Mintlhamuxelo Ya Xibukwana Xa Ntlhanganu Wa Wutomi Ni Wutizreli Byezru

6-12 KA JANERU

WUKOSI BYI NGA BIBELENI | GENESIS 1-2

“Yehovha A Tumbuluxa Wutomi A Misaveni”

Perspicaz vol-1 p. 583 § 7-p. 584 §§ 1-2

Ntumbuluku

Xikwembu Nkulukumba a hlaye leswi hi Siku Dzra Ku Sungula, ‘A ku vaninga a ku ve kone’, kutani ku vaninga ku sungula ku tlhava a matlavini, nambi leswi ku vaninga loku a ku nga voneki a misaveni. A swi tikomba ku ta voneka hi kutsrongo-kutsrongo, hi ku ya hi ntlhamuxelo wa J.W.Watts: “Livaningo dzri va kone hi kutsrongo-kutsrongo.” (Gn 1:3 Tradução Distintiva de Gênesis) Xikwembu Nkulukumba a tsravukanise a ku vaninga ni munyama, a txhula ku vaninga a ku i nhlikanhi a munyama a ku i wusiku. Leswi djulaka ku hlaya leswaku a misava a yi ndzrulukela a mbangwini wa yone, loko yi zrendzrelekela dambyini, leswaku wuxa ni wupela-dambu swi kuma ku vaninga ni munyama.​—Gn 1:3, 4.

Ka siku dzra wu 2, Xikwembu Nkulukumba a hambe mpfhuka hi ku tsravukanyisa “mati ni mati”. Mati man’wana ma tame ma va misaveni, kambe ntalu wa wone ma yisiwe a henhla ka misava, a ku tsravukana makazri wa wone ni misava ku ve ni mpfhuka. Xikwembu Nkulukumba a vitane mpfhuka a ku i Tilo, loko hi vulavula hi misava, leswi ku kalaka ku nga hlayiwi leswaku mati ma nga mpfhukeni ma patsra tinyeleti ni swin’wana.​—Gn 1:6-8; vona EXPANSÃO.

Ka siku dzra wu 3, hi kola ka ntamu lowu a wu tizrisaka, Xikwembu Nkulukumba a hambe hlolana, a hlengelete mati lama nga misaveni mbangu mun’we kutani hi loko ku va ni mbangu lowu womiki, a wu txhula Misava. Ku ve hi siku dzroledzro lani Xikwembu Nkulukumba, ku nga li hi xiwelo kumbe hi ku tindzrulukela ka mintxhumu, a yentxiki leswaku ku va ni wutomi ka ma-átomo, leswi yentxiki leswaku ku mila byanyi, minsinya ni mihandzru. Swiyenge leswizrazru a swi swi kota ku pswalanana hi ‘lixaka’ dzra swone.​—Gn 1:9-13.

Perspicaz vol-1 p. 584 §§ 5-8

Ntumbuluku

Swa twala ku hlaya leswaku ka Genesis 1:16 a ku tizrisiwi zritu dzra Xiheberu ba·raʼʹ, ledzri tlhamuxelaka ‘ku tumbuluxa’. Handle ka leswo ku tizrisiwa zritu dzra Xiheberu ʽa·sahʹ, ledzri tlhamuxelaka ‘ku yentxa’. Leswi dambu, n’weti ni tinyeleti swi patsrekaka ka matilo lawa ku vulavuliwaka ha wone ka Genesis 1:1, swone swi tumbuluxiwe na ku nga si na tlhasa siku dzra wu 4. Hi siku dzra wu 4, Xikwembu Nkulukumba a ‘yentxe’ leswaku swivumbiwa leswi swa le matilweni swi va ni ku yelana kumpshwa ni misava ni mpfhuka. Loko ku hlayiwa leswaku: ‘Xikwembu Nkulukumba a ku swi beka mpfhukeni wa matilo swi vaninga misava’, leswi hlayaka leswaku a swi voniwa la misaveni swanga hi loko swi le mpfhukeni. Nakone swivaningo ‘swi va swikombiso, ni ku beka tinguva ni masiku ni malembe’, leswi hi ku famba ka nkama a swi tava nkongomiso ka mhunu.​—Gn 1:14.

