U Nga Tiyiseka Leswaku Yehovha A Ta Ku Pfuna Loko U Kumana Ni Swikazratu

1-2. a) He kwini ku yelana loku nga kone makazri kwezru ni Vayuda lava tlheleliki a Yerusalema? b) Tlhamuxela swin’we swa swikazratu leswi Vayuda va kumaniki na swone. (Vona bokisi ledzri liki “Masikwini ya Hagayi, Zakariya na Ezra.”)

XANA u tsrhamela ku kazrateka hi wumundzruku? Swi nga ha yentxeka u heleliwe hi ntizru, nakone u kazrateka hi leswaku u ta wu wundlisa ku yini ndangu waku. Swi nga yentxeka u tlhela u kazrateka hi wuhlayiseki bya ndangu waku hi kola ka tiyimpi, ku landzreleliwa, kumbe ku kanetiwa a ntizweni wa ku zrezra. Xana u kumana ni xin’we xa swikazratu leswi? Loko swi li tanu, u ta pfuneka ngopfu hi ku kambisisa ndlela leyi Yehovha a pfuniki Vaisrayele ha yone ku lwisana ni swikazratu leswi fanaka.

² Vayuda hinkwavu lava tsrhamiki malembe manyingi a Babilona, a swi djula lipfumelo kuva va suka va siya wutomi bya ku yampswa lebyi a va li na byone, va ya ka mbangu lowu a va nga wu tivi ha hombe. Na va ha ku tlhasa, ku sungule mpfilumpfilu ya politika, ku pfumaleka ka swakuda, ni ku kanetiwa. Kasi van’wana swi va kazratelile kuva va tinyiketela a ku pfuxeteni ka tempele dzra Yehovha. Kambe kolomu ka 520 N.N.Y., Yehovha a beke vaprofeta vabidzri, ku nga Hagayi na Zakariya, akuva va pfuna vhanu ku hisekela wugandzreli bya Yehovha. (Hag. 1:1; Zek. 1:1) Hi lani hi taka swi vona hakone, xipfunu lexi vaprofeta lava va xi nyikeliki xi ve xa lisima ngopfu swinene. Ntsrhaku ka kolomu ka 50 wa malembe, Vayuda va tlhele va vilela mpfunu. Ezra, lweyi a a ni wuswikoti ka ku kopiyara Nawu, a suke a Babilona akuva a ya kutxa vhanu va Xikwembu Nkulukumba leswaku va zrangisa wugandzreli byake.—Ezra 7:1, 6

3. He swini swivutiso leswi hi taka swi kambisisa? (Amaproverbia 22:19)

³ Swanga hi leswi wuprofeta bya Hagayi na Zakariya byi pfuniki vhanu va Xikwembu Nkulukumba kuva va tama va dumba Yehovha loko va kumana ni nkaneto, na hine hi nga tiyiseka leswaku Yehovha a ta tama a hi pfuna swi nge na mhaka leswaku hi kumana ni swikazratu swa muxaka muni a wuton’wini. (Dondzra Amaproverbia 22:19.) Nkama lowu hi kambisisaka dzrungula ledzri Xikwembu Nkulukumba a dzri byeliki Hagayi na Zakariya ni ku kambisisa xikombiso xa Ezra, hi ta kuma tinhlamulo ta swivutiso leswi: Xana Vayuda lava tlheleliki a Yerusalema va kumane ni swikazratu swini a wuton’wini? Ha yini hi fanela ku tama hi tizrela Yehovha nambiloko hi kumana ni swikazratu? Nakone hi nga tama hi mu dumba ngopfu Yehovha loko hi kumana ni swikazratu hi ndlela yini?

SWIKAZRATU LESWI VAYUDA VA KUMANIKI NA SWONE LOKO VA TLHELELA A YERUSALEMA

4-5. Ku nga va ku li yini leswi yentxiki kuva Vayuda va heleliwa hi khinkhi leyi a va li na yone?

⁴ Loko Vayuda va tlhase Yerusalema, va ve ni ntizro wunyingi wa ku wu yentxa. Hi ku kahlula va pfuxete a Alitari dzra Yehovha va va va sungula ku yaka Tempele. (Ezr. 3:1-3, 10) Khinkhi leyi a va li nayu a ku sunguleni yi sungule ku hela. Ha yini? Handle ka ntizro lowu a va li na wone wa ku yaka Tempele, a va fanela ku yaka mimiti yavu ni ku tlhela va tizra masin’wini akuva va disa mindangu yavu. (Ezr. 2:68, 70) Handle ka leswo, a va lwisana ni nkaneto wa valala vavu lava a va kunguhata ku yimisa ntizro wa ku yaka Tempele.—Ezr. 4:1-5.

