BIBLIOTEK Udia pa Kapend
BIBLIOTEK
UDIA PA KAPEND
Uruund
  • BIBIL
  • MIKAND
  • YIKUMANGAN
  • w09 1/8 map. 18 ​-​ 21
  • Mwom Wa Chikupu Pansh —Ruchingej Rajinguninau kal

Kwikil video ukimbina

Video winou umukimbinap amboku nawamp.

  • Mwom Wa Chikupu Pansh —Ruchingej Rajinguninau kal
  • Chinong cha Kalam Chilejen Want wa Yehova—2009
  • Tumitu twa milong
  • Yom Yifanakena
  • Ruchingej Rarumbangeshau
  • Uyakin Ukat Kumunyik mu Mididim
  • ‘Ronganyin Rakin Rikez Kwikal Rivud’
  • “Kwikol kwa Uyaj” Kudi Kurutu!
  • Ov, Mwom Wa Chikupu Pansh —Ridi Ruchingej Ra In Kristu?
    Chinong cha Kalam Chilejen Want wa Yehova—2009
  • Ruchingej Ritwinkishinay Nzamb —Mwom Wa Chikupu Panap Pansh
    Chinong cha Kalam Chilejen Want wa Yehova—2009
Chinong cha Kalam Chilejen Want wa Yehova—2009
w09 1/8 map. 18 ​-​ 21

Mwom Wa Chikupu Pansh—Ruchingej Rajinguninau kal

‘Ey, Daniel, katat bwik mukand, . . . djat ni ku disudiel dia mangand. Antu avud akez kuya oku ni oku, ni ronganyin rakin rikez kwikal rivud.’ —DAN. 12:4.

1, 2. Yipul ik tukushinshikina mu mutu wa mulong unou?

MAMILIYON ma antu adiaku ilel ovil kamu zwang Mifund yidia mufulandal wa ruchingej ra mwom kushakam chikupu mu paradis panap pansh. (Kubur. 7:9, 17) Kwisambishil kwa rusangu ra muntu, Nzamb walonda anch wamutanga muntu, kichadingap chakwel asala mivu yikemp ni kupwa afa, pakwez chadinga chakwel ashakam chikupu.—Dis. 1:26-28.

2 Kuyichirish kand antu ku kuwanyin kwashadishay Adam kwadinga mu ruchingej radingau nich in Isarel. Mifund ya Grek ya Ukristu yilejen njil yikezay kusadil Nzamb chakwel ayitwishisha kand antu kwikal nich mwom wa chikupu mu Paradis panap pansh. Ov, mulong wak chadinga chifanyidin kand kujingunin ruchingej ra muntu? Ov, mutapu ik wakujinguninau ni kukwijik kudi mamiliyon ma antu?

Ruchingej Rarumbangeshau

3. Ov, mulong wak chidiap cha kushimok anch ruchingej ra antu mulong wa mwom wa chikupu panap pa divu arirumbangesha?

3 Yesu wasambela kulond anch aprofet a makasu akez kurumbangesh malejan mend ni anch akez kuyidimb antu avud. (Mat. 24:11) Kambuy Pita wayibabesha in Kristu anch: “Pakach pen kand pakez kwikal alej a makasu.” (2 Pita 2:1) Kambuy Paul niyend walonda anch: “Muten ukez kez anch antu kakuteship ku malejan makin, mulong wa matu mau makez kuyobakan, akez kwisotil alej akatila michim yau.” (2 Tim. 4:3, 4) Satan ukwatiken nakash mulong wa kuyidimb antu ni ukat kuyisadil in kupumbuk mu Ukristu chakwel arumbangesha uyakin usangareshina michim piur pa rutong ra Nzamb mulong wa muntu ni mulong wa divu.—Tang 2 Korint 4:3, 4.

