Ov, Wij?
Mutapu ik wachindangau mivu ni angond pasak?
IN HEBEREU andama mwi Ngand ya Kushilamu asambishang muvu nich kudim ni kukun mbut mu angond ijikena nlel mud Ngond wa 9 ni wa 10.
Antu achindang kulep kwa ngond kusambish chisu chikwarikay ngond kushik chisu chikwandamay, ni chisu chinech chasendang machuku 29 ap 30. Achindang kulep kwa muvu kusutin muten. Muvu wachindangau kusutin ngond wading wiswimpin kusutamu muvu wachindangau kusutin muten. Chawiy akimba mutapu wa kusal chakwel mitapu yiney yaad ya kuchind yibudish mivu yilepina mutapu umwing. Asalang mwamu kusutin kuwej machuku ap ngond umwing ku muvu, kurutu kwa muvu ukwau kusambish. Chinech chasala anch kalandriye akwatijan ni chirung cha kukun ni cha kwangul.
Pakwez pa chirung cha Moses, Nzamb wayileja antu end anch muvu wa chirelijon wading ufanyidin kusambish pa ngond wa Abib, ap anch Nisan, utalikedina nlel pakach pa ngond wa 3 ni wa 4. (Kub. 12:2; 13:4) Musambu wasalangau mwi ngond winou wading musambu wa kwangul masangu.—Kub. 23:15, 16.
Emil Schürer ulondin mu buku The History of the Jewish People in the Age of Jesus Christ, (175 B.C.–A.D. 135) anch: “Chading chiswapel kujingunin anch chitin kuwej ap bwat ngond mukwau ku kalandriye. Mulong wa kusal musambu wa Pasak pa chisu chadingay ngond kubudik mwawonsu wa kabuj mwi ngond wa Nisan (14 Nisan), dichuku dined diading difanyidin kutaliken pakach pa ngond wa 3 ni wa 4, chisu chilikening dichuku ni uchuku kulep . . . Pakwez anch ajingunin piswimp ni kwinsudien kwa muvu anch musambu wa Pasak ukutalikenap chisu chinech, in Yuda awejang ngond umwing kurutu kwa ngond wa Nisan.”
Atuman a Yehova akat kusadin mulad winou chisu chikwatiningau mupak piur pa chisu chiwanyidina chifanyidinau kusal musambu wa Yakudia ya Urel ya Mwant. Musambu winou ukat kuwil pakach pa ngond wa 3 ni wa 4, ni chisu chinech chikwatijadin ni dichuku dia 14 dia ngond wa Nisan pa kalandriye wa in Hebereu. Akat kuyijikish yikumangen yawonsu yidia pa mangand dichuku dined kurutu kwa chisu.a
Pakwez mutapu ik watwishangau in Hebereu kwijik chisu chikupway ngond ni chikusambishay ngond musu? Nlel chiswapel mulong ukutwish kwey kutal kapamp kamwing pa kalandriye wachapinau kal ap udia pa telefon ap tablet wey. Pakwez, pasak chadingap chiswapela bwat.
Pa chisu cha mabeb, angond ading ayimen anch akweting machuku 30. (Dis. 7:11, 24; 8:3, 4) Mu kusut kwa chisu, angond a mu kalandriye wa in Hebereu kadingap ni machuku 30. Mu kalandriye winou, ngond wasambishang chisu charikang ngond. Tupamp twamekesha anch kwasutang machuku 29 ap 30 kurutu kwa ngond mukwau kusambish.
Chisu chimwing, David ni Jonatan isambina piur pa ngond musu palondau anch: “Diamashik kudi musambu wa kwarik kwa ngond.” (1 Sam. 20:5, 18) Chawiy, chimeken anch pa chirung chau, asambelang kusal tupamp twa angond kurutu kwa chisu. Mutapu ik wafanyinau in Isarel kutwish kwijik chisu chikusambisha ngond musu? Tutanin chakul kusutin nsangu jimwing jilejenau mu Mishnah, charumburik anch buku wakungamejinau yijil ya kukan ni yishankur ya in Yuda. Ulejen anch kupwa kwa in Yuda kudiokal mu usuk mu Babilon, in Sanedrin (in Yuda asalang ku dirumburish dijim) akwashang. Mu angond sambwad asalangau misambu, in Sanedrin akumanganang pa dichuku dia 30 dia ngond ni ngond. Amakundj inay ading ni chisend cha kulejan chisu chikusambisha ngond ulondwilaku. Mutapu ik washikenangau kukwat mupak winou?
Amakundj atekangau pa mikandu kuns kwa Yerusalem atalang mwiur uchuku mulong wa kuman kapamp ka kusambish kakwarikay ngond. Anch amuman, ayangang kapamp kamwing kuyilej in Sanedrin. Anch antu a mu chisak cha dirumburish dined aman anch akwet uman uvud anch ngond warikang kal, alejanang anch ngond musu wasambish kal. Chad, chadinga mutapu ik anch kwiur kud madj ap kud mbundu, ni kwayikangesh amakudj in kushinshikin kuman nawamp kwarik kwa ngond? Ngond udiau amwinkishang machuku 30, ni ngond mukwau wasambishang.
Mishnah urumburil anch mupak wa in Sanedrin awijikishang kusutin kasu kakishangau ku Mukandu wa Mitond ya Mpach, piswimp ni Yerusalem. Akishang kand kasu pa mikidikid mu Isarel mwawonsu mulong wa kupalangesh rusangu. Kushik mu chirung kanang, asambisha kutum aruu mulong wa kupalangesh rusangu. Kusutin kusal mwamu, in Yuda a mu Yerusalem ni mu Isarel mwawonsu, ni antu ading ku jindond jikwau ijikang anch ngond musu wasambishang kal. Mwamu antu awonsu asalang misambu ya yirung pa chisu chimwing.
Ukutwish kutan yom yikwau yikutwisha kukukwash kutesh nawamp mutapu wading ukwatijadina angond, misambu, ni yirung ya kalandriye wa in Hebereu mu tablo ulondwilaku ou.
a Tal Chinong cha Kalam cha 15 Ngond wa 2, 1990, paj wa 15, ni “Yipul ya in Kutang” mu nimero wa 15 Ngond wa 9, 1977, mu Français.