbila, Mwan a Nzamb. 36 Ni tal! mwanamakwey Elizabet ukwet niyend madikaj ma ku upal ni ukuval mwan ikundj, ndiy watazukangau anch mumb, ukwet katat madikaj ma angond musamban; 37 mulong kwikil dizu dikukanganyay* Nzamb kuwanyish.” 38 Chad Mariy walonda anch: “Am nid mwilomb wa Yehova!* El yom yawonsu yisadika kud am mud muwalonda kal.” Kupwa mwangel wamusha.
39 Kupwa kwa yom yiney, Mariy watumbuka waya mau mwi ngand ya mikandu, mu musumb umwing wa Yuda, 40 wandama mu chikumbu cha Zakariy ni wamulangwish Elizabet. 41 Chawiy pateshay Elizabet kulangwish kwa Mariy, mwan wading mwinvumu mwend winyikesha, ni Elizabet wikala* nich spiritu utumbila, 42 chad watoya anch: “Uyukin nakash pakach pa amband awonsu, ni ayuk kwend mwan uda mwinvumu mwey! 43 Ov, am nid nany ing nikala ni dilau da kwez kwintal kud makwend wa Nsalejam? 44 Mulong pinateshang kamu kulangwish kwey, mwan uda mwinvumu mwam winyikeshang nich musangar nakash. 45 Wayuk kwey ey witiyija yom yakulejau kud Yehova,* mulong yikuwanyin kamu yawonsu.”
46 Chad Mariy walonda anch: “Mupim wam ukat* kumushiman Yehova,* 47 ni muchim wam ukat kusangar nakash mulong wa Nzamb Mupandish wam, 48 mulong wamen ndond ya mwinshin ya mwilomb wend. Chawiy kudosh nlel, antu a majuku mawonsu akez kwingelang anch nid mwin musangar, 49 mulong Mwin dikand wansadidin yom yijim, ni dijin dend ditumbil, 50 ni ukat kuyovil riy antu a majuku ni majuku akata kumwov wom. 51 Ndiy wasala yom yikwamushena ku ukash wa chikas chend; ni wayipalangesha in kwitutul mu michim yau. 52 Wayidosha amakundj a usu pa matand mau ni wayizambwisha antu a mwinshin;* 53 ndiy wayikutisha antu ading ovila nzal nich yom yiwamp ni wayopata ampich kuya ku makas kwamwamu. 54 Ndiy weza kumukwash kashalapol wend Isarel, mu kuvurik riy rend, 55 mud mwayilejay angakiril etu, Aburaham ni anend,* chikupu.” 56 Mariy washakama nend Elizabet piswimp angond asatu, kupwa wachirika kwol kwend.
57 Chisu chafanyinay Elizabet kuval chashika, ni wavala mwan ikundj. 58 Amutej nend ni anamakwend atesha anch Yehova* wamwovidin riy, chad asangara nend pamwing. 59 Pawanyishay mwan machuku chinan, eza mulong wa kumutwal ku mukand,* ni ela kumupil anch Zakariy, mud tatukwend. 60 Pakwez makwend wayileja anch: “Bwat! dijin dend ndiy Yohan.” 61 Chad awiy amwakula anch: “Kwikil mwanamakwey ap umwing ukweting dijin dined.” 62 Kupwa awiy asambisha kumwipul tatukwend kusutin yijingidij chakwel ayileja dijin da mwan. 63 Chawiy wayita kumuletin disalet ni wafundap anch: “Dijin dend Yohan.” Antu awonsu ashimwoka nakash. 64 Pawiy pinapa kamu wajikuka dizu,* wasambish kulond ni kumushiman Nzamb. 65 Chad amutej nend awonsu ova wom nakash, ni rusang ra yom yiney rapalangana mwi ngand yawonsu ya mikandu ya Yudeya. 66 Antu awonsu atesha rusang riner arilama mu michim yau ni alondang anch: “Mwan winou ukwikal mutapu ik?” Mulong chikas cha Yehova* chading kamu nend.
67 Kupwa tatukwend Zakariy wikala* nich spiritu utumbila, ni walonda uprofet anch: 68 “Atumb kwend Yehova,* Nzamb wa Isarel, mulong ndiy wayibangin kal antwend ni wayiletin kal dipandish. 69 Ni watwinkish kal mupandish wa dikand* wa mu dijuku da* kashalapol wend David, 70 mud mwalonday pasak kusutin kan ka aprofet end atumbila, 71 mupandish winou ufanyidin kutupandish kud akankuny netu ni kutukamunin mu makas ma antu awonsu atukisina; 72 mwamu Nzamb ukutwovil riy rayikanay angakiril etu ni ukuvurik mansuk mend matumbila, 73 machip mamuchipinay ngakiril wetu Aburaham, 74 kupwa kwa kutukamunin mu makas ma akankuny netu, makutukwash kwikal ni dilau da kumusadin mudimu utumbila pakad wom 75 nich kushinshaman ni kutentam kurutu kwend machuku mawonsu ma mwom wetu. 76 Pakwez ey mwan mukemp, akez kakutazuk anch muprofet wa Ndiy Upandakena Piur Nakash, mulong ukwendin kurutu kwa Yehova* mulong wa kurijek jinjil jend, 77 mulong wa kuyijikish antwend anch ukuyipandish kusutin kulikishin yitil yau, 78 mulong wa ranaken rijim ra Nzamb wetu. Kusutin ranaken riner, tukuman chitokish chidokila mwiur chikumunyika mud kubudik kwa muten, 79 mulong wa kuyimunyikin antu ashicha mu mididim ni mu mwizuzwimb wa rufu ni kutakel mend metu mwi njil ya chisambu.”
80 Chad mwan mukemp wapama, wikala ni usu kusutin spiritu wa Nzamb ni wadandamena kushakam mwi mpay djat ni dichuku dimekeshay patok kud in Isarel.
2 Chad mu machuku minama, Kayisar Ogist wapana mbil anch antu awonsu a pa divu ifundikisha. 2 (Kwifundikish kwinoku kwa kusambish kwasadika padingay Kirinyus guverner wa Siriya.) 3 Ni muntu ni muntu waya mu ul wend wa chivadik mulong wa kwifundikish. 4 Chawiy Jozef niyend wadokala mu Galaliya, mu musumb wa Nazaret, waya ku Betlehem wa Yudeya, mu musumb wa David, mulong wading muntu wa mu chikumbu ni wa mu dijuku da David. 5 Ndiy waya kwifundikish pamwing ni mukajend Mariy,* wading piswimp ni kuval. 6 Padingau kwinakwa, chisu cha kuval chawanyina. 7 Mariy wavala mwan ikundj, ndiy mwanend wa kusambish, ni wamuvunga mu yibel ya masun chad wamuladik mu chidiil cha annam, mulong awiy kamanap ndond mu chikumbu cha angendj.
8 Mwi ngand yinaya mwading kand atufung alalang pol uchuku mulong wa kulam yivam yau. 9 Kukashimuk, mwangel wa Yehova* wimana kurutu kwau, ni uyaj wa Yehova* wayimunyikina, chad ova wom nakash. 10 Pakwez mwangel wayileja anch: “Kangal wovany wom! Mulong nikulejinany rusang ruwamp rikuleta musangar ujim kud antu awonsu. 11 Mulong nlel unou, mu musumb wa David mwavadik kal mupandish wen, ndiy Kristu Nsalejen. 12 Talany mutapu ukumwijikanya: Ukutanany mwan uvunginau mu yibel ya masun ni amuladikin mu chidiil cha annam.” 13 Kukashimuk, chisak chijim cha angel a mwiur chabombakana pamwing ni mwangel winou, asambish kumutumbish Nzamb ni kulond anch: 14 “Uyaj kud Nzamb uda pa ndond ya piur nakash, ni chisambu chikala pansh kud antu a michim yiwamp.”*
15 Chawiy pachirikau angel mwiur, atufung anunganijana ni kulond anch: “Tuyany djat ni ku Betlehem chakwel tumana yom yasadika kal ni yatujinguninay kal Yehova.”* 16 Awiy aya mau mau, amutan Mariy ni Jozef, ni mwan amuladikang kal mu chidiil cha annam. 17 Atufung pamanau mwamu, ayirumburila uruu wayilejau piur pa mwan winou. 18 Ni antu awonsu atesha yom yalondau atufung ashimwoka nakash, 19 pakwez Mariy walamang mazu minam mawonsu mu manang mend ni kumatongijokin mu muchim wend. 20 Chad atufung achirika oku akat kumushiman ni kumutumbish Nzamb mulong wa yom yawonsu yateshau ni yamanau, mud mutapu wayilejau.
21 Chipasuta machuku chinan, pawanyina chisu cha kumutwal mwan ku mukand,* amupila anch Yesu, dawiy dijin dalejanay mwangel kurutu kwa makwend kwimish.
22 Chikwau kand, pawanyina chisu cha awiy kwishitwish kukwatijan ni Chijil cha Moses, amutwala mwan ku Yerusalem mulong wa kumushikij kud Yehova,* 23 mud mutapu uchifundinau mu Chijil cha Yehova* anch: “Mwan wa kusambish mwawonsu ikundj* chifanyidin kumutazuk anch utumbila wa Yehova.”* 24 Ni apana yakupesh kukwatijan ni yom yading yitina Chijil cha Yehova:* “amayemb aad ap an a atwinkudimb aad.”
25 Mu Yerusalem mwading ikundj umwing dijin dend Simeyon. Wading muntu utentamina ni umwovila Nzamb wom, wading uchingedin chisu chikumwongojau Isarel kud Nzamb, ni wading ni spiritu utumbila. 26 Chikwau kand, Nzamb wamujingunina kusutin spiritu utumbila anch kakufap kurutu kwa kumuman Kristu wa Yehova.* 27 Spiritu wamubachika kwandam mu tempel, chad anvaj pading pamuletinau mwanau Yesu mulong wa kumuwanyishin yom yading yitina Chijil, 28 Simeyon wamusenda mwan mu makas, wamutumbish Nzamb ni walond anch: 29 “Katat, Mukaleng Mwant, mulika kashalapol wey afa* kwend mu chisambu kukwatijan ni yom walonda, 30 mulong mes mam maman kal njil yey ya dipandish 31 yiwarijekina kal chakwel antu awonsu ayiman, 32 chitokish chikudosha chitambal chiyibwikina antu a michid pa mes ni uyaj wa antwey in Isarel.” 33 Chad tatukwend ni makwend a mwan adandamena kushimwok mulong wa yom yalondangau antu piur pend. 34 Chikwau kand, Simeyon wayiyukisha ni wamulej Mariy, makwend a mwan anch: “Tesh! Mwan winou amutondin kal mulong wa kuwish ni kulangwish kand antu avud mu Isarel, ni ukwikal chijingidij chikudiwolau kud antu 35 (mwaning, mpak ya musamun yilemp yikez kakutap), mulong wa kujingunin yitongijok yida mu michim ya antu avud.”
36 Kwading kand muprofet mband dijin dend Ana, mwan wa Fanuwel wa mu muchid wa Azer. Mband winou wading wananapin kal nakash ni wasala kwend mivu sambwad mu uruw kupwa kwa kwatijan ni nfumwend,* 37 wading mwadamufu ni wading ukwet mivu makum chinan ni yinying (84). Kaburenangap kuya mu tempel, mwasalangay mudimu utumbila uchuku ni muten oku ukat kujil yakuda ni kwilemb. 38 Pa chisu chinicha, waseja piswimp, wasambish kumujikitish Nzamb ni kulond piur pa mwan kud antu awonsu ading achingedina dipandish da Yerusalem.
39 Chawiy kupwa kwa kusal yom yawonsu kukwatijan ni Chijil cha Yehova,* achirika ku Galaliya, mu musumb wau wa Nazaret. 40 Ni mwan wadandamena kukul ni kwikal ni usu, kwikal ni manang nakash, ni wadandamena kwikal ni dilau da Nzamb.
41 Anvaj end ading ni chaku cha kuya muvu ni muvu ku Yerusalem mulong wa musambu wa Pasak. 42 Ni pawanyishay mivu dikum ni yaad (12), aya ku musambu mud mwading chaku. 43 Papwa machuku ma musambu ni pading pachirikinau, Yesu washala mu Yerusalem, chad anvaj end kamanap anch washalang kal. 44 Atonga anch ud kwend mu chisak cha antu asadinau nau weny pamwing, chawiy kupwa kwa kwend dichuku da kabuj, asambisha kumukimb pakach pa anamakwau ni antu a chijiken. 45 Pakwez pakanganyau kumuman, achirika ku Yerusalem, ni amukimba nakash. 46 Kupwa kwa machuku masatu, amutana mu tempel ushich mukach mwa alej, ukat kuyitesh ni kuyipul yipul. 47 Pakwez antu awonsu amuteshang ading akat kushimwok mulong wa manang mend ni yakul yend. 48 Anvaj end pamumanau ashimwoka nakash, ni makwend wamwela anch: “Mwanam, mulong wak watusala kal mwamu? Am ni tatukwey twiyakamishang nakash mulong wa kukukimb.” 49 Pakwez ndiy wayakula anch: “Mulong wak wankimbanganya? Ov, wijanyap anch nifanyidin kwikal mu chikumbu cha Tatukwam?” 50 Ap mwamu, awiy kateshap kurumburik kwa yom yading yiyilejinay.
51 Kupwa wachirika nau pamwing ku Nazaret, ni wadandamena kuyiziyin. Chikwau kand, makwend walamang nawamp mazu minam mawonsu mu muchim wend. 52 Chad Yesu wadandamena kwikal ni manang nakash ni kukul ku mujimbu, wikala kand ni dilau da Nzamb ni da antu.
3 Mu muvu wa dikum ni yitan (15) wa kuyikel kwa Tiber Kayisar, padingay Pons Pilat guverner wa Yudeya, Herod* wading uyikedil mu Galaliya, mwanamakwend Filip wading uyikedil mwi ngand ya Iturey ni ya Trakonit, ni Lisaniyas wading uyikedil mu Abilen, 2 pa chirung cha mukurump wa in kupesh Anas ni cha Kayifas, Yohan, mwan ikundj wa Zakariy watambula uruu wa Nzamb mwi mpay.
3 Chawiy waya mwi ngand yawonsu yadinga piswimp ni Yordan, wading ukat kulejan dibatish dimekeshina kukarumuk mulong wa kulikishin kwa yitil, 4 mud mufundinau mu buku wa muprofet Isay anch: “Muntu umwing ukat kutoy mwi mpay anch: ‘Rijekany njil ya Yehova!* Onishany salal jinjil jend. 5 Chifanyidin kushidil nwengil jawonsu ni kwalalesh mikandu ni yinanginang yawonsu; chifanyidin kwonish salal jinjil jipengamina, ni kurijek jinjil jikweta mabuku; 6 ni antu awonsu akuman* dipandish da Nzamb.’ ”*
7 Chawiy wasambisha kuyilej antu ading ezina kud ndiy chakwel ayibatish anch: “En an a annak, nany wakubabeshanganya kuchin ujim wezina? 8 Chawiy salany yom yimekeshina anch wakarumukinany kal. Kangal wasambishany kulond ayinen anch: ‘Aburaham ndiy tatukwetu.’ Mulong nikulejinany anch Nzamb ukutwish kumwinkish Aburaham an kusutin mayal minam. 9 Chakin, kasok kalel kwinshin kwa mitond mulong wa kukatul mij. Chawiy mutond wawonsu wakad kusong mabuj mawamp akez kuukatul ni kuudjubwil mu kasu.”
10 Ni antu amwipulang anch: “Chad yom ik tufanyidina kusal?” 11 Ndiy wayakulang anch: “Chifanyidin muntu ukweta masun maad* amwinkishap uburedina, ni muntu ukweta chakuda niyend asala mwamu.” 12 Ap in kulambwish yitad eza chakwel ayibatish, ni amwipula anch: “Mulej, yom ik tufanyidina kusal?” 13 Ndiy wayakula anch: “Kangal witany* mitun pa yitad yatekinau kal.” 14 Amasalay niyau amwipulang anch: “Yom ik tufanyidina kusal?” Ndiy wayakula anch: “Kangal wamutambulany* muntu yom ku usu ap kumufund kwa makasu, pakwez sangerany difut den.”*
15 Chad antu ading achingedin, ni awonsu ading atongin mu michim yau piur pa Yohan anch: “Ov, kendiyap pamwing ap Kristu?” 16 Yohan wayakula antu awonsu mu kuyilej anch: “Am nikubatishinany nich mem, pakwez ukweta usu nakash kwinsutamu am ukat kwez, ni am kiniwanyidinap kusuburil moj wa yisapat yend. Ndiy ukukubatishany nich spiritu utumbila ni kasu. 17 Ndiy ukwet raal mu chikas chend ni utokishin kamu nawamp ndond yend ya kubudin mbut ni ukukumangejin tidiku wend mu kasik kend, pakwez yipapal ukuyosh mu kasu kakad kutwish kujimish.”
18 Yohan wayikasikesha kand antu mu mitapu yivud ni wadandamena kuyilej rusang ruwamp. 19 Pakwez Yohan wamukanda Herod nyinkel wa Galaliya piur pa Herodias mband wa mwanamakwend ni piur pa yom yawonsu yiyimp yasalay, 20 pakach pa yom yawonsu yiyimp yasalay wawejinap kand ech: Wamuteka Yohan mu rukan.
21 Papwishay kuyibatish antu awonsu, wamubatisha kand Yesu. Pading palembilay, diur dazurika, 22 chad spiritu utumbila wamushirikina, ukwet mujimbu mud iyemb ni dizu dadokala mwiur dalond anch: “Ey ud Mwanam mukatish; ukwet dilau dam.”*
23 Pasambishay Yesu mudimu wend, wading ni mivu piswimp makum masatu (30), antu itiyang anch ud mwan
wa Jozef,
mwan wa Heli,
24 mwan wa Matat,
mwan wa Levi,
mwan wa Meleki,
mwan wa Yanay,
mwan wa Jozef,
25 mwan wa Matatiyas,
mwan wa Amos,
mwan wa Nahum,
mwan wa Eseli,
mwan wa Nagay,
26 mwan wa Maat,
mwan wa Matatiyas,
mwan wa Semen,
mwan wa Yosek,
mwan wa Yoda,
27 mwan wa Yowanan,
mwan wa Resa,
mwan wa Zorobabel,
mwan wa Shelitiyel,
mwan wa Neri,
28 mwan wa Meleki,
mwan wa Adi,
mwan wa Kosam,
mwan wa Elimadam,
mwan wa Er,
29 mwan wa Yesu,
mwan wa Eliyezer,
mwan wa Yorim,
mwan wa Matat,
mwan wa Levi,
30 mwan wa Simeyon,
mwan wa Yudas,
mwan wa Jozef,
mwan wa Yonam,
mwan wa Eliyakim,
31 mwan wa Meleya,
mwan wa Mena,
mwan wa Matata,
mwan wa Natan,
mwan wa David,
32 mwan wa Yese,
mwan wa Obed,
mwan wa Bowaz,
mwan wa Solomon,
mwan wa Nashon,
33 mwan wa Aminadab,
mwan wa Arini,
mwan wa Eziron,
mwan wa Perez,
mwan wa Yuda,
34 mwan wa Yakob,
mwan wa Izak,
mwan wa Aburaham,
mwan wa Tera,
mwan wa Nahor,
35 mwan wa Seruk,
mwan wa Reu,
mwan wa Pelek,
mwan wa Eber,
mwan wa Shela,
36 mwan wa Kayinan,
mwan wa Aripakishad,
mwan wa Sem,
mwan wa Now,
mwan wa Lamek,
37 mwan wa Metushela,
mwan wa Enok,
mwan wa Yared,
mwan wa Mahalalel,
mwan wa Kayinan,
38 mwan wa Enosh,
mwan wa Set,
mwan wa Adam,
mwan wa Nzamb.
4 Kupwa Yesu, mulong wading* nich spiritu utumbila, wadokala ku Yordan, ni spiritu wamutwala mwi mpay 2 mu machuku makum manying (40), chad Djabul wading ukat kumupak. Mu machuku minama mawonsu kadap chom, chawiy pimapwa, ndiy wova nzal. 3 Chawiy Djabul wamwela anch: “Anch ey ud mwan a Nzamb, dela diyal ed dikala mukat.” 4 Pakwez Yesu wamwakula anch: “Afundin anch: ‘Muntu ukutwish kwikal mwom kadap kwau ching kusu mulong wa mukat.’ ”
5 Chawiy Djabul wamutwala pa ndond ya piur ni wamulej mant mawonsu ma pa mangand kapamp kamwing. 6 Kupwa Djabul wamuleja anch: “Nikukwinkish ulabu winou wawonsu ni uyaj wa mant minam, mulong anginkishau kal am ni nikat kuupan kud muntu mwawonsu nikatina. 7 Chawiy anch ey wangifukwil am kapamp kamwing kwau, yom yiney yawonsu yikwikal yeyey.” 8 Chad Yesu wamwakula anch: “Afundin anch: ‘Ufanyidin kumwifukwil ching kusu Yehova* Nzamb wey ni ndiy kusu ufanyidina kusadin mudimu utumbila.’ ”
9 Kupwa wamutwala mu Yerusalem, wamukandjik piur pa* tempel ni wamwela anch: “Anch ey ud mwan a Nzamb, idjubula bil pansh, 10 mulong afundin anch: ‘Ukuyinkish angel end mbil mulong weyey, chakwel akuchidija,’ 11 ni ‘Akukwakin pa makas mau, chakwel kangal mwend wey wipwakal ku diyal.’ ” 12 Yesu wamwakula anch: “Alondin anch: ‘Kangal wamupak Yehova* Nzamb wey.’ ” 13 Chapwishay Djabul kumupak mu mitapu yawonsu, wamusha, waya kuchingel chisu chikwau.*
14 Chawiy Yesu wachirika mu Galaliya; wading nich ukash wa spiritu. Ni antu alondang nsang jiwamp piur pend mwi ngand yiniya yawonsu. 15 Chikwau kand, wasambisha kufundish mu masinagog mau, ni antu awonsu amulimishang.
16 Kupwa waya ku Nazaret, mu ul wapaminay, ni mud mwading chaku chend pa dichuku da Sabat, wandama mu sinagog ni wimana piur mulong wa kutang. 17 Chawiy amwinkisha muvungur wa muprofet Isay, wautanguril, ni watana pa ndond pading pafundinau anch: 18 “Spiritu wa Yehova* ud niyamam, mulong wantonda* chakwel niyilej atuzwendj rusang ruwamp. Wantuma mulong wa kuyilej ankwal anch akuyikwol, kuyilej amputames anch akuman kand, mulong wa kuyikwol ayimanamar, 19 mulong wa kulejan muvu ukumekeshay Yehova* ranaken.” 20 Kupwa wavunga muvungur, waupan kud kalam ni washakam; chad antu awonsu ading mu sinagog amushinshikina mes. 21 Kupwa wasambisha kuyilej anch: “Nlel mufund winou wateshanya kal wawanyin kal.”
22 Ni antu awonsu asambisha kulond yom yiwamp piur pend, ashimwoka mulong wa mazu mawamp mading mabudikina mu kan mwend, ni alondang anch: “Ov, kendiyap winou mwan wa Jozef?” 23 Chad ndiy wayileja anch: “Chakin kamu, nij anch ukusadinany chishimu ech pad am: ‘Mwingang iyoka bil amwiney,’ ni ukwinlejany anch: ‘Twateshin yom yawonsu wasadina ku Kapernaum, yisala kand kunoku mu musumb wey.’ ” 24 Chawiy walonda anch: “Nikulejinany chakin kamu anch, kwikil muprofet ukatau kwitiy mu musumb wend wa chivadik. 25 Chilakej, nikulejinany uyakin: Kwading adaafu avud mu Isarel pa chirung cha Eliya, chisu chafungau diur mu mivu yisatu ni angond musamban, ni kwikala kamungun mukash mwi ngand yawonsu. 26 Ap mwamwap nchik, kamutumap Eliya ap kud umwing wa amband inay, pakwez amutuma ching kusu kud mwadamufu umwing wa mu Sarepita, mwi ngand ya Sidon. 27 Chikwau kand, kwading ayej avud a musong wa kasu* mu Isarel pa chirung cha muprofet Elisha; pakwez kwikil ap umwing wa pakach pau wokau,* ching kusu Naman mwin Siriya.” 28 Chad antu awonsu atesha yom yiney mu sinagog ajimana nakash, 29 chawiy atumboka ni amutwal Yesu mau pol pa musumb, amudadamijana djat ni pa musong wa mukandu pading patungidinau musumb wau, chakwel amudjubul pansh. 30 Pakwez wasuta mukach mwau ni waya kwend.