⁵ Vayuda lava tlheleliki Yerusalema a va tlhela va kumana ni xiyimu xa ku kazrata xa tiyimpi ni ku pfumaleka ka swakuda. A tiku dzravu kutani a dzri li hansi ka mfumu wa le Persiya. Ntsrhaku ka loko Korexe Hosi ya le Persiya a file hi 530 N.N.Y., mupfaleti wake, Cambises, a kunguhate ku lwa ni Egipta. A nkama lowu va yaka Egipta, masotxha ma ye ma bindzrisela Vaisrayele wutomi hi ku hlaya leswaku a va fanela ku va nyika swakuda, mati, ni mbangu wa ku tsrhama ka wone. A nkama lowu Dariyosi wa ku sungula, mupfaleti wa Cambises, a nga sungula ku fuma, a ka ha ni mpfilumpfilu a mfun’wini wa le Persiya. Swiyimu leswi hinkwaswu swi yentxe leswaku Vayuda va kazrateka hi leswaku va ta yi wundlisa kuyini mindangu yavu. Swikazratu leswo hinkwaswu swi yentxe leswaku Vayuda va nga tiyiseki leswaku a ku li nkama wunene wa kuva va yakela Yehovha Tempele nakone a va patsra ni ku swi hlaya.—Hag. 1:2.

6. Hi ku ya hi Zekariya 4:6, 7, he swini swikazratu swin’wana leswi Vayuda va kumaniki na swone, nakone Zakariya a va tiyisekise yini?

⁶ Dondzra Zekariya 4:6, 7. Handle ka kuva Vayuda va lavisana ni ku bindzra ka wutomi ni mpfilumpfilu ya politika, a va fanela ku tlhela va tiyiselela ku xanisiwa. Hi 522 N.N.Y., a valala va Vayuda va swi kotile ku yimisa ntizro wa ku pfuxeta Tempele dzra Yehovha. Kambe Zakariya a va tiyisekise leswaku Yehovha a a ta tizrisa moya wake wa ku xwenga akuva a va susela swikazratu leswo. Hi 520 N.N.Y., Hosi Dariyosi a pfumelele Vayuda kuva va tama va yaka Tempele a tlhela a va nyika mali ni vhanu akuva va va pfuna.—Ezr. 6:1, 6-10.

7. He wani matovoko lawa Vayuda va viki na wone loko va zrangise ku zrandzra ka Yehovha?

⁷ Hi ku tizrisa Hagayi na Zakariya, Yehovha a dumbise vhanu vake leswaku a a ta va pfuna loko va zrangisa ntizro wa ku yaka tempele. (Hag. 1:8, 13, 14; Zek. 1:3, 16) Hi ku pfuniwa hi vaprofeta, a Vayuda va tlhele va sungulisa ku pfuxeta Tempele hi 520 N.N.Y., nakone va hete ku yaka na ku nga si na hela ntlhanu wa malembe. Leswi Vayuda va zrangisiki ku zrandzra ka Xikwembu Nkulukumba nambiloko va kumana ni swikazratu, Yehovha a va seketelile ku nga li hi tlhelo dzra nyama ntsena kambe ni hi tlhelo dzra moya. Xileswo va gandzrele Yehovha na va nyonxile.—Ezr. 6:14-16, 22.

TAMA U TI KAZRATELA KU YENTXA KU ZRANDZRA KA YEHOVHA

8. Xana mazritu ya Hagai 2:4 ma hi pfuna hi ndlela yini ku hisekela ku yentxa ku zrandzra ka Xikwembu Nkulukumba? (Tlhela u vona ntlhamuxelo wa le hansi.)

⁸ Leswi nhlomulu lowukulu wu yaka wu tsrhindzrekela, i swa lisima swinene ku yingelisisa swileleto swa ku zrezra madzrungula lamanene. (Mark. 13:10) Kambe, swi nga hi kazratela ku wu hetisisa ntizro lowu loko hi ni swikazratu swa timali kumbe hi kanetiwa a ntirweni wa ku zrezra. I yini lexi nga hi pfunaka kuva hi zrangisa Mfumu? Hi fanela ku tiyiseka leswaku “Yehovha wa makhandzra a na hine”.b A ta hi seketela loko hi zrangisa Mfumu a mahlweni ka swivileleko swezru, xileswo a hi na xivamgelo xa ku txhava.—Dondzra Hagai 2:4.