A siku dzra wu 5 dzri tiveka hi ku tumbuluxiwa ka mahika lama ngeke vhanu a misaveni. A ku tumbuluxiwanga xivumbiwa xin’we hi ntamu wa Nkulukumba hi nkongometo wa ku va xi tindzrulukela xi va swivumbiwa swin’wana, kambe hi ku kongoma ku tumbuluxiwe mahika manyingi lama hanyaka. Ku hlayiwa leswi: ‘Xikwembu Nkulukumba a ku tumbuluxa swihazri leswikulu swa mati, ni swivumbiwa hinkwaswu leswi hanyaka leswi fambaka leswi talaka matini, hi tinxaka ta swone, ni tinyanyana hinkwatu leta timpapa, hi tinxaka ta tone.’ Loko a nyonxile hi leswi a swi tumbuluxiki, Nkulukumba a swi tovokisile, nakone, a swi byele leswaku ‘swi yandzra’, leswi a swi ta koteka hikusa swivumbiwa leswi swa mixaka ya ku hambana-hambana, a swi nyikiwe miyanakanyu ya kuva swi pswalanana ‘hi tinxaka ta swone’.​—Gn 1:20-23.

Ka siku dzra wu 6 ‘Xikwembu Nkulukumba a ku hamba swihazri swa misava, hi tinxaka ta swone, ni swifuyo, hi tinxaka ta swone, ni leswa ku nkwala hinkwaswu misaveni, hi tinxaka ta swone’, a mintizro a mi li minene, ku fana ni min’wana mintizro ya ku tumbuluxa ya Xikwembu Nkulukumba.​—Gn 1:24, 25.

A ku heleni ka siku dzra wu 6 dzra ku tumbuluxa, Nkulukumba a tise xivumbiwa ximpswha, xa ku tlula ni swihazri, kambe a xi nga tluli tintsrumi. Ku vulavuliwa hi mhunu, lwa vumbiwiki a xifanisweni xa Xikwembu Nkulukumba. Genesis 1:27 yi hlaya leswaku vhanu lava, Xikwembu Nkulukumba ‘a va tumbuluxe nuna ni nsati’. Wudzrunguli lebyi nga ka Genesis 2:7-9 bya yelana hikusa byi kombisa leswaku Yehovha Xikwembu Nkulukumba a tumbuluxe mhunu hi ntsrhuzri wa misava, a huhutela hefemulo dzra wutomi a tinhopfini takwe, kutani mhunu a va moya wa ku hanya, a mu nyika kaya ledzri nga paradeyisi ni swakuda. Hi leswo ke, Yehovha a tizrise mintxhumu lemi nga misaveni ku hamba ntizro wakwe wa ku tumbuluxa, kutani loko a hambe mhunu, a hambe mhunu wa zrambu dzra xisati hi ku tizrisa limbambu dzra Adamu. (Gn 2:18-25) Hi ku vumbiwa ka wansati, wanuna afa a helelile swanga ‘lixaka’.​—Gn 5:1, 2.

Djulisisa Tindzralama Ta Moya

Sentinela 01/06/2015 p. 5

Malembe Ya Misava Ni Ya Wuyaku Hikwabyu

Vativi va siyensa va dzringanyeta leswaku misava yi ni malembe ya kolomu ka 4 wa ma-bilhões na yi li kone, nakone wuyaku hinkwabyu byi ni kolomu ka 13 ku ya ka 14 wa ma-bilhões. Bibele a dzri hi byeli ntxhumu mayelanu ni malembe ya wuyaku. A ku na lani Bibele dzri hlayaka leswaku misava yi ni malembe mangani. Ndzrimana ya ku sungula ya Bibele yi li: ‘A ku sunguleni Xikwembu Nkulukumba a tumbuluxi tilo ni misava.’ (Genesis 1:1) Mhaka leyo yi pfuna vativi va siyensa ku kumbetela leswaku misava yi ni malembe mangani na yi li kone.

