ICEGERANYO C'IBITABU CO KURI INTERNET ca Watchtower
Watchtower
ICEGERANYO C'IBITABU CO KURI INTERNET
Ikirundi
  • BIBILIYA
  • IVYASOHOWE
  • AMAKORANIRO
  • nwt Matayo 1:1-28:20
  • Matayo

Nta videwo ihari.

Uradutunga, ividewo yanse kuvuga.

  • Matayo
  • Bibiliya y’isi nshasha (nwt)
Bibiliya y’isi nshasha (nwt)
Matayo

INKURU NZIZA YA MATAYO

1 Igitabu cigana kahise* ka Yezu Kristu* mwene Dawidi+, mwene Aburahamu+:

 2 Aburahamu yavyaye Izahaki+,

Izahaki avyara Yakobo+,

Yakobo na we avyara Yuda+ na benewabo.

 3 Yuda yavyaye Peresi na Zera+ kuri Tamari,

Peresi avyara Hesironi+,

Hesironi na we avyara Ramu+.

 4 Ramu yavyaye Aminadabu,

Aminadabu avyara Nahashoni+,

Nahashoni na we avyara Salumoni.

 5 Salumoni yavyaye Bowazi kuri Rahabu+,

Bowazi avyara Obedi kuri Rusi+,

Obedi na we avyara Yese+.

 6 Yese yavyaye umwami Dawidi+,

Dawidi na we avyara Salomo+ kuri muka Uriya.

 7 Salomo yavyaye Rehobowamu+,

Rehobowamu avyara Abiya,

Abiya na we avyara Asa+.

 8 Asa yavyaye Yehoshafati+,

Yehoshafati avyara Yehoramu+,

Yehoramu na we avyara Uziya.

 9 Uziya yavyaye Yotamu+,

Yotamu avyara Ahazi+,

Ahazi na we avyara Hezekiya+.

10 Hezekiya yavyaye Manase+,

Manase avyara Amoni+,

Amoni na we avyara Yosiya+.

11 Yosiya+ yavyaye Yekoniya+ na benewabo igihe Abayuda bajanwa kugirwa imbohe i Babiloni+.

12 Bamaze kujanwa kugirwa imbohe i Babiloni, Yekoniya yavyaye Shalutiyeli,

Shalutiyeli na we avyara Zerubabeli+.

13 Zerubabeli yavyaye Abihudi,

Abihudi avyara Eliyakimu,

Eliyakimu na we avyara Azori.

14 Azori yavyaye Sadoki,

Sadoki avyara Akimu,

Akimu na we avyara Elihudi.

15 Elihudi yavyaye Eleyazari,

Eleyazari avyara Matani,

Matani na we avyara Yakobo.

16 Yakobo yavyaye Yozefu umugabo wa Mariya nyina wa Yezu+, uwitwa Kristu+.

17 Imvyaro* zose rero zahaciye kuva kuri Aburahamu gushika kuri Dawidi zari 14. Kuva kuri Dawidi gushika igihe Abayuda bajanwa kugirwa imbohe i Babiloni haciye imvyaro 14, hanyuma kuva Abayuda bajanywe kugirwa imbohe i Babiloni gushika kuri Kristu haca imvyaro 14.

18 Uku rero ni ko ivuka rya Yezu Kristu ryagenze: Igihe nyina wiwe Mariya yari akowe na Yozefu, basanze yibungenze biciye ku mpwemu nyeranda*+, imbere y’uko babana. 19 Ariko kubera yuko umugabo wiwe Yozefu yari umugororotsi, kandi akaba atashaka kumumaramaza*, yaciye yiyumvira kumuheba* mu mpisho+. 20 Mugabo amaze kuvyiyumvira, umumarayika wa Yehova* yaciye amubonekera mu ndoto, amubwira ati: «Yozefu mwene Dawidi, ntutinye gutwara muhira iwawe Mariya umugore wawe, kuko yasamye inda biciye ku mpwemu nyeranda+. 21 Azovyara umwana w’umuhungu kandi uzomwite Yezu*+, kuko azokiza abantu biwe ibicumuro vyabo+.» 22 Ivyo vyose vyabaye kugira haranguke ivyo Yehova* yari yaravuze biciye ku muhanuzi wiwe ati: 23 «Umve, umwigeme w’isugi azosama inda maze avyare umuhungu, kandi bazomwita Emanweli+», bikaba bisobanura ngo: «Imana iri kumwe natwe+.»

24 Yozefu aca arikangura maze akora ivyo umumarayika wa Yehova* yari yamutegetse, atwara umugore wiwe muhira. 25 Ariko ntibigeze barangura amabanga y’abubatse gushika Mariya avyaye umuhungu+. Yozefu araheza amwita Yezu+.

2 Yezu amaze kuvukira i Betelehemu+ muri Yudaya mu gihe c’umwami Herodi*+, hari abantu baragurisha inyenyeri* baje i Yeruzalemu bavuye mu buseruko, 2 maze bavuga bati: «Uwo mwami w’Abayuda yavutse ari hehe+? Twabonye inyenyeri yiwe igihe twari mu buseruko, none tuje kumwunamira.» 3 Umwami Herodi n’ababa i Yeruzalemu bose bavyumvise baca bahagarika umutima. 4 Aca akoranya abakuru b’abaherezi bose n’abanditsi b’iryo hanga, ababaza aho Kristu* yovukiye. 5 Bamwishura bati: «I Betelehemu+ muri Yudaya, kuko ivyo ari vyo umuhanuzi yanditse ati: 6 “Nayo wewe ga Betelehemu yo mu Buyuda, nturi igisagara ata co kivuze kuruta ibindi kuri ba buramatari bo mu Buyuda, kuko muri wewe hazova uwuganza, akaragira abantu banje b’Abisirayeli+.”»

7 Herodi aca atumako mu mpisho ba bantu baragurisha inyenyeri, ababaza neza igihe ya nyenyeri yabonekeye. 8 Araheza abarungika i Betelehemu, maze ababwira ati: «Genda murondere neza aho uwo mwana ari. Nimwamutora, muce mugaruka mumbwire kugira nanje ngende kumwunamira.» 9 Aho bumviye ivyo umwami ababwiye, baca bafata inzira baragenda. Ya nyenyeri bari babonye igihe bari mu buseruko+ ica ibagendera imbere, gushika ihagaze hejuru y’aho uwo mwana ari. 10 Babonye iyo nyenyeri, baranezerwa cane. 11 Binjiye mu nzu, babona wa mwana mutoyi ari kumwe na nyina wiwe Mariya, baca barapfukama baramwunamira. Baraheza batekurura ubutunzi bwabo, maze bamushikanira ingabire: inzahabu, imibavu* n’imira*. 12 Ariko kubera yuko Imana yari yababuriye mu ndoto+ ngo ntibasubire kwa Herodi, baca basubira mu gihugu iwabo baciye mu yindi nzira.

