Xana Ni Fanela Ku Yima Ku Fambisa Movha?

U BUYA na u fambisa movha hi malembe. Swa nyonxisa ku tifambisela movha ha wuswaku u tiyela kun’wana ni kun’wana lomu u ku djulaka. Kambe maxaka ni vanghanu vaku va kazrateka, ku navela kwavu i ka kuva u yanakanyisisa hi xiboho xa leswaku swa fanela kuva u ya mahlweni u fambisa movha kumbe im-him. A u swi twisisi leswaku ha yini vone va kazrateka.

Xana u lavisana ni xiyimu lexi fanaka? Loko swi li hi ndlela leyo, i yini lexi nga ku pfunaka ku tikambela leswaku swa fanela ku tama u fambisa movha?

A matikweni man’wana, loko u djula ku pfuxeta a papela ledzri ku pfumelelaka ku tama u fambisa movha kambe na u kule hi ntanga, u fanela ku kambeliwa hi dotori. A vakriste lava hanyaka a matikweni lawa ku tizraka nawu lowo va wu yingiseta. (Rom. 13:1) Swi nge na mhaka ni lomu u tsrhamaka kone, ku ni tindlela leti nga ku pfunaka ku tiva leswaku wa ha ni wuswikoti bya ku tama u fambisa movha kumbe im-him.

KAMBISISA NDLELA LEYI U FAMBISAKA HA YONE

Hi lani swi kombisiwiki ha kone ka Nhlengeletanu Ya Vhanu Lava Kuliki Hi Ntanga a Estados Unidos, u nga sungula ku tihamba swivutiso leswi landzrelaka:

Xana swa ni kazratela ku dondzra masinali lawa ma yelanaka ni ku fambisa movha kumbe ku ma vona loko a li wusiku?
Xana na ha li na byone wuswikoti bya ku ndzruluta nhloko ni lavisa swipelhu, mimbangu kumbe mintxhumu leyi ni kalaka ni nga swi koti ku yi vona hi ku tizrisa swipelhu?
Xana ni nga swi kota kuva hi xikombiso ni susa nenge ka aseleradori ni wu yisa ka travhawu hi ku kahlula?
Ni fambisa hi ku nana lakakuva ni hamba engarrafamento?
Xana swoswinyana ni ke ni djula ku humeleliwa hi timhangu kumbe ku va movha wanga wu khwayakhwayiwa hi mimuru kumbe minsinya?
Xana ni ke ni yimisiwa hi pholisa hi mhaka ya ndlela leyi ni fambisaka movha ha yone?
Xana ni same ni khutsriyela na ni fambisa movha?
Xana ni nwa mimizri ya kukazri leyi nga khumbaka ndlela leyi ni fambisaka ha yone movha?
Xana a maxaka ni vanghanu va kazrateka hi ndlela leyi ni fambisaka ha yone movha?

Loko nhlamulo yaku a li ina ka xivutiso xin’we kumbe swibidzri leswi hi swi kambisisiki, swi nga va swinene ku hamba ku txintxa ka kukazri. Hi xikombiso, u nga tibekela nkama lowu u fanelaka ku fambisa movha ha wone ngopfungopfu a wusikwini. Minkama hinkwayu kambisisa ndlela leyi u fambisaka movha ha yone. U nga ha kombela xizro xa ndangu kumbe munghanu akuva va ku byela ndlela leyi u fambisaka movha ha yone. U nga ha tlhela u kambisisa tindlela ta ku fambisa movha na u sizrelelekile. Nambitanu, loko nhlamulo yaku ku ve ina ka swivutiso swinyingi leswi hi swi kambisisiki, swi nga va swinene kuva u yima ku fambisa movha.a

KONGOMISIWA HI MINSINYA YA MILAWU YA BIBELE

Swi nga yentxeka hi nga swi xiyi leswaku a wuswikoti byezru bya ku fambisa movha a bya ha fani ni khale. Nakone a mhaka ya leswaku hi fanela ku yima ku fambisa movha yi nga ha kazrata. Kutani, xana Bibele dzri nga ku pfunisa kuyini kuva u pimisa ha hombe ni kuva u teka xiboho xa wutlhazri? Kambisisa tindlela tibidzri.

