MFAMBU WA WUTOMI
Ni Titwe Na Ni Sizrelelekile Hi Kola Ka Ku Dumba Yehovha
LOKO vhanu va ni vutisa hi ta wutomi byanga, ni talisa ku hlaya leswaku: “Ni mala lowu Yehovha a wu yisaka kun’wana ni kun’wana lomu a ku djulaka”. Swanga hi leswi loko ni yendzra ni fambaka ni mala wanga kun’wana ni kun’wana lomu ni yaka kone, ni djula leswaku Yehovha ni hlengeletanu yake va yentxa leswi fanaka ha mine, va ni byela leswaku ni fanela ku ya kwini nakone siku muni. Ni yamukele swiyavelo leswi minkama yin’wana a swi ni khombo. Kambe ni dondzre leswaku ku dumba Yehovha hi xone xihlovo xa nsizrelelo wa ntiyiso.
NDLELA LEYI NI TIVIKI YEHOVHA NI KU MU DUMBA HA YONE
Ni belekiwe hi 1948 ka xidoropana lexitsrongo lexi kumekaka a nyingitimu wa Nigéria. Hi nkama lowo, Tiyu wanga Moustafa, makwavu wa Papayi lwentsrongo, na Wahabi, makwezru lwenkulu, va babatisiwile swanga Timboni ta Yehovha. Na ni ni 9 wa malembe papayi a file, leswi swi ni vavise ngopfu. Wahabi a ni byele leswaku a ni ta tlhela ni vona papayi a ku pfuxiweni ka vafi. Mazritu lawa ma ni txhavelele ngopfu ma va ma ni susumetela ku dondzra Bibele. Ni babatisiwe hi 1963. Vamakwezru van’wana vazrazru na vone va Babatisiwile.
Hi 1965, mine ni makwezru lwenkulu, Wilson, hi ye Lagos akuva hi ya tikholisa ni maphayona man’wana ya nkama hinkwawu a bandleni dzra Igbobi. A ku nyonxa ni ku hiseka kwavu swi ni kutxile lakakuva ni nghenele ntizro wa wuphayona hi Janeru wa 1968.
Makwezru Albert Olugbebi lweyi a a tizra Betele, a hambe a ntlhanganu wa ku hlawuleka na hine vampshwa akuva a khanela hi xivileleko xa maphayona ya ku hlawuleka a N’walungu wa Nigéria. Na ha dzrimuka ku hiseka loku makwezru Albert a a li na kone loko a vulavula hi mhaka leyi, a te: “N’wine ma ha li vampshwa, nakone mi nga tizrisa nkama ni ntamu wenu akuva mi tizrela Yehovha. Ku ni xivileleko lexikulu xa vatizri a nsin’wini!” Leswi a ni djula ku yetisela xikombiso xa muprofeta Ezaya xa ku ya kun’wana ni kun’wana lomu a a zrumiwa kone, ni tsrale petisawu.—Eza. 6:8.
Hi Mayu wa 1968, ni yaveliwe ku ya tizra swanga phayona dzra ku hlawuleka a doropeni dzra Kano, a n’walungu wa Nigéria. Leswo ku ve hi nkama wa yimpi ya Biafran leyi tekiki kolomu ka malembe mazrazru, ku sukela hi 1967 ku ya ka 1970. Yimpi leyi yi yentxe leswaku vhanu vanyingi a Nigéria va xaniseka va tlhela va fa, nakone yi be yi famba ku ya tlhasa a wuxeni bya Nigéria. Makwezru wa kukazri, lweyi a a ni nkongometo lowunene, a zame ku ni tsratsriya kuva ni nga yi hikusa a a nga djuli kuva ni vavisiwa. Kambe ni mu byele leswi: “Khanimambu makwezru ku zron’weka kwaku, kambe loko Yehovha a ni nyike xiyavelo lexi, a ni ganaganeki leswaku a ta va na mine.”
NI DUMBE YEHOVHA NA NI LE KA MBANGU LOWU A WU HONETELIWE NGOPFU HI YIMPI
A swi vavisa ngopfu ku vona leswi xiyimo a xi li xiswone ntsrhaku ka yimpi a Kano. Doropa ledzri ledzrikulu dzri hohlotiwe ngopfu hi yimpi. Loko hi li nsin’wini minkama yin’wana a hi kumetela mintsrumbu ya lava dlayeteliwiki ka mpfilumpfilu leyo. Nambileswi a ku ni mabandla manyingi a Kano, ntalu wa vamakwezru a va tsrutsrumile. A ke sala kolomu ka 15 wa vazrezri nakone a va txhava va tlhela va hela ntamu. Vamakwezru lava va nyonxe ngopfu loko mine kun’we ni maphayona mambeni ya ku hlawuleka ya ntlhanu hi tlhasa, va nyonxe ngopfu hi xipfuno lexi hi va nyikiki xone. Hi va pfune ku pfuxeta xiyimiso xavu xa moya, ku nyikela mawora ni ku kombela mabuku a Betele.