13 Bamaze kugenda, umumarayika wa Yehova* abonekera Yozefu mu ndoto+, amubwira ati: «Tora uwo mwana na nyina wiwe maze uhungire mu Misiri, ugumeyo gushika ngize ico ndakubwira, kuko Herodi agira arondere uwo mwana kugira amwice.» 14 Yozefu aca arahaguruka, atora uwo mwana na nyina wiwe maze ahungira mu Misiri mw’ijoro. 15 Aguma mu Misiri gushika Herodi apfuye. Ivyo vyatumye haranguka ivyo Yehova* yavuze biciye ku muhanuzi wiwe ati: «Nahamagaye umwana wanje ngo ave mu Misiri+.»

16 Herodi abonye ko ba bantu baragurisha inyenyeri bari bamuhenze, arashavura cane. Aca atanga itegeko ry’uko bica abana bose b’abahungu b’i Betelehemu no mu micungararo yaho, kuva ku bafise imyaka ibiri kumanuka. Ivyo yabigize yisunze igihe ba bantu baragurisha inyenyeri bari bamubwiye+. 17 Haciye haranguka ivyo umuhanuzi Yeremiya yavuze ati: 18 «I Rama harumvikanye ijwi, amarira n’amaborogo menshi. Yari Rasheli+ ariko aririra abana biwe, kandi yaranse guhozwa kuko batakiriho+.»

19 Herodi amaze gupfa, umumarayika wa Yehova* aca abonekera Yozefu mu ndoto+ ari mu Misiri, 20 amubwira ati: «Haguruka, utore uwo mwana na nyina wiwe maze usubire muri Isirayeli, kuko abariko barondera ubuzima bw’uwo mwana bapfuye.» 21 Aca arahaguruka, atora uwo mwana na nyina wiwe maze asubira muri Isirayeli. 22 Ariko yumvise ko Arukelayo ari we yatwara i Yudaya mu kibanza ca se wiwe Herodi, aca aratinya kujayo. Vyongeye, kubera ko Imana yari yamuburiye mu ndoto+, aca aja mu karere ka Galilaya+. 23 Araheza aba mu gisagara citwa Nazareti+, kugira haranguke ivyo abahanuzi bari baravuze ngo: «Azokwitwa Umunyanazareti*+.»

3 Muri iyo misi, Yohani+ Umubatizi aza kwamamaza+ mu bugaragwa bw’i Yudaya, 2 avuga ati: «Nimwigaye kuko Ubwami bwo mw’ijuru buri hafi+.» 3 Uwo Yohani ni we umuhanuzi Yesaya+ yavuze igihe yagira ati: «Hari ijwi ry’umuntu mu bugaragwa asemerera ati: “Nimutegure inzira ya Yehova*! Nimugorore ibarabara ryiwe+.”» 4 Yohani yambara ubwoya bw’ingamiya, agakenyera umukaba w’urushato mu kiyunguyungu+. Yarya inzige n’ubuki bwo mw’ishamba+. 5 Abantu b’i Yeruzalemu, i Yudaya hose no mu karere kose ko mu micungararo ya Yorodani baguma baza kuri we+, 6 na we akababatiza* mu ruzi Yorodani+ kandi bakatura icese ibicumuro vyabo.

7 Abonye ingene Abafarizayo n’Abasadukayo+ benshi baza ngo ababatize, ababwira ati: «Mwa ruvyaro rw’imamba mwe+, ni nde yababuriye ngo muhunge uburake buriko buraza+? 8 Nimwame rero ivyamwa bikwiranye n’ukwigaya. 9 Ntimwibwire ngo: “Data ni Aburahamu+.” Ndababwiye ko Imana ishobora gukura abana ba Aburahamu muri aya mabuye. 10 Ishoka iramaze gushirwa ku muzi w’ibiti. Igiti cose rero kitama ivyamwa vyiza kizokwicirwa maze gitererwe mu muriro+. 11 Jewe ndababatiza mu mazi kuko mwigaya+. Mugabo uwuriko araza inyuma yanje arakomeye kundusha, kandi simbereye no kumwambura ibirato*+. Uwo azobabatiza mu mpwemu nyeranda+ no mu muriro+. 12 Afise mu minwe igipawa ciwe co kugosora, kandi azokubura neza imbuga* yiwe. Azokwegeraniriza ingano ziwe mu bigega, ariko umuguruka azowuturirira mu muriro+ utazima.»

13 Maze Yezu ava i Galilaya aza ku ruzi Yorodani kugira Yohani amubatize+. 14 Ariko Yohani agerageza kumubuza, amubwira ati: «Ni wewe ukwiye kumbatiza, hanyuma uze kuri jewe?» 15 Yezu amwishura ati: «Reka bigende gutyo muri uyu mwanya, kuko bibereye ko dushitsa ibigororotse vyose muri ubwo buryo.» Yohani aca arareka kumubuza. 16 Yezu amaze kubatizwa, ubwo nyene aca yiburuka mu mazi. Ijuru rica riruguruka+ maze abona impwemu y’Imana imanuka iza kuri we imeze nk’inuma+. 17 Vyongeye, humvikana ijwi rivuye mw’ijuru+, rivuga riti: «Uyu ni Umwana wanje+ nkunda cane, uwo nashimye+.»

4 Maze Yezu ayobowe n’impwemu nyeranda, aja mu bugaragwa kugira ageragezwe+ na Shetani*+. 2 Amaze imisi 40 n’amajoro 40 yisonzesha, arateba arasonza. 3 Hanyuma Shetani*+ aramwegera, amubwira ati: «Nimba uri umwana w’Imana, bwira aya mabuye acike imikate.» 4 Ariko Yezu amwishura ati: «Vyanditswe ngo: “Umuntu ntakabeshweho n’umukate gusa, ahubwo akwiye kubeshwaho n’ijambo ryose riva mu kanwa ka Yehova*+.”»

5 Maze Shetani amujana mu gisagara ceranda+, amuhagarika ku munara* w’urusengero+, 6 amubwira ati: «Nimba uri umwana w’Imana, ikororere hasi. Kuko vyanditswe ngo: “Azotegeka abamarayika biwe”, kandi “bazokurerura mu maboko yabo kugira ntutsitare kw’ibuye+.”» 7 Yezu amwishura ati: «Vyanditswe kandi ngo: “Ntukagerageze Yehova* Imana yawe+.”»