Titsrongohati. (Amapr. 11:2) A nkama lowu hi yaka hi kula hi ntanga, ndlela leyi hi yingelaka ha yone, hi vonaka ha yone, minsiha yezru ni ndlela leyi swizro swi tizraka ha yone swi ya swi kazrala. Hi xikombiso, ntalu wa vhanu va yima ku hamba mintlangu ya ku tiyisa mizri hi ku vona leswaku va nga tivavisa hi ku nabyala hi kola ka leswi va kuliki hi ntanga. Swi hi lani ku fanaka a mhakeni ya ku fambisa movha. Mhunu lweyi a titsrongohataka a teka xiboho xa ku tsrhika ku fambisa movha loko a vona leswaku ku yentxa leswo swi nga mu nghenisa khombyeni. (Amapr. 22:3) Nakone mhunu lweyi a titsrongohataka, a tlhela a kahlula ku yingela loko van’wana va kazrateka hi ku vona leswaku a swa ha faneli ku tama a fambisa movha.—Dzringanisa ni 2 Samuel 21:15-17.

Tingawula ku va ni nandzru wa ngati. (Det. 22:8) A movha i tlhazri ledzri nga ni nghozi loko wu fambisiwa hi ndlela leyi nga liki yone. Loko mhunu a nga fambisi hi ndlela leyinene, a nga tivavisa kumbe ku dlaya van’wana. Loko a li leswaku hi yene a nga vanga nghozi leyo, a nga ha va ni nandzru wa ngati.

U nga yanakanyi leswaku van’wana va nge he ti ku hlonipha loko a li leswaku u teke xiboho xa ku yima ku fambisa movha. Yehovha awa ku zrandzra hi kola ka matsrhamela yaku lamanene lawa ma patsraka ku tiva leswaku a u koti ku yentxa hinkwaswu, wa titsrongohata nakone wa zron’weka hi wuhlayiseki bya van’wana. Yene a dumbisa leswaku a ta ku hlayisa a tlhela a ku tiyisa. (Eza. 46:4) A nge ti txhuka a hi tsrhika. Xileswo, mu kombeli leswaku a ku pfuna kuva u tizrisa wutlhazri ni minsinya ya milawu ya le Bibeleni loko u djula ku teka xiboho xa ku tsrhika ku fambisa movha.

Xana Van’wana Va Nga Pfunisa Hi Ndlela Yini?

Hi ntolovelo swizro swa ndangu hi swone swi fanelaka ku bula ni maxaka lama kuliki hi ntanga mayelanu ni ndlela leyi va nga fambisaka movha ha yone. Swi nga yentxeka u li munghanu wa mufambisi wa movha lweyi a kuliki hi ntanga nakone u ke u twa vhanu na va hlaya leswaku va kazrateka hi ndlela leyi a fambisaka ha yone. Swi tekeli nhlokweni hinkwaswu leswi va ku byeliki swone. Kumbexana u nga mu kombela akuva mi famba xikan’we hi movha, loko swi vileleka bula na yene mayelanu ni ndlela leyi a fambisaka ha yone. Dzringisa ku yanakanya hi ndlela leyi u nga titwaka ha yone loko a u li ka xiyimu xake. Kombisa wunghanu kambe u nga djikadjiki. U nga lavisi ntanga hikusa u djula ku mu pfuna mayelanu ni wuswikoti byake bya ku fambisa movha. Hlawula mazritu ya ku fana ni lawa: “Na kazrateka hi ndlela leyi u fambisaka ha yone movha”, a matsrhan’wini ya ku va u ku: “Awa ha swi koti ku fambisa movha.” Mu dzrimuxi leswi Bibele dzri hlayaka swone mayelanu ni ku va hi nga koti ku yentxa hinkwaswu ni ku va ni nandzru wa ngati. Nakone mu tiyisekisi leswaku wa swi tiva leswaku awa swi hlonipha ni ku swi yingiseta leswi Bibele dzri hlayaka swone.

Hinkwezru hi fanela ku dzringisa ku yanakanya hi ndlela leyi mhunu lweyi a djulaka ku tsrhika ku fambisa movha a titwaka ha yone. A nga titwa na a nge he na ntsrhunxeko wa ku tiyentxela leswi a swi djulaka. U nga mu pfuna hi ndlela yini? Mu kombi timpswalu ni wunene. (Amapr. 17:17) U nga yimeli kuva a ku kombela boleya hikusa a nga ha yanakanya leswaku a ta ku bindzrisela. Kumbexana u nga ha mu pfuna akuva a hetisisa mintxhumu ya lisima leyi a a ta tiyentxela ha wuswake, ya ku fana ni ya ku ya ku zrezreni, mintlhanganwini, bazara ni ku ya ka dokodela. Mu yentxi a swi tiva leswaku wa nyonxa hi kuva u mu pfuna ku yentxa mintizro leyo ni ku hungata na yene.—Rom. 1:11, 12.

a Akuva u kuma dzrungula ledzri yengetelekiki, vona nhlokomhaka leyi liki: “Acidente de Automóvel ‘Só acontece com os outros’?” ka Despertai! 22/08/2002.