Mareferans ma Mudimu ni Mashakamin ma In Kristu Mukand wa Chikumangan
NGOND WA 4 RUBING RA 13-19
YOM YA USEY YIDIA MU DIZU DIA NZAMB | DISAMBISHIL 31
“Jakob ni Laban Achipa Machip ma Chisambu”
it-1-F p. 943 par. 7
Galed
Laban ni Jakob apwisha mu chisambu milong yadingau nich ni asala machip. Mulong wa kumekesh mwamu, Jakob watunga dinguj dia mayal ni wayileja “anamakwend” kukumangej muruzu wa mayal, pamwing ap ufanakena ni tebur, ni kupwa adilap yakudia ya machip machipau. Chawiy Laban wapila ndond yiney kukwatijan ni muruzu wa mayal dijin dia Aram (Siria) anch “Jagar sahaduta,” pakwez Jakob wapila ndond yiney anch “Galed,” dijin dia mu Hebereu difanakena. Laban walonda anch: “Win muril wa mayal [mu Hebereu gal] winou udi uman [mu Hebereu ʽedh] wa pakach peyey ni yaman nlel.” (Dis 31:44-48) Muril wa mayal (ni dinguj dia mayal) yakwasha kupan uman kudi in kusut. Kukwatijan ni verse wa 49, chading mudi ‘Chinong cha Kalam [mu Hebereu mits·pahʹ],’ chimekeshina anch Jakob ni Laban ovijana mulong wa kulam chisambu pakach pa majuku mau ni pakach pau ayinau. (Dis 31:50-53) Mu yishiken yikwau yasadika pasak, asadinang mayal mu mutapu winou mulong wa kupan uman wakad kulond.—Jos 4:4-7; 24:25-27.
it-2-F p. 1089-1090 par. 12
Chinong cha Kalam
Jakob wasala dinguj dia mayal ni wadipila anch “Galed” (dijin dirumburikina anch “Dinguj [dipanina] Uman”) ni “Chinong cha Kalam.” Kupwa Laban walonda anch: “[Yehova] ikala kalam weyey ni yamam, pitukwaurika muntu ni mukwau.” (Dis 31:45-49) Dinguj dined dia mayal diading dipanin uman anch Yehova wading utadin anch Jakob ni Laban akulimish machip ma chisambu machipau.
Kukimbijol Mapit ma mu Spiritu
it-2-F p. 1062 par. 5
Terafim
Kukimbijol kwa yom ya pansh mu Mesopotami ni mu jindond ja piswimp kumekeshin anch kwikal ni atupwany a Terafim kwading kumekeshin kwikal ni mbil ya kuswan yom ya mu dijuku. Kukwatijan ni disalet dimwing diatanau mu Nouzi, kwikal ni atupwany mu chikumbu kwafanyina mu yisu yimwing kumukwash ikundj kuya kusamb ku dirumburish ni kwit mapit ma tatuwenend wafila kal. (Ancient Near Eastern Texts, wafundau kudi J. Pritchard, mu muvu wa 1974, p. 219, 220, ni mazu ma nsudiel 51) Pamwing ap chisu chijikay Rachel mwamu, watonga anch ukutwish kusend a terafim mulong tatukwend wamudimba nfumwend Jakobu. (Ilikej Dis 31:14-16.) Usey wa kwikal ni a terafim pantaliken ni mulong utadina kuswan mapit umekeshin kand mulong wak Laban wiyakamisha nakash mulong wa kutambul atupwany inay, kushik ni mu chilik cha kuyisend anamakwend mulong wa kumulondul Jakob ni kusal weny wa machuku sambwad. (Dis 31:19-30) Chakin kamu, Jakob kadingap kija chom ap chimwing chasalay Rachel (Dis 31:32), ni kwikil chom chimekeshina anch wapakisha kusadin a terafim inay mulong wa kutambul uswan wa an amakundj a Laban. Atupwany inay kadingap nich usey ku mes kwa Jakob. Mu kusut kwa machuku, a terafim ashadika chisu chavuzukay Jakob anzamb awonsu a aeny amwinkishau kudi antu a mu chikumbu chend mwinshin mwa mutond ujim udia piswimp ni Sikem.—Dis 35:1-4.