Mine ni maphayona lawa mambeni hi sungule ku dondzra lidzrimi dzra Xihausa. Loko va yingela dzrungula dzra Mfumu hi lidzrimi dzra Xihausa a va hi yingiseta. Swizro swa wukhongoti lebyi a byi khome muganga wolowo a swi nga nyonxi hi ntizro wezru wa ku zrezra, xileswo a swi djula kuva hi tivonela. Siku dzrin’wana, mine ni makwezru lweyi a hi li xikan’we hi hlongolisiwe hi wanuna wa kukazri lweyi a a ni mukwa. Lexi nyonxisaka, hi tsrutsrume ngopfu hi mu siya nakone a nga hi kumanga! Nambileswi a hi le nghozini, Yehovha a hi sizrelelile nakone nhlayu ya vazrezri yi sungule ku kula. (Amaps. 4:8) Namunhla, ku ni ku tlula 500 wa va zrezri lava tizraka ka 11 wa mabandla a Kano.
KU LWISANA NI NKANETO A NÍGER
Na ni tizra swanga phayona dzra ku hlawuleka a Niamey, Níger
Ntsrhaku ka tihwetinyana na ni tizra a Kano, hi Agoxto 1968, mine kun’we ni maphayona ma’wana mabidzri ya ku hlawuleka hi zrumeliwe ku ya tizra a Niamey, ku nga doropankulu dzra Níger. Hi ku kahlula hi gungule leswaku a Níger, ku nga mpeladambu wa África, i yin’we ya mimbangu ya ku hisa ngopfu a misaveni. Handle ka kuva hi tiyiselela mumu ntsena a hi fanela ku tlhela hi dondzrela lidzrimi dzravu dzra Xifransa. Nambileswi a hi lavisana ni swikazratu, hi beke ku dumba kwezru ka Yehovha hi va hi sungula ku zrezra doropeni dzroledzro kun’we ni vazrezri lava a va tsrhama kohala. Hi nkamanyana wutsrongo, hinkwavu lava a va kota ku dondzra,, a Niamey, kutani a va yamukele buku dzra ku dondzra hi dzrone Bibele ledzri liki The Truth That Leads to Eternal Life. (Ntiyiso Lowu Yisaka A Wuton’wini Lebyi Nga Helikiki). Vhanu a va yentxa hi ku hi djuletela akuva hi va nyika buku ledzri!
Ku nge ku ngani hi twisise leswaku a mfumu a wu nga tizrandzri Timboni ta Yehovha. Hi Julhu wa 1969, hi tlhanganile akuva hi hamba a nhlengeletanu ya ku sungula a tikweni, leyi a yo va ni kolomu ka 20 wa vayingiseti. A hi swi hlunyele ngopfu ku vona babatiso dzra vazrezri vabidzri, kambe hi siku dzra ku sungula dzra nhlengeletanu leyo, ku tlhase mapholisa ma ta ta yimisa ntlhanganu, va teke maphayona ya ku hlawuleka ni mulaviseli wa muganga va famba na vone. Ntsrhaku ka loko va hi thethisile, va te a hi fanela ku tlhela hi ya mapholiseni hi siku ledzri landzrelaka. Hi ku vona leswaku a hi le nghozini, hi hambe malulamiselo ya ku beka wukaneli bya babatiso a kaya ka makwezru wa kukazri ni ku babatisa vazrezri lava a nambyeni hi xihundla.
Ntsrhaku ka mavhiki ma nge mangani mine ni maphayona lawa man’wana ya ntlhanu hi hlongoliwile a tikweni hi mfumu. Va hi nyike 48 wa mawora kuva hi suka tikweni, nakone a hi fanela ku tiyentxela leswo hi mali yezru. Hi yingisetile hi va hi suka hi ya a Betele dzra Nigéria lani hi yamukeliki swiyavelo leswimpshwa.
Ni zrumeliwe ku ya tizra ka xidoropana xa Orisunbare a Nigéria. Lani ni tikholisiki hi nsimu kun’we ni ntlawa lowutsrongo wa vazrezri lava tsrhamaka kohala. Kambe ntsrhaku ka 6 wa tihweti, a Betele dzri ni zrambe kuva ni tlhela ni ya Níger, mine wuswanga. A ku sunguleni swi ni txhavisile, kambe ku va ni tlhela ni ya kumana ni vamakwezru va le Níger swi ni nyonxisile!