Perspicaz vol-2 p. 534 § 4

Yesu Kriste

A hi Mutumbuluxi kulobye na Xikwembu Nkulukumba. Akuva N’wana a nhlengemele a ku tumbuluxeni, a swi djuli ku hlaya leswaku i mutumbuluxi kulobye ni Tatana wakwe. A ntamu wa ku tumbuluxa a wu pfa ka Xikwembu Nkulukumba hi ku tizrisa moya wa ku xwenga, kumbe ntamu lowu tizraka. (Gn 1:2; Ps 33:6) Kutani ke, leswi Yehovha a nga Nhlovo ya wutomi hinkwabyu, swivumbiwa hinkwaswu leswi vonekaka ni leswi nga vonekiki, swi ni wutomi hi kola ka yene. (Ps 36:9) Matsrhan’wini ya kuva N’wana a li Mutumbuluxi kulobye, a ve mhunu kumbe xitizro lexi Yehovha, Mutumbuluxi, a xi tizrisiki. Yesu ha byakwe a hlaye leswaku Xikwembu Nkulukumba i mutumbuluxi, swanga hi la matsralwa hinkwawu ma hlayaka ha kone.​—Mt 19:4-6; vona CRIAÇÃO.

13-19 KA JANERU

WUKOSI BYI NGA BIBELENI | GENESIS 3-5

“Mabindzru Ya Ku Vavisa Lama Tisiwaka Hi Kola Ka Madzrimi Ya Ku Sungula”

Sentinela 02/2017 p. 5 § 9

Nkongometo Wa Yehovha Wu Ta Hetiseka!

Sathana Diyavulosi, a tizrise nyoka kuva a kanganyisa Evha leswaku a nga mu yingiseti Tatana wakwe, Yehovha. (Dondzra Genesis 3:1-5; Mpf 12:9) Sathana a tizrise mhaka ya leswaku vana va Xikwembu Nkulukumba va tsimbisiwe ku da ‘muzri ni mun’we wa xizramba’ akuva a va kanganyisa. A swi fana ni loko Sathana a vutisa Evha a ku: ‘U li a wu nge swi koti ku yentxa leswi u swi djulaka?’ Kutani a mu hembela a ku: ‘N’wi nga fe ni kutsrongo.’ Hi ndlela leyo a yentxe leswaku Evha a nga mu yingiseti Xikwembu Nkulukumba hi ku hlaya leswaku: ‘Xikwembu Nkulukumba a tiva leswaku a siku ledzri n’wi daka, a mahlo yenu ma ta pfuleka.’ Sathana a yentxe Evha a twisisa leswaku Yehovha a o va tsimba ku da muzri luwani hi ku txhava leswaku va ta tlhazriha. Ntlhantakubidzri, Sathana a va hembele a ku: ‘N’wi ta fana ni Xikwembu Nkulukumba, n’wi tiva leswa hombe ni leswa ku biha.’

Sentinela 15/11/2000 pp. 25-26

Hi Nga Dondzra Swa Kukazri Ka Vatekani Va Ku Sungula

Xana xidoho xa Evha a xi nga tingawuleki? Nikutsrongo! Tibeke a xiyin’wini xakwe. Leswi nyoka yi swi hlayiki swi soholote hi ku helela leswi Xikwembu na Adamu va swi hlayiki. U nga titwisa kuyini loko mhunu mumbeni a hehla mhunu lwe u mu zrandzraka ni ku mu dumba, a hlaya leswaku a nga dumbeki? Evha a a nga fanelanga a yentxe leswi a swi yentxiki, a a fanela ku nyenyentseka ni ku hlundzruka, a yala nambi ku swi yingela. A yo va yini nyoka lakakuva yi ganagana ku lulama ka Xikwembu Nkulukumba ni mazritu ya Adamu? Loko a a hloniphe nsinya wa nawu wa wunhloko, Evha a a fanele a kombele mpfuno na a nga si teka xiboho. Na hine hi fanela ku yentxa tanu loko hi byeliwa dzrungula ledzri lwisanaka ni swileleto leswi hi nyikiwiki ha Xikwembu Nkulukumba. Kambe Evha a dumbe mazritu ya mukanganyisi, a navela leswaku ku va yene lwa n’wi yentxelaka swiboho swa leswinene ni leswi bihiki. Loko Evha aya a yanakanyisisa hi mazrito ya mukanganyisi, a ma ya ma voneka ingiki ma twala. A yentxe xidoho xikulu hi ku yamukela ku navela loka ku biha matsrhan’wini ya ku ku susa a miyanakanywini yakwe kumbe a bula ha swone ni nhloko ya ndangu wakwe!​—1 Ba-le-Korinte 11:3; Yakob 1:14, 15.