4. Ruchingej ik ra antu ralikau kal antakel a marelijon apumbuka kal?

4 Mifund yilejen anch Want wa Nzamb udi guvernema udia mwiur ukeza kushesh ni kunongish winyikel wawonsu wa muntu. (Dan. 2:44) Mu winyikel wa mivu kanan wa Kristu, Satan akez kumutek mu dibuku diakad musul, afu akez kuyisangul, ni antu akez kuyishikij kand ku kuwanyin panap pansh. (Kubur. 20:1-3, 6, 12; 21:1-4) Pakwez, antakel in kupumbuk a marelijon ma Kristendom itiyija kal yitongijok yikwau. Chilakej, Origène Tatuku wa Egliz wa ku Alexandrie wadingaku mu chitot cha mivu cha kasatu wayifisha nich antu adinga itiyijina yiyukish yikeza kwikal pa divu mu chirung cha Mivu Kanan. Augustin wa ku Hippone mwin Katolik wileja teoloji (354-430 C.C.) “wakasikeshina ritiyij rilondila anch kukez kwikalap chirung cha mivu kanan,” mwamu mulondila Encyclopédie catholique (Inglish).a

5, 6. Mulong wak Origène ni Augustin alika malejan piur pa mivu kanan?

5 Mulong wak Origène ni Augustin alika malejan piur pa mivu kanan? Origène wadinga mwin kwilej wa Clément wa ku Alexandrie, muntu witiyija chitongijok cha mupim wakad kufang chidiokila ku chishankur cha in Grek. Chikalay nich yitongijok yikash ya Platon piur pa mupim, mwin kwilej teoloji Wenner Jaeger ulondil anch Origène “wandjika mu malejan ma Ukristu dilejan dined dikasikena piur pa mupim, yatambulay mu yitongijok ya Platon.” Chawiy lel, Origène wabachikina yiyukish ya chirung cha Mivu Kanan mwi ngand ya muspiritu.

6 Kurutu ikala mwin “Kristu” pikalay ni mivu 33, Augustin wikala mwin kwilej Malejan Masu ma platon—walamata ba kamu ku yitongijok ya filozofi yenday Platon yadingay ni kulejan Plotin mu chitot cha mivu cha kasatu. Kupwa kwa Augustin kukarumuk ikala mwin Kristu, yitongijok yend yikala Malejan Masu ma platon. The New Encyclopædia Britannica ulondil anch: “Yitongijok yend yadinga chikombol mwatekau relijon wa Testament Musu chakwel kumubombakesh nich yitongijok ya Platon ya filozofi wa in Grek.” Encyclopédie catholique ulondil ang Augustin warumburila anch Winyikel wa Mivu Kanan wisambidinau mu Kuburik shapitre wa 20 kusutil ku kulond anch: “Winyikel winou udi kwau ringany.” Uwejidin kand anch: “Kurumburil kwinoku . . . akwitiyija kudiay in kwilej teoloji a Kurand, ni kudi antu adinga itiyijina chirung cha mivu kanan mudi muchadinga ni pakad kulab akwitiyija.”

7. Ritiyij ik ra makasu reza kurumbangesh ruchingej ra muntu ra mwom wa chikupu panap pansh, ni mulong wak?

7 Ruchingej ra muntu ra kwikal nich mwom wa chikupu panap pansh arirumbangesha kudi chitongijok chapalangana mu Babilon wa pasak ni cheza kupalangan mu mangand mawonsu—chitongijok chilondila anch muntu ukweting mupim wakad kufang ap anch spiritu ukata kudandamen ni mwom pol pa mujimbu. Chisu chitiyija Kristendom chitongijok chinech, in kwilej teoloji arumbangesha Mifund chakwel asala mifund yadinga yisambidina piur pa ruchingej ra mwiur yimekana mudi yilejen anch antu awonsu awamp ayiling mwiur. Kukwatijan nich chitongijok chinech, mwom wa muntu wa pansh udi kwau mudi weny—mutapu wa kupim chakwel kwijik anch ufanyidin kwikal mwom mwiur. Chom cha mutapu winou chayishikena in Yuda adingaku mu mivu chitot ya kusambish piur pa ruchingej ra mwom wa chikupu panap pansh. In Yuda asambisha pakemp-pakemp kwitiyij chitongijok cha in Grek cha kuswan kulik kufa, ruchingej rau ra kusambish ra kwikal ni mwom panap pansh rasambisha kushadik. Chom chinech chishalijadin kulemp ni mutapu wisambidinau piur pa muntu mu Bibil! Muntu udi chitang chikat kumekan ni mes, kadiap chitang cha muspiritu. Yehova wamuleja muntu wa kusambish anch: “Ey udi kwey rufunfut ra pansh.” (Dis. 3:19) Divu, kididiap diur, yawiy ndond ya muntu kushakam chikupu.—Tang Kuseng 104:5; 115:16.