8 Shetani yongera kumujana ku musozi muremure cane, maze amwereka ubwami bwose bwo kw’isi n’ubwiza bwabwo+. 9 Hanyuma amubwira ati: «Ivyo vyose ndabiguha, niwapfa kumpfukamira ukansenga.» 10 Yezu amwishura ati: «Mvako Shetani! Kuko vyanditswe ngo: “Yehova* Imana yawe ni we utegerezwa gusenga+, kandi ni we wenyene utegerezwa gukorera igikorwa ceranda+.”» 11 Shetani aca aramureka+ maze abamarayika baraza, batangura kumwitwararika*+.

12 Aho Yezu yumviye ko Yohani yafashwe+, aca aja i Galilaya+. 13 Hanyuma ava i Nazareti aja kuba i Kaperinawumu+ iruhande y’ikiyaga, mu ntara ya Zabuloni na Nafutali, 14 kugira haranguke ivyo umuhanuzi Yesaya yari yaravuze ati: 15 «Ewe karere ka Zabuloni n’aka Nafutali muherereye ku nzira ija ku kiyaga, hakurya ya Yorodani, Galilaya y’amahanga! 16 Abantu bicaye mu mwiza barabonye umuco mwinshi, kandi abicaye mu mwiza w’umuzitanya*, umuco+ warabarasiyeko+.» 17 Kuva ico gihe Yezu atangura kwamamaza ati: «Nimwigaye kuko Ubwami bwo mw’ijuru buri hafi+.»

18 Igihe yariko aca ku nkengera y’ikiyaga ca Galilaya, abona abagabo babiri bavukana, ari bo Simoni batazira Petero+ na mwenewabo Andereya. Bariko baterera urusenga mu kiyaga, kuko bari abarovyi+. 19 Aca ababwira ati: «Nimunkurikire, nanje nzobagira abarovyi b’abantu+.» 20 Ubwo nyene baca baheba insenga zabo baramukurikira+. 21 Yigiye imbere, abona abandi bagabo babiri bavukana, ari bo Yakobo umuhungu wa Zebedayo na mwenewabo Yohani+. Bari mu bwato bari kumwe na se wabo Zebedayo, bariko barashona insenga zabo. Aca arabahamagara+. 22 Ubwo nyene baca basiga ubwato na se wabo baramukurikira.

23 Atangura kuzunguruka i Galilaya hose+, yigisha mu masinagogi+ yabo yongera yamamaza inkuru nziza y’Ubwami, kandi yagenda arakiza abantu indwara z’ubwoko bwose n’ubumuga bw’ubwoko bwose+. 24 Inkuru yiwe iraheza ikwira i Siriya hose. Bamuzanira abantu bose bafise indwara zitandukanye n’ububabare butandukanye+, abarwaye amadayimoni+, intandara+ n’abafise ubumuga, na we arabakiza. 25 Nuko amasinzi y’abantu aramukurikira avuye i Galilaya, i Dekapoli*, i Yeruzalemu, i Yudaya no hakurya ya Yorodani.

5 Yezu abonye isinzi ry’abantu, aca aduga ku musozi. Amaze kwicara, abigishwa biwe baza aho ari. 2 Atangura rero kubigisha ati:

3 «Hahiriwe abazi ko bakeneye ivy’Imana*+, kuko Ubwami bwo mw’ijuru ari ubwabo.

4 Hahiriwe abagandaye, kuko bazohozwa+.

5 Hahiriwe abitonda*+, kuko bazotorana isi+.

6 Hahiriwe abafise inzara n’inyota+ vy’ubugororotsi, kuko bazohazwa+.

7 Hahiriwe abanyembabazi+, kuko bazogirirwa imbabazi.

8 Hahiriwe abafise umutima utyoroye+, kuko bazobona Imana.

9 Hahiriwe abaremesha amahoro*+, kuko bazokwitwa abana b’Imana.

10 Hahiriwe abahamwa bahorwa ubugororotsi+, kuko Ubwami bwo mw’ijuru ari ubwabo.

11 Muzoba muhiriwe nibabatuka+, bakabahama+ kandi bakababeshera ibibi vy’ubwoko bwose kubera jewe+. 12 Muze munezerwe, muhimbarwe cane+, kuko impembo+ yanyu ari nini mw’ijuru. Ukwo nyene ni ko abahanuzi b’imbere yanyu bahamwe+.

13 Muri umunyu+ w’isi. Ariko hamwe umunyu wotakaza akanovera* kawo, none uburyohe bwawo bwogarukanwa gute? Nta na kimwe uba ukimaze. Haba hasigaye ko utabwa hanze+, abantu bakawuhonyanga.

14 Muri umuco w’isi+. Igisagara ntigishobora kunyegezwa iyo cubatswe hejuru ku musozi. 15 Iyo umuntu yakije itara ntaca arishira munsi y’igiseke*, ahubwo arishira ku co bariterekako maze rikamurikira abari mu nzu bose+. 16 Namwe nyene nimureke umuco wanyu wakire imbere y’abantu+ kugira babone ibikorwa vyanyu vyiza+, maze baninahaze So ari mw’ijuru+.

17 Ntimwibaze ngo naje gusenyura amategeko canke ivyanditswe n’abahanuzi. Sinaje kubisenyura, ahubwo naje kubishitsa+. 18 Ni ukuri, ndababwiye ko ijuru n’isi vyopfuma bivaho, hako hagira akadome na kamwe canke akavunji k’urudome na kamwe kava ku mategeko, ivyanditswe vyose bitarangutse+. 19 Umuntu wese rero arenga ibwirizwa na rimwe muri aya matoyi kandi akigisha n’abandi kuyarenga, azokwitwa mutoyi* ku bijanye n’Ubwami bwo mw’ijuru. Ariko uwuyubahiriza kandi akayigisha abandi, azokwitwa mukuru* ku bijanye n’Ubwami bwo mw’ijuru. 20 Ndababwiye ko nimutarusha ubugororotsi abanditsi n’Abafarizayo+, mutazogenda mwinjiye mu Bwami bwo mw’ijuru+.

21 Mwarumvise ko ba sokuruza banyu babwiwe ngo: “Ntukice+. Uwishe wese azobibazwa na sentare+.” 22 Ariko jewe ndababwiye ko umuntu wese abandanya gushavurira+ mwenewabo azobibazwa na sentare. Umuntu wese atuka mwenewabo n’agasuzuguro, azobibazwa na Sentare ntahinyuzwa. Ariko uwo wese amubwira ngo: “Wa gipfu gisesemye we!”, azoba abereye gutabwa muri Gehena*+ yaka umuriro.

23 Nimba rero uzanye ishikanwa ryawe ku gicaniro+, hanyuma ukahibukira ko mwenewanyu agufitiye agashavu, 24 nuce usiga ishikanwa ryawe ng’aho imbere y’igicaniro maze ugende. Nubanze usubize hamwe na mwenewanyu hanyuma ugaruke, ubone gutanga ishikanwa ryawe+.