Adamu A Yingiseti Zritu Dzra Nsati Wakwe

Evha hi ku kahlula a wonge Adamu leswaku a hlengemela a xidowheni xakwe. Xana hi nga ku tlhamuxelisa kuyini ku hluleka ni ku pfumala wutlhazri ka Adamu? (Genesis 3:6, 17) Adamu a kumane ni ntlhontlho wa ku kombisa wudumbeki. Xana a a ta yingiseta muvumbi wakwe, lweyi a mu nyikiki hinkwaswu, ku patsra ni nsati wakwe lwa zrandzrekaka, Evha? Xana Adamu a a ta djula nkongomiso wa Xikwembu Nkulukumba ka leswi a a ta swi yentxa swoswi? Kumbexana wanuna lweyi a a ta hlawula ku landzrela nsati wakwe a xidowheni xakwe? Adamu a a swi tiva ha hombe leswaku leswi nsati wakwe a a dumba leswaku a ta swi kuma hi ku da mhandzru lowu yilisiwiki a swi hoxile. Mupostola Pawulo a huhutiwe ku tsrala a ku: ‘A hi Adamu lwa nga kanganyisiwa, a ku va wansati a nga kanganyisiwa, a tlula nawu.’ (1 Timoteo 2:14) Kutani Adamu hi vomu a hlawule ku delela Yehovha. Ku txhava ku hambanisiwa ni nsati wakwe, a ku li kukulu ku tlula ku pfumela leswaku Xikwembu Nkulukumba a ni wuswikoti bya ku lulamisa xiyimu.

Sentinela 01/09/2012 p. 4 § 2

Xana Xikwembu Nkulukumba Wa Zron’weka Hi Vavasati?

Xana vavasati va zruketeliwile hi Xikwembu Nkulukumba? Im-him. Matsrhan’wini ya leswo, ‘a nyoka ya khale, leyi txhuliwaka Diyavulosi’, hi yone leyi ‘zruketeliwiki’ hi Xikwembu Nkulukumba. (Apfuletelo12:9; Genesis 3:14) Loko Xikwembu Nkulukumba a hlaya leswaku Adamu a a ta ‘fuma’ nsati wakwe, a nga hlayi leswaku swi lulamile kuva wanuna a fuma nsati wakwe. (Genesis 3:16) Kambe a a hlaya na ka ha li mahlweni a ntsrhovelo wa ku biha wa xidoho xa vatekani va ku sungula.

Sentinela 01/01/2004 p. 29 § 2

Nkatsrakanyu wa buku dzra Genesis—I

3:17—Xana misava a yi zruketeliwe hi ndlela yini nakone ku dzringana nkama wa ku ya tlhasa kwini? Xizruku lexi hlayiwiki mayelanu ni misava a xi hlaya leswaku ku yi dzrima a swi ta kazrata swinene. Ntsrhovelo wa ku zrukiwa ka misava hi mitwa ni mahlehlwa, wu va kazrate ngopfu vatukulu va Adamu lakakuva Lameki tatana wa Nowa, a vulavule hi ‘minkazralo ya mavoko yezru, lemi pfaka misaveni leyi Yehovha a mi zrukaniki’. (Genesis 5:29) Ntsrhaku ka ndhambhi, Yehovha a tovokise Nowa ni vana vakwe va madjaha, a boxa nkongometo wakwe wa leswaku va tata misava. (Genesis 9:1) Ku zruketeliwa ka misava hi Xikwembu Nkulukumba swi tikomba ku tlhase wugamu hi nkama wolowo.​—Genesis 13:10.