31 Kupwa wakurumuka waya mu musumb wa Kapernaum, mu Galaliya. Ni wading ukat kuyifundish antu pa dichuku da Sabat, 32 ni antu ashimwokang piur pa mutapu wend wa kufundish, mulong walondang nich ulabu. 33 Mu sinagog mwading ikundj umwing ukweta chilembil, ni watoya anch: 34 “A! Mulong ik tukweta niyeyey, Yesu wa ku Nazaret? Ov, wezin mulong wa kutushesh? Nij kamu nawamp anch ud Utumbila wa Nzamb.” 35 Pakwez Yesu wamubarokina anch: “Ninet, ni mudokala.” Chawiy kupwa kwa kumwas ikundj winou pansh mukach mwa antu, chilembil wamudokala pakad kumusal nayimp. 36 Pa chinech, antu awonsu ashimwoka ni asambish kununganijan anch: “Ov, mazu ma mutapu ik minam? Mulong kusutin ulabu ni ukash, ukat kuyilej ayilembil kudokal, ni akat kudokal!” 37 Chawiy nsang piur pend jadandamena kupalangan mwi ngand yinaya yawonsu.
38 Kupwa kwa kudokal mu sinagog, wandama mu chikumbu cha Simon. Chad mawenend a Simon wading uyedin, mujimbu wading wamuswanang kal nakash kamu, ni amwita Yesu chakwel amukwasha. 39 Chawiy Yesu wamusejina, wamabarokin mashik, ni wayerika. Kapamp kamwing walanka ni wasambish kuyisadin.
40 Pakwez pading pandamina muten, antu awonsu ading ni ayej akweta mayej ma mitapu kushalijan amuletinau Yesu. Ndiy wayoka awonsu kusutin kuyazwok makas. 41 Chikwau kand, ayilembil ayidokala antu avud oku akat kutoy anch: “Ey ud Mwan a Nzamb.” Pakwez ndiy wayikanda ayilembil, wayikangesh kulond dizu, mulong awiy ading ij anch ndiy Kristu.
42 Chikwacha pamanch, ndiy waya kwi ndond ya amwinend. Pakwez antu asambisha kumukimb ni ashika kwi ndond kwadingay, chawiy apakisha kumukangesh chakwel kangal ayisha. 43 Pakwez ndiy wayileja anch: “Nifanyidin kand kulejan rusang ruwamp ra Want wa Nzamb mu misumb yikwau, mulong yiney yawiy yantuminau.” 44 Chawiy waya kulejan mu masinagog ma mu Yudeya.
5 Dichuku dimwing padingay Yesu ku chikum cha dijiy da Genesaret,* antu ashinyijana chakwel amusejin piswimp nakash, mulong wa kutesh dizu da Nzamb. 2 Ndiy wamana maat maad amakakinang kal ku chikum cha dijiy, pakwez in kuta ansh ading adokalangamu kal ni akat kwowish mand mau. 3 Wandama mu waat umwing, wading wa Simon, ni wamwela Simon kumubachik chakwel ayaku palempaku mwamu ni chikum. Kupwa washakama mu waat, ni wasambish kuyifundish antu. 4 Papwishay kulond, wamuleja Simon anch: “Twal waat kuda mem makurikina, ni djubulany mand men mu mem chakwel ukwatany ansh.” 5 Pakwez Simon wamwakula anch: “Mulej, twarishang kal uchuku wa kabuj pakad kukwat chom, pakwez nikimbin kudjubul kand mand mulong yey walondamu kal.” 6 Chakin kamu pasalau mwamu, akwata* ansh avud nakash. Chad mand mau masambisha kwapok. 7 Chawiy ayitazuka arunau ading mu waat ukwau chakwel eza ayikwash, eza, ni izwish maat mawonsu maad nich ansh, chawiy maat mela kujiy. 8 Pamanay chom chinech, Simon Pita wamwasina Yesu manungun ni wamulej anch: “Nsalejam, sej kulemp niyamam, mulong am nid mukayitil.” 9 Mulong ndiy pamwing ni antu adingay nend ashimwoka nakash mulong wa ansh avud akwatau, 10 chading kand mwamu kud Yakobu ni Yohan, an amakundj a Zebede, asalanga pamwing ni Simon. Pakwez Yesu wamuleja Simon anch: “Kangal wov wom. Kusambish katat ukukwatang antu aom.” 11 Chawiy achirisha maat kwimpat, asha yom yawonsu, ni amulondul.
12 Dichuku dikwau, padingay Yesu mu musumb umwing, ikundj umwing wading uyedina kamu nakash musong wa kasu* wamumana. Wasa manungun, wazendjik mpal pansh, ni wamwit anch: “Nsalejam, anch chikukatishin, ukutwish kwingok.” 13 Chawiy wazambula chikas chend, wamukwat ni wamwel anch: “Nikatin! Katat yerik.” Pawiy pinapa kamu, musong wa kasu* wapwa. 14 Chawiy wamukangesha kumulejamu muntu ap umwing ni wamulej anch: “Pakwez yang kud mwin kupesh chakwel akutala, ni pan yakupesh mulong wa kuyerik kwey, mud mwalejanay Moses, chakwel wikala uman kud awiy.” 15 Pakwez nsang piur pend jadandamena kupalangan, ni yisak yijim ya antu yakumanganang mulong wa kumutesh ni kuyok mayej mau. 16 Pakwez, yisu yivud wayangang ku jindond kwakad antu mulong wa kulembil.
17 Dichuku dimwing pading pafundishinay, Afaris nau alej a Chijil adokala mu mal kushalijan ma mu Galaliya ni mu Yudeya ni mu Yerusalem ading ashich mwinimwa; ni Yesu wading nich ukash wa Yehova* mulong wa kwokan. 18 Kukashimuk, kwashika amakundj amwing ading asendina muyej wa kalip pa ulal, ni ading akat kupakish kumwandjik mulong wa kumutul kurutu kwa Yesu. 19 Mulong katwishap kumushikij kuday ndiy mulong wa runtu, andama piur pa chikumbu, adosh mavika, ni kupwa amushirishinap muyej wading ulela pa ulal, mukach mwa antu kurutu kwa Yesu. 20 Pamanay ritiy rau, walonda anch: “Ikundj ey, yitil yey ayilikishin kal.” 21 Kupwa alej a yijil nau Afaris asambisha kutong ni kulond anch: “Ov, winou muntu ik umusaadina Nzamb? Ov, kud muntu mukwau ukutwisha kulikishin yitil kudoshaku Nzamb?” 22 Pakwez Yesu, mulong wijika nawamp yitongijok yau, wayipula anch: “Yom ik utonginanya mu michim yen? 23 Yik yiswapela, ov, kumwel muntu anch: ‘Yitil yey ayilikishin kal,’ ang kumwel anch: ‘Tumbuk ni yang kwey’? 24 Pakwez chakwel wijikany anch Mwan a muntu ukwet ulabu panap pa divu wa kulikishin yitil—” ndiy wamwela muyej wa kalip anch: “Nikulejin anch: Tumbuk, send ulal wey, ni yang kwol kwey.” 25 Chawiy muntu winou watumbuka kurutu kwa antu awonsu, wasend ulal wend ni waya kwol kwend oku ukat kumutumbish Nzamb. 26 Kupwa antu awonsu ashimwoka nakash, asambish kumutumbish Nzamb, ova wom nakash ni alond anch: “Nlel twaman kal yom yishimwokishena!”
27 Kupwa kwa yom yiney, Yesu wabudika ni wamuman mwin kulambwish yitad umwing utazukinau anch Levi ushich mu biro wa kulambwishin yitad, ni wamwela anch: “Nlondula.” 28 Ndiy washa yom yawonsu, watumbuka ni wasambish kumulondul. 29 Kupwa, Levi wamusadina musambu ujim mu chikumbu chend, ni kwading in kulambwish yitad avud ni antu akwau ading adilau nau* pamwing. 30 Pa chinech, Afaris nau alej au a yijil asambisha kuyilond in kwilej end nayimp anch: “Mulong wak udilanya ni kuna nau in kulambwish yitad ni akayitil?” 31 Yesu wayakula anch: “Antu akweta ukash wa mujimbu uwamp kakwetingap kuswir kwa mwingang, pakwez ching antu ayedina. 32 Am nezap kuyitazuk antu atentamina, pakwez akayitil chakwel akarumuka.”
33 Awiy amwela anch: “In kwilej a Yohan akat kujil yakuda chisu chawonsu ni kusal malembil ma kwilemb, ni in kwilej a Afaris niyau akat kusalang mwamu, pakwez eyey akat kuda kwau ni kuna.” 34 Yesu wayakula anch: “Ukutwishanyap kuyishindin arund a ngatan kujil yakuda pachidau pamwing ni ngatan, ov, kimwawiyap? 35 Pakwez dichuku dimwing ngatan akez kamudosh pakach pau; chad awiy akez kajil yakuda mu machuku minama.”
36 Ndiy wayileja kand chilakej ech: “Kwikil muntu ukata kukatul chibel cha disun disu* mulong wa kuchichimin pa disun dikur. Anch wasal mwamu, chibel chisu chikwapul disun dikur ni chikutanijanap ni disun dined. 37 Chikwau kand, antu kakulongangap maar ma nviny masu mu jinsab jikur ja yikit. Anch asal mwamu, maar ma nviny masu makubuz jinsab ja yikit, makwichik ni jinsab ja yikit jikusheshik. 38 Pakwez chifanyidin kulong maar ma nviny masu mu jinsab jisu ja yikit. 39 Kupwa kwa kuna maar ma nviny makur, kwikil kand muntu ukatining kuna maar ma nviny masu, mulong ukat kulond anch: ‘Makur mawapin nakash.’ ”
6 Chad pa dichuku da Sabat, wading usutin mu yir ya tidiku, in kwilej end asambisha kupuril mitu ya tidiku, ayinyikis* mu makas ni kuyida. 2 Chawiy Afaris amwipula anch: “Mulong wak usadinanya yom yijidikina chijil kusal pa dichuku da Sabat?” 3 Pakwez Yesu wayakula anch: “Ov, en kand kal utanganganyap yom yasalay David chisu chovay ndiy nau antwend nzal? 4 Mutapu wandamay mu chikumbu cha Nzamb ni amwinkish mikat ya kulambul,* wada ni wapan yimwing kud amakundj adingay nend, ap anch chijil chading chiyijidikin antu awonsu kuda mikat yiney, ching kusu in kupesh?” 5 Kupwa wayileja anch: “Mwan a muntu ndiy Mwant wa Sabat.”
6 Pa dichuku dikwau da sabat, Yesu wandama mu sinagog, ni wasambish kufundish. Mwinimwa mwading ikundj umwing ukweta kalip ku chikas cha katatuku. 7 Chad alej a yijil nau Afaris ading akat kumutal Yesu mulong wa kuman anch ukwokan pa dichuku da Sabat, chakwel aman mutapu wa kumufish nich. 8 Pakwez ndiy wading wij yitongijok yau, chawiy wamwela ikundj ukweta chikas cha kalip anch: “Tumbuk ni iman mukach omu.” Ndiy watumbuka ni wiman mukach. 9 Kupwa Yesu wayela anch: “Nikwipwilany anch: Ov, chijil chitiyin kusal yom yiwamp anch yom yiyimp pa dichuku da Sabat, kupandish mwom* anch kuushesh?” 10 Kupwa kwa kuyital awonsu, wamwela ikundj winou anch: “Onish chikas chey.” Ndiy wasala mwamu ni chayerika. 11 Pakwez ajimana nakash, ni asambisha kwipulijan piur pa yom yafanyinau kumusal Yesu.
12 Dichuku dimwing waya ku mukandu mulong wa kulembil, ni wamulembila Nzamb uchuku wa kabuj. 13 Chikwacha pamanch, wayitazuka in kwilej end ni watondap pakach pau dikum ni yaad (12), apilay kand anch atwimbuy: 14 Pading Simon, wapilay kand anch Pita, mwanamakwend Andre, Yakobu, Yohan, Filip, Baritelemi, 15 Mateu, Tomas, Yakobu mwan wa Alfe, Simon utazukinau anch “mwin mushiku,” 16 Yudas mwan wa Yakobu, ni Yudas Isakariyot, wakarumuka kwikal mwin matung.
17 Kupwa washirika nau pamwing ni wiman pa ndond yalalela, kwinikwa kwading chisak chijim cha in kwilej end, ni antu avud adokala mu Yudeya mwawonsu, mu Yerusalem, ni mwi ngand ya Tir ni Sidon, yida piswimp ni karung, eza mulong wa kumutesh ni kuyok mayej mau. 18 Ap antu ameshangau mar kud ayilembil niyau ayerika. 19 Ni antu awonsu akimbang mutapu wa kumukwataku, mulong ukash wamudokalang ni wayokanga awonsu.
20 Chad wayitala in kwilej end ni wasambish kulond anch:
“Wayukany kwen en udanya atuzwendj, mulong Want wa Nzamb ud wenen.
21 “Wayukany kwen en wovilanya nzal katat, mulong akez kakwikutishany.
“Wayukany kwen en udidilanya katat, mulong ukez kasipany.
22 “Wayukany kwen anch antu akukisany, anch akwopatany, akusaalany ni akwelany anch udany antu ayimp* mulong wa Mwan a muntu. 23 Anch yom yiney yashiken, sangarany, matokany nich musangar, mulong difut den did dijim mwiur, mulong yawiy kand yom yimwing yayisalau aprofet kud angakiril au.
24 “Pakwez riyind kud en udanya ampich, mulong watambwilany kal rongoj ren rawonsu.
25 “Riyind kud en wikutinanya katat, mulong ukwovany nzal.
“Riyind kud en usipinanya katat, mulong ukez kadilany ni kwishikokin.
26 “Riyind kud en anch antu awonsu alond yom yiwamp piur pen, mulong yawiy yom yayisalau aprofet a makasu kud angakiril au.
27 “Pakwez am nikulejinany en winteshinanya anch: Dandamenany kuyikat akankuny nen, kusal yom yiwamp kud antu akukisinanya, 28 kuyiyukish antu akushinginanya, ni kuyilembil antu akusaadinanya. 29 Anch muntu wakubul mu ditam dimwing, mutila kand dikwau; ni anch muntu wakutambul disun dey da piur, kangal wamukangesh kusend disun da mukach. 30 Mwinkisha muntu mwawonsu ukwitina chom, ni anch muntu wakutambul yom yey, kangal wamwit akuchirishinay.
31 “Chikwau kand, yisadinany akwen mud muukatinanya anch niyau akusadinany.
32 “Anch wayikatany antu akukatinanya, yom ik ukutaninanyamu? Mulong ap akayitil ayikatining antu ayikatina. 33 Ni anch wasalany yom yiwamp kud antu akata kukusadinany yom yiwamp, yom ik ukutaninanyamu? Ap akayitil niyau asadining mwamu. 34 Chikwau kand, anch wayisondjikany* antu uchingejinanya anch akukuchirishinany, yom ik ukutaninanyamu? Ap akayitil niyau akat kuyisondjik akayitil chakwel akutwish kuyichirishin kand yom yasondamangau. 35 Chinyim ni chinech, dandamenany kuyikat akankuny nen, salany yom yiwamp, sondjikany pakad kuchingejin kukuchirishinany; mwamu difut den dikwikal dijim, ni ukwikalany an a Ndiy Upandakena Piur Nakash, mulong ud muwamp kud antu akad kujikitishang ni kud antu ayimp. 36 Dandamenany kwikal in riy, mud muday Tatukwen mwin riy.
37 “Chikwau kand, kangal wayirumburishany akwen, mwamu niyen kakukurumburishanyap; ni likany kuyifish nich akwen, mwamu niyen kakukufishanyap nich. Dandamenany kulikishin, mwamu niyen akukulikishinany. 38 Ikalany ni chaku cha kupan, mwamu antu niyau akukwinkishany. Akukutekinany pa disun den chipim chiwamp, cha kuband, cha kunyikumun, ni chizwila sens. Mulong chipim uyipimidinanya nich akwen, chawiy chikez kakupiminanyau kand niyen.”
39 Kupwa wayileja chilakej ech: “Mputames kakutwishap kumutakel mputames mukwau, anch wasal mwamu, awonsu mu waad wau akuwil mu dibuku, kimwawiyap? 40 Nsand a shikol* kamusutinapamu mulej wend, pakwez muntu mwawonsu wafundishau nawamp nakash ukwikal mud mulej wend. 41 Mulong wak utadina chishoshot chida pa dis da mukadivar ney, pakwez umenap mutond uda pa dis dey amwiney? 42 Mutapu ik ukutwisha kumulej mukadivar ney anch: ‘Mukadivar nam, el nikudosha chishoshot chida mu dis dey,’ anch ey amwiney umenap mutond uda mu dis dey? Mwin rubabek ey! Sambel bil kudosh mutond uda mu dis dey amwiney, mwamu ukutwish chad kuman nawamp mutapu wa kudosh chishoshot chida pa dis da mukadivar ney.
43 “Mulong mutond uwamp ukusongangap mabuj mayimp, ni mutond uyimp ukusongangap mabuj mawamp. 44 Mutond wawonsu akat kuwijikin ku mabuj mau. Chilakej, antu kakupolangap mabuj ma fig ku mutond wa miy, ap mabuj ma nviny ku chifukis cha miy. 45 Muntu muwamp ukat kubudish yom yiwamp mu chipau chiwamp cha muchim wend, pakwez muntu muyimp ukat kubudish yom yiyimp mu chipau chend chiyimp; mulong kan kend kakat kulond yom yizwila mu muchim.
46 “Mulong wak wintazukinanya anch: ‘Nsalejetu! Nsalejetu!’ pakwez usadinanyap yom nikulejinanya? 47 Nisotin kukulejany mutapu uday muntu mwawonsu ukata kwez kud am, watesh mazu mam, ni wamasadil: 48 Ud mud muntu wapunda pansh nakash, watek mufulandal pa diyal kurutu kwa kutung chikumbu. Chawiy, pizulay wit, mambek mibula ku chikumbu chinech, pakwez chanyikekap, mulong achitunga nawamp. 49 Ku mutambu ukwau, muntu mwawonsu ukata kutesh mazu mam ni walik kumasadil, ud mud muntu watunga chikumbu chend pansh pakad kutek mufulandal. Chawiy, pibula mambek ku chikumbu chinech, chawa kapamp kamwing ni chasheshika kamu chawonsu.”
7 Papwishay kuyilej antu yom yiney yawonsu, wandama mu Kapernaum. 2 Kwinakwa kwading mukurump umwing wa amasalay wading ukweta kashalapol ukatinay, kashalapol winou wading uyedin nakash, piswimp ni kufa. 3 Mukurump wa amasalay pateshay rusang piur pa Yesu, wayituma amakurump amwing a in Yuda mulong wa kumutazuk chakwel eza kumwok kashalapol wend. 4 Pashikau kud Yesu, asambisha kumulembijek nakash anch: “Ufanyidin kamu kumukwash muntu winou, 5 mulong ukatin muchid wetu ni ndiy kand watunga sinagog wetu.” 6 Chawiy Yesu waya nau pamwing. Pakwez pashikay piswimp ni ku chikumbu, mukurump wa amasalay watuma arunend mulong wa kumulej anch: “Mwant, kangal kwey wimesh mar, mulong am niwanyidinap kukwak kwol kwam. 7 Chawiy niyam namanang anch niwanyidinap kwez kud ey. Pakwez ey lond kusu dizu din, chad kashalapol wam ukuyerik kwend. 8 Mulong niyam nikat kuyiziyin amakurump am, ni nikwet amasalay nitakedina; anch namulej umwing anch: ‘Yang!’, ukat kuya, anch namulej mukwau anch: ‘Ez!’, ukat kwez, ni anch namulej kashalapol wam anch: ‘Sal chom ech!’, ukat kuchisal.” 9 Pateshay Yesu mazu minam, washimwoka, wakarumuk kud antu ading amulondwila ni wayilej anch: “Nikulejinany anch, kand kal nimanap muntu ukweta ritiy rijim mud riner, ap mu Isarel.” 10 Ni pachirikau antu atumau kud mukurump wa amasalay ku chikumbu, amutana kashalapol wayerikang kal.
11 Kupwa kwa chisu chikemp, Yesu waya mu musumb utazukinau anch Nayin, ni ading amulondwil kud in kwilej end ni chisak chijim cha antu. 12 Pashikay piswimp ni ku chis cha musumb, wasankana antu avud asendin chital cha mufu wading mwan kapwokal* wa maku umwing. Chikwau kand, maku winou wading mwadamufu. Chisak chijim cha antu chading chidokil mu musumb pamwing ni mband winou. 13 Nsalejetu pamumanay, wamwovila riy, ni wamwela anch: “Lik kudil.” 14 Ndiy waseja piswimp, wakwat ku chital,* chad antu ading achisendina imana. Kupwa walonda anch: “Mwan nsand, nikulejin anch lank!” 15 Muntu wading wafang kal walanka, wasambish kulond, chad Yesu wamupana kud makwend. 16 Chawiy wom wayikwata antu awonsu, ni asambisha kumutumbish Nzamb, alond anch: “Katat muprofet mujim ud pakach petu,” ni “Nzamb uyibangidin antwend.” 17 Ni rusang riner piur pend rapalangana mu Yudeya mwawonsu ni mu jingand jawonsu ja piswimp.
18 In kwilej a Yohan amulejamu yom yiney yawonsu. 19 Chad Yohan watazuka in kwilej end aad ni wayitum kud Nsalejetu chakwel amwipul anch: “Ov, yey wada Ufanyidina Kwez, anch tufanyidin bil kuchingel mukwau?” 20 Pashikau kud Yesu, amuleja anch: “Yohan Mubatish watutumang kud ey mulong wa kukwipul anch: ‘Ov, yey wada Ufanyidina Kwez, anch tufanyidin bil kuchingel mukwau?’ ” 21 Pa chisu chinacha, Yesu wayoka antu avud ading akweta misong, mayej makash, wadosha ayilembil, ni woka amputames avud. 22 Yesu wayakula anch: “Yangany umulejany Yohan yom wateshanya kal ni kuman: Katat amputames akat kuman, ayilim akat kwend, in musong wa kasu* akat kuyerik, atujikamatu akat kutesh, afu akat kuvumbuk, ni atuzwendj akat kuyilej rusang ruwamp. 23 Wayuk kwend muntu wakad kwidjidjek* mulong wamam.”
24 Payau aruu atumay Yohan, Yesu wasambisha kuyilej antu piur pa Yohan anch: “Yom ik wayanganya kutal mwi mpay? Ov, dileny danyikeshangau kud rinkind? 25 Chad wayangany kutal yom ik? Ov, wayangany kumutal muntu udjita masun ma ufun? Mulong antu adjiting masun ma ufun ni akweting mashakamin ma wimpich ashiching mu yipang ya ant. 26 Chad yom ik wayanganya kutal? Ov, wayangany kumutal muprofet? Mwaning, nikulejinany chakin, ud muntu mujim nakash kusutamu muprofet. 27 Afunda piur pend anch: ‘Tal! Nitumin muruu* wam kurutu kwey,* ndiy ukurijeka njil kurutu kwey. 28 Nikulejinany anch, pakach pa antu awonsu,* kwikil muntu uda mujim nakash kumusutamu Yohan, pakwez muntu uda mukemp mu Want wa Nzamb ud mujim nakash kumusutamu ndiy.” 29 (Pateshau mwamu, antu awonsu, pamwing nau in kulambwish yitad alonda anch Nzamb utentamin, mulong ading ayibatishin kal kud Yohan. 30 Pakwez Afaris ni antu ading ija Chijil nakash kitiyap rusot ra* Nzamb piur pau, mulong alika kuyibatish kud Yohan.)
31 “Ov, antu a chirung chinech nifanyidin kuyilakej nau anany, ni ad mud anany? 32 Ad mud an akemp ashicha pa sok ni atazukijadina anch: ‘Twakupepinangany mishiy, pakwez wajanganyap maj; twakuwanginangany miminy ya chidil, pakwez en wadilanganyap.’ 33 Chilik chimwing, pezay Yohan Mubatish, walika kuda mukat ni kuna nviny, pakwez en ulondinany anch: ‘Ukwet chilembil.’ 34 Pezinay Mwan a muntu, ndiy ukat kuda ni kuna, pakwez en ulondinany anch: ‘Talany! Ndiy upumbin kuda ni kuna, ud murund wa in kulambwish yitad ni akayitil!’ 35 Pakwez manang makat kumekan anch mad makin kusutin yibudikin yau.”*
36 Mufaris umwing wadandamena kumutazuk Yesu kuya kuda kwol kwend. Chawiy wandama mu chikumbu cha Mufaris winou ni washakama ku tebur. 37 Pateshay mband umwing wading wijikena mu musumb mud mukayitil anch Yesu wading udil* mu chikumbu cha Mufaris, weza ni nsab ya alibater yikweta many ma malash. 38 Ndiy wimana kwinyim, ku mend ma Yesu, ni wasambish kudil, watalesha mend ma Yesu nich mansonj mend, ni wamukuswolang nich nsuk ja ku mutu wend. Chikwau kand, wasuswa mend mend ni wichilaku many ma malash. 39 Pamanay mwamu, Mufaris wamutazuka Yesu kwol kwend walonda mu muchim wend anch: “Anch muntu winou wad kamu chakin muprofet, ing wafanyinang kwijik nany ni mband wa mutapu ik umukwatina, mulong ud mukayitil.” 40 Pakwez Yesu wamwakula anch: “Simon, nikwet chom cha kukulej.” Ndiy walonda anch: “Mulej, lond kwey!”