25 Nusubize hamwe ningoga n’uwo mufitaniye amatati mukiriko muraja muri sentare, kugira ntagushikirize umucamanza, umucamanza akagushikiriza uwucunga ibohero, uwucunga ibohero na we akaguta mu gasho+. 26 Ndakubwije ukuri, ntuzogenda uvuyeyo utarishe n’igiceri ca nyuma*.

27 Mwarumvise ko vyavuzwe ngo: “Ntukarenge ibigo+.” 28 Ariko jewe ndababwiye ko umuntu wese aguma araba umugore+ ku buryo amwipfuza, aba amaze gusambana na we mu mutima wiwe+. 29 Nimba rero ijisho ryawe ry’iburyo rigutsitaza, rinogore urite kure yawe+. Wopfuma ubura kimwe mu bihimba vyawe, hako umubiri wawe wose utabwa muri Gehena*+. 30 Vyongeye, nimba ukuboko kwawe kw’ukuryo kugutsitaza, guce ugute kure yawe+. Wopfuma ubura kimwe mu bihimba vyawe, hako umubiri wawe wose utabwa muri Gehena+.

31 Vyaravuzwe kandi ngo: “Uwo wese yirukana umugore wiwe, namuhe urupapuro rwo kwahukana+.” 32 Ariko jewe ndababwiye ko umuntu wese yirukana umugore wiwe atamuhoye ubusambanyi*, aba atumye uwo mugore ashobora kurenga ibigo, kandi uwo wese arongoye umugore yirukanywe aba arenze ibigo+.

33 Mwarumvise kandi ko ba sokuruza banyu babwiwe ngo: “Ntimuze murahire ivyo mutari bushitse+. Mutegerezwa gushitsa ivyo mwaraganiye Yehova*+.” 34 Ariko jewe ndababwiye nti: Ntimukarahire namba+. Kwaba ari ukurahira ijuru, kuko ari intebe y’ubwami y’Imana; 35 canke isi, kuko ari intebe y’ibirenge vyayo+; canke Yeruzalemu, kuko ari igisagara c’Umwami ahambaye+. 36 Eka mbere ntukarahire n’umutwe wawe, kuko udashobora guhindura agashatsi na kamwe ngo kere canke kirabure. 37 “Ego” yanyu nibe ego, “oya” yanyu na yo nibe oya+, kuko ikirenze kuri ivyo kiva kuri wa mubisha+.

38 Mwarumvise ko vyavuzwe ngo: “Ijisho ku rindi n’iryinyo ku rindi+.” 39 Ariko jewe ndababwiye nti: Nturwanye umubisha. Ahubwo uwugukubise ikofe kw’itama ry’iburyo muhindukirize n’irindi+. 40 Nimba umuntu ashaka kukwitwarira ngo agutware ikanzu yawe, muhe n’umutamana wawe+. 41 Umuntu afise ubukuru niyagusaba ngo umutwaze umuzigo ikilometero kimwe, uraca uwumutwaza ibilometero bibiri. 42 Nuhe uwugusavye, kandi ntiwime ingurane uwuyigusavye*+.

43 Mwarumvise ko vyavuzwe ngo: “Utegerezwa gukunda mugenzawe+ ukanka umwansi wawe.” 44 Ariko jewe ndababwiye nti: Mubandanye gukunda abansi banyu+ no gusengera ababahama+, 45 kugira mwerekane ko muri abana ba So ari mw’ijuru+, kuko atuma izuba ryakira ababi n’abeza, kandi agaha imvura abagororotsi n’abatari abagororotsi+. 46 Mbega nimwakunda ababakunda, ni impembo ki muzoronka+? None abatozakori bo ntibagira gutyo nyene? 47 Nimwaramutsa benewanyu gusa, igitangaza muzoba mukoze ni igiki? None abanyamahanga bo ntibagira nk’ivyo nyene? 48 Mutegerezwa rero kuba abatagira akanenge*, nk’uko So wo mw’ijuru atagira akanenge+.

6 Mwiyubare ntimuze murakora ivyiza* kugira mwiyerekane+. Ahandiho So wanyu ari mw’ijuru nta mpembo azobaha. 2 Niwafasha aboro* rero, ntuce ugenda urabiririmba nk’uko abiyorobetsi babigira mu masinagogi no mu mabarabara, kugira abantu babaninahaze. Ni ukuri ndabibabwiye, baramaze kuronka impembo yabo yose. 3 Ariko wewe niwafasha umworo, ukubamfu kwawe ntikuze kumenye ico ukuryo kwawe kwakoze. 4 Nufashe abandi mu mpisho, maze So wawe abona ibiri mu mpisho azobikwishura+.

5 Vyongeye, igihe musenga ntimumere nk’abiyorobetsi+, kuko bakunda gusenga bahagaze mu masinagogi no mu masanganzira y’amabarabara maninimanini kugira biyerekane+. Ni ukuri ndabibabwiye, baramaze kuronka impembo yabo yose. 6 Ariko wewe igihe usenga, nuje mu cumba cawe, wugare umuryango uheze usenge So wawe ataboneka+. Maze So wawe abona ibiri mu mpisho azobikwishura. 7 Igihe musenga, ntimugume musubiramwo vya bindi nyene nk’uko abanyamahanga bagira, kuko biyumvira ko bazokwumvirwa kubera bakoresha amajambo menshi. 8 Ntimumere nka bo rero, kuko So wanyu azi ivyo mukenera+ n’imbere y’uko mubimusaba.

9 Nimusenge gutya rero+:

“Dawe wa twese uri mw’ijuru, izina ryawe+ niryezwe*+. 10 Ubwami bwawe+ nibuze. Ivyo ugomba+ nibikorwe kw’isi nko mw’ijuru+. 11 Nuduhe ivyo kurya* dukeneye uyu musi+. 12 Nutubabarire ibicumuro vyacu* nk’uko natwe twababariye abaducumuyeko+. 13 Ntureke ngo dutsindwe n’ibigeragezo+, ahubwo dukize wa mubisha+.”

14 Nimwababarira abandi amakosa yabo, na So wo mw’ijuru azobababarira+. 15 Ariko nimutababarira abandi amakosa yabo, na So ntazobababarira amakosa yanyu+.

16 Igihe mwisonzesha+, mureke kwijirwa mu maso nk’abiyorobetsi, kuko bareka mu maso habo hagafutana* kugira abandi babone ko bisonzesheje+. Ni ukuri ndabibabwiye, baramaze kuronka impembo yabo yose. 17 Ariko wewe igihe wisonzesha, niwisige amavuta mu mutwe kandi wiyoge mu maso, 18 kugira abantu ntibabone ko wisonzesheje, ahubwo bibonwe na So wawe ataboneka wenyene. Maze So wawe abona ibiri mu mpisho azobikwishura.