Perspicaz vol-1 p. 742 § 3

Swivavu Swa Ku Beleka

Nhlomulo lowu yelanaka ni swivavu swa ku beleka. Xikwembu Nkulukumba a byele wansati wa ku sungula, Evha hi bindzru ledzri a dzri ta va kone a ku belekeni kwakwe ntsrhaku ka loko a dohile. Loko afa a yingisetile, a tovoko dzra Xikwembu Nkulukumba i na dzri tame dzri va kone nakone ku beleka a ku ta nyoxinsa swinene, hi leswi a ‘makateko ya Yehovha—lama nyikaka mhunu wukosi, a nga mu yengeteli minkazralo’. (Pr 10:22) Kutani ka vhanu hinkwavu, ku kala ku hetiseka ka mizri a ku ta tisa swivavu. Xileswo Xikwembu Nkulukumba a te (swanga hi leswi hi ntolovelo, mintxhumu leyi a mi pfumeleliki mi kombisiwa swanga leyi mi yentxiwiki ha yene): ‘Ndzri ta ku yengetelela ngopfu ku vaviseka kwaku, ni ku tika kwaku, u ta beleka vana hi ku vaviseka.’​—Gn 3:16.

Djulisisa Tindzralama Ta Moya

Perspicaz vol-2 p. 658 § 4

Lameki

Xithokozelo lexi Lameki a xi byeliki vasati vakwe (Gn 4:23, 24) a xi kombisa moya wa wuhazri a masikwini lawo. A xithokozelo xa Lameki xi li: ‘Yingelani zritu dzranga; vasati va Lameki, yingisetani ku vulavula kwanga: Hikusa ndzri dlayi mhunu hi kola ka ku tlhabyiwa kwanga, a ndzrisanyana hi kola ka ku phokotiwa kwanga: Hikusa Khayini a ta dzrihiseliwa ha ntlhanu na kubidzri, Lameki yene ha ntlhanu wa makume na makume mabidzri na ntlhanu na ku bidzri.’ Swi nga yentxeka Lameki a o tiyimelela, a hlaya leswaku xiyentxo xakwe a ku vanga hi maxivomu, ku fana ni xa Khayini. Lameki a a kombisa leswaku a o timpfekela, hi ku dlaya wanuna lweyi a a mu hlasela. Xileswo xithokozelo xakwe a xi kombisa ku kombela ku sizreleliwa ka lweyi a a ta djula ku mu khatisa hi ku va a dlaye lwa mu hlaseliki.

Perspicaz vol-1 p. 367 § 1

Ku zrukiwa

Ku ‘khongota vito dzra Yehovha’ loku sunguliki nkameni wa Enos, na ndhambhi yi nga si na tlhasa, a ku nga li hi ndlela leyinene, hikusa Abele, a a ya ka Xikwembu Nkulukumba hi ku tizrisa vito dzrakwe. (Gn 4:26; Hb 11:4) Loko ku khongota loku ka vito dzra Nkulukumba, swanga hi la vadondzri van’wana va hlayaka ha kone, ku li hi ndlela ya ku delela ni ku tizrisa vito dzra Yehovha ka vhanu kumbe swithombe, leswo a ku ta va xizruku hakunene.​—Vona ENOS.

20-26 KA JANERU

WUKOSI BYI NGA BIBELENI | GENESIS 6-8

“A Ku Yentxisa Xiswoswo”

Sentinela 02/2018 p. 4 § 4

Yetisela Lipfumelo Ni Ku Yingiseta Ka Nowa, Daniyele na Yobe

Swikazratu leswi Nowa a kumaniki na swone. Hi nkama wa Enoki kokwana wa Nowa, vhanu a va nga li na mhaka na Xikwembu Nkulukumba. A va vulavula ‘swifingeto hinkwaswu’ ha Yehovha. (Yuda 14, 15) Wubihi a byi ya byi yandzra. Xileswo nkameni wa Nowa ‘misava a mi tale hi wubihi’. Tintsrumi ta ku biha ti tindzrulute vhanu, ti titekela vasati kutani ti va ni vana va tihanyi swinene ni vavasati volavo. (Gn 6:2-4, 11, 12) Kambe Nowa a a hambanile swinene ni vhanu volavo. ‘Nowa a kuma wumbilu mahlweni ya Yehovha . . . wa ku hetiseka tintangeni takwe: Nowa afa a famba ni Xikwembu Nkulukumba.’​—Gn 6:8, 9.