9-10. Xana vatekani va kukazri va vone ku hetiseka ka mazritu ya Yesu lama nga ka Matewu 6:33 hi ndlela yini?

⁹ Vona xikombiso xa Oleg na Irina,c vatekani lava tizraka swanga maphayona. Ntsrhaku ka loko va zruzre va ya pfunisa ka bandla ledzri nga ka muganga wumbeni, va luzekeliwe hi ntizro wavu hi kola ka ku wa ka ekonomiya a tikweni dzravu. Nambileswi va hetiki lembe na vo hanya hi mabixkato, a va vona nseketelo wa lizrandzru wa Yehovha nakone minkama yin’wana vamakwezru a va va pfuna. I yini lexi va pfuniki ku hanya ka xiyimu lexo? Oleg, lweyi a a kazrateka ngopfu ku sunguleni, a li: “Ku tsrhama na hi khomekile hi ntizro wa nsimu swi hi pfuna ku hisekela leswi nga swa lisima ngopfu a wuton’wini.” Nkama lowu yene ni nsati wake a va djuletela ntizro, a va tsrhama na va khomekile hi ntizro wa nsimu.

¹⁰ Siku dzrimbeni loko va buya he nsin’wini, va gungule leswaku mun’we ka vanghanu vavu lavakulu a fambe 160 wa makilometru akuva a va heleketela minkwama yibidzri ya swakuda. Oleg a li: “Hi siku ledzro, hi tlhele hi vona leswaku Yehovha ni vamakwezru va zron’weka ha hine, ha tiyiseka leswaku Yehovha a nga ma dzrivali malandzra yeke, nambiloko ma li ka xiyimu xa ku kazrata ngopfu swinene.”—Mat. 6:33.

11. Hi nga tiyiseka hi yini loko hi hisekela ku yentxa ku zrandzra ka Xikwembu Nkulukumba?

¹¹ Yehovha a djula leswaku hi hisekela ntizro wa ku huluxa vhanu ni ku tama hi yentxa vadondzrisiwa. Hi lani hi swi voniki ha kone ka yava 7, Hagayi a tsratsriye vhanu va Yehovha akuva va tlhela va sungulisa ku pfuxeta Tempele. Yehovha a dumbise leswaku a a ta va tovokisa loko va yentxa leswo. (Hag. 2:18, 19) Na hine hi nga tiyiseka leswaku Yehovha a ta tovokisa minzamu yezru loko hi zrangisa ntizro lowu a hi nyikiki wone.

TAMA U DUMBA YEHOVHA

12. Ha yini Ezra kun’we ni Vayuda van’wana a va vilela lipfumelo?

¹² Hi 468 N.N.Y., Ezra a yendzre ni ntlawa wawubidzri wa Vayuda ku sukela a Babilona vaya a Yerusalema. Ezra kun’we ni vavanuna lava a a li na vone a swi djula va va ni lipfumelo kuva va teka liyendzro ledzro. A swi ta djula leswaku va yendzra ka switaratu leswi nga ni nghozi, na va zrwale woru ni prata dzra dzrinyingi ledzri a dzri nyikeliwa akuva dzri ya tizrisiwa a tempeleni. Leswo a swi ta yentxa leswaku va hlaseliwa hi vayivi. (Ezr. 7:12-16; 8:31) Tlhantakubidzri, va gungule leswaku nambi hi Yerusalema a ku nga sizrelelekanga. A ku nga na vhanu vanyingi lava a va hanya ka doropa ledzro nakone a muru a wu vilela ku lunghisiwa. Hi dondzra yini ka Ezra mayelanu ni ku tama hi dumba Yehovha?