19 Mureke kwiyegeraniriza amatungo kw’isi+, aho udukoko n’ingese biyonona, aho kandi ibisuma bimena bikayiba. 20 Ahubwo mwiyegeranirize amatungo mw’ijuru+, aho udukoko n’ingese bitayonona+, aho kandi ata bisuma bimena ngo biyibe. 21 Kuko aho itunga ryawe riri ari ho n’umutima wawe uzoba.

22 Itara ry’umubiri ni ijisho+. Nimba rero ijisho ryawe ritumbereye ku kintu kimwe*, umubiri wawe wose uzokayangana*. 23 Ariko nimba ijisho ryawe riguma ryipfuza ivy’abandi*+, umubiri wawe wose uzoba uri mu mwiza. Nimba umuco uri muri wewe uhindutse umwiza, uwo mwiza rero uzoba mwinshi!

24 Nta woshobora gukorera ba shebuja babiri, kuko azokwanka umwe agakunda uwundi+, canke akihebera umwe agasuzugura uwundi. Ntimushobora gukorera Imana n’Ubutunzi+.

25 Ni co gituma ndababwiye nti: Nimureke kwiganyira+ ku vyo muzorya, ivyo muzonywa canke ivyo muzokwambara+. Mbega ubuzima ntiburuta ivyo kurya, n’umubiri ukaruta ivyambarwa+? 26 Nimwihweze inyoni zo mu kirere+: ntizibiba imbuto, ntizimbura canke ngo zegeranirize mu bigega. Ariko So wanyu wo mw’ijuru arazigaburira. None mwebwe ntimuzirusha agaciro? 27 Ni nde muri mwebwe yoshobora kwongereza akanya na gatoyi* ku kiringo c’ubuzima bwiwe kubera ukwiganyira+? 28 Vyongeye, kubera iki mwiganyira ku bijanye n’ivyambarwa? Nimukure icigwa ku kuntu amashurwe* yo mw’ishamba akura: ntacumukura canke ngo ajishe impuzu. 29 Ariko ndababwiye ko na Salomo ari Salomo+ mu bwiza* bwiwe atari ashajije nka rimwe muri yo. 30 Nimba rero Imana yambika gutyo ivyatsi vyo mw’ishamba biriho uno musi ariko ejo bigatererwa mu muriro*, none ntizorushiriza kubambika, ga mwa bantu b’ukwizera guke? 31 Ntimukigere mwiganyira+ rero ngo “tuzorya iki?”, canke “tuzonywa iki?”, canke “tuzokwambara iki+?” 32 Kuko ivyo vyose ari vyo amahanga aguma yiruka inyuma. So wanyu wo mw’ijuru arazi ko ivyo bintu vyose mubikenera.

33 Gume rero mubanza kurondera Ubwami n’ubugororotsi bw’Imana, ivyo bindi vyose na vyo muzovyongerwa+. 34 Ntimwigere mwiganyira ku vy’ejo+, kuko umusi w’ejo uzoba ufise amaganya yawo. Umusi wose urifitiye ingorane zawo.

7 Nimureke guca urubanza+ kugira namwe ntimuzocirwe urubanza, 2 kuko urubanza muca ari rwo namwe muzocirwa+, kandi ingero mupimisha ni yo namwe bazobapimirako+. 3 Kubera iki none uraba akatsi kari mu jisho rya mwenewanyu, ariko nturabe ikigiga kiri mu jisho ryawe+? 4 Canke wobwira gute mwenewanyu ngo: “Tega ngutosore akatsi kari mu jisho ryawe”, kandi nawe ufise ikigiga mu jisho ryawe? 5 Wa mwiyorobetsi we! Banza ukure ikigiga kiri mu jisho ryawe, uzoheza ubone neza ingene utosora akatsi kari mu jisho rya mwenewanyu.

6 Ntimugaterere imbwa ibintu vyeranda canke ngo imaragarita* zanyu muziterere ingurube+, ahandiho zohava zizihonyanga hanyuma zigahindukira zikabatabagura.

7 Mugume musaba, muzohabwa+. Mugume murondera, muzoronka. Mugume mudodora, muzokwugururirwa+. 8 Kuko uwusaba wese ahabwa+, uwurondera wese aronka kandi uwudodora wese azokwugururirwa. 9 Mu vy’ukuri, ni nde muri mwebwe umwana wiwe yosaba umukate hanyuma akamuha ibuye? 10 Canke hamwe yomusaba ifi, mbega yomuha inzoka? 11 Nimba rero mwebwe muzi guha ibintu vyiza abana banyu kandi muri babi, hari akantu So wanyu ari mw’ijuru! Mwumva yoreka guha ibintu vyiza+ ababimusaba+?

12 Ibintu vyose rero mushaka ko abandi babagirira, namwe mutegerezwa kubibagirira+. Nkako, ico ni co amategeko n’ivyanditswe n’abahanuzi* vyigisha+.

13 Nimuce mw’irembo ryaga+, kuko inzira yagutse ijana mu mahonero. Irembo ryayo riragutse kandi abaricamwo ni benshi. 14 Ariko inzira yaga ijana mu buzima. Irembo ryayo riraga kandi abayibona ni bake+.

15 Mwiyubare abahanuzi b’ikinyoma+ baza kuri mwebwe bigize nk’intama+, ariko imbere muri bo ari amabingira ashonje cane+. 16 Muzobamenyera ku vyo bama. None abantu barigera bamura inzabibu ku mahwa, canke insukoni ku bitovu+? 17 Muri ubwo buryo nyene, igiti ciza cose cama ivyamwa vyiza, mugabo igiti kibi* cose cama ivyamwa bibi+. 18 Igiti ciza ntigishobora kwama ivyamwa bibi, kandi n’igiti kibi ntigishobora kwama ivyamwa vyiza+. 19 Igiti cose kitama ivyamwa vyiza kiracibwa kigatererwa mu muriro+. 20 Abo bantu rero muzobamenyera ku vyo bama+.

21 Si umuntu wese ambwira ngo: “Mukama, Mukama” azokwinjira mu Bwami bwo mw’ijuru, ahubwo uwukora ivyo Dawe ari mw’ijuru agomba ni we gusa azobwinjiramwo+. 22 Kuri uwo musi benshi bazombwira ngo: “Mukama, Mukama+, ntitwavuga ubuhanuzi mw’izina ryawe, tukirukana amadayimoni mw’izina ryawe kandi tugakora ibitangaza* vyinshi mw’izina ryawe+?” 23 Nanje nzoca ndababwira nti: “Sinigeze ndabamenya! Mva mu maso, mwa bagarariji mwe+!”