Sentinela 01/04/2013 p. 14 § 1

A ‘Fambe Ni Xikwembu Nkulukumba’

Ntizro wu teke makume ya malembe, kumbexana 40 ku ya ka 50 wa malembe. A ku fanela ku tsremiwa minsinya, ku zrwaliwa mintsrandzra, ku vatliwa timhandzri kutani ti tlhanganisiwa. Ngalawa a yi fanela ku va ni 3 wa ma-andari, yi va ni makwartu yi tlhela yi va ni xipfalu a tlhelweni. Nakunene, a ku li ni majanela le henhla a lwangwini ledzri byekeliki matlhelweni akuva mati ma kota ku ntxhintxha.​—Genesis 6:14-16.

Sentinela 15/09/2011 p. 18 § 13

A Hi Tsrutsrumeni Hi Ku Tiyisela A Mphikisanwini

I yini leswi pfuniki malandzra lawa ya Yehovha ku tiyisela ni ku hlula mphikisanwini? Vona leswi Pawulo a swi tsraliki mayelanu na Nowa. (Dondzra Ba-Heberu 11:7.) ‘A ntita a misaveni, a mati lawa a ma ta suvisa nyama hinkwayu’ afa ku li txhumu lowu Nowa a a ‘nga si na wu vona’. (Gn 6:17) Nakunene, a a li ntxhumu lowu a wu ngi ngi sama wu humelela misaveni. Kambe Nowa a nga yalanga leswaku ndhambi yoleyo yi ta humelela. Ha yini? Hikusa a a dumba leswaku xin’wana ni xin’wana lexi Yehovha a xi hlayaka a ta xi yentxa. Nowa a nga hlayanga leswaku leswi a leletiwiki ku swi yentxa a swi kazrata swinene. Kambe a ‘ku yentxisa xiswoswo’. (Gn 6:22) Nowa a a fanela ku yaka ngalawa, a hlengeleta swihazri, a bekisela swihazri ni vhanu swakuda a ngalaweni, a dzrimuxa vhanu hi khombo ledzri a dzri ta va tela ni ku pfuna ndangu wakwe leswaku wu va ni lipfumelo ledzri tiyiki ka Yehovha. Ku yanakanyisisa hi mintizro leyo hinkwayu swi hi pfuna ku xiya leswaku a ku nga li ntizro wa ku nabyala, kambe Nowa ‘a ku yentxisa xiswoswo’. Kutani ku pfumela ni ku tiyisela ka Nowa swi yentxe leswaku yene ni ndangu wakwe va huluxiwa ni ku kuma matovoko.

Djulisisa Tindzralama Ta Moya

Sentinela 01/01/2004 p. 29 § 7

Nkatsrakanyu wa buku dzra Genesis​—I

7:2​—I yini leswi a swi yentxa xihazri xi voneka na xi nyamile kumbe xi basile? Nakunene, a swi hambanisiwa hi ku ya hi leswaku hi swini leswi nga tizrisiwaka ka magandzrelo, ku nga li leswaku hi swini leswi nga diwaka ni leswi nga diwikikiki. Vhanu a va nga di nyama ya swihazri na ku nga si na tlhasa ndhambhi. Mazritu lama liki ‘basiki’ ni ‘nyamiki’ ka swakuda ma humelela ntsena ka Nawu wa Moxe nakone a ma ha yanga mahlweni ma tizra loko nawu lowu wu helisiwile. (Amintiṛo 10:9-16; Ba-le-Efesa 2:15) Kumbexana Nowa a a swi tiva leswi a swi fanela ku tizrisiwa loko ku yentxeliwa Yehovha magandzrelo. Ntsrhaku ka loko a hume ngalaweni, ‘a ku yakela Yehovha alitare, a teka swihazrini hinkwaswu leswa ku basa, ni le tinyanyaneni hinkwatu leta ku basa, a hamba magandzrelo ya ku hisa alitareni’.​—Genesis 8:20.

