Risu Ruchingej ra Akatish N’etu Ashadikina?
“Ang muntu wafa, ov ukwikal kand mwom?” mwipulay ikundj Yob pasak. (Yob 14:14, King James Version) Kapamp kakwau ey, ney, wiyipulap piur pa chinech. Ov ukwiyov nchik pa kwijikang anch kumanijan nau akatish ney ni kushakam nau mu mitapu yiwamp kud kutwishikina panap pansh?
Chiwamp, Baibel ushilamishin: “Afu ey akez kikal aom. . . . Akez kavumbuk.” Ni Baibel ulondil kand anch: “Mwin kutentam ukez kaswan ngand, ukez kashakamimu chikupu.”—Isaya 26:19, New World Translation; Kuseng 37:29.
Chakwel kwikal ni ruchingej rakashinsh mu yishilimu yiney, tuswiridin kwakul yipul yimwing ya dishin: Mulong wak antu akat kufa? Afu adi kwisu? Ni mutapu ik tukutwisha kuchingej anch akutwish kwikal kand aom?
Rufu, ni Chikusutang Pitukufanga
Baibel ulejen patok anch ku disambishil rusot ra Nzamb karadingap anch aanantu afa. Watanga aanantu aad a kamu Adam ni Ev, wayiteka awiy mu paradis wa pansh utazukinau anch Eden, ni wayinkisha mbil ya kuval aan ni kujimbish ndond yau ya kushakam ya chiparadis kushik ku divu diawonsu. Elanga kufa kamu ching anch ambwambula ku mbil jend.—Disambishil 1:28; 2:15-17.
Kuburenang kujikitish mulong wa uwamp wa Nzamb, Adam ni Ev ambwabula ni afanyina kufut chibawu chayikatwilau. “Ukez kachirikin kamu ku divu,” Nzamb mwalonday kud Adam, “mulong kwawiy kwakudioshau; mulong ey udi kwey rufunfut ni ukez kachirikin kand kwey ku rufunfut.” (Disambishil 3:19) Padingay kand kal amutanga Adam wading kwamwamu; wadinga rufunfut. Ni mulong wa wimbwambol wend, ap chitil, Adam amukatwila kuchirikin ku rufunfut, ngikadil wa kuburen kwikaliku.
Komb rufu ridi kuburen kwa mwom. Baibel urumburil kushaljan (pakach pa yom yaad) anch: “Difut dia chitil didi rufu, pakwez kupan kwa Nzamb kudi mwom wa chikupu.” (Rome 6:23) Kumekeshang anch rufu ridi ngikadil wa kuburen kwijik ni kwov kamu, Baibel ulondil anch: “Mulong aom ij anch akez kafa; pakwez kud afu, awiy adi akad kujingunin chom ap chimwing.” (Ecclesiaste 9:5, NW) Chisu chikata kufa muntu, Baibel urumburil anch: “Spiritu wend wabudik, ndiy wachirik kand ku divu diend; ni pa dichuku din-dia yitongijok yend yasheshik.”—Kuseng 146:3, 4, NW.
Pakwez, ap anch Adam ni Ev awiy ayinau abwambula chijil mu Eden, mulong wak tukata kufang etu awonsu? Chidi mulong etu awonsu twavadikina kwinyim kwa wimbwambol wa Adam, ni chawiy etu awonsu tweza kuswan chitil ni rufu kudiokal kwi ndiy. Mud murumburila Baibel anch: “Chawiy mud chitil chandama mu mangand mulong wa muntu umwing [Adam], ni rufu randama mulong wa chitil, chawiy rufu rashika kudi antu awonsu mulong awonsu asala chitil.”—Rome 5:12; Yob 14:4, NW.
Pakwez kampand ukutwish kwipul: ‘Ov antu kakwetip mupim wakadinga kufa, ukata kupand ku rufu?’ Avud mwamu mwafundishinau chinech, ap kand kulondang anch rufu ridi njil ya kuyil ku mwom ukwau. Pakwez chitongijok chin-cha chidiokilap mu Baibel. Chinyim, Dizu dia Nzamb difundishin anch ey udi mupim, anch mupim wey udi chakin ey, ni ukalaweny wey wa mujimbu ni wa manangu. (Disambishil 2:7; Yeremia 2:34, NW; Jinswir 2:10) Chikwau kand, Baibel ulondil anch: “Mupim ukata kusalang chitil—wawiy iwinau ukeza kafa.” (Ezekiel 18:4, NW) Ap ndond yimwing Baibel kafundishinap anch muntu ukwet mupim wakadinga kufa ukata kupand ku rufu ra mujimbu.
Mutapu Ukutwishau Aanantu Kwikal kand Aom
Kwinyim kwa chitil ni rufu kwandam mu mangand, Nzamb waburila anch radinga rutong rend ra kuchirish kand afu ku mwom kusutin disanguk. Chawiy Baibel urumburil anch: “Aburaham . . . wijika anch Nzamb ukwet usu wa kumulangwish [mwanend Isak] mu rufu.” (Hebreu 11:17-19) Ruchingej r’Aburaham karadingap rishindamena nayimp, mulong Baibel umulondidin Mwin-Dikand-Diawonsu anch: “Kadip Nzamb wa afu, pakwez wa aom; mulong kudiay ndiy awonsu adi aom.”—Luka 20:37, 38.