24 Umuntu wese rero yumva aya majambo yanje akayashira mu ngiro, azomera nk’umugabo w’ubwenge yubatse inzu yiwe ku gitandara+. 25 Imvura nyinshi yaraguye, imyuzurira iratera, imiyaga irahuhutira kuri yo, ariko ntiyabomotse kuko yari yubatse ku gitandara. 26 Ariko umuntu wese yumva aya majambo yanje ntayashire mu ngiro, azomera nk’umugabo w’ikijuju yubatse inzu yiwe ku musenyi+. 27 Imvura nyinshi yaraguye, imyuzurira iratera, imiyaga irahuhutira kuri yo+, ica irabomoka, irasenyuka yose uko yakabaye.»

28 Yezu ahejeje kuvuga ayo majambo, amasinzi aratangara cane kubera uburyo yigisha+, 29 kuko yabigisha nk’umuntu afise ububasha+, atari nka ba banditsi babo.

8 Amaze kumanuka avuye ku musozi, amasinzi y’abantu aramukurikira. 2 Maze haza umunyamibembe, aramwunamira*, amubwira ati: «Mukama, ubishatse, urashobora kumpumanura+.» 3 Yezu aca aramvura ukuboko amukorako, amubwira ati: «Ndabishaka! Humanuka+.» Ubwo nyene iyo mibembe ica iramuvako, arahumanuka+. 4 Hanyuma Yezu amubwira ati: «Ntihagire umuntu n’umwe ubibwira+. Ahubwo genda wiyereke umuherezi+, ushikane ishikanwa Musa yashinze+, kugira bibabere icabona.»

5 Yinjiye i Kaperinawumu, intwazangabo imwe iza aho ari, iramwinginga+, 6 imubwira iti: «Mushinganta, umusuku wanje yaramugaye ntakiva mu nzu, kandi afise ububabare bwinshi.» 7 Aca amubwira ati: «Ninashikayo ndamukiza.» 8 Iyo ntwazangabo imwishura iti: «Mushinganta, ntibimbereye ko winjira mu nzu yanje. Pfa kubivuga gusa, umusuku wanje aca akira. 9 Erega na jewe ndafise abo ngamburukira, kandi ndafise n’abasoda ngaba. Iyo mbwiye umwe nti: “Genda!”, aragenda. Mbwiye uwundi nti: “Ingo!”, araza. Kandi iyo mbwiye umushumba wanje nti: “Kora iki!”, aragikora.» 10 Yezu avyumvise arumirwa. Aca abwira abariko bamukurikira ati: «Ndababwije ukuri, nta muntu afise ukwizera kungana gutya nari bwabone muri Isirayeli+. 11 Ndababwiye ko abantu benshi bo mu buseruko no mu burengero bazoza bakicara ku meza hamwe na Aburahamu na Izahaki na Yakobo mu Bwami bwo mw’ijuru+. 12 Ariko abana b’Ubwami bazotererwa hanze mu mwiza. Aho ni ho bazoririra kandi ni ho bazohekenyera imisaya*+.» 13 Yezu aca abwira iyo ntwazangabo ati: «Igire. Nibikubere nk’uko uvyizeye+.» Kandi uwo mushumba yaciye akira kuri iyo saha nyene+.

14 Hanyuma Yezu yinjira mu nzu kwa Petero, asanga inabukwe+ araryamye, arwaye inyonko+. 15 Aca amukora ku kuboko+, ya nyonko ica irakira. Hanyuma arahaguruka, atangura gutegura ivyo amuzimana. 16 Hageze ku mugoroba, bamuzanira abantu benshi barimwo amadayimoni. Yapfa kuvuga rimwe gusa, izo mpwemu mbi zigaca ziruka. Akiza abantu bose bari barwaye, 17 kugira ashitse ivyo umuhanuzi Yesaya yari yaravuze ati: «We ubwiwe yaratwaye ubugoyagoye bwacu, yikorera indwara zacu+.»

18 Aho Yezu aboneye isinzi ry’abantu rimukikije, ategeka abigishwa biwe ngo bajabuke ku yindi nkengera y’ikiyaga+. 19 Maze haza umwanditsi umwe, amubwira ati: «Mwigisha, nzogukurikira iyo uzoja hose+.» 20 Yezu amwishura ati: «Imbwebwe zirafise imyobo zibamwo, n’inyoni zirafise ivyari. Ariko Umwana w’umuntu ntagira aho aryamika umusaya+.» 21 Uwundi mwigishwa amubwira ati: «Mukama, reka mbanze nje guhamba dawe+.» 22 Yezu amwishura ati: «We guma unkurikira, ureke abapfuye bahambe abapfuye babo+.»

23 Hanyuma Yezu yurira ubwato, abigishwa biwe na bo nyene baramukurikira+. 24 Nuko mu kiyaga haduka igihuhusi gikomeye, ku buryo ubwato burengerwa n’imikuba. Ariko Yezu yari asinziriye+. 25 Baca baramuvyura, bamubwira bati: «Mukama, dutabare turapfuye!» 26 Ariko ababwira ati: «Kubera iki mutinya cane*, ga mwa bantu b’ukwizera guke+?» Aca arahaguruka, akankamira uwo muyaga n’ikiyaga. Haca haratekana cane+. 27 Abigishwa baca barumirwa, bavuga bati: «Uyu muntu ni bwoko ki? Mbere n’umuyaga n’ikiyaga biramwumvira!»

28 Ashitse hakurya mu karere k’Abagadareni, ahura n’abagabo babiri barwaye amadayimoni bavuye mw’itongo ry’abapfuye*+. Bari bakaze cane ku buryo ata muntu n’umwe yubahuka guca muri iyo nzira. 29 Baca barasemerera bati: «Dupfa iki nawe ga Mwana w’Imana+? Uje kutubabaza+ igihe cacu kitaragera+?» 30 Kure yabo hariho ubusho bw’ingurube nyinshi buriko burarisha+. 31 Nya madayimoni aca atangura kumwinginga ati: «Nimba ugira utwirukane, nuturungike muri burya busho bw’ingurube+.» 32 Aca ayishura ati: «Genda!» Nya madayimoni aca ava muri nya bantu, aja muri izo ngurube. Ubwo busho bwose buca bushunguruka imanga, bugwa mu kiyaga maze burapfa. 33 Abungere bazo baca barahunga, binjira mu gisagara, maze bigana ivyabaye vyose, ushizemwo n’ivyashikiye ba bagabo bari barwaye amadayimoni. 34 Abantu bose bo mu gisagara baca baza kuraba Yezu. Bamubonye, baca baramwinginga ngo abavire mu karere kabo+.