41 “Antu aad ading ni dibaz da muntu umwing; wa kusambish wading ufanyidin kumufut adenye* yitot yitan (500), mukwau adenye makum matan (50). 42 Mulong kadingap ni chom cha kumufut, mwin kuyisondjik wayilikishina awonsu aad nich muchim umwing. Ov, utongin anch nany pakach pau ukumukata nakash?” 43 Simon wamwakula anch: “Nitongin anch ud muntu walikishinangay dibaz dijim.” Yesu wamwela anch: “Wakul kal nawamp.” 44 Kupwa wakarumuka wamutal mband ni wamwel Simon anch: “Ov, umen mband ou? Pinandamang mu chikumbu chey, ey wanginkishangap mem ma kowal ku mend. Pakwez mband winou watalesh kal mend mam nich mansoj mend ni wamakusumwon kal nich nsuk jend. 45 Ey wansuswangap, pakwez kudosh kamu nashikinang kwol kwey, mband winou udandamedin kususu mend mam. 46 Ey wanzizilangap many pa mutu wam, pakwez mband winou wanzizil kal many ma malash ku mend mam. 47 Mulong wa chom chinech, nikulejin anch yitil yend ayilikishin kal, ap anch yivudin,* mulong wamekesh kal rukat rijim nakash. Pakwez muntu ukatau kulikishin pakemp, ukat kumekesh kand rukat rikemp.” 48 Kupwa wamuleja mband anch: “Yitil yey ayilikishin kal.” 49 Antu adingay nend ku tebur asambisha kwipulijan anch: “Ov, muntu winou ud nany chakwel alikishin ap yitil?” 50 Pakwez ndiy wamuleja mband anch: “Ritiy rey rakupandish kal; yang kwey mu chisambu.”
8 Chipasuta chisu chikemp, ndiy wendangana mu musumb ni musumb, mu ul ni ul mulong wa kulejan ni kurumburil rusang ruwamp ra Want wa Nzamb. Ni atwimbuy dikum ni yaad (12) ading nend pamwing, 2 wading kand ni amband amwing adoshay ayilembil ni okay mayej: Mariy utazukinau anch Mandalen, ndiy kamu wadoshau ayilembil sambwad; 3 Yohana mband wa Kuza, kalam wa chikumbu cha Herod; Suzan; ni amband akwau avud, asadinang yom yau mulong wa kuyikwash nich awiy.
4 Chad chisak chijim cha antu chakumangana pamwing nau antu adokala mu misumb kushalijan eza mulong wa kumutal Yesu, chawiy wayileja chilakej ech: 5 “Kwading muntu umwing waya kukus mbut jend. Pading pakusinay, mbut jimwing jawila kuns kwa njil, chad ajidjatola ni atujil a mwiur eza ajida. 6 Mbut jikwau jawila pa mayal, chawiy pijasapuka, jauma swa, mulong padingap chitalosh. 7 Mbut jikwau jawila mu miy, miy yakula pamwing ni mbut ni yakas mbut jinej. 8 Pakwez mbut jikwau jawila pa divu difukina, ni kupwa kwa kusapuk, jasonga mabuj tupamp chitot (100) ni kusut.” Kupwa kwa kulond yom yiney, walonda nich dizu da piur anch: “Muntu ukweta matu ma kutesh, atesha.”
9 Pakwez in kwilej end amwipula kurumburik kwa chilakej chinech. 10 Ndiy wayakula anch: “En akwinkishanya kal mutapu wa kutesh ujindj utumbila wa Want wa Nzamb, pakwez kud antu akwau, yom yiney yid kwau yilakej, chawiy, ap anch akat kutal, pakwez kamenap kwau; ni ap anch ateshin, kwovilap kurumburik. 11 Kurumburik kwa chilakej chinech kwawiy oku: Mbut jimekeshin dizu da Nzamb. 12 Mbut jawila kuns kwa njil ad antu akata kutesh dizu da Nzamb, pakwez Djabul ukat kwez ni wadosh dizu mu michim yau chakwel kangal itiyij ni apanda. 13 Mbut jawila pa mayal ad antu akata kutesh dizu da Nzamb ni kuditiy nich musangar, pakwez kakwetap mij. Akat kwitiy mu chisu chikemp, pakwez anch ayipak, akat kuwa. 14 Mbut jawila mu miy ad antu akata kutesh dizu da Nzamb, pakwez yakamish, mapit, ni misangar ya mwom winou yikat kuyipumbul ni kuyikas, chad yikat kuyikangesh kukul. 15 Chad mbut jawila pa divu difukina ad antu akweta michim yiwamp nakash, ni kupwa kwa kutesh dizu, akat kudilam ni kusong mabuj nich kujijaman.
16 “Kwikil muntu ukata kwakish lamp ni wamubwikin mwi nnung ap wamutek mwinshin mwa ulal, pakwez ukat kumutek pa mwend wa lamp chakwel antu akwandama mu chikumbu aman chitokish. 17 Mulong kwikil chom chijingamina chikeza kalik kwijikan, ni kwikil chom ap chimwing chijindjikinau nawamp chikeza kalik kujingunik ni kumekan patok. 18 Chawiy, babelany mutapu uteshinanya, mulong muntu mwawonsu ukweta chom akumuwejin kand yom yikwau yivud, pakwez muntu mwawonsu uburedina, akez kumutambul ni kakemp katonginay anch ukwet.”
19 Pa chisu chinicha, makwend ni anamakwend eza kumutal, pakwez katwishap kumusejin piswimp mulong wa runtu. 20 Chawiy amuleja anch: “Makwey ni anamakwey iminy pol, asotin kukuman.” 21 Ndiy wayakula anch: “Makwam ni anamakwam ad antu akata kutesh dizu da Nzamb ni kudisadin.”
22 Dichuku dimwing, Yesu nau in kwilej end andama mu waat, ni ndiy wayileja anch: “El twaukany ushad ukwau wa dijiy.” Ni mwawiy kamu mwasalau. 23 Ni pading paukinau, Yesu walala tul. Chad rinkind mukash wasambisha kutut pa dijiy, waat wasambisha kwizul mem, ni awonsu ading mu ubaj. 24 Chawiy in kwilej aya amulangwish ni amulej anch: “Mulej, Mulej, tukimbin kufa!” Chad ndiy walanka, wamubarokin rinkind ni mambek, chad yawonsu yanineta, ni kwikuchika zoong. 25 Kupwa wayipula anch: “Ov, ritiy ren rid kwisu?” Pakwez awiy ova wom ni kushimwok nakash, ni asambish kununganijan umwing ni mukwau anch: “Chakin kamu, muntu winou ud nany? Mulong ndiy ukat kumubarokin rinkind ni mem, ni yikat kumuziyin.”
26 Kupwa ashika mwi ngand ya Gerasen, yida ushad ukwau wa dijiy da Galaliya. 27 Chad pashirikay Yesu mu waat, ikundj umwing wa mu musumb winawa wading ukweta ayilembil weza kumusankan. Muntu winou washakama chisu chilemp pakad kudjalang masun, ni kashakamangap mu chikumbu, pakwez mu jinzay.* 28 Pamumanay Yesu, watoya, wawa ku mend mend, ni walond nich dizu da piur anch: “Mulong ik nikweta niyeyey Yesu, Mwan a Nzamb Upandakena Piur Nakash? Nilemb amboku, kangal wanmesh mar.” 29 (Mulong Yesu wading wamulejang kal chilembil kumudokal muntu winou. Chilembil wamukwatang tupamp tuvud,* ni ap anch yisu yivud amukasang ku mend ni ku makas nsambu ni miyolal mulong wa kumulam, pakwez wayikatwolang ni chilembil wamutwalang mu jindond mwakad antu.) 30 Yesu wamwipula anch: “Yeya nany?” Ndiy wakula anch: “Yama Lejon,” mulong ayilembil avud ading amwandamin kal. 31 Chawiy ayilembil amulembijeka chakwel kangal ayibachikin mu ruwengil rakad musul.* 32 Kwading chisak chijim cha ayibond ading adila pa mukandu, chawiy ayilembil amulembijeka chakwel ndiy ayitiyina kwandam mu ayibond, ni ndiy wayitiya. 33 Chawiy ayilembil amudokala muntu winou, ni andam mu ayibond, chad ayibond awonsu akurumukina mu ruwengil, awil mu dijiy, ni ajiya. 34 Pakwez pamanau atufung yom yasadika, achina mau ni alejan yom yawonsu kud antu a mu musumb ni a ku makunku.
35 Chawiy antu eza kuman yom yasadika. Eza kud Yesu ni amutan ikundj wadoshau ayilembil udjit masun, wachirishang kal manang, ni ushich ku mend ma Yesu, chad antu ova wom. 36 Antu amana yom yawonsu yasadika ayirumburila mutapu wamwokau* ikundj wading ni ayilembil. 37 Chad antu avud a mwi ngand ya Gerasen amuleja Yesu kudokal mwi ngand yau, mulong ova wom nakash. Chawiy, wakandama mu waat mulong wa kuya. 38 Chad ikundj wadoshau ayilembil wadandamena kumulembijek chakwel ashakama nend pamwing, pakwez Yesu kitiyap, ni wamwela anch: 39 “Chirik kwol kwey, ni dandamen kulejan yom yakusadinay kal Nzamb.” Chawiy muntu winou waya oku ukat kulejan mu musumb wawonsu wa kabuj yom yamusadinau kud Yesu.
40 Pachirikay Yesu, chisak cha antu chamwaka nawamp, mulong antu awonsu ading amuchingedin. 41 Pakwez kukashimuk, ikundj umwing utazukinau anch Yayirus washika; ndiy wading ntakel wa sinagog. Wawa ku mend ma Yesu, ni wasambish kumulembijek chakwel aya ku chikumbu chend, 42 mulong mwanend mband umwing kusu,* wading ukweta mivu piswimp dikum ni yaad (12), wading kamu pifil.
Pading payilay Yesu, chisak cha antu chamushinya. 43 Kwading mband umwing wading uyedina rulong ra mash mu mivu dikum ni yaad (12), ni kwikil muntu ap umwing watwisha kumwok. 44 Ndiy wamusejina kwinyim ni wapukun ku rizez ra masun mend,* chad kapamp kamwing rulong ra mash rakatuka. 45 Chawiy Yesu wipula anch: “Nany wampukuna kal?” Chad pading patadikinau antu awonsu, Pita wamwela anch: “Mulej, chisak cha antu chikushinyodin mutambu ni mutambu.” 46 Pakwez Yesu walonda anch: “Kud muntu wampukuna kal, mulong nij* anch ukash wandokal kal.” 47 Pamanay anch amujingunin kal, mband winou weza ni kuzalizal, wawa ku mend mend, ni wayilej antu awonsu mulong wak wamupukunang Yesu ni mutapu wayerikay kal kapamp kamwing. 48 Pakwez Yesu wamwela anch: “Mwanam mband, ritiy rey rakwok kal. Yang mu chisambu.”
49 Pading palondinay, muruu umwing wa ntakel wa sinagog weza, ni walond anch: “Mwaney mband wafa kal; lik kwey kumwakamish kand Mulej.” 50 Pateshay mwamu, Yesu wamuleja anch: “Kangal kwey wov wom, ikal nich ritiy, ni mwaney ukupand kwend.” 51 Pashikay ku chikumbu, kitiyap anch muntu mukwau andamamu, ching kusu Pita, Yohan, Yakobu, pamwing ni tatukwend ni makwend a mwan. 52 Pakwez antu awonsu ading akat kudil ni kwiyas pansh kwa runeng mulong wa mwan. Chad Yesu wayela anch: “Likany kudil, mulong mwan kafilap kwend pakwez ulel tul.” 53 Chad antu asambisha kumusip nich kapipej, mulong ading ij anch mwan wafang kal. 54 Pakwez wamukwata mwan ku chikas ni wamwel anch: “Mwanam, lank!” 55 Chad mwan mband wachirika ku mwom,* watumbuka kapamp kamwing, ni Yesu wayileja kumwinkish yakuda. 56 Chakin, anvaj end ova musangar nakash, pakwez ndiy wayikangesha kumulejamu muntu ap umwing yom yasadika.
9 Kupwa wayikumangeja atwimbuy dikum ni yaad (12), wayinkish ukash ni ulabu wa kudosh ayilembil awonsu, ni kwok mayej. 2 Chad wayituma kulejan Want wa Nzamb ni kwokan, 3 kupwa wayileja anch: “Kangal wasendany chom ap chimwing mulong wa weny, ap mukombu, ap ntuku wa kusendin yakuda, ap mukat, ap nfalang;* ni kangal kusend masun maad.* 4 Pakwez anch muntu wakwakany ku chikumbu chend, shakamany kwinikwa djat ni piukudokalanya. 5 Kwi ndond kwawonsu kukulikau antu kukwakany, piukudokalanya mu musumb winawa, kukumunany rufunfut ra mu yidjatil yen chakwel wikala uman kud awiy.” 6 Chawiy awila mwi njil, ni endangana mu ul ni ul mulong wa kulejan rusang ruwamp ni kwok ayej ku jindond jawonsu.
7 Chad Herod,* nyikel wa Galaliya, pateshay yom yawonsu yading yisadikina, kamanap chom cha kusal, mulong antu amwing ading akat kulond anch Yohan amuvumbulang kal, 8 pakwez antu akwau alondang anch Eliya wamekan kal kand, akwau niyau alondang anch ud umwing wa aprofet a pasak wavumbulangau. 9 Herod walonda anch: “Yohan namukatula mutu. Ing chad win novila jinsang ou nany?” Chawiy wakimba mutapu wa kumuman.
10 Pachirikau atwimbuy, amuleja Yesu yom yawonsu yasalau. Kupwa wayisenda, waya nau kwi ndond kwa ayinau, mu musumb utazukinau anch Betsayida. 11 Pakwez pijikau antu mwamu, amulondula. Ndiy wayaka nawamp, wasambish kuyilej piur pa Want wa Nzamb, ni wayoka antu ading ayedina. 12 Chikwazweka urel, atwimbuy dikum ni yaad (12) eza kud ndiy ni amwel anch: “Yilika antu aya ku mal ni ku makunku ma piswimp chakwel akimba ndond ya kulal ni yom ya kuda, mulong kunoku tud kulemp.” 13 Pakwez ndiy wayileja anch: “En yinkishany yakuda.” Awiy amwakula anch: “Tukwet kwetu kusu mikat yitan ni ansh aad, kwij anch pamwing ap ayinetu twaya mulong wa kuland yakuda ya antu inay awonsu.” 14 Kwading amakundj piswimp tunan tutan (5 000). Pakwez ndiy wayileja in kwilej end anch: “Yilejany ashakama mu yisak ya antu makum matan (50).” 15 Mwawiy mwasalau, ni antu awonsu ashakama. 16 Chad watambula mikat yitan ni ansh aad, watal mwiur ni wayiyukish. Kupwa wayikatwola, wayipan kud in kwilej end, chakwel ayangan kud antu. 17 Chawiy antu awonsu ada ikut, chad izwisha yimpay dikum ni yaad (12) ya yikunku yashalap.
18 Kupwa, pading palembilay amwinend, in kwilej eza kud ndiy, ni ndiy wayipula anch: “Ov, antu akat kulond anch am nid nany?” 19 Amwakula anch: “Yohan Mubatish, pakwez akwau alondin anch Eliya, ni akwau akat kulond anch ud umwing wa aprofet a pasak wavumbulangau kal.” 20 Chad ndiy wayipula anch: “Ing en ulondinany anch am nid nany?” Pita wakula anch: “Yey Kristu wa Nzamb.” 21 Kupwa wayijidika kumulejamu muntu ap umwing chom chinech, 22 pakwez wayileja anch: “Mwan a muntu ufanyidin kuman mar nakash, afanyidin kumulik kud amakurump, kud amakurump a in kupesh, ni kud alej a yijil ni kumujip, chad ukuvumbuk pa dichuku da chisatu.”
23 Kupwa wayileja antu awonsu anch: “Anch muntu ukimbin kwinlondul, ufanyidin kwitun amwinend, kusend mutond wend wa mar* dichuku dawonsu ni kudandamen kwinlondul. 24 Muntu mwawonsu ukimbina kupandish mwom* wend ukuushadish, pakwez muntu mwawonsu ukushadisha mwom* wend mulong wamam ndiy winou ukeza kuupandish. 25 Chakin kamu, yom ik yikutaninayamu muntu anch wapit mangand mawonsu, pakwez ndiy washadish mwom wend ap wishesh amwinend? 26 Mulong muntu mwawonsu ukwova usany wamam ni wa mazu mam, Mwan a muntu ukez kamwov muntu winou usany chisu chikwezay mu uyaj wend, wa Tatukwend ni wa angel atumbila. 27 Pakwez nikulejinany chakin kamu anch, antu amwing ada pinap kakufap kurutu kwa kuman bil Want wa Nzamb.”
28 Piswimp machuku chinan kupwa kwa kulond yom yiney, wamusenda Pita, Yohan, pamwing ni Yakobu waya nau pa mukandu mulong wa kulembil. 29 Pading palembilay, chifu chend chaswimpa ni masun mend matoka too. 30 Chad kukashimuk, amakundj aad ading akat kwambamb ni Yesu, ading Moses ni Eliya. 31 Amekana nich uyaj, ni asambisha kwambamb piur pa weny wend wafanyina kusadikin ku Yerusalem. 32 Chad Pita ni akwau adingay nend, tul twading twayikwatang kal nakash, pakwez palankau kamu, amana uyaj wend ni amakundj aad iminy nend. 33 Pasambishau amakundj inay kumusha Yesu, Pita wamwela Yesu anch: “Mulej, chiwapin nakash kud etu kwikal pinap. El komb tutungany minkand yisatu, umwing weyey, ukwau wa Moses, ni ukwau wa Eliya.” Kwovap kurumburik kwa yom yading yilondinay. 34 Pakwez pading palondinay yom yiney, didj deza ni dasambish kuyibwik. Chad didj pidayibwika, awiy ova wom. 35 Kupwa dizu dadokala mu didj dalond anch: “Winou ndiy Mwanam, unatonda. Muteshany.” 36 Pading palondina dizu, amana anch Yesu ud amwinend. Pakwez anineta zoong, ni pa chisu chinicha, kamulejapamu muntu ap umwing yom yamanau.
37 Dichuku dalondulaku, pashirikau ku mukandu, chisak chijim cha antu chamusankana Yesu. 38 Kukashimuk, ikundj umwing watoya mukach mwa antu anch: “Mulej, nakwilembin amboku, mukwashaku* mwanam ikundj, mulong ndiy kwend kusu umwing nikweta. 39 Chilembil ukat kumukwatang, ni kapamp kamwing mwan ukat kusambish kutoy, ukat kumukwanyish ni kumubudish mafuril ku kan, ni pakwel anch amudokal, ching wamumesh mar nakash ni kumusupol yitat. 40 Nayilembinang in kwilej ey chakwel amudoshay, pakwez awiy akanganyang.” 41 Yesu walonda anch: “Yowoo, antu a chirung chinech ad akad ritiy ni akayitil, ov, machuku minch nifanyidina kushakam niyenen ni kukushimpishinany muchim? Muleta mwaney kunoku.” 42 Pakwez pading pasejinay mwan, chilembil wamwasa pansh ni wamukwanyish nakash. Pakwez Yesu wamubarokina chilembil, wamwok mwan, ni wamupan kud tatukwend. 43 Antu awonsu ashimwoka nakash mulong wa ukash ujim wa Nzamb.
Pading pashimwokinau antu awonsu mulong wa yom yawonsu yikash yading yisadinay, Yesu wayileja in kwilej end anch: 44 “Teshany nawamp ni kangal wavuramenany mazu minam, mulong Mwan a muntu akumupan mu makas ma antu.” 45 Pakwez kwovap kurumburik kwa yom yading yilondinay. Chakin, ayijindjikina yom yiney chakwel alika kwov kurumburik, ni ading ovil wom wa kumwipul piur pa yom yiney.
46 Kupwa asambisha kutadikijan mulong wa kwijik nany wading mujim nakash pakach pau. 47 Mulong Yesu wijika yitongijok yau, wamusenda mwan mukemp, wamwimik piswimp ni ndiy, 48 ni wayilej anch: “Muntu mwawonsu ukumwaka mwan mukemp winou mulong wa dijin dam, wangak kal niyam; ni muntu mwawonsu ukwingaka am, wamwak kal kand Muntu wantuma. Mulong muntu mwawonsu ukata kwikwat amwinend mud mukemp pakach penen awonsu ndiy uda mujim.”
49 Chad Yohan walonda anch: “Mulej, twamanang muntu umwing ukat kudosh ayilembil mu kusadin dijin dey, ni twapakishang kumukangesh, mulong kadap umwing wa pakach petu.” 50 Pakwez Yesu wamwakula anch: “Kangal kumukangesh, mulong muntu mwawonsu wakad kukupompatany ud ku mutambu wen.”
51 Mulong machuku mafanyinau kumusend mading makat kusej piswimp,* ndiy wakwata mupak wa kuya ku Yerusalem.* 52 Chawiy ndiy watakejaku aruu. Awiy aya ni ashik mu ul umwing wa Samariya mulong wa kumurijekin yom. 53 Pakwez kamwakap, mulong wading wakwatin kal mupak wa kuya ku* Yerusalem. 54 In kwilej end Yakobu ni Yohan pamanau mwamu, alonda anch: “Nsalejetu, ov, usotin etu tutazuk kasu kadokal mwiur chakwel kayishesh?” 55 Pakwez Yesu wakarumuka ni wayikand. 56 Chawiy aya mu ul ukwau.
57 Chad pading payilau mwi njil, muntu umwing wamwela anch: “Am nikukulondul ey kwawonsu kuukuya.” 58 Pakwez Yesu wamwakula anch: “Amiyeu akwet mabuku mau ni atujil akwet yinswal yau, pakwez Mwan a muntu kakwetap ndond ya kuladik mutu wend.” 59 Kupwa Yesu wamwela muntu mukwau anch: “Nlondula.” Ikundj winou wamwakula anch: “Nsalejam, nlika bil niya nikamujik tatukwam.” 60 Pakwez ndiy wamwakula anch: “Yilika afu ajikijan ayinau, pakwez ey yang ulejan Want wa Nzamb.” 61 Ni muntu mukwau wamuleja anch: “Nsalejam, am nikukulondul, pakwez nlika bil niya nikanijan nau antu a mu dijuku dam.”* 62 Yesu wamwakula anch: “Muntu anch wakwat chikas ku rikasu* chad watal kwinyim, kawanyidinap mu Want wa Nzamb.”
10 Kupwa kwa yom yiney, Nsalejetu watonda in kwilej akwau makum sambwad (70), wayitum aad aad chakwel atakelaku kwi ndond ni mu musumb wawonsu wafanyinay amwinend kuya. 2 Chad wayileja anch: “Yakwangul yid yivud, pakwez in kwangul ad akemp. Chawiy mwitany Mwant wa chir chakwel atuma in kwangul avud mu chir chend. 3 Yangany! Am nakutumany kal mud an a amikoku mukach mwa atwingol. 4 Kangal wasendany ntuku wa nfalang, ap ntuku wa kusendin yakuda, ap yisapat, ni kangal wamulangwishany muntu ap umwing* mwi njil. 5 Mu chikumbu chawonsu muukwandamanya, sambelany kulond anch: ‘El chisambu chikal nau antu a chikumbu chinech.’ 6 Ni anch mud murund wa chisambu, chisambu chen chikwikal nend. Pakwez anch mwamwamu, chikukuchirikinany ayinen. 7 Chawiy shakamany mu chikumbu chinacha, dangany ni nangany yom yikukwinkishanyau, mulong mwin kusal mudimu uwanyidin kutambul difut dend. Kangal watambitambany ku yikumbu.*
8 “Chikwau kand, mu musumb wawonsu ukwandamanya, ni anch akwakany, dangany yom yikukwinkishanyau,* 9 okany ayej adamu ni yilejany anch: ‘Want wa Nzamb wakusejinany kal piswimp.’ 10 Pakwez mu musumb wawonsu ukwandamanya ni alik kukwakany, budikany mu jinjil jijim ni londany anch: 11 ‘Twakukukumwinany kal ap rufunfut ra mu musumb wen ralamang mu yidjatil yetu. Pakwez, ijikany anch Want wa Nzamb wasej kal piswimp.’ 12 Nikulejinany anch, pa dichuku dinada, chikwikal chiyimp nakash ku musumb winawa kupandakanamu ku Sodom.