Uyakin Ukat Kumunyik mu Mididim

8. Yom ik yasalau in kwilej amwing a Bibil a mu mivu ya 1600 piur pa ruchingej ra muntu?

8 Ap anch marelijon mavud malondila anch madi ma Ukristu malikin kulejan ruchingej ra kwikal nich mwom panap pansh, Satan katwishinap chisu chawonsu kutek mididim pa uyakin. Pa kusut kwa yitot ya mivu, antu akemp adinga ni kutang Bibil nawamp-nawamp asambisha kuman kumunyik kwa uyakin mudi mwateshau kand yom yikwau piur pa mutapu ukezay Nzamb kuyichirish kand antu ku kuwanyin. (Kus. 97:11; Mat. 7:13, 14; 13:37-39) Kushik mu mivu ya 1600, mudimu wa kukarumun ni kuchap Bibil wasala anch Mifund Yitumbila yipalangana mu mangand. Mu muvu wa 1651, ikundj umwing mwin kwilej Bibil wafunda anch, kusutil kudiay Adam, antu “ashesha Paradis, ni Mwom wa Chikupu Panap Pansh,” chawiy kand mudiay Kristu “antu awonsu akez kwikal ni mwom Pansh; anch mulong kwilikej kukwau kukezap kwikal kufanyidina.” (Tang 1 Korint 15:21, 22.) John Milton, mwin kufund nkumbu umwing wijikena ulondininga Inglish (1608-1674), wafunda buku Le Paradis Perdu ni yibudikin yend Le Paradis reconquis. Mu midimu yend, Milton wisambina piur pa difut dikezau kutambul antu ashinshamena mu paradis wa pansh. Ap anch Milton wipana nakash mu mwom wend mulong wa kwilej Bibil, ndiy witiyija anch uyakin udia mu Mifund kakezap kuwov wawonsu kapamp kamwing djat ni pakezinay Kristu kwikalaku.

9, 10. (a) Chom ik chafunday Isaac Newton piur pa ruchingej ra antu? (b) Ov, mulong wak Newton wamana anch kwikal kwa Kristu kudi kulemp nakash?

9 Sir Isaac Newton (1642-1727) mwin kusal tupampish wijikena nakash niyend wasangera nakash Bibil. Washikena ku kutesh anch antu atumbila akez kwikal ni mwom mwiur ni akez kuyikel pakad kumekan ku mes pamwing ni Kristu. (Kubur. 5:9, 10) Wafunda kand piur pa milong yitadila Want anch: “Antu akez kudandamen kwikal pa divu pakad kufa kupwa kwa dichuku dia dirumburish ni kichidiap ching kusu mu mivu 1000 pakwez chikupu ni chikupu.”

10 Newton watongina anch kwikalaku kwa Kristu kudi kwa yitot ya mivu kurutu. Mwin kwilej jinsangu ja pasak Stephen Snobelen walonda anch: “Diyingish dimwing diamubachika Newton amana anch Want wa Nzamb udi kurutu nakash chadinga mulong ndiy wadinga wiyakamishin nakash piur pa kupumbuk kwa Usatu ukash wadinga umwombilamu.” Rusangu ruwamp arubwika kand mididim. Newton wamana anch kwikal chisak cha in Kristu chikutwisha kuya kulejan chom chinech. Chawiy chafunday anch: “Mauprofet minam ma Daniel ni Yohan [mansudiel mafundau mu mukand wa Kuburik] chitwishikinap kumov kurumburik djat ni pa chisu cha kwinsudiel.” Newton warumburila anch: “‘Kupwa,’ Daniel walonda anch, ‘antu avud akez kuya oku ni oku, ni ronganyin rakin rikez kwikal ruvud.’ Mulong Rusangu Ruwamp chifanyidin kurilejan kudi antu a michid yawonsu kurutu kwa mar mapandakena, ni kwa disudiel dia mangand. Chisak chipandakena kujimb cha runtu rikweta malal ma mabu mu makas mau, chidiokila mu mar makash, kwikil ukutwisha kuchichind ni mupwidil in michid yawonsu, ching anch ayilej Rusangu Ruwamp kurutu meza.”—Dan. 12:4; Mat. 24:14; Kubur. 7:9, 10.