9 Nuko Yezu yurira ubwato arajabuka, aja mu gisagara iwabo+. 2 Hanyuma bamuzanira umuntu amugaye, aryamye ku nderuzo. Yezu abonye ukwizera kwabo, abwira uwo muntu amugaye ati: «Mpore mwananje! Ibicumuro vyawe birababariwe+.» 3 Abanditsi bamwebamwe baca bibwira bati: «Uyu muntu ariko aratuka Imana*.» 4 Yezu aca aramenya ivyiyumviro vyabo, maze ababaza ati: «Kubera iki mwiyumvira ibintu bibi mu mitima yanyu+? 5 None icoroshe ni ikihe? Ni ukuvuga ngo: “Ibicumuro vyawe birababariwe”, canke ni ukuvuga ngo: “Haguruka utambuke+”? 6 Ariko kugira mumenye ko Umwana w’umuntu afise ububasha bwo kubabarira ibicumuro kw’isi . . .» Aca abwira uwo muntu amugaye ati: «Haguruka, utore inderuzo yawe witahire+.» 7 Aca arahaguruka aritahira. 8 Amasinzi y’abantu ngo abibone, aca atekerwa n’ubwoba, maze aninahaza Imana yahaye abantu ububasha nk’ubwo.

9 Yezu amaze kuva ng’aho, abona umugabo yitwa Matayo yicaye aho batoreza ikori*, maze amubwira ati: «Nkurikira.» Ubwo nyene aca arahaguruka aramukurikira+. 10 Mu nyuma, igihe Yezu yari mu nzu ariko arafungura*, haza abatozakori n’abacumuzi benshi, batangura gusangira na we hamwe n’abigishwa biwe+. 11 Abafarizayo babibonye, babaza abigishwa biwe bati: «Kubera iki umwigisha wanyu asangira n’abatozakori hamwe n’abacumuzi+?» 12 Yezu abumvise, aca ababwira ati: «Abakomeye ntibakenera umuganga, ahubwo abarwaye ni bo bamukenera+. 13 Genda rero mwige ico ibi bisobanura: “Imbabazi ni zo nshaka, si ibimazi+.” Kuko ntaje guhamagara abagororotsi, ahubwo naje guhamagara abacumuzi.»

14 Maze abigishwa ba Yohani baraza, bamubaza bati: «Kubera iki twe n’Abafarizayo twisonzesha, ariko abigishwa bawe ntibisonzeshe+?» 15 Yezu abishura ati: «None abagenzi b’umukwe hari impamvu bafise yo kugandara kandi umukwe+ akiri kumwe na bo? Ariko hazogera igihe umukwe akurwe muri bo+, ico gihe rero bazoheza bisonzeshe. 16 Nta wutera ikiremo gishasha ku mpuzu ishaje, kuko ico kiremo gishasha cokwega iyo mpuzu igaca itabuka cane+. 17 Eka kandi nta bashira umuvinyu mushasha mu mikuza* ishaje. Babigize iyo mikuza iraturika maze umuvinyu ugaseseka, imikuza ikaba yononekaye. Ahubwo umuvinyu mushasha bawushira mu mikuza mishasha, maze vyose bikazigamwa.»

18 Akiriko arababwira ivyo bintu, umutware umwe aramwegera maze aramwunamira*, amubwira ati: «Nibaza ko ubu umukobwa wanje yamaze gupfa, ariko ngwino umurambikeko ibiganza, arasubira kuba muzima+.»

19 Yezu aca arahaguruka aramukurikira, agenda ajanye n’abigishwa biwe. 20 Maze umugore umwe amaze imyaka 12 ava amaraso+ azanana inyuma yiwe, akora ku buyonga bw’impuzu* yiwe+, 21 kuko yaguma yibwira ati: «Ninakora gusa ku mpuzu yiwe ndakira.» 22 Yezu aca arahindukira aramubona, maze amubwira ati: «Humura mukobwa wanje! Ukwizera kwawe kuragukijije+.» Ubwo nyene uwo mugore aca arakira+.

23 Yezu yinjiye mu nzu y’uwo mutware akabona abariko bavuza imyironge n’isinzi ririko rivuza urwamo+, 24 aca avuga ati: «Nimusohoke, kuko uwo mukobwa atapfuye, ahubwo arasinziriye+.» Baca batangura kumutwengera mw’ijigo. 25 Nya bantu bamaze gusohoka, Yezu aca arinjira, afata ukuboko+ uwo mukobwa, na we aca aravyuka+. 26 Emwe, iyo nkuru ica ikwira muri ako karere kose.

27 Yezu avuye ng’aho, abagabo babiri b’impumyi+ baramukurikira, bagenda barasemerera bati: «Mwana wa Dawidi, tugirire imbabazi!» 28 Amaze kwinjira mu nzu, abo bagabo b’impumyi baza aho ari, maze Yezu ababaza ati: «Murizeye ko ivyo nshobora kubikora+?» Bamwishura bati: «Egome Mukama.» 29 Aca akora ku maso yabo+, ababwira ati: «Nibibabere nk’uko muvyizeye.» 30 Amaso yabo aca arahumuka. Yezu aca arabihanikiriza ati: «Murabe neza ntihagire uwubimenya+.» 31 Ariko bamaze gusohoka, baca bakwiragiza ivyiwe muri ako karere kose.

32 Bavuye ng’aho, abantu baca bamuzanira umuragi arimwo idayimoni+. 33 Yezu amaze kwirukana iyo dayimoni, uwo muragi aca atangura kuvuga+. Amasinzi y’abantu aca arumirwa, avuga ati: «Ntitwari bwabone ibintu nk’ibi muri Isirayeli+.» 34 Ariko Abafarizayo bavuga bati: «Umutware w’amadayimoni ni we amushoboza kwirukana amadayimoni+.»

35 Hanyuma Yezu azunguruka mu bisagara vyose no mu bigwati vyose, agenda yigisha mu masinagogi yabo, yamamaza inkuru nziza y’Ubwami yongera akiza indwara z’ubwoko bwose n’ubumuga bw’ubwoko bwose+. 36 Abonye amasinzi y’abantu, bamutera ikigongwe+ kuko bari baratabaguwe kandi barasabagiye nk’intama zitagira umwungere+. 37 Maze abwira abigishwa biwe ati: «Emwe ivyimburwa ni vyinshi, ariko abakozi ni bake+. 38 Nimwinginge rero uwujejwe iyimbura arungike abakozi mu vyimburwa vyiwe+.»

10 Ahamagara abigishwa biwe 12, abaha ububasha ku mpwemu mbi*+, kugira bazirukane no kugira bakize indwara z’ubwoko bwose n’ubumuga bw’ubwoko bwose.

2 Amazina y’izo ntumwa 12 ni aya+: ubwa mbere, Simoni batazira Petero+ na mwenewabo Andereya+; Yakobo umuhungu wa Zebedayo na mwenewabo Yohani+; 3 Filipo na Barutelemi+; Toma+ na Matayo+ umutozakori; Yakobo mwene Alufayo na Tadeyo; 4 Simoni Umunyamwete* na Yuda Isikariyoti, ari we yahavuye amugurisha+.