13. Xana Ezra a tiyise ku dumba kwake ka Yehovha hi ndlela yini? (Tlhela u vona ntlhamuxelo wa le hansi.)

¹³ Ezra a vone ndlela leyi Yehovha a va seketeliki ha yone vhanu vake hi nkama wa ndzringo. Ntsrhakunyana ka leswo, hi 484 N.N.Y., Ezra a a tsrhama a Babilona loko Hosi Ahasuweru a humese Nawu wa leswaku Vayuda hinkwavu lava a va hanya hansi ka mfumu wa le Persiya va fanela ku helisiwa. (Est. 3:7, 13-15) A wutomi bya Ezra ni Vayuda kulobye a byi le khombyeni! Loko va yingele mhaka leyo, handle ka ku ganaganeka va titsrone swakuda va va va dzrila va khongota ka Yehovha va kombela mpfunu. (Est. 4:3) Yanakanya ndlela leyi Ezra a titwiki ha yone ntsrhaku ka loko a yingele leswaku lava a va kunguhata ku dlaya Vayuda hi vone va dlayiwiki! (Est. 9:1, 2) Leswi Ezra a kumaniki na swone swi nga ha yentxeka swi mu lulamisele mindzringo leyi a ya ha le ku teni swi tlhela swi tiyisa dumbu dzrake ka wuswikoti lebyi Yehovha a nga na byone bya ku sizrelela vhanu vake.d

14. I yini leswi makwezru wa kukazri wa xisati a swi dondzriki loko a kume mpfunu wa Yehovha loko a kumana ni swikazratu?

¹⁴ Loko hi vona ndlela leyi Yehovha a zron’wekaka ha yone ha hine loko hi kumana ni swikazratu, swi hi tiyisekisa leswaku ni nkameni lowu taka a ta hi pfuna. Vona xikombiso xa Anastasia, lweyi a tsrhamaka Europa. A tsrhike ntizro wake kuva a nga ti ngheniseli ka swa politika. Yene a li: “A ni ngi ngi sama ni tsrhama na ni nge na mali wuton’wini byanga. Ni swi tsrhikele mavokweni ya Yehovha ni va ni vona ndlela leyi a zron’wekaka ha yone ha mine. Loko a nhe tlhela ni luzekeliwa hi ntizro a ni nge ti txhava ntxhumu. Loko Papayi wanga wa le matilweni a zron’weka ha mine namunhla, ni mundzruku a ta tlhela a zron’weka ha mine.”

15. I yini lexi pfuniki Ezra kuva a tama a dumba Yehovha? (Ezra 7:27, 28)

¹⁵ Ezra a vone ndlela leyi Yehovha a mu pfuniki ha yone a wuton’wini byake. Loko Ezra a yanakanyisisa hi ndlela leyi Yehovha a mu pfuniki ha yone a nkameni lowu khalutiki, leswo swi mu pfune ku tiyisa dumbu dzrake ha Yehovha. Xiya mazritu lawa ma liki ‘a voko dzra Yehovha, Xikwembu Nkulukumba wanga, dzri viki henhla kwanga’. (Dondzra Ezra 7:27, 28.) Ezra a tizrise mazrito lama fanaka ka 6 wa makhambi ka buku dzrake.—Ezr. 7:6, 9; 8:18, 22, 31.

16. Hi le ka swiyimu swini lani hi nga ha vonaka voko dzra Yehovha a wuton’wini byezru? (Tlhela u vona ni xifaniso.)

¹⁶ Yehovha a nga hi pfuna loko hi langutana ni swikazratu. Hi xikombiso, loko hi kombela ka vatholi vezru akuva va hi pfumelela ku ya a makongresu, kumbe ku hantla hi khumuka ntizrweni akuva hi kumeka ka mintlhanganu hinkwayu, hi pfula mikhandlu ya ku vona Yehovha loko a tovokisa minzamu yezru a wuton’wini byezru. Hi nga ha hlamalisiwa hi ku vona mabindzru lawa ma nga ha va ka kone hi kola ka leswo. Kutani, hi taya hi mu dumba ngopfu Yehovha.

17. Xana Ezra a kombise ku titsrongahata loko a kumana ni swikazratu hi ndlela yini? (Tlhela u vona ni xifaniso xi nga ka kapa.)

¹⁷ Ezra a khongote ka Yehovha a kombela mpfunu. Minkama hinkwayu loko Ezra a titwa na a kazratekile hi kola ka mintizro leyi a a li na yone, a a khongota ka Yehovha. (Ezr. 8:21-23; 9:3-5) Leswi Ezra a a dumba Yehovha vhanu van’wana a va mu seketela nakone a va yetisela lipfumelo dzrake. (Ezr. 10:1-4) Loko hi txhuka hi kazrateka hi kola ka minhlatiyelo ya wutomi kumbe wuhlayiseki bya ndangu wezru, hi fanela ku khongota ka Yehovha hi ku dumba.