Ni tlhele ni ya Niamey. Na na ha ku tlhasa, n’wamabindzru wa kukazri a tekele ku swi xiya leswaku a ni li Mboni ya Yehovha, kutani a sungule ku ni hamba swivutiso mayelanu ni Bibele. Hi dondzre xikan’we Bibele, kutani ntsrhaku ka nkamanyana a tsrhike ku dzraha ni kunwa ngopfu byala a va a babatisiwa. Ni zrambiwe ku ya zrezra ka miganga ya ku hambanahambana a Níger ni ku vona ndlela leyi hi ku famaba ka malemba vhanu a va yamukela ntiyiso ha yone. A nkama ni tlhasiki ha wone a ko va ni 31 wa Timboni a tikweni, kambe loko ni suka kutani a ku ni 69 wa tone.
“A HI NGA TIVI SWINYINGI MAYELANU NI NTIZRU WA KU ZREZRA A GUINÉ”
Hi Dezembru wa 1977 ni tlhelele Nigéria akuva ni ya wupfisiwa. A ku heleni ka mavhiki mazrazru, Malcolm Vigo, mutlhanganisi wa Xihubyana xa Zrwavi, a ni nyike papela ledzri taka hi zrwavini dzra le Serra Leoa akuva ni dzri dondzra. Vamakwezru va le Guiné a va djula makwezru lweyi a kalaka a nga txhatanga, a hanyiki ha hombe, na a li phayona a tlhela a vulavula Xinghiza ni Xifransa akuva a va mulaviseli wa muganga a Guiné. Makwezru Vigo a ni byele leswaku a ni wupfiseliwa ku hetisisa xiyavelo lexo. A tlhele a ni byela leswaku a xiyavelo lexo a xi nga nabyali. A ni tsratsriye a ku: “Yanakanyisisa ha hombe na u nga si na pfumela xiyavelo lexi.” Hi ku kahlula ni hlamule leswi: “Leswi ku nga Yehovha a ni zrumaka ni ta famba.”
Ni khwele vhiyawu ni ya Serra Leoa akuva ni ya kumana ni vamakwezru va xikritori xa Betele. Mun’we wa xizro xa xihubyana xa zrwavi a ni byele leswi: “A hi tivi swinyingi mayelanu ni ntizro wa nsimu ya le Guiné.” A zrwavi dzra Serra Leoa a dzri yaveliwe ku lavisela ntizro wa ku zrezra wa le Guiné kambe a dzri nga swi koti ku vulavulisana ni vamakwezru va kohala hi mhaka ya mpfilumpfilu ya politika. Makhambi manyingi a zrwavi dzri dzringise ku zrumela vamakwezru va kukazri akuva va pfuxela vamakwezru a Guiné kambe va hlulekile. Kutani ni kombeliwe kuva ni yendzra ni ya ka doropa dzra Guiné Conacri akuva ni ya kombela mpfumelelo ka wuhosi leswaku ni kota ku tsrhama ka tiko ledzriyani.
“Leswi ku nga Yehovha a ni zrumaka ni ta famba”
Loko ni tlhase Conacri ni ye ka embaxada ya Nigéria akuva ni ya bula ni embaxador. Ni mu byele hi ku navela kwanga ka ku va ni zrezra a Guiné. A ni kombele leswaku ni nga tsrhami a Guiné hikusa a ni le nghozini ya ku petiwa djele kumbe ku vavisiwa. A ni byele leswi: “Tlhela u ya Nigéria u ya zrezra kone.” Ni mu hlamule leswi: “Ni tiyimisele ku tsrhama kola Guiné ni zrezra kone.” Kutani a tsrale papela a kombela leswaku ministro de interior wa Guiné a ni pfuna, yene a ni yamukele ha hombe.
Ntsrhaku ka leswo, ni tlhelele Betele dzra Serra Leoa akuva ni ya tivisa vamakwezru hi xiboho lexi ministro a xi tekiki. Vamakwezru va nyonxe ngopfu hi ku twa leswaku Yehovha a a tovokise liyendzro dzranga. A ni pfumeleliwe ku tsrhama Guiné!
Na ni tizra swanga mulaviseli wa muganga a Serra Leoa
Ku sukela hi 1978 ku ya ka 1989, ni tizre swanga mulaviseli wa muganga a Guiné ni Serra Leoa, ni ku va mulaviseli wa muganga wa ku pfaleta a Libéria. A ku sunguleni, ni vabyilenyana. Minkama yin’wana a ni sunguliwa hi ku vabya na hi li ntlhaveni, kambe vamakwezru a va yentxa hinkwaswu leswi va nga swi kotaka kuva va ni heleketa a xipiritana.