wp13 1/3 paj 24 par. 8
Yehova—Ndond Yetu ya Kushakam
Pashikay Jakob mu Haran, mantwend Laban wamwaka nich musangar ni kupwa wamwinkisha Leya nenday Rachel chakwel ikala akajend. Pa chisu chinicha, Laban wamusadisha Jakob midimu yivud, ni kusal anch mapit mend mavulijana tupamp dikum! (Dis. 31:41, 42) Chikwau kand, Jakob wajijamana kusolikany kinak, nich kashinsh anch Yehova ukez kumulam—kupwa mwawiy mwasalay! Kupwa, pasuta machuku Nzamb wamuleja Jakob chakwel achirika mu Kanan, nshankur winou wading ni “yisak yijim ya yivam, ni amilomb, ni atushalapol, ni annam akwet ndund pa nyim, ni ayimbur.” (Dis. 30:43) Pajikitishay nakash, Jakob walembila anch: “Katat nidi kwam wakad kuwanyin ku rukat rey rawonsu ni ku kuwap kwawonsu kuwamekesha kudi kashalapol wey. Pinamwauka Yordan, nading kwam ching kusu ni mukombu winou, katat nikal kal ni yisak yaad.”—Dis. 32:10.
NGOND WA 4 RUBING RA 20-26
YOM YA USEY YIDIA MU DIZU DIA NZAMB | DISAMBISHIL 32-33
“Ov, Ukat Kurish Mulong wa Kutambul Yiyukish?”
w03-F 15/8 p. 25 par. 3
Ov, Umukimbin Chakin Kamu Yehova?
Mifund yizwil sens ni yilakej ya antu asala usu nakash wa kumukimb Yehova. Umwing wa pakach pau wading Jakob, warisha tutaku ni mwangel wading ukweta mujimbu wa untu kushik pamanch. Mudi chibudikin, amupila anch Isarel (Mwin Kurish ni Nzamb) mulong ‘warisha,’ ap ‘wadandamena,’ ‘wasala usu wend wawonsu,’ “wajoyimwoka,” ni Nzamb. Mwangel wamuyukisha mulong wa usu wend udandamedina wasalay.—Disambishil 32:24-30, mazu ma kwinshin.
it-1-F p. 356 par. 5
Ubid, Ulim
Ulim wa Jakob. Pawanyishay piswimp mivu 97, Jakob warisha uchuku wa kabuj ni mwangel wa Nzamb wading ukweta mujimbu wa untu. Wamulamata baa mwangel winou kushik ni pamuyukishinay. Pading parishinau, mwangel wamukwata Jakob ku difup dia mu rukum ni diaturumuka. Chinech chasala anch nshankur ikala ni ulim. (Dis 32:24-32; Ozey 12:2-4) Ulim wa Jakob wamuvurisha anch, ap anch “wadi ni usu wa kurish ni Nzamb [mwangel wa Nzamb] ni antu kand, chad ey ukez kuyipandakan,” mudi mwalonday mwangel, mu win yakin kamupandakanap mwangel wa Nzamb ukweta usu. Anch Jakob warisha ni mwangel chidi mulong Nzamb wading uchikatishin ni walika anch chisadik mwamu, mulong wa kupan uman umekeshina anch Jakob wading ukwet maswir nakash ma kutambul chiyukish cha Nzamb.
it-1-F p. 1212
Isarel
1. Didi dijin diamwinkau Jakob kudi Nzamb chisu chawanyishay mivu piswimp 97. Wading uchuku paukay Jakob chau cha Jabok pading payilay kumusankan mwanamakwend Esau ni pasambishay kurish ni muntu weza kumekan anch udi mwangel. Mulong Jakob wadandamena kurish, dijin diend adiswimpa ni amupila anch Isarel mu kumwinkish yiyukish ya Nzamb. Mulong wa kuvurikinaku yom yiney, Jakob wapila ndond yinaya anch Penuwel. (Dis 32:22-31; tal JACOB No 1). Kupwa, pashikay ku Betel Nzamb waleta kashinsh ka kuswimp kwa dijin dined ni kudiosh pinapa djat ni kwinsudiel kwa mwom wend, Jakob amutazukang nakash anch Isarel. (Dis 35:10, 15; 50:2; 1Jnsg 1:34) Pakwez, tupamp 2 500 ni kusut tusadidinau dijin Isarel, tumekeshin an a Jakob mudi muchid.—Kub 5:1, 2.