18. I yini lexi nga hi pfunaka ku kulisa dumbu dzrezru ka Yehovha?

¹⁸ Loko hi ti tsrongahata hi djuletela mpfunu wa Yehovha ni ku pfumelela vamakwezru akuva va hi pfuna, dumbu dzrezru ha Xikwembu Nkulukumba dzri ta ya dzri kula. Erika, lweyi a nga ni vana vazrazru, minkama hinkwayu a a tiyiseka leswaku Yehovha a ta mu pfuna nambiloko a li makhombyeni. Hi nkamanyana wutsrongo, a humeliwe hi nyimba a tlhela a feliwa hi nuna. Loko a dzrimukela hinkwaswu leswi mu humeleliki a li: “Loko Yehovha a nga si na ku pfuna a swi koteki ku zranga u swi tiva leswaku a ta ku pfunisa kuyini. Mpfunu wa Yehovha wu nga ha buya na hi nga wu yimelanga. Loko ni vone swiyentxo ni mazrito ya vanghanu vanga ni gungule leswaku Yehovha a a hlamula swikhongoto swanga hi ku tizrisa vone. Loko ni byela vanghanu vanga hi leswi a swi ni humelela a wuton’wini, a swi va nabyalela ku ni pfuna.”

TAMA U DUMBA YEHOVHA KU YA TLHASA WUGAMU

19-20. Hi dondzra yini ka Vayuda lava hlulekiki ku tlhelela a Yerusalema?

¹⁹ Hi nga tlhela hi susa dondzro ya lisima ka Vayuda lava hlulekiki ku tlhelela a Yerusalema. Van’we a va tlhelelanga a Yerusalema hi kola ka ntanga, mavabyi, kumbe wutiyanguleli bya ndangu. Nambitasu, a va tiyimisele ku seketela lava a va ta tlhelela Yerusalema hi ku va nyika mintxhumu yinyingi leyi a va ta yi vilela a ku pfuxeteni ka tempele. (Ezr. 1:5, 6) Ntsrhaku ka kolomu ka 19 wa malembe, na ku tlhase ntlawa wa ku sungula wa lava taka hi le Yerusalema, lava saliki Babilona a va ha tama va zrumela swihananu a Yerusalema.—Zek. 6:10.

²⁰ Nambiloko hi nga koti ku yentxa hinkwaswu a ntizrweni wa Yehovha, hi nga tiyiseka leswaku Yehovha a yi nyika lisima mintizro hinkwayu leyi hi yi yentxaka akuva hi mu nyonxisa. Hi swi tivisa kuyini leswo? Yehovha a byele muprofeta wake leswaku a hamba ngiyana hi woro ni prata leswi zrumeliwiki hi Vayuda lava a va li Babilona. (Zek. 6:11) A “ngiyana” leyi a yi tava xidzrimuxo xa swihananu swavu swa ku tizrandzrela. (Zek. 6:14) Hi nga tiyiseka leswaku Yehovha a nge te yi dzrivala minzamu yezru ya ku mu tizrela nambiloko hi kumana ni swikazratu.—Heb. 6:10.

21. I yini lexi nga hi pfunaka ku tama hi dumba Yehovha nambiloko hi kumana ni swikazratu?

²¹ Handle ka ku ganaganeka ha ha ta tama hi kumana ni swikazratu a masikwini lawa ya wugamu, nakone xiyimu xa ha ta tama xi bindzra. (2 Tim. 3:1, 13) Kambe, a swi djuli hi kazrateka ku tlula mpimu. Dzrimuka mazritu lawa Yehovha a ma byeliki vhanu vake a masikwini ya Hagayi, lama liki: ‘Hikusa ndzri na n’wine . . . n’wi nga txhaveni.’ (Hag. 2:4, 5) Na hine hi nga tiyiseka leswaku Yehovha a ta va na hine nkama lowu hi yentxaka hinkwaswu leswi hi nga swi kotaka akuva hi yentxa ku zrandzra kwake. Loko hi tizrisa leswi hi swi dondzriki ka wuprofeta bya Hagayi na zakariya ni xikombiso xa Ezra, hi ta tama hi dumba Yehovha nambiloko hi kumana ni swikazratu a nkameni lowu taka.