Mwaning, Nzamb Mwin-Dikand-Diawonsu kakwetap ching kusu usu pakwez kand ukwet rusot ra kusangul antu awonsu atondinay. Yesu Kristu amwinend walonda anch: “Kangal washimokany ku chom chinech, mulong muten ukat kwez ukeza kateshau awonsu adia mwi nzay chidjimin cha dizu diend, ni kubudik.”—Yohan 5:28, 29; Midimu 24:15.
Chisu chikemp kwinyim kwa kulond yiney, Yesu wasankijana ni mulong wa chidil wabudikanga mu ul wa Isarel wa Nain. Nsangarum mufu wadinga mwan kapokal wa mwadiamufu. Pakumanang runeng rend rujim, Yesu wakwachika riy. Chawiy, kumwelang mufu, wapana mbil: “Nsangarum, nakwel anch, Lank.” Ni ikundj watumbuka, ni Yesu wamupana kud makwend.—Luka 7:11-17.
Mud mu mulong wa mwadiamufu, kweza kand kwikaliku musangar upandikena kujimb payay Yesu ku chikumbu cha Yairusa, mukurump wa sinagog wa Ayuda. Mwanend mband wa mivu 12 wafa. Pakwez chashikay Yesu ku chikumbu cha Yairusa, waya kud mwan mufu ni kulond anch: “Changadim, lank.” Ni ndiy walanka!—Luka 8:40-56.
Kwinyim, murund nend a Yesu Lazaras wafa. Yesu chashikay kol kwend, Lazaras wadinga wafa kal kusut kwa machuku manying. Ap anch wanunginikina mu ushon ujim, nambaz wend Mata wamekesha ruchingej, kulondang: “Nij kal ndiy ukez kavumbuk ku disanguk ku dichuku dia kwisudiel.” Pakwez Yesu waya kwi nzay, waleta mbil ya kudiosh diyal, ni watazuka: “Lazaras, budik.” Ni ndiy wabudika!—Yohan 11:11-44.
Katat tongijokinap bil chinech: Mutapu ik wadingay Lazaras mu machuku manying-ma mu rufu? Lazaras kalondap chom ap chimwing piur pa kwikalang mwiur mwa musangar ap mu masansan ma ruteng, yom yelay kulond ang wadinga mwin-mwa. Bwat, Lazaras wadinga wakad kujingunin chom ap chimwing mu rufu ni wela kushalamu mutapu winou kushik “dichuku dia disanguk dia kwisudiel” ang Yesu kamuchirishap ku mwom pin-pa.
Chidi chakin anch yishimokish yiney ya Yesu yadinga kway ya kwisakin chisu chikemp, mulong avumbulay afa kand. Pakwez, wapana uman mivu 1900 yisutinap anch, nich usu wa Nzamb, afu akutwish chakin kwikal kand aom! Chawiy kusutin yishimokish yend Yesu wamekesha chilik chikemp yom muyikeza kikal mwishin mwa Want wa Nzamb.
Pakufangay Mukatish N’etu
Pakata kushiken mukankuny rufu, runeng rey rikutwish kwikal rujim, ap anch ukwet ruchingej mu disanguk. Aburaham witiyina anch mukajend wela kuchirik kand ku mwom, ap mwamu tutangin anch “Aburaham wateka chidil cha Sara ni kumudil nakash.” (Disambishil 23:2) Ni chidi mutapu ik piur pa Yesu? Pafay Lazaras, “washimoka mu muchim ni kwiyakamish,” ni kusut kwa chisu chikemp “wadil.” (Yohan 11:33, 35) Chawiy, pakatay kufa mukatish netu, kudil kumekeshiningap kuziwok.
Chisu chikufangay mwan, chidi chisanseninga nakash kud makwend. Chad Baibel wijikishin runeng riridila rikutwisha kov maku mwin kushadikin. (2 Ant 4:27, NW) Chakin, chidi chikasikena kand kud tatuku mwin kushadikin. “Ah! ing am neza kufa, am amwinam, pikil ey,” mwadilay Mwant David pafay mwanend Absalom.—2 Samuwel 18:33, NW.
Pakwez, mulong ukwet ruchingej mu disanguk, runeng rikezap kwikal ripipela. Mud mulondinay Baibel, ukezap kikal ni “ushon mud mudiau akwau akad ruchingej.” (1 Tesalonika 4:13) Pakwez, ukez kamushejin Nzamb mu dilembil, ni Baibel ukat kushilimu anch “Ndiy ukukutuliku.”—Kuseng 55:22.
[Caption on page 6]
Ching anch ayilejen, mifund ya Baibel yidiamu yidiokil mu Mukand wa Nzamb wa Uruund.