Kukimbijol Mapit ma mu Spiritu
wp10 1/6 paj 22 par. 10-11
Mazu Ma Ranaken Makasikeshining Urund Uwamp
10 Mazu ma ranaken ni kwambamb kuwamp kukwashining kutenchik ni kulam urund. Chikwau kand, anch twasal usu wetu wawonsu chakwel tukasikesha urund wetu ni antu akwau chikutwish kuwapish mambamb metu nimawiy. Kushakam ni antu akwau mu uyakin, yisal yiwamp—kukimb yisu ya kuyikwash, kuyinkish chipan chidiokila ku muchim, kwakan nawamp—yikutwish kusal anch mambamb mikala mawamp. Yikutwish kwikal mudi wamutekin kal muntu winou “makal ma kasu” pa mutu wend ni yikutwish kulet mikadil yiwamp, ni kuswapej kwisambin patok.—Rom 12:20, 21.
11 Kashankur Yakob wijika yom yiney. Yayend mpamb, Esau, wova ujim nakash chawiy lel Yakob wachina mulong wova wom anch Esau ukez kamujip. Pikwasuta mivu yivud Yakob wachirika. Esau weza ni antu 400 chakwel amusankana. Yakob wamulembila Yehova chakwel amukwasha. Chawiy lel, ndiy wayituma antu kudi Esau nich chipan chijim cha anam. Chipan chinech chawanyisha rutong rend. Pasankanijanau, muchim wa Esau witudisha, ni waya mau wamubwikat Yakob.—Dis. 27:41-44; 32:6, 11, 13-15; 33:4, 10.
it-1-F p. 641 par. 3
Nzamb, ndiy Nzamb wa Isarel
Kupwa kwa kutanijan ni mwangel wa Yehova ku Penuwel, Jakob amupila anch Isarel ni kupwa kwa kusankanijan mu chisambu ni mwanamakwend Esau, Jakob washakama ku Sukot ni weza ku Sikem. Kwinakwa walanda rupang ra an amakundj a Hamor ni wakunaku mwinkand wend. (Dis 32:24-30; 33:1-4, 17-19) ‘Chad watungap kand chintamb, wachipila dijin anch, Nzamb, ndiy Nzamb wa Isarel’ ap ‘Nzamb Udi Nzamb wa Isarel.’ (Dis 33:20) Mu kubombakesh dijin disu diamupilau ku chintamb chinech, Jakob wamekesha anch witiy kal dijin dined ni umutakel wa Nzamb, mulong wamuchirisha mwom mwi Ngand ya Kushilamu ni wamekesha kand kujikitish kwend. Dijin dined didi kwau kapamp kamwing mu mifund.
NGOND WA 4 RUBING RA 27–3 NGOND WA 5
YOM YA USEY YIDIA MU DIZU DIA NZAMB | DISAMBISHIL 34-35
“Yibudikin Yikash ya Kwikal ni Arund Ayimp”
w97-F 1/2 p. 30 par. 4
Sikem—Musumb Udia mwi Nkurubuk
Mutapu ik wafanyinau ansand a mu musumb kumuman changadim winou udia kajik wezina kwendin musumb wau chisu chawonsu pakad ap muntu mwin kumutwalaku? Mwan ikundj wa mukurump umwing “wamukiuka, wamukwata ku usu, walal nend. Chad ndiy wamuyipisha.” Mulong wak Dina witeka mu ubaj winou wa kubombakan nau in Kanan akweta yisal yijondila? Ov, chading mulong wading ukwet kuswir kwa arund ayangadim a chimbu chend? Ov, wading ujikin matu ni mwin kusal yom yading yikatinay mudi anamakwend amwing amakundj? Tang rusangu rilejenau mu Disambishil, ni pakish kutong ushon ni usany wovay Jakob ni Leya mulong wa yibudikin yikash yikalay nich mwanau mband mulong wa kuya ku Sikem.—Disambishil 34:1-31; 49:5-7; tal kand Chinong cha Kalam cha 15 Ngond wa 6, 1985, paj 31, mu Français.
‘Chinany Masandj!’