11. Ov, mulong wak antu avud adingaku mu machuku ma Milton ni Newton adinga mu mididim piur pa ruchingej rau?

11 Mu machuku menday Milton ni Newton, chadinga ubaj kulond yitongijok yipwitijadina ni yadinga yitiyijinau mu egliz. Chawiy lel, yom yivud yafundau piur pa kwilej kwau Bibil kwikil wayipalangesha djat ni pafilau. Kukarumun yom kwasota kusadik mu chitot cha 16 kwakanganya kukarumun malejan ma kuswan kulik kufa, ni maegliz mavud ma in Minshon madandamena kulejan yitongijok ya Augustin anch chirung cha Mivu Kanan chasuta kal, kichidiap cha kurutu. Ov, ronganyin ravulijadin kal mu machuku ma kwisudiel?

‘Ronganyin Rakin Rikez Kwikal Rivud’

12. Chisu ik chasambisha kuvulijan kwa ronganyin rakin?

12 Pa mulong wa “disudiel,” Daniel wabwaka chom chiwamp chikeza kusadik. (Tang Daniel 12:3, 4, 9, 10.) Yesu walonda anch: “In kutentam akez kazut mudi muten.” (Mat. 13:43) Ov, mutapu ik uvulijadina ronganyin rakin pa muten wa disudiel? El tushinshikinany yinship yimwing yasadikaku piswimp ni muvu wa 1914, wawiy muvu wasambisha disudiel.

13. Chom ik chafunday Charles Taze Russell kupwa kwa kushinshikin mulong wa kuchirishiu?

13 Mu mivu ya 1800, uvud wa antu kanang akweta michim yitok adinga ni kukimbijol kutesh “chilik cha mazu makin.” (2 Tim. 1:13) Umwing wa antu inay wadinga Charles Taze Russell. Mu muvu wa 1870 ndiy pamwing ni antu akwau akemp adinga ni kukimb uyakin asala chisak cha in kwilej Bibil. Mu muvu wa 1872 ashinshikina mulong wa kuchirishiu kand. Kurutu Russell wafunda anch: “Djat ni pa chisu chinech tukangeny kuman nawamp kushalijan kujim kudia pakach pa difut dikutambula egliz katat padiay mu choziu ni difut dikezau kutambul antu ashinshamena akwikala pa mangand.” Difut dikezau kutambul antu inay ansudiel dikez kwikal “kuchirik ku kuwanyin kwa mutapu wamutangau muntu kwadingay nich mu Eden tatukwau ni nshankur wau Adam.” Russell witiyija anch amukwasha mu kwilej kwend Bibil kudi antu akwau. Antu inay adinga antu ik?

14. (a) Henry Dunn watesha mutapu ik Midimu 3:21? (b) Dunn walonda anch anany akeza kushakam chikupu panap pa divu?

14 Umwing wa antu inay wadinga Henry Dunn. Ndiy wafunda piur pa “kuchirish yom yawonsu yalonday Nzamb mu kan ka aprofet end atumbila adingaku pakuru.” (Mid. 3:21) Dunn wadinga wij anch mu kuchirishiu kwinoku mudi kuyichirish kand antu ku kuwanyin panap pansh mu chirung cha Winyikel wa Mivu Kanan wa Kristu. Dunn washinshikina kand mulong umwing weza kuyishimokish antu avud anch, Nany ukeza kushakam pa divu? Ndiy warumburila anch akez kuyisangul mamiliyon ma antu, kuyilej uyakin, ni akez kwikal nich mutapu wa kumekesh ritiy rau mudiay Kristu.

15. Chom ik chajinguninay George Storrs piur pa disanguk?

15 Mu muvu wa 1870, washikena niyend ku kulond anch antu akad kutentam niyau akez kuyisangul chakwel ikala nich mutapu wa kwisakin mwom wa chikupu. Wajingunina kand mu Mifund anch muntu ukusangulau anch wakangany kwisakin chisu chinech “ukez kafa kand, ap anch ‘mwin kusal chitil ukwet mivu chitot.’” (Isay 65:20, NW) Storrs wadinga ushiching mu Brooklyn, New York, ni wadinga ni kufund gazet wadingau ni kutazuk anch Scrutateur de la Bible.