Khambi dzrimbeni ni vabyi ngopfu hi malaria, nakone a ni ni tinyokana. Loko ni sisimukile ni kume leswaku vamakwezru a va patsre ni ku bulisana hi leswaku a va ta ni lahla kwini! Nambileswi ni kumaniki ni swikazratu leswo swa lihanyu, a ni ngi ngi sama ni pimisa hi ku tsrhika xiyavelo xanga. Nakone a ni tiyiseka leswaku a nsizrelelo wa hi lani ku nga helikiki a wu le ka Xikwembu Nkulukumba lweyi a nga ni wuswikoti bya ku pfuxa vafi.
KU DUMBA YEHOVHA SWANGA VATEKANI
Hi siku dzra mutxhatu wezru hi 1988
Hi 1988, ni tive Dorcas, makwezru lweyi a nga phayona ledzri zrandzraka Yehovha. Hi txhatile, hi va hi sungula ku tizra xikan’we swa nga valaviseli va miganga. Dorcas a a tizra hi nkhinkhi ka xiyavelo xezru nakone a a tiyimisele ku yentxa xin’wana ni xin’wana akuva a nyonxisa Yehovha. A hi famba mpfhuka wa kolomu ka 25 wa makilometru ku suka ka bandla dzrin’wana ku ya ka dzrin’wana na hi zrwale mimala yezru. Ka mabandla ya le kule a hi famba hi xin’wana ni xin’wana lexi nga kone xa ku famba ha xone, na hi famba ka switaratu leswi taliki hi ntsrokolo ni swikhele.
Dorcas a ni xixixi ngopfu. Hi xikombiso, minkama yin’wana a hi fanela ku tlulela swinambyana leswi taliki hi tingwenya. Ka dzrin’we dzra liyendzru ledzri hi viki na dzrone dzra ntlhanu wa masiku, a buluhwa dzra mapulangu ledzri a ku tsremakanyiwa ha dzrone ka nambu lowo a dzri hohlokile, kutani swi djule leswaku hi famba hi swibotana. A nkama lowu Dorcas a a djula ku kwhela ka xibotana a zretemukile awa a pela ka mati ya ku yenta, ha wubidzri byezru a hi nga switivi ku hlambeta, nakone ka nambu wolowo a ku ni tingwenya. Kambe lexi nyonxisaka, madjaha ya kukazri ma pele matini ma ya huluxa Dorcas. Ha wubidzri kwezru a hi pfa hi lozra hi xiyimu lexiyani, kambe hi tame hi tizra ka xiyavelo xezru swanga valaviseli va miganga.
Vanavezru Jahgift na Eric, i swihiwa leswi pfaka ka Yehovha
Hi hlamale ngopfu loko hi 1992 hi gungula leswaku Dorcas a a ni nyimba. A hi tivutisa leswaku, xana lebyi i wugamu bya ntizro wezru wa nkama hinkwawu? A hi tibyela leswaku “Yehovha a hi nyike xihiwa!” Kutani hi bohe ku txhula n’wanezru wa xisati hi ku i Jahgift leswi liki xihiwa xa Yah. Loko Jahgift a ni mune wa malembe hi ve ni n’wana mun’wana wa djaha, Eric. Vanezru ha vabidzri va ve swihiwa leswi pfaka ka Yehovha. Jahgift a tizre swa nkamanyana ka xikritori xa wundzruluteli a Conacri, nakone Eric a tizra swanga nandzra wa wutizreli.
Nambileswi swi sindzrisiki kuva Dorcas a yima ku va phayona dzra ku hlawuleka,a tame a tizra swanga phayona dzra nkama hinkwawu na a hlayisa vanezru vabidzri. Hi ku pfuniwa hi Yehovha ni tame ni ya mahlweni ni ntizro wanga wa nkama hinkwawu. Ntsrhaku ka loko vanezru va kulile Dorcas a tlhele a tizra swanga phayona dzra ku hlawuleka. Swoswi ha wubidzri byezru hi tizra swanga vazrumiwa a Conacri.
YEHOVHA A WA HI SIZRELELA
Ni fambe hinkwaku lomu Yehovha a ni yisiki kone. Mine ni nkatanga hi vone matovoko ni nsizrelelo wa Yehovha. Ku dumba Yehovha swi hi sizrelele ngopfu nakone hi huluki makhombo manyingi lawa ma weliki lava nga dumba mintxhumu ya misava leyi. Ka mfambu wezru mine na Dorcas hi donzre leswaku, xihlovo xa nsizrelelo wa ntiyiso i “Xikwembu Nkulukumba wa ku huluxa kwezru” Yehovha. (1 Makr. 16:35) Ni ni ku dumba ka leswaku wutomi bya lava dumbaka Yehovha byi ta “tsrimbiwa phandzreni dzra vahanyi ku Yehovha.”—1 Sam. 25:29.