13 “Riyind kud en in Korazin! Riyind kud en in Betsayida! Mulong yilay yakusadinanyau, anch yasadikina ku Tir ni ku Sidon, ing antu au akarumuka kal pakur kusutin kudjal yinzany ni kushakam mu maut. 14 Chawiy, pa dichuku da dirumburish, chikwikal chiyimp nakash kud en kupandakanamu in Tir ni Sidon. 15 Niyen in Kapernaum, ov, utonginany anch akez kakuzambwishany djat ni mwiur? Akukushirishany djat ni mwi Nzay!*
16 “Muntu mwawonsu ukukuteshanya wantesh kal am. Ni muntu mwawonsu ukukulikanya, wanlik kal am. Chikwau kand, muntu mwawonsu ukwinlika am, wamulik kal kand Muntu wantuma.”
17 In kwilej makum sambwad (70) achirika nich musangar, akat kulond anch: “Nsalejetu, ap ayilembil atuziyinang chisu twada tusadidina dijin dey.” 18 Chad ndiy wayakula anch: “Nimumen Satan waturik kal* mud mulayilay. 19 Teshany! nakwinkishinany kal ulabu wa kudjat annak nau atwinvand, kupandakan usu wawonsu wa mukankuny, ni kwikil chom chikukusalanya nayimp. 20 Chawiy, kangal wasangarany anch mulong ayilembil akuziyinangany, pakwez sangarany mulong majin men amafundin kal mwiur.” 21 Pa chisu chinicha, Yesu wova musangar nakash kusutin spiritu utumbila ni walond anch: “Tatuku, Mwant wa diur ni divu, nikutumbishin kurutu kwa antu, mulong ey wajindjika nawamp yom yiney kud in manang ni antu ilejina, ni wayimekesha kud an akemp. Mwaning, Tatuku, mulong ey wamana anch chiwapin kusal mwamu. 22 Tatukwam wanginkishin kal yom yawonsu, kwikil muntu umwija Mwan nawamp kudoshaku Tatuku, ni kwikil muntu umwija Tatuku nawamp kudoshaku Mwan ni muntu mwawonsu ukatinay Mwan kumwijikish kud ndiy.”
23 Kupwa wakarumuka kud in kwilej end ni wayilej kwa ayinau anch: “Wayukany kwen en umenanya yom yiney. 24 Mulong nikulejinany anch, aprofet avud ni ant asota nakash kuman yom yiumenanya en, pakwez kayimanap, ni kutesh yom yiuteshinanya en, pakwez kayiteshap.”
25 Chad kukashimuk, ikundj umwing wading wija Chijil nakash watumbuka, ni mulong wa kumupak, wamwela anch: “Mulej, yom ik nifanyidina kusal mulong wa kuswan mwom wa chikupu?” 26 Yesu wamwakula anch: “Yom ik yifundinau mu Chijil? Yom ik ukata kutangamu?” 27 Ndiy wamwakula anch: “ ‘Ufanyidin kumukat Yehova* Nzamb wey nich muchim wey wawonsu, nich mupim* wey wawonsu, nich manang mey mawonsu, nich usu wey wawonsu’ ni ‘ufanyidin kumukat mukwen mud ey amwiney.’ ” 28 Yesu wamuleja anch: “Wakul kal nawamp; dandamen kusal mwamu ni ukutambul mwom.”
29 Pakwez mulong wa kumekesh anch wading muntu utentamina, ikundj winou wamwipula Yesu anch: “Mukwetu win ndiy nany?” 30 Yesu wamwakula anch: “Muntu umwing wading udokil ku Yerusalem uyil ku Yeriko ni wawila mu makas ma ij,* amutambula yom yend yawonsu, amubul ni aya, amusha pifil. 31 Chad mwin kupesh umwing wasutina mwi njil yinaya, pakwez pamumanay muntu winou, ndiy wasengurila kuns, mu kuyang kwend. 32 Chilik chimwing, mwin Levi umwing wasutina niyend pa ndond yiniya, pamanay muntu winou, ni ndiy wasengurila kuns, mu kuyang kwend. 33 Pakwez mwin Samariya umwing mwamu niyend wasutina mwi njil yiniya, pamumanay ikundj winou, wamwovila riy nakash. 34 Chawiy wamusejina piswimp, wamwichil many ni nviny pa yitat yend ni wamukasap bandaj. Kupwa wamukandjika pa nnam wend ni wamutwala ku chikumbu cha angendj mulong wa kumulam. 35 Chikwacha pamanch, wanona adenye* aad wamwinkishau mwin kulam chikumbu cha angendj ni wamulej anch: ‘Mulama muntu winou, ni chom chawonsu chikwau chiukusadina mulong wa kumukwash, nikukuchirishinach pinikuchirika.’ 36 Ov, ey utongin anch nany pakach pa antu inay asatu uda mukwau wa muntu winou wawila mu makas ma ij?” 37 Wamwakula anch: “Ndiy kamu wamwovilang riy awa.” Chad Yesu wamuleja anch: “Yang niyey ukasala mwamu.”
38 Pading padandamedinau mu weny wau, andama mu ul umwing mwamu. Mwinimwa, mband umwing utazukinau anch Mart wamwaka Yesu kwol kwend. 39 Mband winou wading ukwet mwanamakwend mband dijin dend Mariy, ndiy washakama ku mend ma Nsalejetu mulong wa kutesh yom yading yilondinay.* 40 Pakwez Mart wading mu kampuw nakash mulong wading ukwatiken ni midimu yivud. Chawiy waseja kud Yesu ni wamwel anch: “Nsalejam, umenap kwey anch mwanamakwam wanlikinang kal midimu yiney yawonsu? Muleja eza ankwashaku.” 41 Nsalejetu wamwakula anch: “Mart, Mart, ey unenganen ni kwiyakamish mulong wa yom yivud. 42 Pakwez yom yikemp, ap chimwing kusu, yawiy kwau yida ya usey. Mariy ndiy watondang kal chom* chiwamp, ni kakezap kamutambulach.”
11 Dichuku dimwing, Yesu wading ukat kulembil kwi ndond yimwing, papwishay, mwin kwilej wend umwing wamwela anch: “Nsalejetu, tufundishaku mutapu wa kulembil, mud Yohan mwayifundishinay kal in kwilej end.”
2 Chawiy wayileja anch: “Chisu chawonsu chiukulembilanya, londany anch: ‘Tatuku, dijin dey aditumbish. Want wey weza. 3 Dichuku dawonsu, twinkisha yakuda tukweta nich kuswir kukwatijan ni maswir metu ma dichuku dinida. 4 Tulikishina yitil yetu, mulong niyetu tukat kumulikishin muntu mwawonsu ukata kuturumbukin;* ni kangal watutwal* mu choziu.’ ”
5 Kupwa wayileja anch: “Tong bil mud anch waya kumutal muruney mukach mwa uchuku ni wamwel anch: ‘Murunam, nsondjikap mikat yisatu, 6 mulong murunam mukwau washik kal katat kamu ak kwol kwam, udokil mu weny pakwez nikwetap chom cha kumwinkish.’ 7 Pakwez wakwakwil mukach mwa chikumbu anch: ‘Lik kwinletin chisungidik. Chis chid cha kufung, am ni anam twalalang kal. Nikutwishap kulank mulong wa kukwinkish ey chom ap chimwing.’ 8 Nikulejinany chakin anch, ap anch kakulankap kumwinkish chom mulong ud murunend, pakwez mulong wa rindandamen rend, ukulank ni kumwinkish yom yawonsu yiswirikedinay. 9 Chawiy nikulejinany anch, dandamenany kwit, ni akukwinkishany; dandamenany kukimb, ni ukutanany; dandamenany kukokal, ni akukwazurilany. 10 Mulong muntu mwawonsu ukata kwit ukutambul, muntu mwawonsu ukata kukimb ukutan, ni muntu mwawonsu ukata kukokal akumwazuril. 11 Chakin kamu, tatuku ik pakach pen ukutwisha anch mwanend wamwit insh, ndiy wamwinkish nnak pa ndond pa kumwinkish insh? 12 Ap anch mwanend wamwit diy, ndiy wamwinkish kanvand? 13 Chawiy en, ap anch udany antu ayimp, ukat kuyinkishany anen yom yiwamp, komb Tatukwen uda mwiur ukupan nakash spiritu utumbila kud antu akata kumwit!”
14 Kupwa wadosha chilembil wamukangeshang muntu kulond. Padokalay chilembil, muntu winou wasambisha kulond, ni chisak cha antu chashimwoka nakash. 15 Pakwez antu amwing alonda anch: “Udoshin ayilembil ku usu wa Belzebul,* mukurump wa ayilembil.” 16 Ni akwau, mulong wa kumupak, amwita anch ayisadin chilay chidokila mwiur. 17 Chijikay yitongijok yau, wayela anch: “Want win wawonsu waurokina ukat kusheshik, ni dijuku daurikina dikat kuwa. 18 Chilik chimwing, anch Satan niyend wiyauril amwinend, chad want wend ukwikalaku mutapu ik? Mulong en ulondinany anch nidoshin ayilembil ku usu wa Belzebul. 19 Anch am nidoshin ayilembil ku usu wa Belzebul, ing anen* akat kuyidosh ku usu wa nany? Wawiy mulong ukwikadinau anzuj en. 20 Pakwez anch nidoshin ayilembil kusutin muny wa Nzamb, komb Want wa Nzamb washik kal kud en. 21 Anch muntu chifuvu, ukweta yom ya njit walam chipang chend, yom yend yawonsu yikwikal mu diking. 22 Pakwez anch kwez muntu ukweta usu kumupandakanamu ndiy, wamurishikish ni wamupandakan, ukumutambul mat mend mawonsu mada machingejidinay ni kwangan yom yikumutambulay. 23 Muntu mwawonsu wakad kwikal ku mutambu wam, wimpompatin am, ni muntu mwawonsu wakad kukumangej pamwing niyamam, ukat kupalangesh.
24 “Anch chilembil wamudokal muntu, ukat kuya kutamb tamb mwi mpay mulong wa kukimb ndond ya kwiswedishin, pakwez anch kataninap, ukat kulond anch: ‘Nikuchirik mu chikumbu cham chinadokalang.’ 25 Anch washik, ukat kutan mu chikumbu akombangamu kal ni arijekangamu kal nawamp. 26 Kupwa waya ni wasend ayilembil akwau sambwad ayimp nakash kumusutamu ndiy, ni kupwa kwa kwandam mukach, akat kushakam mwinamwa. Chawiy mashakamin ma muntu winou makat kwikal mayimp nakash kusutamu mumading kwinsambishin.”
27 Pading palondinay yom yiney, mband umwing watoya mukach mwa antu anch: “Wayuk kwend mband wakuvala ni kukwamwish!” 28 Pakwez ndiy wamwakula anch: “Bwat, pakwez ayuk kwau antu akata kutesh dizu da Nzamb ni kudisadin!”
29 Pavulijanau antu, ndiy wasambisha kulond anch: “Antu a chirung chinech ad ayimp; akimbin chilay, pakwez kwikil chilay ap chimwing chikuyisadinau, ching kusu chilay cha Yona. 30 Mud mutapu wikalay Yona chijingidij kud in Niniv, chilik chimwing, Mwan a muntu niyend ukwikal chijingidij kud antu a chirung chinech. 31 Pa dichuku da dirumburish, mwant mband wa kurul akez kamuvumbul pamwing nau antu a chirung chinech, ni ukez kuyifish nich, mulong wadokala kwi ngand yend ya kulemp mulong wa kwez kutesh manang ma Salomon. Pakwez talany! pinap pad chom chijim chimupandakenamu Salomon. 32 Pa dichuku da dirumburish, in Niniv akez kavumbuk pamwing ni antu a chirung chinech ni akez kuyifish nich, mulong awiy akarumuka pateshau uruu walejanay Yona. Pakwez talany! pinap pad chom chijim chimupandakenamu Yona. 33 Kwikil muntu ukata kwakish lamp kupwa wamujindjik ap wamubwikin mu musans, pakwez ukat kumutek pa mwend wa lamp, chakwel antu akwandama mu chikumbu aman chitokish. 34 Dis dey dawiy lamp wa mujimbu wey. Chawiy, anch dis dey dashinshikin pa chom chimwing, mujimbu wey wawonsu ukwikal niyau chitokish; pakwez anch dikwet ris,* mujimbu wey wawonsu ukwikal niyau mididim. 35 Chawiy babal, chakwel chitokish chida mu ey kangal chikal mididim. 36 Mulong anch mujimbu wey wawonsu ud mu chitokish ni kwikil ndond ap yimwing yida mu mididim, mujimbu wey wawonsu ukwikal chitokish mud lamp ukumunyikina.”
37 Papwishay Yesu kulond yom yiney, Mufaris umwing wamutazuka kuya kuda kwol kwend. Chawiy waya wandam mu chikumbu ni washakam ku tebur. 38 Pakwez Mufaris washimwoka nakash pamumanay Yesu ukat kuda pakad kowal ku makas.* 39 Pakwez Nsalejetu wamwela anch: “En Afaris, ukat kowishany pol pa dikapu ni pol pa dilong, pakwez mukach mwen mwizwil sens nich ris* ni uyimp. 40 En antu akad manang! Oku muntu wasala pol ndiy kand wasala mukach, kimwawiyap? 41 Chisu upaninanya yom* kud atuzwendj, yinkishany yidokila mukach, chad yom yen yawonsu yikez kwikal zwang. 42 Pakwez riyind kud en Afaris, mulong ukat kupanany cha dikum cha mant, cha peganon,* ni tumayij tukwau tukata kulet res, pakwez ukat kuduulany kutentam ni rukat mulong wa Nzamb! En wafanyinanya kusal yom yiney pakad kuduul yom yikwau. 43 Riyind kud en Afaris, mulong ukatinany kushakam pa yitwam ya kurutu* mu masinagog ni kukulangwishany kud antu mu sok! 44 Riyind kud en, mulong udany mud jinzay* jakad kumekan nawamp, ni antu akat kujidjatol pakad kwijik!”
45 Chad muntu umwing wading wija Chijil nakash wamwela anch: “Mulej, kusutin kulond yom yiney, watuswingish kal niyetu.” 46 Ndiy wamwakula anch: “Riyind kand kud en wijanya Chijil nakash, mulong ukat kuyitwikany antu yisend yilimina, pakwez en ukupukunanganyapaku ap kusu ni muny wen!
47 “Riyind kud en, mulong ukat kutungany jinzay* ja aprofet, pakwez angakiril en awiy ayijipa! 48 Chakin, udany atuman a yom yasalau angakiril en, ni ukat kuyitiyijany, mulong awiy ayijipa aprofet pakwez en utunginany jinzay jau. 49 Chawiy mu manang mend, Nzamb walonda kand anch: ‘Nikuyitumin aprofet nau atwimbuy, awiy akez kuyijip ni kuzengolap amwing, 50 chakwel mash ma aprofet awonsu michilau kudosh kwatekinau mufulandal wa mangand mikal pa mitu ya* antu a chirung chinech, 51 kusambishin ku mash ma Abel kushik ku mash ma Zakariy, wajipinau pakach pa chintamb ni tempel.’* Nikulejinany chakin anch, mash ma antu inay awonsu makwikal pa mitu ya* antu a chirung chinech.
52 “Riyind kud en wijanya Chijil nakash, mulong wadoshinany kal nfungul ukata kwazuril ku chis cha ronganyin piur pa Nzamb.* En ayinen wandaminanapamu, ni uyikangeshinany antu asotina kwandamamu!”
53 Chad pabudikay mu chikumbu, alej a yijil nau Afaris asambisha kumusudish ku muchim nakash ni kumwipol yipul yikwau yivud, 54 oku akat kumuta mupit chakwel alondap chom chikutwishau kumufish nich.
12 Pa chisu chinicha, chisak chijim cha antu chakumangana pamwing, kwading tunan twa antu adjatijanang. Chad Yesu wasambisha bil kuyilej in kwilej end anch: “Babelany chivish cha Afaris, mulong chid cha rubabek. 2 Pakwez kwikil chom chijingamina chikeza kalik kumekan patok, ni ujindj wawonsu ukez kajingunik. 3 Chawiy yom yawonsu ukulondanya mu mididim, akez kayitesh mu chitokish, ni yom yawonsu ukulondanya mu kayauyau mu tupalakany twa ujindj, akez kayilejan piur pa yikumbu. 4 Chikwau kand, nikulejinany en arunam anch, kangal kwov wom wa antu akata kujip mujimbu ni kupwa kakutwishap kand kusal chom chikwau. 5 Pakwez nisotin kukulejany muntu ufanyidinanya kwov wom: Ovany wom wa Muntu ukutwisha kumudjubwil muntu mu Gehen* kupwa kwa kumujip. Chakin kamu, nikulejinany anch Ndiy winou ufanyidinanya kwov wom. 6 Akat kulandish amiswesu atan kwi nfalang jaad ja usey ukemp,* ov, kimwawiyap? Pakwez kwikil ap umwing wa pakach pau ukatau kuvuramen* kud Nzamb. 7 Pakwez ap nsuk jawonsu ja ku mitu yen ajichindin kal. Kangal wovany wom; ukwetany usey nakash kusutamu amiswesu avud.
8 Nikulejinany anch, muntu mwawonsu ukwingitiya kurutu kwa antu, Mwan a muntu niyend ukez kamwitiy kurutu kwa angel a Nzamb. 9 Pakwez muntu mwawonsu ukwintuna kurutu kwa antu, akez kumutun niyend kurutu kwa angel a Nzamb. 10 Ni muntu mwawonsu ukeza kamulond Mwan a muntu nayimp, akez kumulikishin, pakwez muntu mwawonsu ukeza kamusaal spiritu utumbila masaal, kakezap kumulikishin. 11 Pakukutwalanyau kurutu kwa yikumangan ya antu awonsu,* kwa anyikel a ngand, ni kwa antakel, kangal wiyakamishany piur pa mutapu ap yom ukulondanya, 12 mulong pa chisu chinicha, spiritu utumbila ukukufundishany yom ufanyidinanya kulond.”
13 Kupwa muntu umwing wamuleja mukach mwa antu anch: “Mulej, muleja mwanamakwam chakwel itiy twanganijan nend uswan.” 14 Ndiy wamwakula anch: “Ikundj ey, ov, nany wantekina kwikal nzuj ap mwin kuchakwish pakach penen aad?” 15 Kupwa wayileja anch: “Burilany mes men ni likany ris ra mitapu yin yawonsu, mulong ap anch muntu ukwet yom yivud, mwom wend udokilap ku yom yiney.” 16 Kupwa wayileja chilakej ech: “Yir ya mpich umwing yasonga nakash. 17 Chawiy wasambisha kutong mu muchim wend anch: ‘Yom ik nikusala katat, mulong nikwetap kand ndond ya kulamin* mbut jam?’ 18 Chawiy walonda anch: ‘Nikimbin kusal mwamu: Nikimbin kumwangol tusik twam ni kutung tujim, mwawiy nikulamina mbut jam ni yom yam yawonsu, 19 ni nikwiyel amwinam anch:* “Ukwet* katat yom yivud yiwamp watudikina kal mulong wa mivu yivud; chawiy iswedisha, dang, nang, ni isangaresha.” ’ 20 Pakwez Nzamb wamwela anch: ‘Muntu wakad manang ey, uchuku ou ey ukushadish mwom* wey. Chad nany ukushala ni yom watudikina kal?’ 21 Chinech chawiy chom chikumushikena muntu ukwikumangejina mapit, pakwez kadap mpich ku mes ma Nzamb.”
22 Kupwa wayileja in kwilej end anch: “Likany kwiyakamish mulong wa mwom* yen, piur pa yom ukudanya ap mulong wa mijimbu yen piur pa yom ukudjalanya. 23 Mulong mwom* ukwet usey nakash kupandakanamu yakuda, ni mujimbu ukwet usey nakash kupandakanamu masun. 24 Talany ankwaj: Awiy kakukunangap mbut ap kwangul; awiy kakwetingap kand tusik; pakwez Nzamb ukat kuyidish. Ov, en kiukwetanyap usey nakash kuyisutamu atujil? 25 Ov, nany wa pakach pen anch wiyakamish, ukutwish kuwejinaku ku mwom wend ap kachisu kakemp?* 26 Anch ukutwishanyap kusal kachom kakemp mud kinak, chad mulong wak ukat kwiyakamishany piur pa yom yikwau? 27 Talany mutapu ukata kupam yisalamb: Yawiy yikusalangap mudimu ap kwichimin masun; pakwez nikulejinany anch, ap Salomon mu uyaj wend wawonsu kadjalap mud chisalamb chimwing pakach pa yisalamb yiney. 28 Chawiy anch Nzamb ukat kuriyek* masuku ma mu chir madaku nlel chad damashik amwosh kwau, komb ndiy ukukudjikany chipandakena, en ukwetanya ritiy rikemp! 29 Chawiy likany kwinan mulong wa yom yiukudanya ni kuna, ni likany kwiyakamish nakash; 30 mulong yom yiney yawonsu yawiy yikatau kusurab antu a michid, pakwez Tatukwen wij anch ukwetany kuswir kwa yom yiney. 31 Pakwez, dandamenany kukimb Want wend, ni yom yiney akez kakuwejinanyay.
32 “Kangal wov wom, chisak chikemp, mulong Tatukwen wamen anch chiwapin kukwinkishany Want. 33 Landishany yom yen ni panany yipan* kud atuzwendj. Isadilany ayinen antuku a nfalang akad kufang, mapit makad kupwang mwiur, mulong mwinimwa mwij kakutwishap kumiy ni ikej kakutwishap kumashesh. 34 Mulong kuda mapit men, kwawiy kand kukwikala michim yen.
35 “Djalany masun, irijekany,* ni malamp men mikal ma kwakish, 36 ni ufanyidinany kwikal mud amakundj amuchingedina mwant wau waya ku musambu wa uruw, chakwel pakushikay ni wakokal ku chis, awiy akutwish kumwazuril kapamp kamwing. 37 Ayuk kwau atushalapol inay anch pakwezay mwant wayitan achil ku mes! Nikulejinany chakin anch, ukudjal masun ma mudimu, wayishichik awonsu ku tebur, ni wez wayinkish yakuda. 38 Ayuk kwau atushalapol inay anch wez pa saa ya makum maad ni umwing (21) kushik mukach mwa uchuku ap saa ya kasatu ya pamanch,* ni wayitan irijekang kal! 39 Pakwez ijikany anch, anch mwin chikumbu wading wij nawamp chisu chikwezay mwij, kafanyinap kumulik mwij abuza chikumbu chend ni kwandam. 40 Chilik chimwing niyenen, irijekany, mulong Mwan a muntu ukwez pa chisu chiwakadany kutongin.”
41 Chawiy Pita wamwipula anch: “Nsalejetu, ov, chilakej chinech chitutadin kwau etu anch antu awonsu?” 42 Chad Yesu* wamwakula anch: “Nany uda chakin kalam* ushinshamena ni ubabela* ukutekau kud mwant wend pa atushalapol end awonsu mulong wa kudandamen kuyinkish yakuda yau pa chisu chiwanyidina? 43 Wayuk kwend kashalapol winou anch pakwezay mwant wend, wamutan ukat kusal mwamu! 44 Nikulejinany chakin kamu, ukumutek mulong wa kulam yom yend yin yawonsu. 45 Pakwez anch kashalapol winou walond mu muchim wend anch: ‘Mwant wam ulabin kwez,’ ni wasambish kuyibul atushalapol akwau amakundj ni amband, wasambish kuda, kuna, ni kuleu, 46 mwant wa kashalapol winou ukwez pa dichuku dakaday kashalapol wend kuchingejin ni pa chisu chakaday kwijik, ndiy ukez kumumesh mar nakash* ni kumutek pakach pa atushalapol akad kushinshaman. 47 Mulong kashalapol winou wading wij yom yading yikatinay mwant wend, pakwez kirijekap ap kusal yom yamulejau kusal,* akez kumubul nfimbu nakash. 48 Pakwez kashalapol wading wakad kwijik rusot ra mwant wend anch wasal yom yikusala anch amubul, akez kumubul nfimbu jikemp. Chawiy muntu winkishau yom yivud akez kamwit kand yivud, ni muntu winkishau kulam yom yivud akez kamwit yivud kusutamu yifanyidinay kupan.