Sentinela 01/01/2004 p. 30 § 1

Nkatsrakanyu wa buku dzra Genesis​—I

7:11—Xana mati lama hambiki ndhambhi a ma pfa kwini? Hi nkama kumbe ‘siku’ dzra wubidzri dzra ku tumbuluxa loko ku yentxiwa ‘mpfhuka’ wa mimoya leyi nga henhla ka misava, a ku ni mati ‘lama nga henhla ka mpfhuka’. (Genesis 1:6, 7) Mati lama nga ‘hansi’ hi lawa a na ma li kone a misaveni. Mati lama nga ‘henhla’ a a li mati lama nga mpfhukeni a henhla ka misava, nakone a ma hamba ‘a tinhlovo ta nsinga lowukulu’. Mati lawa ma wele misaveni hi siku dzra Nowa.

27 KA JANERU–2 KA FEVHERERU

WUKOSI BYI NGA BIBELENI | GENESIS 9-11

“A Misava Hinkwayu Afa Mi Na Lidzrimi Lin’we”

Perspicaz vol-1 p. 298 § 2

Babilona Lwenkulu

Matsrhamela Ya Babilona Wa Khale. A ku yakiwa ka doropa dzra Babilona, a timbaleni ta Xinari, ku ve hi nkama lowu va dzringisiki ku yaka doropa dzra Babele. (Gn 11:2-9) A xivangelo xa kuva ku yakiwa xihondzro ni doropa ledzriyani a ku nga li ku twalisiwa ka vito dzra Xikwembu Nkulukumba, kambe vayaki a va djula ku ‘tihambela vito’. A swihondzro leswi gunguliwiki ku nga li Babilona ntsena, kambe ni mimbangu yin’wana ya Mesopotâmia, swi tikomba na swi seketela leswaku xihondzro xa ku sungula a xi li xa wu wukhongoti. A xiboho lexi Yehovha Xikwembu a xi tekiki kuva a yimisa ku yakiwa ka tempele, a xi sola leswaku wugandzreli bya kone a byi pfela wukhongotini bya madzrimi. Nakone a vito dzra Xiheberu ledzri nyikiwiki doropa dzra Babele, dzri tlhamuxela ‘mpfilimpfilu’, mavito ya Xisumeriano (Ka-dingir-ra) ni xi-Acadiano (Bab-ilu) hinkwawu ma tlhamuxela “Nyangwa ya Xikwembu Nkulukumba”. Leswi swi yentxe leswaku vahanyi va doropa ledzro va ntxintxa tsrhamela dzra vito dzra dzrone akuva va tingawula tlhamuxelo lowu solekaka wa dzrone, nambitanu tsrhamela ledzrimpshwa dzra ha yimela doropa ni wukhongoti.

Perspicaz vol-2 p. 360 § 7

Lidzrimi

A wudzrunguli bya Genesis byi vulavula hi vhanu va kukazri ntsrhaku ka ndhambhi lava a va twanane ka kungu dzra ku lwa ni ku zandzra ka Xikwembu Nkulukumba, hi ku ya hi leswi Nowa ni vanakwe va byeliwiki swone. (Gn 9:1) Matsrhan’wini ya kuva va hangalaka va ‘tata misava’, a va tibohele ku hlengeleta vhanu, va beka kaya dzravu ka mbangu lowu tiviwaka swanga timbala ta Xinari, a Mesopotâmia. Swi nga ha yentxeka, mbangu lowu na wone a wu ta ndzruluka mbangu wa wukhongoti lowu nga ni xihondzro xa wukhongoti.​—Gn 11:2-4.

