“Muminy wa ku Karung” Maniskri Unungina Yirung Yaad

PA Ndol-Mem 22, 2007, ateka mu Isarel Museum mu Yerusalem chikunku cha muvungur wafundau mu Hebereu mu chitot cha sambwad ap cha chinan mu C.C. Maniskri winou udi wa Kubudik 13:19–16:1. Mu chikunku chinech mudi chom chijikena anch “Muminy wa ku Karung”—muminy wa kuwin wawangau in Isarel kupwa kwa chilay cha kuyipandish mu Karung Usuz. Ov, mulong wak chidi cha usey kuutek muvungur winou pa ndond pakutwishau antu awonsu kuuman?

Chakul chikwatin ku dichuku dia ngond diafundau maniskri winou. Mivungur Yanonau mu Karung wa Mungu ayifunda pakach pa chitot cha kasatu K.C.C. djat mu chitot cha kusambish C.C. Kudiosh payijinguninau pasutil kal mivu 60, maniskri wa kusambish wa Hebereu wadinga Codex wa Alep, wa mu muvu wa 930 C.C. Nich kudioshaku yikunku yikemp kusu, kwikil mamaniskri makwau ma Hebereu majinguninau madia ma chirung cha pakach mu kusut kwa yitot ya mivu.

James S. Snyder, mukurump wa Israel Museum ulondil anch: “Maniskri ma Muminy wa ku Karung, unungin yirung yaad ya rusangu pakach pa Maniskri ma mu Karung wa Mungu . . . ni Codex wa Alep.” Kukwatijan nend, maniskri winou pamwing nich mifund ya pakur ya Bibil “udi chilakej cha pakampwil chilejena mutapu wayilamau mifund pakad kuyikarumon.”

Chikunku cha maniskri achitiyijin kwikal chimwing cha mamaniskri mavumbulau mu chitot cha 19 mu sinagog udia mu Caire, mu Idjibit. Pakwez, chadingap cha usey mutapu wadinga ni kwikumangejin mamaniskri amwinend ching pa chisu chisambay ni nsil kwisudiel kwa mivu ya 1970. Pawiy pa chisu chinech chijikau muvu wafundau chikunku chinech ni achitudika djat ni payau kuchitek mu Isarel Museum.

Pisambinay pa usey wa chikunku cha maniskri, Adolfo Roitman, mukurump wa Ndond yadinga Buku, Isarel Museum, ni mwin kulam Mamaniskri ma ku Karung wa Mungu, ulondil anch: “Maniskri ma Muminy wa ku Karung malejen anch kushinshaman kwamushena kwa mutapu walamau mifund ya Bibil yafundau in Masoret mu yitot ya mivu. Chamushen nakash kuman mutapu wa kufund wafundau Muminy wa ku Karung udi chilik chimwing muudia ilel mudi muwadinga mu chitot cha 7 ni cha 8.”

Bibil udi Dizu diapepilay Nzamb, ni Yehova ndiy muntu wa kusambish umulamina. Chikwau, in kufund afundirila nawamp win kamu Mifund. Chawiy lel, mifund ya Bibil utusadidila ilel chakin kamu yidi yakin ni ya kuchingejin.

Dizu Dirumburila Chipich Chidia pa paj wa 32]

Courtesy of Israel Museum, Jerusalem