Swivutiso Swa Vadondzri
A Dzri Tlakuke Ku Gama Kwini Likupakupa Kumbe Vharanda Dzra Tempele Ya Solomoni?
A vharanda a dzri tizra swanga nyangwa wa ku nghena ka mbangu wa ku Xwenga wa tempele. Hi ku ya hi Wundzruluteli Bya Misava Leyimpshwa Bya Bibele Dzra Ku Xwenga hi Xinghiza, ledzri humexiwiki na ku nga si tlhasa lembe dzra 2023, dzri hlaya leswaku “a ku yanama ka vharanda ledzri a dzri li phambeni ka yindlu a ku dzringana ni yindlu, a dzri ni 20 wa minkono nakone a dzri ni 120 wa minkono hi ku leha”. (2 Makr. 3:4) Wundzruluteli byin’wana byi hlaya leswaku a vharanda a dzri ni ‘120 wa minkono’ kumbe 53 wa mametru hi ku leha!
Kambe a Wundzruluteli Bya Misava Leyimpshwa bya 2023 byi hlaya leswi mayelanu ni likupakupa dzra tempele dzra Solomoni: “A ku leha ka dzrone a ku li ka 20 wa minkono,” kumbe kolomu ka 9 wa mametru hi ku leha.a Vona swin’we swa swivangelo leswi yentxiki leswaku ku hambiwa ku txintxa loku.
A ku tlakuka ka vharanda a ku vulavuliwe ha kone ka 1 Tihosi 6:3. Ka ndzrimana leyi, Yeremiya a vulavula hi ku yanama ni ku leha ka vharanda a nga vulavuli hi ku tlakuka ka dzrone. Kutani ka ndzrima leyi landzrelaka, a vulavula hi wutsrhokotsrhoko bya swiyenge swin’wana swa tempele, swa ku fana ni likhulu dzra ku txhululiwa kumbe basiya dzra kobri, 10 wa tinq’olo ni makoluna mabidzri ya kobri lawa a ma kumeka he handle ka vharanda. (1 Tih. 7:15-37) Loko a li leswaku a vharanda a dzri ni ku tlula 50 wa mametru nakone dzri li dzrikulu ku tlula tempele, ha yini Yeremiya a nga vulavulanga hi ku tlakuka ka dzrone? Ntsrhaku ka 100 wa malembe, van’wamatimu va kukazri va le Yuda va hlaye leswaku a vharanda a dzri nga tlakukanga ngopfu ku tlula tempele hinkwadzru dzra Solomoni.
A vakambisisi va ganaganeka leswaku a makhumbi ya tempele a ma ta swi kota ku zrwala a vharanda dzra 120 wa minkono. A minkameni ya khale, a miyaku leyi tlakukiki leyi a yi hambiwa hi mazribyi ni matijolo, ya ku fana ni tinyangwa ta Egipta, a yi ni masungulo lamakulu ni lama tiyiki lawa a ma ta tlakuka ku ya henhla na ma te ntwhiii. Kambe a swi li hi ndlela leyi hambaniki ni tempele dzra Solomoni. A vakambisisi, va hlaya leswaku a dzri nga khaluti 6 wa minkono kumbe 2.7 wa mametru hi ku yanama. Nakone n’wamatimu Theodor Busink a hetelele hi ku hlaya leswaku: “Loko hi vulavula hi ku yanama ka makhumbi ya le nyangweni ya tempele, a swi nge ti koteka kuva vharanda dzri va ni 120 wa minkono hi ku tlakuka.”
Swi nga yentxeka na buku dzra 2 Makronika 3:4 dzri nga kopiyariwanga ha hombe. Nambileswi man’we ka matsralwa ya khale ma vulavulaka hi “120” ka ndzrimana leyi, matsralwa man’wana ya ku dumbeka ya ku fana ni Códice Alexandriano wa le dzanenei dzra wuntlhanu ni Códice Ambrosiano wa le dzaneni dzra wu 6 ma vulavula hi “20 wa minkono”. Kambe ha yini mutsrali a phazame a tsrala”120 wa minkono”? Hikusa a mazritu lama liki “cem” ni “nkono” ma tsraliwa hi ndlela ya ku fana hi Xiheberu. Xileswo, a swi ta nabyala kuva mutsrali a tsrala “cem” a mbangwini wa “nkono”.
Kambe, a matsrhan’wini ya kuva hi zama ku twisisa mhaka leyi hi wutsrhokotsrhoko ni ku tlhela hi vulavula mayelanu ni tempele dzra Solomoni na hi ni ku tiyiseka lokukulu, lexi hi xi djulaka ngopfu i kuva hi twisisa leswi tempele ledzro dzri yimelaka swone, ku nga tempele ledzrikulu dzra moya. Nakone hine hi mu tlangela ngopfu Yehovha hi ku va a zrambe malandzra yake hinkwawu akuva ma mu gandzrela ka tempele dzroledzro!—Heb. 9:11-14; Mpful. 3:12; 7:9-17.
a A ntlhamuxelo wun’wana wu hlaya leswaku “ka matsralwa ya khale ku vulavuliwa hi ‘120’ na kasi matsralwa man’wana ni wundzruluteli byin’wana swi vulavula hi ‘20 wa minkono’.”