49 “Am neza mulong wa kwakish kasu pa divu, chad chom ik nikusala kand anch kasu kin akakishin kal? 50 Chakin kamu, kud dibatish difanyidinau kwimbatish, ni nidandamedin kwiyakamish kushik ni padikupwila! 51 Ov, utonginany anch neza kulet chisambu pa divu? Bwat, pakwez nikulejinany anch neza kulet kwaurok. 52 Mulong kusambish kamu katat, antu atan ada mu chikumbu chimwing akwaurok, antu asatu akuyikis antu aad, antu aad akuyikis antu asatu. 53 Akwaurok, tatuku ni mwanend ikundj, mwan ikundj ni tatukwend; maku ni mwanend mband, mwan mband ni makwend; mawen ni mband wa mwanend ikundj, mband wa mwan ikundj ni mawenend.”
54 Kupwa wayileja kand antu anch: “Anch wamanany didj kurand, kapamp kamwing ukat kulondany anch: ‘Kukimbin kunak ruval wa rinkind mukash,’ ni chikat kusadik mwamu. 55 Ni anch wamanany rinkind ukat kutut kurul, ukat kulondany anch: ‘Kukwikal marungul nakash,’ ni chikat kusadik mwamu. 56 In rubabek en, wijany kushinshikin mutapu uda divu ni diur, chad mulong wak wijanyap kushinshikin yom yisadikina pa chirung chinech? 57 Mulong wak en ayinen utwishinanyap kujingunin yom yitentamina? 58 Chilakej, anch ukwet mulong ni muntu ni uyilany kuupwishin kwa mwant, sal usu wa kwovijan nend swa pauyilanya, chakwel kangal akutwala kud nzuj, ni nzuj akutwala kud kalam wa rukan, ni kalam wa rukan akudjubwil mu rukan. 59 Nikulejinany anch, ukubudikap mwinimwa kushik ni piukufutina karufalang kakemp ka nsuden.”*
13 Pa chisu chinicha, antu amwing ading pinipa eza amulej Yesu piur pa in Galaliya ajipau kud Pilat pading palambwilau yakupesh. 2 Yesu wayakula anch: “Ov, utonginany anch in Galaliya inay ayijipang mulong ading akayitil nakash kuyisutamu in Galaliya akwau? 3 Bwat, pakwez nikulejinany chakin, anch ukarumukinanyap, en awonsu ukufany mud awiy. 4 Ov, chid nchik piur pa antu dikum ni chinan (18) awilau kud dinguj da Silowe ni afa, ov, utonginany anch ading akayitil nakash kuyisutamu antu akwau awonsu ashicha mu Yerusalem? 5 Bwat, pakwez nikulejinany chakin, anch ukarumukinanyap, en awonsu ukufany mud awiy.”
6 Kupwa wayileja chilakej ech: “Muntu umwing wading ni mutond wa fig mu chir chend cha nviny, chad payay mulong wa kupolaku mabuj, katanapaku dibuj ap dimwing. 7 Chawiy wamuleja kalam wa chir cha nviny anch: ‘Winou muvu wa kasatu nezining kupol mabuj ku mutond winou wa fig, pakwez nikutanangapaku. Ukatula! Mulong wak mutond winou ufanyidin kudandamen kushesh divu chamwamu?’ 8 Ndiy wamwakula anch: ‘Mwant, ulika bil kand muvu winou, am nikuupundin kuns ni kutek yiyimp ya annam kwinshin. 9 Anch wasong mabuj machuku ma kurutu, chid chom chiwamp; pakwez anch bwat, ey ukutwish kwey chad kuukatul.’ ”
10 Pa dichuku dimwing da Sabat, Yesu wading ukat kufundish mu sinagog umwing. 11 Mwinamwa mwading mband umwing wading ukweta chilembil wamuziyishang nakash* mu mivu dikum ni chinan (18); wading wamufumba kal nyim ni katwishangap kwonik. 12 Yesu pamumanay, wamwela anch: “Mband ey, mayej mey mapwa kal.” 13 Chad Yesu wamwazuka makas, ni kapamp kamwing, mband winou wonika, wasambish kumutumbish Nzamb. 14 Pakwez ntakel wa sinagog wajimana nakash, mulong Yesu wokana pa dichuku da sabat, chawiy wayileja antu awonsu anch: “Ukwetany machuku musamban mulong wa kusal mudimu, komb ezany chakwel akwokany mu machuku minam, pakwez kangal wezany pa dichuku da Sabat.” 15 Pakwez Nsalejetu wamwakula anch: “In rubabek en, ov, kud muntu pakach pen wakad kusuburilang ikwal a ngomb wend ap chimbur wend pa dichuku da Sabat mulong wa kumubudish mu ditang ni kumutwal chakwel ana mem? 16 Mband winou uda mwan wa Aburaham ni wakasau kal kud Satan mu mivu dikum ni chinan (18), ov, chadap chifanyidina kumusuburil ku moj yiney pa dichuku da Sabat?” 17 Palonday yom yiney, akankuny nend ova usany, pakwez antu akwau awonsu asangara mulong wa yom yawonsu yiwamp yasalay.
18 Kupwa walonda anch: “Ov, Want wa Nzamb ud mud chom ik, ni nikutwish kuufanakesh nich ik? 19 Ud mud rubut rikemp ra mutond wa mutard* rakunay muntu mu chir chend, raminya ni kwikal mutond, chawiy atujil akat kwez ni kutung yinswal ku mitiy ya mutond winou.”
20 Walonda kand anch: “Yom ik nikutwisha kufanakesh nich Want wa Nzamb? 21 Ud mud chivish chanonay mband umwing ni wasamp nich yipim yisatu yijim* ya wung djat ni pakututukina wung wawonsu.”
22 Yesu wendangana mu musumb ni musumb ni mu ul ni ul mulong wa kuyifundish antu ni kudandamen ni weny wend wa kuya ku Yerusalem. 23 Chad ikundj umwing wamwipula anch: “Nsalejam, ov, kud kwau antu akemp akupanda?” Yesu wayileja antu anch: 24 “Salany usu nakash mulong wa kwandamin mu chis chiwongina, mulong nikulejinany anch, antu avud akupakish kwandam, pakwez kakutwishap. 25 Anch mwin chikumbu walank ni wafung ku chis, en ukushalany pol, ukusambishany kukokal ku chis ni kulond anch: ‘Nsalejetu, twazurila ku chis.’ Pakwez ukukwakulany anch: ‘Nijap kwam kwisu udokilanya.’ 26 Chad en ukulondany anch: ‘Oku twada ni kuna pamwing niyey, ni wafundishang kand mu jinjil jetu jijim.’ 27 Pakwez ukukwakulany anch: ‘Nijap kwam kuudokilanya. Ndokalany, en awonsu in kusal yom yakad kutentam!’ 28 Mwamu ukez kadilany ni kwisumakesh, paukumumananya Aburaham, Izak, Yakob ni aprofet awonsu mu Want wa Nzamb, pakwez en akudjubwidinany kal pol. 29 Chikwau kand, antu akudokal kwingangel ni kurand, kwiyand ni kurul, ni akushakam ku tebur mu Want wa Nzamb. 30 Ijikany anch kud antu amwing ada a nsuden akeza kikal a kusambish, ni ada a kusambish akeza kikal a nsuden.”
31 Pa chisu chinicha, Afaris amwing eza ni amwel anch: “Dokal pinap, yang, mulong Herod ukimbin kukujip.” 32 Ndiy wayakula anch: “Yang ukamulejany muyeu winou anch: ‘Tesh! Nlel ni damashik, am nikudosh ayilembil ni kwok ayej ni nikupwish dichada.’ 33 Pakwez am nifanyidin kudandamen ni weny wam nlel, damashik, ni dichada, mulong kafanyidinap* kumujipin muprofet pol pa Yerusalem. 34 “Yerusalem, Yerusalem, musumb ukata kujip aprofet ni kuyas antu akutumidinau mayal—tupamp twinch napakisha kuyikumangej aney mud mukat kukumangejay nzol anend mu mapur mend? Pakwez en walikanya. 35 Talany! Nzamb wakulikidinany kal chikumbu chen. Nikulejinany anch, ukwinmananyap kand kushik ni piukulondinanya anch: ‘Ayuk kwend muntu wezina mu dijin da Yehova!’ ”*
14 Pa dichuku dikwau da Sabat, Yesu waya kuda ku chikumbu cha mukurump umwing wa Afaris, ni ading amushinshikidin nakash. 2 Kukashimuk, kurutu kwend kwading ikundj ukweta mayej makata kunanish mujimbu.* 3 Chawiy Yesu wayipula antu ading ija Chijil nakash nau Afaris anch: “Ov, chijil chitiyin kwokan pa dichuku da Sabat anch bwat?” 4 Pakwez awiy kamwakulap. Chawiy wamukwata ikundj winou, wamwok ni wamulik waya kwend. 5 Kupwa wayipula anch: “Anch mwaney ap ikwal a ngomb wey wawil mu dibuku, ov, nany wa pakach pen ukulika kuya kumutuntwish kapamp kamwing ap anch did dichuku da Sabat?” 6 Pakwez awiy kamanap cha kulond.
7 Pamanay anch antu atazukau ku musambu ading itondidinap jindond ja kalimish nakash, ndiy wayileja chilakej ech: 8 “Anch muntu wakutazuk ku musambu wa uruw, kangal kushakam pa ndond ya kalimish nakash. Pamwing ap atazukangaku kand muntu mujim ukupandakenamu ey. 9 Chad muntu wakutazukanganya en awonsu ukwez kud ey ni wakwel anch: ‘Mushila muntu ou ndond yiney.’ Mwamu ukwov usany wa kuya kushakam pa ndond ya pansh nakash. 10 Pakwez anch muntu wakutazuk, yang, ni shakam pa ndond ya pansh nakash, chad muntu wakutazukang ukwez kud ey ni wakwel anch: ‘Murunam, yang pa ndond ya kalimish nakash.’ Mwamu antu awonsu atazukangau ku musambu akukulimish. 11 Mulong muntu mwawonsu ukeza kwizambwish akez kamushikumwish, ni mwawonsu ukwishikumwisha akez kumuzambwish.”
12 Kupwa wamuleja kand muntu wamutazuka anch: “Anch ukimbin kupan yakuda ya midi ap ya urel, kangal wayitazuk aruney ap akadivar ney ap anamakwey ap amutej ney ada ampich. Mulong niyau akutwish kukutazuk ey, ni chinech chikwikal difut kud ey. 13 Pakwez anch usadin musambu, yitazuka atuzwendj, ayibid, ayilim, ni amputames; 14 mwamu ukwikal ni musangar, mulong awiy kakwetap chom cha kukufut ni ukutambul difut dey pa chisu chikuyivumbulau antu atentamina.”
15 Pateshay muntu umwing watazukau ku musambu yom yiney, walonda anch: “Wayuk kwend muntu udila* mu Want wa Nzamb.”
16 Yesu wamwakula anch: “Muntu umwing wading urijekin musambu ujim nakash, ni wayitazuka antu avud. 17 Pawanyina chisu cha musambu, ndiy wamutuma kashalapol wend kuyilej antu atazukay anch: ‘Ezany, mulong yom yawonsu yawanyinang kal.’ 18 Pakwez awonsu asambisha kulik ni kulet mayingishin. Wa kusambish wamuleja anch: ‘Nlikishinaku amboku; nalandang chir ni nifanyidin kuya kuchital.’ 19 Mukwau wamuleja anch: ‘Nlikishinaku amboku; nalandang angomb dikum a kudim nich, niyil kutal mutapu usadinau mudimu.’ 20 Mukwau niyend wamuleja anch: ‘Naten kwam machuku minam, chawiy nikutwishap kwez.’ 21 Chawiy kashalapol wachirika ni wamulej mwant wend yom yiney. Ni mwant wa chikumbu wajimana, wamulej kashalapol wend anch: ‘Yang kamu swa mu jinjil jijim ni mu jinjil jikemp ja musumb, yitazuka atuzwendj, ayibid, amputames, ni ayilim.’ 22 Kashalapol pachirikay, walonda anch: ‘Mwant wam, nasal kal mud muwanlejang, pakwez kuchid kand jindond jikwau.’ 23 Chad mwant wamuleja kashalapol anch: ‘Yang kand mu jinjil ni mu mabalibal, yishindila antu kwez chakwel chikumbu cham chizul. 24 Mulong nikulejinany anch, kwikil muntu ap umwing natazukang ukuda ku musambu winou.’ ”
25 Dichuku dimwing, chisak chijim cha antu chading chikat kumulondul Yesu, ndiy wakarumuka ni wayel anch: 26 “Muntu mwawonsu ukweza kud am pakad kumukis tatukwend, makwend, mukajend, anend, ni anamakwend amakundj nau amband, ap kukis mwom* wend amwinend, kakutwishap kwikal mwin kwilej wam. 27 Muntu mwawonsu wakad kusend mutond wend wa mar* ni wakad kwinlondul am, kakutwishap kwikal mwin kwilej wam. 28 Chilakej, nany wa pakach pen anch ukimbin kutung rubumbu rilemp, kakushakamap bil ni kusal tupamp mulong wa kuman anch ukwet nfalang ja kurupwish nich? 29 Chamwamu ukutwish kutek mufulandal pakwez wakangany kurupwish, ni antu awonsu akumana akusambish kumusip, 30 ni kulond anch: ‘Muntu winou wasambishin kutung pakwez wakangany kal kupwish.’ 31 Ap, anch mwant ukimbin kuya kurish njit ni mwant mukwau, ov, kakushakamap bil ni kwit chiyul mulong wa kuman anch ukutwish kumupandakan mukwau ukweta amasalay tunan makum maad (20 000), anch ndiy ukwet amasalay tunan dikum (10 000)? 32 Ni anch waman anch kakutwishap kumupandakan, pachiday kal mukwau kulemp, ukumutumin antimesh mulong wa kwit chisambu. 33 Chilik chimwing, ijikany anch kwikil muntu ap umwing pakach pen ukutwisha kwikal mwin kwilej wam anch kashilap* yom yend yawonsu.
34 “Chakin kamu, mung ud chom chiwamp. Pakwez anch mung washadish kutaal kwau, ov, akuutaadish kand ni yik? 35 Ukwikalap kand ni usey ku divu ap ku yiyimp ya annam.* Antu akat kuudjubul. Muntu ukweta matu ma kutesh, atesha.”
15 Chad in kulambwish yitad awonsu ni akayitil amukumangena Yesu mulong wa kumutesh. 2 Chawiy Afaris nau alej a yijil anunganijana anch: “Ikundj winou ukat kuyak akayitil ni kuda nau pamwing.” 3 Chad ndiy wayinkisha chilakej ech: 4 “Muntu ik pakach pen anch ukwet amikoku chitot (100), chad pashadik umwing, ukulika kusha akwau makum chidivu ni chidivu (99) mu masuku* mulong wa kuya kukimb washadikang djat ni pakumumanay? 5 Ni anch wamuman, ukumutek pa makij mend ni kusangar. 6 Chad anch wachirik kwol kwend, ukuyitazuk arunend, amutej nend ni kuyilej anch: ‘Sangarany pamwing niyamam, mulong namuman kal mukoku wam wada washadikina kal.’ 7 Chilik chimwing, nikulejinany anch, musangar ukwovau mwiur mulong wa mukayitil umwing ukukarumuka, upandakenamu ukwovau mulong wa antu makum chidivu ni chidivu (99) atentamina akad kwikal ni kuswir kwa kukarumuk.
8 “Ap, anch mband umwing ukwet nfalang dikum ja dragm,* chad pashadik rumwing, ov, kakwakishap lamp, kukomb mu chikumbu chend ni kukimbijol nawamp djat ni pakurimenay? 9 Ni anch wariman, ukuyitazuk arunend,* amutej nend ni kuyilej anch: ‘Sangarany pamwing niyamam, mulong naman kal rufalang ram ra dragm* rada rashadikina kal.’ 10 Chilik chimwing, nikulejinany anch, angel a Nzamb akat kusangar anch mukayitil umwing wakarumuk.”
11 Kupwa walonda anch: “Ikundj umwing wading ukwet an amakundj aad. 12 Mwanikanch wamuleja tatukwend anch: ‘Tatuku, nginkisha chikunku cham cha uswan.’ Chawiy tatukwau wayangena mapit mend. 13 Kupwa kwa machuku makemp mwamu, mwanikanch wanona yom yend yawonsu ni waya mwi ngand ya kulemp nakash. Kwinikwa, washesha mapit mend mu misangar.* 14 Papwishay kusadin yom yawonsu, kamungun mukash wandama mwi ngand yiniya yawonsu, ni wikala mu maswir.* 15 Washikena ni kwit mudimu kud muntu umwing wa mwi ngand yiniya, chad muntu winou wamutuma ku yir yend mulong wa kulam ayibond. 16 Ni wasota kuda yakuda yadangangau* ayibond, pakwez kwikil muntu wamwinkisha chom ap chimwing.
17 “Chisu chachirishay manang, walonda anch: ‘Antu a mudimu a tatuku akwet yakuda yivud nakash,* pakwez am kunoku nifil nzal! 18 Nikimbin kuchirik kud tatuku ni nikumulej anch: “Tatuku, am nasadin kal chitil kud Nzamb* ni kud ey. 19 Niwanyidinap kand kwintazuk anch mwaney. Nteka kwam kwikal muntu wey wa mudimu.” ’ 20 Chawiy ndiy wakasa weny mulong wa kuchirik kwa tatukwend. Pachadingay kulemp, tatukwend wamumana ni wamwovil riy, chad waya mau kuday mwanend, wamubwikat,* ni wamususwa kwa chirungul. 21 Kupwa mwan wamuleja tatukwend anch: ‘Tatuku, am nasadin kal chitil kud Nzamb ni kud ey. Niwanyidinap kand kwintazuk anch mwaney.’ 22 Pakwez tatuku wayileja atushalapol end anch: ‘Swakalany! letany kamu nkandj muwamp nakash au, ni mudjikanyay, mudjikany kand rupet ku muny ni yisapat ku mend. 23 Yangany kand ukwatany musamb a ngomb ukweta many, mujipany chakwel tudany ni tusala musambu, 24 mulong mwanam ou wad wafil kal pakwez wachirik kal ku mwom; wad washadikin kal pakwez wamekan kal.’ Chawiy asambisha kusal musambu.
25 “Chad mwanend mukurump wading ku chir, chawiy pading pachirikinay ni pashikay piswimp ni ku chikumbu, watesha mizik ni antu akat kuja maj. 26 Chawiy wamutazuka kashalapol umwing ni wamwipula yom yading yisadikina. 27 Ndiy wamuleja anch: ‘Mwanamakwey wachirikang kal, ni tatukwey wajipang musamb a ngomb ukweta many mulong wachirikang mukash.’* 28 Pakwez mwan mukurump wajimana ni walika kwandam mu chikumbu. Chawiy tatukwend wabudika ni wasambish kumulembijek. 29 Ndiy wamwakula tatukwend anch: ‘Tesh! Am nakusadidin kal ey mudimu mu mivu yivud mud musuk ni kand kal nibwambwilangap kwi mbil jey, pakwez kand kal winginkishangap ap mwan a mpemb mulong nisangar nau arunam. 30 Pakwez pezay kal kamu mwaney ou wakusheshidina* mapit nau andumb, ey wamujipin kal musamb a ngomb ukweta many.’ 31 Chad tatukwend wamuleja anch: ‘Mwanam, ey uding kal niyamam machuku mawonsu, ni yom yawonsu yamam yid yeyey. 32 Pakwez twad tufanyidin kusal musambu ni kusangar, mulong mwanamakwey wad wafil kal pakwez wachirik kal ku mwom; wad washadikin kal pakwez wamekan kal.’ ”
16 Kupwa wayileja kand in kwilej anch: “Ikundj umwing mpich wading ni kashalapol wend* wafundau anch wading umusheshidin mapit mend. 2 Chawiy wamutazuka ni wamwel anch: ‘Yom ik niteshina piur pey? Nginkisha rapor wa mudimu wey, mulong ukwikalap kand kalam wa chikumbu cham.’ 3 Chad kashalapol walonda mu muchim wend anch: ‘Yom ik nikusala, mulong mwant wam ukimbin kwindosh pa mudimu? Am nikwetap usu wa kudim* ni nikwov usany wa kuswal.* 4 A! nij yom nikimbina kusal, chakwel anch andosh ku mudimu, antu akwingak kwol kwau.’ 5 Chawiy wayitazuka antu awonsu ading ni mabaz ma mwant wend, wamwel wa kusambish anch: ‘Dibaz ik diukweta da mwant wam?’ 6 Ndiy wamwakula anch: ‘Yipim* chitot (100) ya many ma oliv.’ Wamwela anch: ‘Ou wawiy mukand twasinya ney, shakam, ni fund kwey makum matan (50).’ 7 Kupwa wamwipula mukwau anch: ‘Ing ey dibaz ik diukweta?’ Ndiy wakula anch: ‘Yipim* yijim chitot (100) ya tidiku.’ Kashalapol wamwela anch: ‘Ou wawiy mukand twasinya ney ni fund kwey makum chinan (80).’ 8 Chad mwant wamubaza kashalapol, ap anch wading muntu wakad kutentam, mulong wasadina manang ma ukwash;* mulong an a mangand minam* akat kusadin manang ma ukwash pa antu a chirung chau kuyisutamu an a chitokish.
9 “Nikulejinany kand anch: Ikalany nau arund kusutin mapit makad kutentam, mulong chisu chimakupwa, awiy akukwakany mu jindond ja kushakam chikupu. 10 Muntu ushinshamena mu yom yikemp ushinshamen kand mu yom yijim, ni muntu uburedina kutentam mu yom yikemp uburedin kand kutentam mu yom yijim. 11 Chawiy, anch wamekeshanyap kushinshaman mu kusadin mapit makad kutentam, ing nany ukukwinkishanya mapit makin? 12 Ni anch wamekeshanyap kushinshaman mu kusadin yom ya muntu mukwau, ing nany ukukwinkishanya niyen chom? 13 Kwikil kashalapol ukutwisha kuyisadin ansalejend aad, mulong ukumukis umwing chad wamukat mukwau, ap ukulamat kud umwing chad wamuduul mukwau. Ukutwishanyap kwikal asuk a Nzamb ni a Mapit chisu chawiy chimwing.”
14 Chad Afaris ading akatina nfalang nakash pateshau yom yiney yawonsu, asambisha kumusip Yesu. 15 Chawiy wayileja anch: “En ukat kwimekeshany ayinen ku mes ma antu anch utentaminany, pakwez Nzamb wij michim yen. Mulong yom yikwatinau antu nich usey nakash, yitakanen ku mes ma Nzamb.
16 “Chijil ni Aprofet yading yikwet ulabu kushik ku Yohan. Ni kudosh kamu pinipa, Want wa Nzamb akat kuulejan mud rusang ruwamp, ni antu a mitapu yawonsu akat kuril kwandamamu. 17 Chakin, diur ni divu yikutwish kusut, pakwez kwikil ap chikunku chikemp cha dimuny cha Chijil chikulika kuwanyin.
18 “Muntu mwawonsu ukumulika mukajend ni watijan ni mband mukwau wasal kal makaj, ni muntu mwawonsu ukumwata mband wajipina kal uruw ni nfumwend, wasal kal makaj.