Sikem wasala yom yading yimekena mudi yidi yiwamp ni yikatinay ndiy. Mulong wading umukatin Dina, “wamukwata ku usu” ni “wamuyipisha.” (Tang Disambishil 34:1-4.) Chisal chinech chiyimp chaletisha yibudikin yiyimp kudi Dina ni ku dijuku diend diawonsu.—Disambishil 34:7, 25-31; Galatia 6:7, 8.
w09-F 1/9 p. 21 par. 1-2
Anch Akurumbukin
Yisu yivud, antu akat kuchirish uyimp ku uyimp mulong wa kudutish kusansan kovilau mulong ayisadidin nayimp. Chilakej, Bibil utulejin anch chisu chateshau an amakundj a nshankur mwin Hebereu Jakob anch mwin Kanan Sikem wamulala ku usu mpanyau Dina, “awiy ova ushon nakash, ajimana.” (Disambishil 34:1-7) Mulong wa kufundakesh uyimp wamusadilau mpanyau, an aad a Jakob asala mpung mulong wa kumufundakesh Sikem ni chikumbu chend. Mu kusadin makasu, Simeyon ni Levi andama mu musumb wa Kanan ni ajipa amakundj awonsu kuwejaku ni Sikem win.—Disambishil 34:13-27.
Ov, kumwang mash kwinoku kwapwisha mulong? Pijikay Jakob yom yasalau anend, wayipupa ni kuyilej anch: “En wanletilany kal am mar, wangikadishany kal kand mwin didjimb diyimp kudi antu a ngand. . . anch awiy ez akumangan kwinrishikish, akez kwimpandakan, chad awiy akez kwinshesh shat ni dijuku diam.” (Disambishil 34:30) Mwaning, pa ndond pa kupwish mulong, yisal yau ya kufundakesh yikala ni yibudikin yindj; Jakob ni dijuku diend afanyina katat kubabal nakash anch ez kuyirishish kudi amutej nau akweta ujim. Chawiy chasala pamwing ap anch Nzamb amuleja Jakob kuya ku Betel pamwing ni dijuku diend mulong wa kwipuk yom yiney.—Disambishil 35:1, 5.
Kukimbijol Mapit ma mu Spiritu
it-1-F p. 603 par. 9
Debora
1. Kashindikij wa Rebeka. Chisu chadiokalay Rebeka ku chikumbu cha tatukwend Betuwel mulong wa kuya ku Palestin ni kwatijan ni Isak, Debora wamushindikija. (Dis 24:59) Kupwa kwa kumusadil Isak mu mivu yivud, Debora waya kushakam mu chikumbu cha Jakob, pamwing ap kupwa kwa rufu ra Rebeka. Chimeken anch mivu piswimp 125 kupwa kwa Isak ni Rebeka kwatijan, Debora wafa ni amujika mwinshin mwa mutond ujim ku Betel. Dijin diapilau mutond winou (Alon-bakut, charumburik anch “Mutond wa Madil”) dimekeshin anch Jakob ni dijuku diend ading amukatin nakash mband winou.—Dis 35:8.
w17.12 paj 31
Yipul ya in Kutang
Mu Isarel wa pasak, ov, chading chitin muntu kwikal mwan ikundj wa kusambish mulong wa kwikal ngakend a Mesia?
Pakur twatongang anch chidi mwamu mulong wa yom yifundinau mu Hebereu 12:16. Verse winou ulondin anch Esau wading muntu “wakad kalimish ku yom yitumbila” ni walandisha kudi Jakobu ‘uswan wend wa mwan wa kusambish ku yakudia.’ Chawiy twatonga anch patambulay Jakobu ‘uswan wa mwan wa kusambish,’ watambula kand chisend cha kwikal pakach pa angakend a Mesia.—Mateu 1:2, 16; Luka 3:23, 34.
Pakwez, kwilej nich mushiku jinsangu jikwau ja mu Bibil kumekeshin anch chadingap chitina kudi muntu ikundj kwikal mwan wa kusambish mulong wa kwikal ngakend a Mesia. El tushinshikinany jinsangu jinej jimwing:
Mwan ikundj wa kusambish wa Jakobu ni Leya wading Ruben. Mwan ikundj wa kusambish wa Jakobu ni Rachel wading Josef. Pasalay Ruben masandj, washadisha uswan wend wa mwan wa kusambish ni uswan winou amwinkau chad Josef. (Disambishil 29:31-35; 30:22-25; 35:22-26; 49:22-26; 1 Jinsangu 5:1, 2) Pakwez Mesia kavadikinap mu dijuku dia Ruben ap dia Josef. Wavadikina mu dijuku dia Yuda, mwan ikundj wa kanying wenday Jakobu ni Leya.—Disambishil 49:10.