Perspicaz vol-2 p. 361 § 1

Lidzrimi

Xikwembu Nkulukumba wa Ntamu Hinkwawu a yentxe leswaku kungu dzravu dzri nga humeleli, a honetela ku twanana, hi ku hambanisa lidzrimi dzravu. Leswo swi yentxe leswaku ntizro wavu wa ku yaka wu nga yi mahlweni, nakone swi yentxe leswaku va hangalaka ni misava hinkwayu. Handle ka leswo, ku hambanisiwa ka tindzrimi a ku nga ti yisa mahlweni ntizro wini ni wini, wa ku pfukela Nkulukumba, nakone a ku ta sivela wuswikoti bya kuva vhanu va hamba makungu yavu lamamfani, ni ku sivela ku tlhasela wutivi lebyi djulekaka​—wutivi lebyi a byi nga pfi ka Xikwembu Nkulukumba, kambe va byi kume hi kola ka ku kambisisa kwavu. (Dzringanisa Ekl 7:29; Dt 32:5.) Nambi leswi ku hambanisiwa ka lidzrimi ku vangiki ku hambana vhanwini, swi ve swinene ka vhanu hikusa swi xwelise kungu ledzri a dzri ta va ni khombo. (Gn 11:5-9; dzringanisa Eza 8:9, 10.) Hi ku va mhunu a kambisisa swiyentxakalu a nkameni wezru, leswi pfaka ka wutivi bya mhunu lebyi a byi tizrisiki hi ndlela ya ku biha, a nga twisisa leswi Xikwembu Nkulukumba a swi voniki ka ha li mahlweni loko a a nga pfilunganyisanga kungu dzra muti wa Babele.

Perspicaz vol-3 p. 55 § 6

Matiko

Hi ku tsravukanisiwa hi hambana ka mavulavulela, lixaka dzrin’wana ni dzrin’wana dzri tibekele swihena swa dzrone, dzri va ni ntumbuluku, matsrhamela ni wukhongoti bya dzrone​—a mun’wana ni mun’wana ni mayentxela yakwe. (Lv 18:3) Hi ku titsravuxa na Xikwembu Nkulukumba, va tihambele swikwembu swinyingi swa madzrimi.​—Dt 12:30; 2Th 17:29, 33.

Djulisisa Tindzralama Ta Moya

Perspicaz vol-1 p. 383 § 1

Kham

Swi nga yentxeka Kanana a ve kone ka xiyentxakalu lexo kambe tatana wakwe Kham a nga mu kawukanga. Kumbexana Nowa, hi ku profeta, a ta va a swi xiyile ka leswaku ku byekamela ka ku biha ka Kham, loku n’waninkama a ku voneka ka n’wanakwe Kanana, a ku ta tlulela vatukulu va Kanana. A xizruku xi hetisekile loko va-Israyele va va-Semita va hlule vakanana. Lava va hulukiki (hi xikombiso, Vagibiyoni [Yš 9]) va ve swikazrawa swa va-Israyele. Malembe lama landzreliki, a xizruku xi tlhele xi hetiseka loko vana va Kanana, n’wana Kham, va fumiwe hi mimfumu ya va lixaka dzra Yefta a Medo-Pérsia, Grécia ni Roma.

Perspicaz vol-3 p. 91 § 4

Nimirodi

A ku sunguleni, mfumu wa Nimirodi a wu patsra doropa dzra Babele, Ereki, Akadi ni le Kalne, a tikweni hinkwadzru dzra Xinari. (Gn 10:10) Kutani, swi nga yentxeka ku ve nkutxetelo wakwe wa ku sungula ku yaka xihondzro xa Babele. Leswi swi yelana ni xintu xa Xiyuda. Josefo, n’wamatimu wa mu-Yuda, a tsrale leswi: “Hi kutsrongo-kutsrongo, [Nimirodi] a sungule ku fuma vhanu hi tihanyi, a tibyela leswaku ndlela ya ku va vhanu va hambana ni ku txhava Xikwembu Nkulukumba i kuva a va yentxa va tiseketela ha yene. A sungule ku hlaya leswaku a djula ku pfukela Nkulukumba loko o djula ku tisa ndhambhi a misaveni, hikusa a ta yaka xihondzro lexikulu swinene lexi a xi nga ti taleliwa hi mati nakone a ta tidzrihisela hi mhaka ya suvisiwo dzra vakokwana vakwe. A vhanu a va tiyimesele ku landzra nkongomiso wa [Nimirodi], va vona leswaku i wukazrawa ku landzrelela nkongomiso wa Nkulukumba; lakakuva va tibekisele ku yaka xihondzro . . . kutani xi yakiwa hi ku kahlula ku tlula leswi a swi yimeliwile.”​—Antiguidades Judaicas, I, 114, 115 (iv, 2, 3).