19 “Kwading muntu umwing mpich wadjalang masun ma ndand masunzina kwa kujal; wading ni mwom wa misangar dichuku dawonsu. 20 Amutudinang chisu chawonsu ku chis chend kazwendj* umwing dijin dend Lazar, wading ukwet makolong mu mujimbu wa kabuj 21 ni wasotang kuda yom yapalikang ku tebur wa mpich winou. Chakin, ap atubu ezang kulash pa makolong mend. 22 Kupwa kazwendj winou wafa ni angel amusenda amutwal kwimbet kwa Aburaham.*
“Mpich niyend wafa ni amujika. 23 Padingay mwi Nzay,* wamana mar ni kwov kusansan nakash, chad wamumana Aburaham kulemp ni Lazar ushich kwi mbet yend.* 24 Chawiy wamutazuka ni wamwel anch: ‘Tatuku Aburaham, ngovilaku riy, mutuma Lazar mulong atanta ris ra muny wend mu mem chakwel antaleshap nich pa uminy, mulong am novil kusansan mu kasu kinak kakash.’ 25 Pakwez Aburaham wamwakula anch: ‘Mwanam, vurik anch ey wading ukwet yom yiwamp yivud piwading mwom, pakwez Lazar ndiy wading kwend ching ni yom yiyimp. Ndiy katat ukat kusangar, chad ey wovil kusansan. 26 Chikwau kand, pakach peyey niyetwetu pad ruwengil rilemp, chawiy antu kakutwishap kudokal kunoku kwez kwinaku, ap ada kwinaku kakutwishap kudokal kwinaku kwez kunoku.’ 27 Ni ikundj winou wamwakula anch: ‘Komb anch chid mwamu, nakwilembin amboku tatuku, mutuma ku chikumbu cha tatukwam, 28 chakwel ayibabesh anamakwam amakundj atan, ni mwamu kakwezap niyau mwi ndond yiney yisansena.’ 29 Pakwez Aburaham wamuleja anch: ‘Kwinikwa kud Moses nau Aprofet; yilika ayitesha.’ 30 Chad ndiy walonda anch: ‘Bwat amboku, tatuku Aburaham, pakwez anch muntu wadokal kwa afu ni waya wayilej, akukarumuk.’ 31 Pakwez ndiy wamwakula anch: ‘Anch kamuteshinap Moses nau Aprofet, kakutwishap kand dichuku ap dimwing kumutesh muntu ukuvumbuka.’ ”
17 Kupwa Yesu wayileja in kwilej end anch: “Yom yikata kupwakeshan yikwikalaku chakin kamu. Pakwez riyind kud muntu ukata kuyilet! 2 Chikwikal chiwamp kud muntu winou kumukas mwi nshing diyal dijim ni kumudjubwil mu karung pa ndond pa kumupwakesh umwing wa antu ada mud an akemp inay. 3 Chawiy babalany. Anch mukadivar ney wasal chitil, mukanda, ni anch wakarumuk, mulikishina. 4 Ap anch wakusadin chitil tupamp sambwad pa dichuku, chad ndiy wez kand tupamp sambwad wakulej anch: ‘Nakarumuk kal,’ ufanyidin kumulikishin.”
5 Atwimbuy amuleja Yesu* anch: “Tukwasha kwikal ni ritiy nakash.” 6 Chad Yesu wayakula anch: “Anch wad ukwetany ritiy rijim mud rubut ra mutard, ukutwish kuwelany mutond wa molibens ou anch: ‘Ivumbula, uya ukikun mu karung!’ ni ukukuziyinany.
7 “Ov, nany wa pakach pen ukweta kashalapol wend ukata kumudimin ap kumulamin yivam ukutwisha kumulej anch wez ku chir anch: ‘Ez kunoku mau ni uda ku tebur’? 8 Bwat, pakwez ukumulej anch: ‘Nrijekina bil yakuda ya urel ni ikasa mupond* chakwel winginkisha yakuda ni yakuna, chawiy anch napwish, niyey ukutwish chad kuda ni kuna.’ 9 Ov, ukumujikitish kashalapol winou mulong wa yom yada yifanyidinay kusal? Bwat. 10 Chilik chimwing, anch wasalany yom yawonsu yikukulejanyau kusal, londany anch: ‘Tud kwetu atushalapol a chamwamu. Twasalang kwetu yom twada tufanyidina kusal.’ ”
11 Pading payilay ku Yerusalem, wasutina pakach pa Samariya ni Galaliya. 12 Chad pading pandaminay mu ul umwing mwamu, wasankanijana nau amakundj dikum ading ayedina musong wa kasu,* pakwez imena kulemp. 13 Awiy atoya anch: “Yesu, Mulej, twovilap amboku riy!” 14 Payimanay, Yesu wayileja anch: “Yangany chakwel akutalany kud in kupesh.” Chad pading payilau, ayerika. 15 Umwing wa pakach pau, pamanay anch wayerik kal, wachirika oku ukat kumutumbish Nzamb nich dizu da piur. 16 Ndiy wasa manungun, wamuwil Yesu ku mend ni wamujikitish. Pakwez ikundj winou wading mwin Samariya. 17 Chad Yesu wipula anch: “Ov, nayokangap antu awonsu dikum? Ing akwau chidivu ad kwisu? 18 Ov, kwikil kand muntu mukwau wachirikang mulong wa kupan uyaj kud Nzamb, ching kusu kwend ikundj winou wa muchid ukwau?” 19 Kupwa wamuleja anch: “Tumbuk ni yang kwey; ritiy rey rakwok kal.”
20 Pamwipulau kud Afaris piur pa chisu chikweza Want wa Nzamb, ndiy wayakula anch: “Want wa Nzamb ukwezap mu mutapu umekena kamu patok; 21 ni antu kakulondap anch: ‘Talany, ou kamu ou!’ ap anch: ‘Awa kamu awa!’ Mulong teshany! Want wa Nzamb ud kamu mukach mwen.”*
22 Chawiy ndiy wayileja in kwilej anch: “Machuku makat kwez maukeza kaswirikenany kuman dichuku dimwing da Mwan a muntu, pakwez ukudimananyap. 23 Ni antu akez kakulejany anch: ‘Talany akwa!’ ap: ‘Talany kunoku!’ Kangal wayanyaku ap kangal wayilondulany. 24 Mud mulayilay ukata kusut mwiur kudokal ku mutambu umwing djat ku mutambu ukwau, mwamu kand mukezay kwikal Mwan a muntu pa dichuku dend. 25 Pakwez, ndiy ufanyidin bil kuman mar nakash ni kumulik kud antu a chirung chinech. 26 Chikwau kand, mud muchasadika mu machuku ma Now, mwamu muchikusadika kand mu machuku ma Mwan a muntu: 27 antu adangang, anangang, amakundj atanang ni amband ayatishang, djat ni dichuku dandamay Now mu waat, chad mabeb meza ni mayishesha awonsu. 28 Chilik chimwing, mud mutapu chasadika mu machuku ma Lot: antu adangang, anangang, alandang, alandishang, akunang, ni atungang. 29 Pakwez dichuku dabudikay Lot mu Sodom, ruval wa kasu ni wa sufre wadokala mwiur ni wayishesh antu awonsu. 30 Chikez kwikal kand mwamu pa dichuku dikezay Mwan a muntu kumekan.*
31 “Pa dichuku dinada, muntu uda piur pa chikumbu pakwez ukweta yom yend mu chikumbu kangal ashirik mulong wa kuyisend, ni chilik chimwing, muntu uda ku chir kangal wachirikin yom yida kwinyim. 32 Muvurikany mband a Lot. 33 Muntu mwawonsu ukukimba kuchidij mwom* wend ukuushadish, pakwez muntu mwawonsu ukushadisha mwom wend ukez kuuchidij. 34 Nikulejinany anch uchuku winawa, antu aad akez kwikal pa ulal umwing; umwing akez kumusend, pakwez mukwau akez kumusha. 35 Amband aad akez katwa masang mu chiny chimwing; umwing akez kamusend, pakwez mukwau akez kumusha.” 36*—— 37 Chad awiy amwipula anch: “Mwant, kwisu?” Ndiy wayakula anch: “Kwawonsu kuda mujimbu wafang kal, kwawiy kukukumangenau ambur.”
18 Kupwa Yesu wayileja chilakej chimekeshina usey wa kulembil chisu chawonsu ni pakad kuziy, 2 walonda anch: “Mu musumb umwing mwamu mwading nzuj umwing wading wakad kumwovang Nzamb wom ni kayilimishangap antu. 3 Mu musumb winawa, mwading kand mwadamufu umwing wayangang chisu chawonsu kumutal mulong wa kumulej anch: ‘Nkwashaku chakwel kangal nafa nich mulong kud mukwetu wanfundina.’ 4 Mu chisu chilemp, ndiy walikang, pakwez kupwa walonda mu muchim wend anch: ‘Ap anch nikumwovangap Nzamb wom ni kumulimish muntu ap umwing, 5 pakwez mulong mwadamufu winou udandamedin kwinswidosh, nikusal usu chakwel aying nich mulong, chamwamu ukudandamen kwez ni ukwimpwish usu wawonsu mulong wa kwit kwend.’ ”* 6 Chad Nsalejetu walonda anch: “Teshany yom yalonday nzuj winou, ap anch wading muntu wakad kutentam! 7 Chakin kamu, ov, Nzamb kakuyiyingishap nich antu atonday kal ni akata kumudidil ndiy uchuku ni muten, padandamedinay ndiy kuyishimpishin muchim? 8 Nikulejinany anch, ukusal anch awiy aying nich pakad kulab. Pakwez, pa chisu chikwezay Mwan a muntu, ov, ukutan kamu ritiy mud riner* pa divu?”
9 Waleta kand chilakej ech kud antu amwing ikwatang ayinau anch ad antu atentamina ni kuyiman akwau mud antu a chamwamu: 10 “Kud amakundj aad aya kulembil mu tempel, umwing wading Mufaris ni mukwau mwin kulambwish yitad. 11 Mufaris watumbuka ni wasambish kulembil mu muchim wend anch: ‘A! Nzamb, nikujikitishin mulong am nidap mud antu akwau—awiy ad ambwitan, akad kutentam, in kusal makaj—ap kand mud mwin kulambwish yitad ou. 12 Nikat kujilang yakuda tupamp twaad pa rubing; ni nikat kupan cha dikum cha yom yam yawonsu.’ 13 Pakwez mwin kulambwish yitad wading wiminy palemp, kadingap kasotina ap kutal mes mend mwiur, pakwez wibulang pa ntul ni kulond anch: ‘A! Nzamb, ngovilaku amboku riy,* am mukayitil.’ 14 Nikulejinany anch, ikundj winou wachirika kwol kwend ni wamekesha anch utentamin kumusutamu Mufaris winou. Mulong muntu mwawonsu ukeza kwizambwish akez kamushikumwish, pakwez mwawonsu ukwishikumwisha akez kumuzambwish.”
15 Chad antu asambisha kand kumuletin anau achida akemp chakwel ayikwat, pakwez pamanau in kwilej mwamu, asambisha kuyikangesh. 16 Pakwez Yesu wayitazuka an akemp kud ndiy ni walond anch: “Yilikany an akemp, ni kangal wayikangeshany kwez kud am, mulong Want wa Nzamb ud wa antu ada mud awiy. 17 Nikulejinany chakin kamu, muntu mwawonsu wakad kutambul Want wa Nzamb mud mwan mukemp kakwandamapamu.”
18 Mwin kutakel umwing wa in Yuda, wamwipula Yesu anch: “Mulej Muwamp, yom ik nifanyidina kusal mulong wa kuswan mwom wa chikupu?” 19 Yesu wamwakula anch: “Mulong wak wintazukin anch muwamp? Kwikil muntu uda muwamp, ching kusu Nzamb amwinend. 20 Ey wij kal yijil yilondina anch: ‘Kangal wasal makaj, kangal wajipan, kangal wiy, kangal wapan uman wa makasu, mulimisha tatukwey ni makwey.’ ” 21 Chad ndiy wamuleja anch: “Niziyidining ku yijil yiney yawonsu kudokal ku usand wam.” 22 Pateshay mwamu, Yesu wamwakula anch: “Kukushadin chom chimwing: Landish yom yawonsu yiukweta ni pan nfalang kud atuzwendj, mwamu ukez kwikal ni mapit mwiur; ni ez winlondul.” 23 Pateshay mwamu, wova ushon upandakena, mulong wading mpich nakash.
24 Yesu wamutala ni walond anch: “Chikwikal chom chikash nakash kud antu akweta nfalang kwandam mu Want wa Nzamb! 25 Chakin kamu, chiswapel nakash kud kamel kusut mu dipan da ndong ya kuchim nich, pakwez chikasiken nakash kud mpich kwandam mu Want wa Nzamb.” 26 Antu atesha yom yiney alonda anch: “Ov, nany ukeza kamu kapand?” 27 Ndiy walonda anch: “Yom yikukanganyau antu kusal, kud Nzamb yiswapel.” 28 Pakwez Pita walonda anch: “Tal! Etu twashil yom yetu yawonsu ni twakulondula ey.” 29 Ndiy wayakula anch: “Nikulejinany chakin, kwikil muntu ap umwing washila kal chikumbu chend ap mukajend ap anamakwend amakundj ap anvaj end ap anend mulong wa Want wa Nzamb 30 ukulika kutambul yom yiney tupamp tuvud katat, ni mu mangand mezina,* mwom wa chikupu.”
31 Kupwa waya nau atwimbuy dikum ni yaad (12) kuns ni wayilej anch: “Teshany! Tuyilany ku Yerusalem, ni yom yawonsu yafundau aprofet piur pa Mwan a muntu yikuwanyin.* 32 Chilakej, akumupan mu makas ma antu a michid ni akumusip, akumusaal* ni kumuchidin mat. 33 Ni kupwa kwa kumubul nfimbu, akumujip, pakwez ndiy ukez kavumbuk pa dichuku da chisatu.” 34 Pakwez awiy kateshap kurumburik kwa yom yiney yawonsu, mulong ayijindjikina kurumburik kwa mazu minam, ni kateshap nawamp yom yalonday.
35 Chad pading pasejinay Yesu piswimp ni Yeriko, kwading mputames umwing ushicha kwi njil ukat kwitol. 36 Pateshay chisak cha antu chading chisutina, ndiy wasambisha kuyipul antu yom yading yisadikina. 37 Awiy amwakula anch: “Yesu wa ku Nazaret ndiy usutina!” 38 Chawiy ndiy watoya anch: “Yesu, Mwan a David, ngovilap amboku riy!” 39 Antu ading kurutu amubarokina chakwel aninet, pakwez ndiy wapandakesha kutoy anch: “Mwan a David, ngovilap amboku riy!” 40 Chad Yesu wimana ni walejan chakwel amuletinay ikundj winou. Pashikay piswimp, Yesu wamwipula anch: 41 “Usotin nikusadin yom ik?” Ndiy wamwakula anch: “Nsalejam, ngoka mes chakwel nimana.” 42 Chawiy Yesu wamuleja anch: “Man kwey; ritiy rey rakwok kal.” 43 Pawiy kamu pinapa, ndiy wasambisha kuman, ni wasambish kumulondul Yesu oku ukat kumutumbish Nzamb. Chikwau kand, pamanau antu yom yiney, awonsu amushimana Nzamb.
19 Kupwa wandama mu Yeriko ni wading ukat kusutin mu musumb winou. 2 Mwinimwa mwading ikundj umwing mpich ni wading mukurump wa in kulambwish yitad, dijin dend Zakeu. 3 Wading uswirikedin nakash kumuman Yesu, pakwez katwishap kumuman mulong wa runtu ni mulong ndiy wading muntu mwiswimp. 4 Chawiy waya mau kurutu, wakandam ku mutond* chakwel amuman, mulong Yesu wading ukimbin kusutin mwi njil yiniya. 5 Pashikay Yesu pinipa, watala kwiur chad wamwel anch: “Zakeu, shirik swa swa, mulong nlel nikwikal ngendj kwol kwey.” 6 Chawiy washirika swa swa ni wamwaka kwol kwend nich musangar. 7 Pamanau antu mwamu, awonsu asambisha kunyinyit anch: “Witiy kal kumwak kud muntu uda mukayitil.” 8 Chad Zakeu watumbuka ni wamulej Yesu anch: “Nsalejam, tal! Nikimbin kupan chikunku cha yom yam kud atuzwendj, ni muntu mwawonsu natambula chom ku usu,* nikumuchirishinach tupamp tunying.” 9 Chawiy Yesu wamuleja anch: “Nlel dipandish dashik kal mu chikumbu chinech, mulong niyend ud mwan wa Aburaham. 10 Mulong Mwan a muntu weza kukimb ni kupandish antu ashadikina kal.”
11 Pading pateshinau antu yom yiney, Yesu wayileja kand chilakej chikwau, mulong wading piswimp ni ku Yerusalem ni mulong antu ading atongin anch Want wa Nzamb ukumekan kamu pinipa. 12 Chawiy walonda anch: “Ikundj umwing wa mu dijuku da want waya mwi ngand ya kulemp chakwel amudish want ni kupwa wafanyina kuchirik kwol kwend. 13 Pakach pa atushalapol end watazukap dikum, wayinkish amin* dikum ni wayilej anch: ‘Isakany nich nfalang jinej djat ni pinikwezina.’ 14 Pakwez an a ngand ading amukisin ni amutumina chisak cha antimesh mulong wa kulond anch: ‘Tukatinap anch ikundj winou ikala mwant wetu.’
15 “Chad pachirikay kupwa kwa kumudish want, wayitazuka atushalapol inkishay nfalang* mulong ijika uvud wa nfalang jataninawamu mu kwisak. 16 Chawiy kashalapol wa kusambish weza, ni walond anch: ‘Nsalejam, natanidinamu amin dikum ku min umwing wanginkisha.’ 17 Ndiy wamwela anch: ‘Wasal kal nawamp, ud kashalapol muwamp! Mulong wamekesh kal kushinshaman mu chom chikemp, nakwinkish kal ulabu wa kutakel misumb dikum.’ 18 Kupwa kashalapol wa kaad weza, walond anch: ‘Nsalejam, natanidinamu amin atan ku min wey umwing wanginkisha.’ 19 Ndiy wamuleja kashalapol winou anch: ‘Ey nakwinkish kal kutakel misumb yitan.’ 20 Pakwez kashalapol mukwau weza, walond anch: ‘Nsalejam, min wey ndiy ou. Namukasa mu disun, namujindjik. 21 Umen, nad nikwovil wom, mulong uding muntu mukash; ukat kutambulang yom yiwakad ey kutudik, ni ukat kwangulang pa ndond piwakad ey kukun.’ 22 Ndiy wamwela anch: ‘Mazu mey mawiy makufisha kal nich, ud kashalapol muyimp. Komb ey wad wij anch nid muntu mukash, nikat kutambul yom yinakad kutudik ni kwangul pa ndond pinakad kukun, kimwawiyap? 23 Chad mulong wak watwadinap nfalang jam* ku bank?* Ing pineza kal ap nelang, kutambul nich diyazukesh.’
24 “Chawiy wayileja antu ading pinipa anch: ‘Mutambulany ni min win ukwetay, umwinkishanay ukweta amin dikum.’ 25 Pakwez awiy amwakula anch: ‘Nsalejetu, ukwet kand amin akwau dikum!’ 26 ‘Nikulejinany anch, muntu mwawonsu ukweta chom akumuwejin kand yom yikwau, pakwez kud uburedina, akez kamutambul ni kakemp kakwetay. 27 Chikwau kand, yiletany kunoku akankuny nam alika am kwikal mwant wau ni yijipinany mu mes mwam.’ ”*
28 Chapwishay Yesu kulond yom yiney, watakelaku kuya ku Yerusalem. 29 Chad pasejay piswimp ni ul wa Betefaj ni wa Betaniya, ku mukandu utazukinau anch Mukandu wa Mitond ya Oliv, Yesu wayituma in kwilej end aad, 30 wayileja anch: “Yangany mu ul umenanya awa, piukushikanya, ukutanany mwan a chimbur wakad kukandamangawap kal kud muntu amukasin. Musuburilany ni muletany kunoku. 31 Pakwez anch muntu wakwipulany anch: ‘Mulong wak umusuburilanya?’ mulejany anch: ‘Nsalejetu umuswirikedin.’ ” 32 Chawiy antu atumay aya amutan mwan a chimbur mud mwayilejay. 33 Pading pamusuburilau, in mwan a chimbur ayipula anch: “Mulong wak umusuburilanya mwan a chimbur?” 34 Awiy akula anch: “Nsalejetu umuswirikedin.” 35 Chad amutwala kud Yesu ni ateka masun mau* panyim ya mwan a chimbur, chawiy amukandjikap Yesu.
36 Pading payilay, antu ala masun mau mwi njil. 37 Pading pasejinau piswimp ni njil yikurumukina ku Mukandu wa Mitond ya Oliv, chisak chijim chawonsu cha in kwilej chasambisha kusangar ni kumushiman Nzamb nich dizu da piur mulong wa yilay* yawonsu yamanau, 38 alondang anch: “Ayuk kwend Mwant wezina mu dijin da Yehova!* Chisambu mwiur, ni uyaj mwi ndond ya piur nakash!” 39 Pakwez Afaris amwing ading mu rumb ra antu alondang anch: “Mulej, yileja* in kwilej ey aninet.” 40 Chad ndiy wayakula anch: “Nikulejinany anch, anch awiy aninet, mayal makutoy.”
41 Pashikay piswimp ni Yerusalem, wamana musumb ni wasambish kuudil, 42 mu kulond anch: “Anch niyey wajingunina mu dichuku dined yom yikata kulet chisambu—pakwez katat akujindjikinay kal. 43 Mulong machuku makat kwez makez kakutunginau akankuny ney mpwembu ya mitond yijim yisomburikina, kukunyimburik ni kukutekin chibeng* mitambu yawonsu. 44 Akukushesh shitit pamwing ni aney ni kakushap diyal ap dimwing piur pa dikwau, mulong wajinguninap chisu chakusopau.”
45 Kupwa wandama mu tempel ni wasambish kuyopat antu ading alandishina, 46 wayileja anch: “Afundin anch: ‘Chikumbu cham chikez kikal chikumbu cha kulembil,’ pakwez en wachikarumwinany kal kwikal mandam ma ij.”*
47 Wadandamena kufundish dichuku dawonsu mu tempel. Pakwez amakurump a in kupesh, alej a yijil ni amakurump a antu ading akimbin kumujip; 48 pakwez kamanap mutapu wa kusal mwamu, mulong antu awonsu amukimbang nakash mulong wa kumutesh.
20 Dichuku dimwing, pading pafundishinay Yesu mu tempel ni kulejan rusang ruwamp, amakurump a in kupesh, alej a yijil pamwing nau amakurump amusejina 2 ni amwipul anch: “Tuleja bil, ov, usu usadina nich yom yiney udokil kwisu? Ap nany ukwinkishina usu winou?” 3 Ndiy wayakula anch: “Niyam nikimbin kukwipulany chipul chimwing, ngakulany bil: 4 Ov, nany wamwinkisha Yohan usu wa kubatishan? Nzamb anch antu?” 5 Chad awiy asambisha kununganijan ayinau anch: “Anch twamwakul anch: ‘Nzamb ndiy wamwinkisha,’ ndiy ukutwel anch: ‘Chad mulong wak walikanya kumwitiyij?’ 6 Pakwez anch twamwakul anch: ‘Antu awiy amwinkisha,’ antu awonsu akutwas mayal, mulong akwet kamu kashinsh anch Yohan wading muprofet.” 7 Chawiy amwakula anch kijap kwau. 8 Yesu niyend wayakula anch: “Niyam nikukulejanyap kwisu kudokila usu nisadina nich yom yiney.”
9 Kupwa wasambisha kuyilej antu chilakej ech: “Muntu umwing wadima chir cha nviny, wachisha mu makas ma andim ni waya mwi ngand yikwau mu chisu chilemp. 10 Pashika chirung cha kwangul mabuj, wamutuma kashalapol wend kud andim chakwel amwinkishap chikunku cha mabuj ma nviny. Pakwez andim amubula ni amuchirish makas mamwamu. 11 Pakwez watuma kand kashalapol mukwau. Winou niyend amubula, amukwatish usany ni amuchirish makas mamwamu. 12 Watuma kand kashalapol wa kasatu; ndiy amusupola yitat ni amudjubwil pol. 13 Chad mwin chir cha nviny walonda anch: ‘Yom ik nifanyidina kusal? Nikumutum mwanam ikundj nikatina. Chakin kamu, awiy akumulimish.’ 14 Pakwez andim pamumanau, anunganijana anch: ‘Winou ndiy nswan. Ezany tumujipany chakwel uswan wend wikala wetwetu.’ 15 Chawiy amudjubwila pol pa chir cha nviny ni amujip. Chad yom ik yikuyisalay mwin chir cha nviny? 16 Ukwez wayijip andim inay ni wapan chir cha nviny kud akwau.”
Pateshau mwamu, antu alonda anch: “Kangal chom chinech chez chasadik ap pakemp!” 17 Pakwez Yesu wayitala neeng ni wayipul anch: “Chad chom ik chirumburikina mufund ulondina anch: ‘Diyal dalikau in kutung dawiy kamu dikala diyal dijim da pa dikonk’?* 18 Muntu mwawonsu ukuwila pa diyal dinida ukez kabukok. Ni anch damuwil muntu, dikez kamupuchol.”