16. Chom ik chiyaurila in Kwilej a Bibil palemp nau in Kristendom?

16 Russell wajingunina mu Bibil anch chisu chawanyin kal cha kulejan rusangu ruwamp mu mangand mawonsu. Chawiy lel mu muvu wa 1879, wapalangesha Le phare de la Tour de Sion — Message de la Présence du Christ, chitazukinau katat anch Chinong cha Kalam Chilejen Want wa Yehova. Pasak, uyakin piur pa ruchingej ra antu adinga auteshin kudi antu akemp kusu, pakwez katat yisak ya in Kwilej Bibil yadinga mu jingand jivud yadinga ni kutambul ni kwilej Chinong cha Kalam. Ritiyij rilondila anch ching kusu antu akemp awiy akeza kuya mwiur, oku mamiliyon makwau akez kuyikadish awanyidina panap pansh, rayaurila in Kwilej a Bibil palemp ni in Kristendom avud.

17. Ov, mutapu washikena ronganyin rakin ku kuvurilijan nakash?

17 Chisu cha “disudiel” chasambelau kulond chasambisha mu muvu wa 1914. Ov, ronganyin rakin piur pa ruchingej ra antu rovakana kamu zwang? (Dan. 12:4) Mu muvu wa 1913, madiskur masalay Russell amachapa mu majurnal 2 000 ni piswimp antu 15 000 000 amatanga. Kwisudiel kwa muvu wa 1914, antu 9 000 000 ni kusut pa makontina masatu amana kal “ Photo-Drame de la Création ”—program umwing ukweta yipich yilangwishina yovil ni diapozitiv wadinga urumburila Winyikel wa Mivu Kanan wa Kristu. Mu muvu wa 1918 djat ni mu muvu wa 1925, atushalapol a Yehova asala mu jindim 30 mu mangand mawonsu diskur dikweta mutu wa mulong ulondila anch: “Tutikit twa Antu Adia Aom Nlel Kakez Kafap,” diarumburila ruchingej ra mwom wa chikupu panap pansh. Mu muvu wa 1934, Atuman a Yehova ajingunina anch akata kuchingejin kwez kushakam chikupu panap pansh chifanyidin kuyibabatish. Kwov kurumburik kwinoku kwa yom kwasala anch ikala nich mushiku usu wa kulejan rusangu ruwamp ra Want. Ilel, ruchingej ra mwom wa chikupu panap pansh ridi mu michim ya mamiliyon ma antu akata kumujikitish Yehova.

“Kwikol kwa Uyaj” Kudi Kurutu!

18, 19. Ngikadil ik ya mwom yasambelau kulond mu Isay 65:21-25?

18 Muprofet Isay amupepila chakwel afunda piur pa mulad wa mwom ukezau kwikal nich antu a Nzamb panap pansh. (Tang Isay 65:21-25.) Mitond yimwing yadinga yasadil kal mivu 2700 pafunday Isay mazu minam chimeken anch yichidiaku ni ilel unou. Ov, ukutwish witongin amwiney anch ushich mwom mivu yivud mwamu ni ukwet ukash wa mujimbu?

19 Pa ndond pa kwikal nich mwom wiswimp kudiosh pa wadinga kabas djat ni piukufila, kukez kwikal yisu yivud mu mwom ya kutung, kukun ni kwilej. Tongin bil arund ukeza kwikal nau. Urund winou wa rukat ukez kudandamen chikupu. Kukez kwikal “kwikol kwa uyaj” mudi ik kukezau kusanger pa divu kudiau “an a Nzamb”!—Rome 8:21.

[Mazu madia kwishin kwa paj]

a Augustin walonda anch Winyikel wa Mivu Kanan wa Nzamb kiwadingap chom cha machuku ma kurutu pakwez wadinga wasambisha kal pa chisu chasambisha egliz.

Ov, Ukutwish Warumburil?

• Mutapu ik ruchingej ra antu ra kwikal nich mwom wa chikupu panap pansh reza kwikal mu mididim?

• Chom ik chateshau in kutang Bibil amwing adingaku mu mivu ya 1600?

• Mutapu ik wovakana zwang ruchingej rakin ra antu piswimp ni muvu wa 1914?

• Mutapu ik uvulijadina ronganyin piur pa ruchingej ra kushakam pansh?

    Mikand ya Uruund (1999-2025)
    Budik
    Andam
    • Uruund
    • Kwangan
    • Yom ukatina
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Mbil ja Kusadin
    • Mbil ja Ujindj
    • Paramètres de confidentialité
    • JW.ORG
    • Andam
    Kwangan