19 Alej a yijil nau amakurump a in kupesh akimba kumukwat pa chisu chinicha mulong ajingunina anch chilakej chinech chading chiyitadin awiy, pakwez ova wom wa antu. 20 Chawiy kupwa kwa kumushinshikin nawamp, ayituma amakundj afutau ku ujindj mulong imekesh mud antu atentamina chakwel amukwat kusutin yom yikulonday, mulong amupana mu makas ma guverner ni ma antakel. 21 Chawiy amwela anch: “Mulej, etu twij anch ulondin ni kufundish yom yakin, ukwetap kasolikany, ni yom ufundishina piur pa Nzamb yikwatijadin ni uyakin: 22 Ov, chiwapin kud etu kulambul yitad kud Kayisar anch bwat?” 23 Pakwez pijikay rubabek rau, ndiy wayela anch: 24 “Nlejanyaku bil rufalang ra denye.* Ov, chifu ni dijin yida pinap yid ya nany?” Awiy akula anch: “Yid ya Kayisar.” 25 Chad ndiy wayileja anch: “Chawiy komb, panany yom ya Kayisar kud Kayisar, pakwez yom ya Nzamb kud Nzamb.” 26 Chawiy akanganya kumukwat kusutin yom yalonday kurutu kwa antu, pakwez ashimwoka mulong wa chakul chend ni anineta zoong.
27 Pakwez Asadus amwing, alondang anch kwikiling divumbuk, eza kud Yesu ni amwipul anch: 28 “Mulej, Moses watufundina anch: ‘Anch ikundj wafa, ni washa mband pakad kuval nend, mwanamakwend ufanyidin kumwat mwadamufu ni kumuvadin mwanamakwend mwan.’ 29 Kunoku kwading an a kamuntu sambwad. Wa kusambish watana, pakwez wafa pakad kuval mwan. 30 Chilik chimwing ni wa kaad 31 ni wa kasatu wamwata. Yom yiney yayishikena amakundj awonsu sambwad; afa pakad kuval an. 32 Kwinsuden mband niyend wafa. 33 Mwamu, pa chisu cha divumbuk, mband winou ukwikal wa nany? Mulong awonsu sambwad amwata.”
34 Yesu wayakula anch: “An a mangand minam* akat kwatan ni akat kuyatish, 35 pakwez antu awanyidina kushakam mu mangand minima ni kuvumbuk kakezap kwatan ap kuyatish. 36 Ni kakutwishap kand kufa, mulong akwikal mud angel, ni akwikal an a Nzamb kusutin divumbuk.* 37 Pakwez piur pa divumbuk da afu, Moses wijikisha chom chinech patok mu rusang piur pa chifukis cha miy, pamutazukay Yehova* anch Nzamb wa Aburaham, Nzamb wa Izak, ni Nzamb wa Yakob.’ 38 Kadap Nzamb wa afu, pakwez wa aom, mulong kud ndiy,* awonsu ad aom.” 39 Chad alej a yijil amwing alonda anch: “Mulej, wakul kal nawamp.” 40 Mulong kadingap kand ni kutakaman kwa kumwipul chipul ap chimwing.
41 Chad niyend wayipula anch: “Mulong wak antu alondin anch Kristu ud mwan a David? 42 Mulong David amwinend ulondin mu buku wa Kuseng anch: ‘Yehova* wamuleja Nsalejam anch: “Shakam ku chikas cham cha katatuku 43 kushik ni panikuyitekina akankuny ney kwikal chibas* cha yidjatil yey.” ’ 44 Chad anch David umutazukin anch Nsalejam, ing mutapu ik ukutwishay kwikal mwanend?”
45 Kupwa, pading pamuteshinau kud antu awonsu, ndiy wayileja in kwilej end anch: 46 “Yibabelany alej a yijil akatina kwendangan adjit ankandj, kuyilangwish kud antu mu sok, kushakam pa yitwam ya kurutu* mu masinagog ni kushakam pa jindond ja kalimish nakash ku misambu,* 47 awiy akat kuyitambul adaafu yom yawonsu yikwetau,* ni mulong wa kwimekesh, akat kulond yom yivud mu malembil. Akez kayirumburish mu mutapu ukash nakash.”
21 Chad pazambulay mes, wamana ampich akat kutek yipan yau mu yipau ya kutekin nfalang. 2 Kupwa wamumana mwadamufu kazwendj* ukat kutekamu nfalang jaad ja usey ukemp nakash,* 3 ni walonda anch: “Chakin kamu nikulejinany anch mwadamufu winou kazwendj watek kal kuyisutamu antu awonsu. 4 Mulong antu akwau awonsu atekang mulong akwet yipan yivud nakash, pakwez ndiy, kazwendj muday omu, watekangamu yawonsu yada yikwetay mulong wa kuda nich.”
5 Kupwa, pading palondinau antu amwing piur pa tempel, mutapu wamutungau nich mayal mawamp ni yom yapanau kud Nzamb, 6 walonda anch: “Yom yiney umenanya katat, dichuku dimwing, kwikil diyal ap dimwing dikeza kashal piur pa dikwau, mawonsu akez kamabumwon.” 7 Chawiy amwipula anch: “Mulej, chisu ik chikeza chakin kamu kashik yom yiney, ni chijingidij ik chikumekesha anch yom yiney yikimbin kusadik?” 8 Ndiy wayileja anch: “Babalany chakwel kangal akupumbulany, mulong antu avud akez kez mu kusadin dijin dam ni kulond anch: ‘Yam Kristu,’ ni anch: ‘Chisu chasej kal piswimp.’ Kangal wayilondulany. 9 Chikwau kand, paukuteshanya milong ya njit ni kanvundangesh, kangal wovany wom. Mulong yom yiney yifanyidin bil kushiken, pakwez disuden dikwezap kamu pawiy pinipa.”
10 Kupwa wayileja anch: “Muchid ukez karish ni muchid ukwau, ni want ukez karish ni want ukwau. 11 Kukez kwikal kuzal kujim kwa divu, kamungun kwi ndond yimwing kupwa yikwau, yipupu; antu akuman yom yovishena wom ni yijingidij yijim mwiur.
12 “Pakwez kurutu yom yiney yawonsu yishiken, antu akez kukukwatany ni kukuzengolany, akez kukupanany mu masinagog mulong wa kukurumburishany ni kukutekany mu jinkan. Akukutwalany kurutu kwa ant ni kwa aguverner mulong wa dijin dam. 13 Chinech chikukwinkishany mutapu wa kupan uman. 14 Chawiy, kwatany mupak wa kulik kurijek kurutu yom ukulondanya mulong wa kwiyingish nich, 15 mulong am nikukwinkishany mazu ni manang makukanganyau akankuny nen awonsu kubwambwil ap kutadik. 16 Chikwau kand, ap anvaj en, akadivar nen, anamakwen ni arunen, akez kakupanany* ni amwing pakach pen akez kayijip, 17 ni akukukisany kud antu awonsu mulong wa dijin dam. 18 Pakwez kwikil risuk ap rumwing ra ku mitu yen rikushadika. 19 Kusutin kujijaman kwen, ukupandishany mwom yen.*
20 “Pakwez, piukumananya Yerusalem amunyimburik ni amutekin yibeng kud amasalay, ijikany anch kusheshik kwend kwasej kal piswimp. 21 Chifanyidin antu ada mu Yudeya asambish kuchinin ku mikandu, antu ada mu Yerusalem abudikamu, ni antu ada mu makunku kangal andamamu, 22 mulong mu machuku minama, Nzamb ukez kayirumburish* antu chakwel yom yawonsu yafundau yikutwish kuwanyin. 23 Riyind kud amband akwikala ni madikaj ni akwamwisha mu machuku minama! Mulong kukez kwikal mar makash mwi ngand ni akez kuyipup antu inay. 24 Ni akez kuyijip nich mpak ya musamun, kuyitwal mu winkwal ku michid yawonsu, ni Yerusalem akez kamudjat kud akamichid* kushik ni pakupwila chisu chayitekinau akamichid.*
25 “Chikwau kand, kukez kamekan yijingidij mu muten, mwi ngond, ni mu atutumbu, ni michid ya pa divu yikez kazalizal pakad kuman cha kusal, mulong wa kwony kwa karung ni mambek mend makash. 26 Antu akez kwov wom nakash* pakuchingelau yom yikuyishikena antu a pa divu, mulong yom yida mwiur yikez kanyikek. 27 Kupwa akez kamuman Mwan a muntu ukat kwez mu didj nich dikand ni uyaj ujim. 28 Pakwez pakusambisha yom yiney kusadik, imanany piur ni zambulany mitu yen, mulong dipandish den dasej kal piswimp.”
29 Kupwa wayileja chilakej ech: “Shinshikinany mutond wa fig ni mitond yikwau yawonsu. 30 Piukata kumanany yasapuk mayij, ukat kwijikany anch chirung cha ruval chasej kal piswimp. 31 Chilik chimwing kand, anch wamanany yom yiney yashik, ijikany anch Want wa Nzamb ud piswimp. 32 Nikulejinany chakin anch, antu a chirung chinech kakufap awonsu pakad yom yawonsu kushiken. 33 Diur ni divu yikez kajiy, pakwez mazu mam ching kamu mawanyin.
34 “Pakwez babalany chakwel kangal michim yen yalim* mulong wa kwifunt kuda, kuna nakash ni mulong wa yakamish ya mwom, chamwamu dichuku dinada dikez kakukashimwishany 35 mud mupit. Mulong dikuyishiken antu awonsu ashicha pa divu da kabuj. 36 Chawiy dandamenany kuchish ku mes, lembilany chisu chawonsu chakwel utwishany kurezik ku yom yiney yawonsu yifanyidina kushiken ni kwiman kurutu kwa Mwan a muntu.”
37 Chawiy muten Yesu wafundishang mu tempel, pakwez uchuku wabudikangamu ni kuya kulal pa mukandu utazukinau anch Mukandu wa Mitond ya Oliv. 38 Ni antu awonsu ezang mu tempel pamanch nakash mulong wa kumutesh.
22 Chad Musambu wa Mikat Yakad Chivish watazukangau anch Pasak wading ukat kusej piswimp. 2 Amakurump a in kupesh nau alej a yijil ading akat kukimb mutapu uwamp wa kumujip Yesu, mulong ading ovil wom wa antu. 3 Chad Satan wamwandama Yudas, watazukangau anch Isakariyot, ndiy wading umwing wa atwimbuy dikum ni yaad (12), 4 waya kwambamb nau amakurump a in kupesh ni atulal a tempel piur pa mutapu wa kumupan Yesu kud awiy. 5 Asangara nakash ni ovijana kumwinkish nfalang.* 6 Niyend witiya ni wasambisha kukimb mutapu uwamp wa kumupan pakad chisak cha antu kwikalaku.
7 Dichuku da musambu wa Mikat Yakad Chivish dashika, dawiy dichuku dafanyinangau kupan chakupesh cha Pasak; 8 chawiy Yesu wamutuma Pita nend Yohan ni wayilej anch: “Yangany uturijekinany yakuda ya Pasak.” 9 Awiy amwipula anch: “Kwisu ukimbina etu tuya tukakurijekinay?” 10 Ndiy wayakula anch: “Teshany! Piukwandamanya mu musumb, ukumusankanany ikundj umwing usendin nsab ya mem. Mulondulany djat ni mu chikumbu mukwandamay. 11 Ni mulejany mwin chikumbu anch: ‘Mulej ukwipwil anch: “Kwisu kuda kapalakany* nikudila yakuda ya Pasak nau in kwilej am?” ’ 12 Ni ikundj winou ukukulejany kapalakany kajim ka piur, kakweta yom yawonsu. Rijekinany mwinamwa yakuda ya Pasak.” 13 Chawiy aya ni atana yom yawonsu mud mwayilejay, ni arijeka Pasak.
14 Chawiy pawanyina chisu, Yesu washakama ku tebur pamwing nau atwimbuy. 15 Ndiy wayileja anch: “Am nad nisotin nakash kuda yakuda ya Pasak yiney pamwing niyenen kurutu kwa kuman mar; 16 mulong nikulejinany anch, nikudap kand yakuda yiney djat ni payikuwanyina mu Want wa Nzamb.” 17 Kupwa kwa kutambul rupas, wamujikitisha Nzamb ni walond anch: “Kwatany ni nangany en awonsu, 18 mulong nikulejinany anch, kusambish kamu katat, kinikez kanap kand maar ma nviny minam djat ni pakwezina Want wa Nzamb.”
19 Chikwau kand, wanona mukat, wamujikitish Nzamb, waubukona, wayinkish in kwilej end ni walond anch: “Winou umekeshin mujimbu wam ukupanau mulong wenen. Dandamenany kusal mwamu mulong wa kwinvurik am.” 20 Wasala kand chilik chimwing piur pa rupas, papwishau kuda yakuda ya urel,* walonda anch: “Rupas riner rimekeshin mansuk masu mimedina pa mash mam, makwichilau mulong wenen.
21 “Pakwez talany! mwin kwimpan ud* pamwing niyamam ku tebur. 22 Mulong, chakin, Mwan a muntu ukat kuya kwend mud mutapu wasambelau kutenchik; pakwez riyind kud muntu ukumupana!” 23 Chawiy asambisha kwipulijan mulong wa kwijik nany pakach pau wading ukimbina chakin kamu kusal chom mud chinech.
24 Pakwez, asambisha kand kutadikijan nakash mulong wa kwijik nany wadinga mujim nakash pakach pau. 25 Pakwez ndiy wayileja anch: “Ant akat kuyikel michid, ni antu akweta ulabu pa michid yiney akat kuyitazuk anch in kukwash antu. 26 Pakwez en ufanyidinanyap kwikal mud awiy. Chawiy muntu uda mujim nakash pakach pen ikal mud mwan mukemp, ni muntu utakedina ikal mud mwin kukusadinany. 27 Mulong nany uda mujim nakash, ov, muntu udila* anch usadina mudimu? Kadap muntu udila?* Pakwez am nid mukach mwen mud muntu ukusadidinanya mudimu.
28 Pakwez en walamatinany kud am* mu mar mam; 29 niyam nasuk kal mansuk mulong wa want niyenen mud mutapu mwasukay Tatuku mansuk niyamam, 30 chakwel wez udany ni kuna ku tebur wam mu Want wam, ni kushakam pa matand mulong wa kurumburish michid dikum ni yaad (12) ya Isarel.
31 “Simon, Simon, tesh! Satan witin kal chakwel akupepany en awonsu mud tidiku. 32 Pakwez nakulembilang ey chakwel kangal ritiy rey raziy, niyey, anch kamu wachirik, yikasikesha akadivar ney.” 33 Chad Pita wamuleja anch: “Nsalejam, am nikutwish kuya ney mu rukan ni kufa ney.” 34 Pakwez Yesu wamwakula anch: “Pita, nikulejin kamu anch, kurutu kwa chikalambol kutend nlel, ey ukwintun tupamp tusatu anch wingijap.”
35 Wayileja kand anch: “Pinakutumanya pakad ntuku wa kusendin nfalang ap yakuda ni yisapat, ov, kud chom waburenanya?” Awiy amwakula anch: “Bwat!” 36 Kupwa wawejinaku kand anch: “Pakwez katat, mwawonsu ukweta ntuku wa nfalang amusenda, chilik chimwing ni ukweta ntuku wa kusendin yakuda, ni mwawonsu uburedina mpak ya musamun alandisha disun dend* chakwel alandap yimwing. 37 Mulong nikulejinany anch yom yafundau yifanyidin kuwanyin pad am, yom yilondina anch: ‘Amuchinda pakach pa antu akata kujip chijil.’ Mulong mazu minam makat kuwanyin kamu pad am.” 38 Awiy amuleja anch: “Nsalejetu, tal jimpak jaad ja musamun.” Ndiy wayakula anch: “Jiwanyidin kwau.”
39 Padokalay pinipa, waya ku Mukandu wa Mitond ya Oliv mud mwading chaku chend, niyau in kwilej end amulondula. 40 Pashikay pinapa, ndiy wayileja anch: “Lembilany chakwel kangal wawany mu choziu.” 41 Ndiy wayisha, waya palempaku mwamu,* was manungun ni wasambish kulembil, 42 ni kulond anch: “Tatuku, anch ey usotin, sutish rupas riner kulemp niyamam. Chikalap nchik mwamu, kangal rusot ram rasadik, pakwez reyey risadik.” 43 Kupwa mwangel umwing wadokala mwiur wamumekena ni wamukasikesh. 44 Pakwez mulong wading unenganen nakash, chawiy walembila kand chipandakena; ni masuril mend mikala mud manans ma mash madjila pansh. 45 Papwishay kulembil, watumbuka ni wachirik kud in kwilej, wayitana alalang kal, mulong ading aziyang kal nich ushon. 46 Ndiy wayela anch: “Mulong wak ulelany? Tumbukany ni dandamenany kulembil, chakwel kangal wawany mu choziu.”
47 Pading pachiday kulond, kukashimuk chisak cha antu cheza, ading achitakedin kud ikundj umwing utazukinau anch Yudas, umwing wa atwimbuy dikum ni yaad (12), ni wamusejina Yesu mulong wa kumubwikat. 48 Pakwez Yesu wamwela anch: “Yudas, ov, umupanin Mwan a muntu mu kumubwikat?” 49 Pamanau antu ading iminya piswimp nend yom yikimbina kusadik, amwipula anch: “Nsalejetu, ov, tufanyidin kuyitap ni jimpak ja musamun?” 50 Umwing wa pakach pau wamutapa kashalapol wa mwin kupesh mujim ni wamukatul ditu da katatuku. 51 Pakwez Yesu walonda anch: “Likany, kwapwa kal.” Kupwa wakwata ditu da kashalapol ni wamwok. 52 Chad Yesu wayipula amakurump a in kupesh, atulal a tempel ni amakurump eza kumukwat anch: “Ov, wezinany kwinkwat nich jimpak ja misamun ni mitond mud nid mwij? 53 Pinading niyenen machuku mawonsu mu tempel, en kiwankwatanyap bwat. Pakwez chinech chid chisu chen ni cha usu wa mididim.”
54 Kupwa amukwata aya nend, ni amutwala ku chikumbu cha mwin kupesh mujim; pakwez Pita wading uyilondwil palemp. 55 Pakishau kasu mukach mwa dibur ni kushakam pamwing, Pita niyend wading ushich pakach pau. 56 Pakwez mwilomb umwing pamumanay ushich ku chitokish cha kasu, wamutala neeng ni walond anch: “Ikundj ou niyend wading pamwing ni Yesu.” 57 Pakwez Pita watuna ni walond anch: “Mband ey, am nimwijap muntu winou.” 58 Kupwa kwa chisu chikemp, muntu mukwau wamumana ni walond anch: “Niyey ud umwing wa pakach pau.” Pakwez Pita wamwakula anch: “Ikundj ey, nidap wa pakach pau.” 59 Kupwa, kwasuta piswimp saa umwing, ikundj umwing wasambisha kujikish nakash anch: “Chakin kamu, muntu winou niyend wading pamwing ni Yesu, mulong ud mwin Galaliya!” 60 Pakwez Pita wamwakula anch: “Ikundj ey, niteshinap kwam kurumburik kwa yom ulondina.” Kapamp kamwing, pading pachiday kal kulond, chikalambol watenda. 61 Chad Nsalejetu wakarumuka, wamutal Pita neeng ni Pita wavurika mazu ma Nsalejetu mamulejay anch: “Kurutu kwa chikalambol kutend nlel, ey ukwintun tupamp tusatu.” 62 Ndiy wabudika pol ni wadila nakash.
63 Chad antu amukwata Yesu asambisha kumusip ni kumubul; 64 ni kupwa kwa kumubwik pa mes, asambisha kumwel anch: “Tuleja! Muntu ik wakubula kal?” 65 Ni amulonda yom yikwau yivud ya masaal.
66 Ni chikwacha, chisak cha amakurump a antu, pamwing nau amakurump a in kupesh, ni alej a yijil, akumangana pamwing, chad amutwala Yesu mu chikumbu chau cha dirumburish* ni amwel anch: 67 “Anch yey Kristu, tuleja.” Pakwez Yesu wayakula anch: “Ap anch nakulejany, ukwitiyijanyap kwen. 68 Chikwau kand, anch nakwipulany, en ukwakulanyap kwen. 69 Pakwez, kudosh kamu katat, Mwan a muntu ukushakam ku chikas cha katatuku cha dikand cha Nzamb.” 70 Chad awonsu amwipula anch: “Komb ey ud Mwan a Nzamb?” Ndiy wayakula anch: “Yen ayinen ulondinanya mwamu.” 71 Awiy alonda anch: “Ov, tukwet kand kuswir kwa uman ukwau? Mulong twiteshinap kal ayinetu mu kan mwend amwinend.”
23 Chawiy antu awonsu atumbuka ni amutwal kwa Pilat. 2 Chad asambisha kumufund anch: “Twamutanang ikundj winou ukat kuletish kanvundangesh mu muchid wetu, kuyikangesh antu kulambul yitad kud Kayisar, ni ukat kulond anch amwinend ud Kristu, mwant.” 3 Chawiy Pilat wamwipula anch: “Ov, ey ud Mwant wa in Yuda?” Yesu wamwakula anch: “Yey amwiney ulondinamu.” 4 Kupwa Pilat wayileja amakurump a in kupesh ni chisak cha antu anch: “Am nimenap kwam mulong wa kumufish nich muntu winou.” 5 Pakwez awiy ajikisha anch: “Uyibachikin antu kubwambwil kusutin kufundish mu Yudeya mwawonsu, kusambishin ku Galaliya kushik ni kunoku.” 6 Pateshay mwamu, Pilat wipula anch ikundj winou wading mwin Galaliya. 7 Pateshay anch udokil mwi ngand yiyikedinay Herod, wamutuma kwa Herod, wadinga niyend mu Yerusalem mu machuku minama.
8 Herod pamumanay Yesu, wasangara nakash. Mulong mu machuku mavud, ndiy wasotang kumuman Yesu mulong watesha yom yivud piur pend, ni wading uchingejin kumusadin chilay kud Yesu. 9 Chawiy wasambisha kumwipul Yesu yipul yivud, chad ndiy kamwakulap chom. 10 Pakwez amakurump a in kupesh nau alej a yijil atumbokang chisu chawonsu ni kumufund kwa chisum. 11 Chawiy Herod pamwing ni amasalay end amuswingisha ni kumusip kusutin kumudjik disun diwamp, ni kupwa, wamuchirisha kwa Pilat. 12 Pa dichuku dinida, Herod ni Pilat ikala arund, mulong kurutu kwa yom yiney kwovijanangap.*
13 Chad Pilat wayikumangeja amakurump a in kupesh, antakel, ni antu akwau 14 ni wayileja anch: “Wanletinangany ikundj winou anch uyibachikin antu kubwambwil, chad talany! namusambish kal kurutu kwen pakwez nimenap kwam ku mutambu wend yom umufishinanya nich. 15 Herod niyend kamenap yom umufishinanya nich, chawiy chamuchirishay kal kand kunoku. Teshany! Ikundj winou kasadinap chom cha kumujipin bwat. 16 Chawiy nikimbin kumupup ni kumulikishaku kwend.” 17* —— 18 Pakwez antu awonsu atoya anch: “Mujipa* ikundj winou, ni mulikishaku Barabas!” 19 (Barabas winou amuteka mu rukan mulong wa kubwambwil kwalanka mu musumb ni mulong wa kujipan.) 20 Pilat wambamba kand nau, mulong wading usotin kumulikishaku Yesu. 21 Chad awiy asambisha kutoy anch: “Mupampila* pa mutond! Mupampila pa mutond!” 22 Ndiy wayipula kapamp ka chisatu anch: “Mulong wak? Chom ik chiyimp chasalangay ikundj winou? Nimenap kwam chom cha kumujipin muntu winou; chawiy nikimbin kumupup ni kumulikishaku kwend.” 23 Pakwez awiy ajikisha mazu nakash ni kutoy anch amujip,* chad masok mau mapandakana. 24 Chawiy Pilat wakwata mupak wa kusal yom yading yitinau. 25 Wamulikishaku ikundj wading witinau, watekau mu rukan mulong wa kanvundangesh ni kujipan, pakwez wamupana Yesu mud mwading musotinau.
26 Pading pamutwadinau, amasalay amukwata ikundj umwing utazukinau anch Simon wa ku Siren, wading udokila ku makunku, amutwika mutond wa mar* chakwel amulondul Yesu kwinyim. 27 Antu avud ading amulondwil, kwading amband amwing ading ibudina pa ntul ni kwinan ni kudil mulong wendendiy. 28 Yesu wakarumuka wayital amband ni walond anch: “En an amband a mu Yerusalem, kangal wandilany am. Pakwez idilany ayinen ni yidilany anen; 29 mulong machuku makat kwez makez kalondau antu anch: ‘Ayuk kwau amband ada aumb, akad kuvalangap kal an ni akad kwamwishangap kal!’ 30 Chad akez kayilej mikandu anch: ‘Tuwilany!’ ni yinanginang anch: ‘Tubwikany!’ 31 Anch asadin yom yiney pachida mutond utalel, ing yom ik yikushikena anch waum?”
32 Amakundj akwau aad ading in kujipan, ayitwala niyau mulong wa kuyijip pamwing ni ndiy. 33 Pashikau pa ndond patazukinau anch Kawokal, pinipa, amupampa pa mutond pamwing nau in kujipan, umwing ku chikas chend cha katatuku, mukwau ku chikas chend cha kamaku. 34 Pakwez Yesu walondang anch: “Tatuku, yilikishina, mulong kijap kwau yom yisadinau.” Chikwau kand, anganijana masun mend kusutin kuta ubal. 35 Ni antu ading iminy pinipa akat kutal. Pakwez antakel amukonkirilang ni kulond anch: “Ndiy wayipandisha akwau; ipandish lel amwinend anch ud Kristu wa Nzamb, Ndiy Watondau.” 36 Ap amasalay niyau amusipang, amusejina ni amwinkish maar ma nviny masasina, 37 ni amwelang anch: “Anch ud Mwant wa in Yuda, ipandisha amwiney.” 38 Ading afundin kand piur pa mutu wend anch: “Winou ndiy Mwant wa in Yuda.”
39 Kupwa mwin kujipan umwing wamupampau nend wasambisha kumulond nayimp anch: “Ing ey ud Kristu, kimwawiyap? Ipandisha amwiney, utupandish kand niyetu!” 40 Chad mukwau wamukanda, wamwel anch: “Ov, umwovilap kwey Nzamb wom, ap anch niyey akurumburishin mu mutapu umwing? 41 Etu dirumburish dined dituwanyidin, mulong etu tutambwil difut da yisalijok yetu; pakwez ikundj winou kwikil chom chiyimp chasalangay.” 42 Kupwa walonda anch: “Yesu, wanvurikaku chisu ukweza mu Want wey.” 43 Yesu wamuleja anch: “Nikulejin chakin kamu nlel unou, ukwikal niyamam mu Paradis.”
44 Piswimp ni saa ya midi, kwakurika mididim mwi ngand yawonsu djat ni ku saa ya kasatu urel, 45 mulong chitokish cha muten chashadika; chad rido wading mu tempel wapuka pakach ni pakach. 46 Chad Yesu watoya nich dizu da piur anch: “Tatuku, natek kal mwom wam mu makas mey.” Kupwa kwa kulond mazu minam, wafa.* 47 Pamanay yom yashikena, mukurump wa amasalay wasambisha kumutumbish Nzamb ni kulond anch: “Chakin kamu, ikundj winou wad muntu utentamina.” 48 Chad antu awonsu akumangana kwinikwa mulong wa kuman yom yading yisadikina, pamanau yom yashikena, achiroka ku yikumbu yau oku akat kwibul pa ntul ni kwinan. 49 Ni antu awonsu ading amwija Yesu ading iminy palemp. Chikwau kand, amband amulondula Yesu kudokal ku Galaliya niyau ading pinipa ni amana yom yasadika.
50 Kwading ikundj umwing dijin dend Jozef, ndiy wading nzuj wa mu Sanedrin, wading muntu muwamp ni utentamina. 51 (Ikundj winou kitiyap kukwash mpung ni yisal yau.) Wading wa ku Arimatey, musumb wa mu Yudeya ni wading uchingedin Want wa Nzamb. 52 Ndiy waya kumutal Pilat ni wamwit mujimbu wa Yesu. 53 Chawiy waushirisha pa mutond, wauvung mu disun da ndand muwamp, ni waujik mwi nzay* yatotau mu diyal, mwading kand kal ajikangapamu muntu. 54 Dading dichuku da Kwirijek, ni Sabat wading ukimbin kusambish. 55 Pakwez amband amulondulang Yesu kudokal ku Galaliya eza, atala nzay* ni aman mutapu wajikau mujimbu wend, 56 kupwa achirika mulong wa kurijek yom ya res ruwamp* ni many ma malash. Pakwez iswedisha pa dichuku da Sabat mud mwading chijil.
24 Pakwez pa dichuku da kusambish da rubing, eza pamanch nakash kwi nzay,* pamwing nich yom ya res ruwamp* yarijekau. 2 Pakwez atana diyal dading dibwikinau kwi nzay* adibumburilang kal, 3 pandamau mwi nzay, katanapamu mujimbu wa Nsalejetu Yesu. 4 Pakanganyau kuman chom cha kusal piur pa mulong winou, akashimuka amakundj aad adjita masun mazazina iminy piswimp ni awiy. 5 Amband inay ova wom nakash ni kuzendjik jimpal jau pansh, chawiy amakundj inay ayipula anch: “Mulong wak ukimbinanya muntu uda mwom pakach pa afu? 6 Kadap kunoku, pakwez amuvumbulang kal. Vurikany yom yakulejanyay padingay ku Galaliya, 7 anch Mwan a muntu afanyina kumupan mu makas ma akayitil ni kumujipin pa mutond, chad ukuvumbuk pa dichuku da chisatu.” 8 Awiy avurika chad mazu mend, 9 ni adokala kwi nzay* aya alejan yom yiney yawonsu kud atwimbuy Dikum ni Umwing (11) ni kud antu akwau awonsu. 10 Ading Mariy Mandalen, Yohana, ni Mariy makwend a Yakobu. Chikwau kand, amband akwau adingau nau pamwing, niyau ading akat kulejan yom yiney kud atwimbuy. 11 Pakwez atwimbuy kitiyijap mazu minam ni atonga anch yom yalondau amband inay yading kwau ya mwamu ni yakad kwovakan.
12 Pakwez Pita watumbuka, waya mau kwi nzay.* Pananikinay pol, wamana kwend ching kusu masun ma ndand. Chawiy wachirika oku ukat kwiyipul amwinend yom yasadika.
13 Pa dichuku dawiy dimwing, in kwilej aad ading ayil mu ul umwing utazukinau anch Emaus, wading piswimp mu akilometre dikum ni umwing (11)* ni Yerusalem, 14 ni ading akat kwambamb piur pa yom yiney yawonsu yasadika.
15 Chad pading pambambinau ni kwisambin yom yiney, Yesu amwinend wayisejina ni wasambish kuya nau pamwing, 16 amumana pakwez katwishap kumujingunin. 17 Ndiy wayipula anch: “Yom ik uyilanya mu kwambamb mwi njil?” Awiy imana nich ushon. 18 Umwing utazukinau anch Kilewopas wamwakula anch: “Ov, ey yey kwey ngendj umwing ushicha mu Yerusalem wakad kwijik yom yasadikang mu machuku minam?” 19 Ndiy wayipula anch: “Yom ik?” Awiy amwakula anch: “Yom yamushikedina Yesu wa ku Nazaret, muprofet wada kusal yom ni kulond nich ukash kurutu kwa Nzamb ni kwa antu awonsu; 20 mutapu wamupaninau kud amakurump a in kupesh ni antakel etu chakwel amujip, ni amupampidin pa mutond. 21 Pakwez twad tuchingejin anch ikundj winou ndiy kamu muntu welang kukwol Isarel. Chikwau kand, dined dawiy dichuku da chisatu kudosh kwasadikidina yom yiney. 22 Kudoshaku yom yiney, amband amwing a mu chisak chetu niyau atushimwokishang kamu, mulong ayang pamanch nakash kwi nzay* 23 ni mulong katanangap mujimbu wend, ezang atulej anch ayimekenang kud angel, ni ayilej anch ud mwom. 24 Chad amwing a pakach petu ayang kwi nzay,* ni atanang kamu yom mud mwalondangau amband, pakwez kamumanangap bwat.”
25 Chawiy ndiy wayela anch: “En antu akad manang; ukwetany michim yilimina pa kwitiyij yom yawonsu yalondau aprofet! 26 Ov, chadap cha usey kud Kristu kuman mar minam mulong wa kwandam mu uyaj wend?” 27 Ni wayirumburila yom yawonsu yilejenau mu Mifund piur pend, kusambishin ku yom yafunday Moses ni Aprofet awonsu.
28 Kupwa ashika chad piswimp ni ku ul wading uyilau, ni Yesu wasala mud wading uyil kulemp. 29 Pakwez awiy adandamena kumulej anch: “Shakam niyetu, mulong kwazwek kal ni kukimbin kwau kujal.” Chawiy ndiy wandama mu chikumbu ni washakam nau pamwing. 30 Ni pading padilau,* ndiy wanona mukat, wauyukish, waubukon, ni wayinkishau. 31 Chad mes mau maburika ni amujingunina; pakwez wayishadika.* 32 Ni asambisha kwipulijan anch: “Ov, michim yetu yaswanangap chisu chada chitulejinay mwi njil, ni pada paturumburidinay nawamp Mifund?” 33 Chad atumbuka kamu pawiy pinipa, achirik ku Yerusalem, ayitan atwimbuy Dikum ni Umwing (11) pamwing nau antu ading akumangena nau, 34 awiy ayileja anch: “Chakin kamu, Nsalejetu wavumbukang kal, ni wamumekenang Simon!” 35 Chad niyau ayileja yom yayisadikina mwi njil ni mutapu wamujinguninau chisu chabukunay mukat.
36 Pading palondinau yom yiney, Yesu amwinend wayibudikina pakach pau ni wayel anch: “Chisambu chikal nen.” 37 Pakwez ova wom ni kuzalizal, mulong atonga anch aman kal chitang cha mu spiritu. 38 Chawiy ndiy wayipula anch: “Mulong wak wovilanya wom, ni mulong wak widjidjekinany mu michim yen? 39 Talany makas ni mend mam, yama chakin kamu; nkwatany ni manany, mulong chitang cha mu spiritu chikwetingap misuny ni mafup mud yiwinmenanya nich am.” 40 Pading palondinay yom yiney, ndiy wayileja makas ni mend mend. 41 Pakwez mulong ashimwoka ni kusangar nakash, awiy katwishap kwitiyij. Chawiy Yesu wayipula anch: “Ov, ukwetanyaku chom cha kuda pinap?” 42 Chawiy amwinkisha chikunku cha insh wa kwosh, 43 ndiy wachitambula ni wachida mu mes mau.
44 Kupwa wayileja anch: “Pinading niyenen, nakulejanya anch yom yawonsu yafundau piur pamam mu Chijil cha Moses, kud Aprofet ni mu Kuseng, yifanyidin kuwanyin.” 45 Chawiy wayikwasha kwov nawamp kurumburik kwa Mifund, 46 ni wayileja anch: “Afundin anch: Kristu ufanyidin kuman mar ni akumuvumbul pa dichuku da chisatu, 47 ni anch kukarumuk mulong wa kutambul dilikishin da yitil akukulejan ku michid yawonsu mu dijin dend—kusambishin mu Yerusalem. 48 Ufanyidinany kwikal atuman a yom yiney. 49 Teshany! Am nikukutuminany chom chashilayamu Tatukwam. Pakwez, en shakamany mu musumb kushik ni paukutambwilanya* ukash udokila mwiur.”
50 Kupwa, wayibudisha pol pa musumb, waya nau djat ku Betaniya, ni wazambula makas mend, wayiyukish. 51 Pading payiyukishinay, amwaurila nau ni amusenda waya mwiur. 52 Chad awiy amwasina manungun* ni achirika ku Yerusalem nich musangar ujim. 53 Ni dichuku dawonsu, ading mu tempel akat kumutumbish Nzamb.
Tal Ndinguril.
Tal Yom Yiwejinaku A5.
Mu Grek, “mivu yading yayivudin kal nakash.”
Tal Yom Yiwejinaku A5.
Ap “chishankur.”
Tal Yom Yiwejinaku A5.
Tal Yom Yiwejinaku A5.
Mu Grek, “ukwizul nich.”
Ap “pachiday mwinvumu mwa makwend.”
Tal Yom Yiwejinaku A5.
Tal Yom Yiwejinaku A5.
Mu Grek, “mivu yatuvudin kal nakash.”
Tal Yom Yiwejinaku A5.
Tal Yom Yiwejinaku A5.
Ap “ukwikal ni madikaj.”
Tal Yom Yiwejinaku A5.
Mu Grek, “dikukubwik.”
Ap “chom chikukanganyay.”
Tal Yom Yiwejinaku A5.
Mu Grek, “wizula.”
Tal Yom Yiwejinaku A5.
Ap “Am mwawonsu nikat.” Tal Ndinguril.
Tal Yom Yiwejinaku A5.
Ap “in kwikepish.”
Mu Grek, “rubut rey.”
Tal Yom Yiwejinaku A5.
Ap “mulong wa kumubabesh.”
Ap “kan kend kazuka ni rudim rend rapipala.”
Tal Yom Yiwejinaku A5.
Mu Grek, “wizula.”
Tal Yom Yiwejinaku A5.
Mu Grek, “museng wa dipandish.” Tal Ndinguril, “Museng.”
Mu Grek, “mu chikumbu cha.”
Tal Yom Yiwejinaku A5.
Mu Grek, “Ndiy waya wifundikish ni Mariy, mband watonday.”
Tal Yom Yiwejinaku A5.
Tal Yom Yiwejinaku A5.
Ap “antu akweta dilau dend; itiyijinay.”
Tal Yom Yiwejinaku A5.
Ap “chisu cha kumubabesh mwan.”
Tal Yom Yiwejinaku A5.
Tal Yom Yiwejinaku A5.
Mu Grek, “mwan ikundj mwawonsu kabuz ivumu.”
Tal Yom Yiwejinaku A5.
Tal Yom Yiwejinaku A5.
Tal Yom Yiwejinaku A5.
Mu Grek, “aya.”
Mu Grek, “kudosh pa chisu chadingay kajik.”
Tal Yom Yiwejinaku A5.
Winou ndiy Herod Antipas. Tal Ndinguril.
Tal Yom Yiwejinaku A5.
Mu Grek, “ni mijimbu yawonsu yikuman.”
Ap “njil ya dipandish da Nzamb.”
Ap “masun ma kuswimp.”
Ap “walambwishany.”
Ap “wamwamukany.”
Ap “yakuda yen.”
Ap “nikwitiyin.”
Mu Grek, “wading wizwil.”
Tal Yom Yiwejinaku A5.
Ap “ndond ya piur nakash ya.”
Tal Yom Yiwejinaku A5.
Ap “chisu chiwanyidina.”
Tal Yom Yiwejinaku A5.
Ap “wanzizila many.”
Tal Yom Yiwejinaku A5.
Ap “musong wa mak.”
Ap “watokishau.”
Winou ndiy Karung wa Galaliya.
Mu Grek, “avunga.”
Ap “musong wa mak.”
Ap “musong wa mak.”
Tal Yom Yiwejinaku A5.
Ap “adingau nau ku tebur.”
Ap “chidjal cha piur chisu.”
Ap “ayifuful.”
Ap “mikat ya kumekesh.”
Ap “mupim.”
Ap “ni pakudiwolau dijin den anch diyipin.”
Kwinoku kud kusondjik pakad diyazukesh.
Ap “mwin kwilej.”
Ap “mwan umwing kusu.”
Ap “ku ulal wa kusendin mufu.”
Ap “in musong wa mak.”
Ap “kwipwakal.”
Ap “mwangel.”
Mu Grek, “kurutu kwa mpal yey.”
Mu Grek, “antu avadinau kud amband.”
Ap “chiyul cha; kutenchik kwa; umutakel wa.”
Mu Grek, “anau.”
Ap “wading ku tebur.”
Tal Yom Yiwejinaku B14.
Ap “yijimbin.”
Ap “jinzay ja chivurikish.”
Ap pamwing ap, “chilembil wamudadamijanang mu chisu chilemp.”
Ap “mu abim.”
Ap “wamupandishau.”
Mu Grek, “mwanend kapwokal.”
Ap “ra yidjal yend ya piur.”
Ap “nov kal.”
Mu Grek, “spiritu wend wamuchirikina.” Tal Ndinguril.
Mu Grek, “nfalang ja utad wa argent.”
Ap “masun ma kuswimp.”
Winou ndiy Herod Antipas. Tal Ndinguril.
Tal Ndinguril.
Ap “mupim.”
Ap “mupim.”
Mu Grek, “mutalaku.”
Mu Grek, “mading makat kuwanyin.”
Mu Grek, “watadisha mpal yend ku Yerusalem.”
Mu Grek, “wading watadishin kal mpal yend ku.”
Ap “antu a mu chikumbu cham.”
Ap “rikasu rikatau angomb kudim nich.”
Ap “wamulangwishany muntu ap umwing kusutin kumubwikat.”
Ap “Kangal washemunikany ku chikumbu chimwing mulong wa kuya ku chikwau.”
Mu Grek, “yikutekau kurutu kwen.”
Ap “Hades,” kwawiy kulond anch nzay ya antu awonsu. Tal Ndinguril.
Ap “wapalik kal; wawa kal.”
Tal Yom Yiwejinaku A5.
Tal Ndinguril.
Ap “ambwitan.”
Tal Yom Yiwejinaku B14.
Mu Grek, “dizu dend.”
Ap “chikunku.”
Mu Grek, “kutusadin yitil.”
Ap “watwandjik.”
Dijin dimutadina Satan.
Ap “in kwilej en.”
Mu Grek, “did diyimp.”
Kwawiy kulond anch kowal ku makas kukwatijan ni yishankur ya Afaris.
Ap “yom ya wij.”
Ap “yipan ya riy.” Tal Ndinguril
Ud mutond ukatau kwokan nich ni kulet res mu yakuda.
Ap “yiwamp nakash.”
Ap “jinzay ja chivurikish.”
Ap “jinzay ja chivurikish.”
Ap “ez amit kud.”
Mu Grek, “chikumbu.”
Ap “akumit kud.”
Mu Grek, “nfungul wa ronganyin.”
Tal Ndinguril.
Mu Grek, “ku a asariyon aad.” Tal Yom Yiwejinaku B14.
Ap “kuduul.”
Ap pamwing ap, “kurutu kwa masinagog.”
Ap “kukumangejin; kutudikin.”
Ap “nikuwel mupim wam anch.”
Ap “ey mupim wam ukwet.”
Ap “mupim.”
Ap “mipim.”
Ap “mupim.”
Ap “ulal wa chikas umwing.” Tal Yom Yiwejinaku B14.
Ap “kupwembujol.”
Ap “yipan ya riy.” Tal Ndinguril.
Mu Grek, “Ikasany mipond yen mwi mbund.”
Ap “pa nkunku pa kucha.”
Mu Grek, “Nsalejetu.”
Ap “kalam wa chikumbu.”
Ap “mwin manang.”
Ap “kumulej kadimu.”
Ap “kusal kukwatijan ni rusot ra mwant wend.”
Mu Grek, “Lepton wa nsuden.” Tal Yom Yiwejinaku B14.
Mu Grek, “chilembil wa kuziy.”
Rid rubut rikemp riding mu Palestin. Anch rakul, rikat kubudish mitiy ni kuya mwiur piswimp mwa ametre anying.
Mu Grek, “yipim ya Seya.” Mu Seya umwing mukat kwandam alitre 7,33. Tal Yom Yiwejinaku B14.
Ap “chiwapinap.”
Tal Yom Yiwejinaku A5.
Mad mayej makata kunanish mujimbu wa muntu mulong mem mamuvudidin mu mujimbu; mad mud ndwiy.
Mu Grek, “udila mukat.”
Ap “mupim.”
Tal Ndinguril.
Ap “kalikinap.”
Yiyimp ya annam ya kufukish nich divu.
Ap “mu madiil; mwi mpay.”
Tal Yom Yiwejinaku B14.
Ap “arunend amband.”
Tal Yom Yiwejinaku B14.
Ap “mu mutapu uyimp.”
Ap “washala wamwamu.”
Ap “mabuj ma mutond wa kerob madangangau.”
Mu Grek, “mikat yivud nakash.”
Mu Grek, “diur.”
Mu Grek, “wamuwil mwi nshing.”
Ap “mulong wachirikang nich ukash wa mujimbu uwamp.”
Mu Grek, “wakubuwina.”
Ap “kalam wend wa chikumbu.”
Mu Grek, “kupund.”
Ap “kwitol.”
Ap “yipim ya bat.” Mu bat umwing mukat kwandam alitre makum maad ni yaad (22). Tal Yom Yiwejinaku B14.
Ap “yipim chitot (100) ya kor.” Mu kor umwing mukat kwandam alitre yitot yaad ni makum maad (220). Tal Yom Yiwejinaku B14.
Ap “wasala nich kubabal; wasala nich nkeu.”
Ap “chirung chinech.” Tal Ndinguril “ditenchik da yom.”
Ap “mwin kuswal; mwin kwitol.”
Mu Grek, “pa ntul ya Aburaham.”
Ap “Hades,” kwawiy kulond anch nzay ya antu awonsu. Tal Ndinguril.
Mu Grek, “pa ntul yend.”
Mu Grek, “Nsalejau.”
Ap “djal masun ma kwisuk nich.”
Ap “musong wa mak.”
Ap “ud kamu pakach pen.”
Ap “kujingunik.”
Ap “mupim.”
Tal Yom Yiwejinaku A3.
Ap “ni ukwimbul kushik ni pakwinsheshinay.”
Ap “ritiy ra mutapu winou.” Mu Grek, “ritiy.”
Ap “nganakenaku.”
Ap “chirung chezina.” Tal Ndinguril, “ditenchik da yom.”
Ap “yikusadik.”
Ap “akumumesh mar.”
Mutond winou autazukang anch mutond wa sikomor.
Ap “natambula chom ku usu kusutin makasu.”
Min umwing wa in Grek wading ukwet kulim kwa agram yitot yisatu ni makum manying (340) ni wading ukwet usey umwing ni madragm chitot (100). Tal Yom Yiwejinaku B14.
Mu Grek, “nfalang ja utad wa argent.”
Mu Grek, “nfalang jam ja utad wa argent.”
Yid ndond ya kutudikin ap ya kuswimpin nfalang nich diyazukesh.
Mu Grek, “kurutu kwam.”
Ap “yidjal yau ya piur.”
Ap “midimu yishimwokishena.”
Tal Yom Yiwejinaku A5.
Mu Grek, “yikanda.”
Ap “kukumesh mar.”
Ap “ambwitan.”
Mu Grek, “mutu wa dikonk.”
Tal Yom Yiwejinaku B14.
Ap “chirung chinech.” Tal Ndinguril “ditenchik da yom.”
Ap “akwikal an a divumbuk.”
Tal Yom Yiwejinaku A5.
Ap “mu kuman kwend.”
Tal Yom Yiwejinaku A5.
Ap “chipwan.”
Ap “yiwamp nakash.”
Ap “yakuda ya urel.”
Mu Grek, “kubuu yikumbu ya adaafu.”
Ap “wading mu maswir.”
Mu Grek, “alepta aad.” Tal Yom Yiwejinaku B14.
Ap “kakutunany.”
Ap “ukuchidijany mipim yen.”
Ap “kayifundakesh.”
Mu Grek, “michid.”
Mu Grek, “michid.”
Ap “kufa mutentu; kukatuk mong.”
Ap “yipan nakash.”
Ap “nfalang ja utad wa argent.”
Mu Grek, “kapalakany ka angendj.”
Ap “Pasak.”
Mu Grek, “chikas cha mwin kwimpan chid.”
Ap “ushicha ku tebur.”
Ap “ushicha ku tebur.”
Ap “wadingany niyamam chisu chawonsu.”
Ap “chidjal chend cha piur.”
Mu Grek, “mu chintampu cha kwas diyal dashik.”
Ap “Sanedrin.”
Ap “ading akankuny.”
Tal Yom Yiwejinaku A3.
Mu Grek, “Mudosha.”
Ap “Mujipina.”
Ap “amujipin pa mutond.”
Tal Ndinguril.
Ap “wakatuka mupim.”
Ap “nzay ya chivurikish.”
Ap “nzay ya chivurikish.”
Pudir, mayij, ap many masadinangau mulong wa kupan mujimbu wa muntu kurutu kwa kumujik.
Ap “nzay ya chivurikish.”
Pudir, mayij, ap many masadinangau mulong wa kupan mujimbu wa muntu kurutu kwa kumujik.
Ap “nzay ya chivurikish.”
Ap “nzay ya chivurikish.”
Ap “nzay ya chivurikish.”
Mu Grek, “astad makum musamban (60).” Stad umwing wiliken ni ametre chitot makum chinan ni yitan (185). Tal Yom Yiwejinaku B14.
Ap “nzay ya chivurikish.”
Ap “nzay ya chivurikish.”
Ap “pading pashichau ku tebur.”
Ap “awiy kamumanap kand.”
Mu Grek, “pakukudjikinanyau.”
Ap “amwifukwila.”