5 Yezu arungika abo 12, maze abategeka+ ati: «Ntimuje ku bantu bo mu yandi mahanga, kandi ntimwinjire mu gisagara na kimwe c’Abasamariya+. 6 Ahubwo mugume muja ku ntama zazimiye zo mw’ihanga* rya Isirayeli+. 7 Mugende muramamaza muti: “Ubwami bwo mw’ijuru buri hafi+.” 8 Mukize abarwaye+, muzure abapfuye, muhumanure abanyamibembe, mwirukane amadayimoni. Mwahawe ku buntu, mutange ku buntu. 9 Ntimutware inzahabu, canke ifeza, canke umujumpu*+, 10 canke umufuko w’ibifungurwa muzorya ku rugendo, canke impuzu yo kwihindura*, canke ibirato* canke inkoni+, kuko umukozi aberwa n’impembo+.

11 Nimwinjira mu gisagara canke mu kigwati kanaka, muharondere uwubereye, hanyuma mugumeyo gushika muhavuye+. 12 Nimwinjira mu nzu, muramutse abahaba. 13 Nimba babereye amahoro mubipfurije, ayo mahoro azobazako+. Ariko nimba batayabereye, ayo mahoro azoca abagarukako. 14 Nibatabakira canke ngo babumvirize mu nzu kanaka canke mu gisagara kanaka, muvuyeyo muzoce mukunkumura umukungugu uri ku birenge vyanyu+. 15 Ni ukuri ndabibabwiye, ku musi w’urubanza ivy’igihugu ca Sodomu na Gomora+ bizoba bigendeka kuruta ivy’ico gisagara.

16 Ndabarungitse mumeze nk’intama hagati mu mabingira. Mwiyubare rero nk’inzoka, ariko mube intungane nk’inuma+. 17 Mwiyubare abantu, kuko bazobitwarira mu masentare+ kandi bakabakubitira+ mu masinagogi yabo+. 18 Bazobarengutsa imbere ya ba buramatari n’abami+ kubera jewe, kugira bibe intahe kuri bo no ku mahanga+. 19 Ariko nibabashengeza, ntimuze muhagarike umutima mwibaza ivyo muzovuga n’ingene muzobivuga, kuko ivyo muzovuga muzobihabwa muri uwo mwanya nyene+. 20 Kuko atari mwebwe gusa muzovuga, ahubwo impwemu ya So ni yo izovuga biciye kuri mwebwe+. 21 Vyongeye, umuntu azotanga mwenewabo ngo yicwe, umuvyeyi atange umwana wiwe, kandi abana bazogarariza abavyeyi babo babicishe+. 22 Muzokwankwa n’abantu bose kubera izina ryanje+, ariko uwuzoba yihanganye* gushika kw’iherezo ni we azokizwa+. 23 Nibabahama mu gisagara kimwe, muzoce muhungira mu kindi+. Ni ukuri ndabibabwiye, ntimuzogenda muhetuye ibisagara vya Isirayeli Umwana w’umuntu adashitse.

24 Umunyeshure* ntaruta umwigisha wiwe, kandi n’umushumba ntaruta shebuja+. 25 Umunyeshure akwiye kwitega gushikirwa n’ibishikira umwigisha wiwe, umushumba na we akitega gushikirwa n’ibishikira shebuja+. Nimba nyene urugo bamwise Beyezebuli*+, hari akantu abo mu rugo rwiwe! 26 Ntimubatinye rero, kuko ata kintu na kimwe canyegejwe kitazoja ahabona, kandi nta kintu na kimwe cagizwe ibanga kitazomenyekana+. 27 Ico ndababwiriye mu mwiza mukivugire mu muco, kandi ico ndabongoreye mukivugire hejuru ku nzu+. 28 Ntimutinye abica umubiri ariko badashobora kwica ubuzima*+. Ahubwo mutinye umwe ashobora guhonereza ubuzima n’umubiri muri Gehena*+. 29 None utujuri tubiri ntitugurwa igiceri c’agaciro gatoyi*? Ariko nta na kamwe muri two gakorokera hasi So atabizi+. 30 Mbere n’imishatsi yo ku mitwe yanyu iraharuye yose. 31 Ntimutinye rero: mwebwe murarusha agaciro utujuri twinshi+.

32 Umuntu wese rero yemera imbere y’abantu ko ari umwigishwa wanje+, nanje nzokwemera imbere ya Dawe ari mw’ijuru ko ari umwigishwa wanje+. 33 Ariko uwo wese anyihakana imbere y’abantu, nanje nzomwihakana imbere ya Dawe ari mw’ijuru+. 34 Ntimwibaze ko naje kuzana amahoro kw’isi. Sinaje kuzana amahoro, ahubwo naje kuzana inkota+. 35 Naje gucanishamwo umuhungu na se, umukobwa na nyina, n’umukazana na inabukwe+. 36 Emwe, abansi b’umuntu bazoba abo mu muryango wiwe. 37 Uwo wese akunda se canke nyina akabandutisha, ntabereye kuba umwigishwa wanje, kandi n’uwo wese akunda umuhungu wiwe canke umukobwa wiwe akabandutisha, ntabereye kuba umwigishwa wanje+. 38 Uwo wese atemera kwikorera igiti co kubabarizwako* ciwe ngo ankurikire, ntabereye kuba umwigishwa wanje+. 39 Uwurondera gukiza ubuzima bwiwe azobubura, ariko uwubuheba kubera jewe azoburokora+.

40 Uwubakiriye na jewe aba anyakiriye, kandi uwunyakiriye aba yakiriye n’uwantumye+. 41 Uwakiriye umuhanuzi kubera ari umuhanuzi, azoronka impembo y’umuhanuzi+; kandi uwakiriye umugororotsi kubera ari umugororotsi, azoronka impembo y’umugororotsi. 42 Ni ukuri ndabibabwiye, uwo wese ahaye umwe muri aba batoyi igikombe gusa c’amazi yo kunywa apfutse kubera ari umwigishwa, ntazogenda ataronse impembo yiwe+.»

11 Yezu ahejeje kubwira abigishwa biwe 12 ivyo bakwiye kwisunga, aca ava ng’aho aja kwigisha no kwamamaza inkuru nziza mu bisagara vyabo+.

2 Mugabo Yohani amaze kwumvira mw’ibohero+ ivyo Kristu ariko arakora, arungika abigishwa biwe+ 3 kumubaza bati: «Woba uri umwe twari twiteze, canke turindire uwundi+?» 4 Yezu abishura ati: «Genda mubwire Yohani ivyo mwumva n’ivyo mubona+: 5 impumyi ubu zirabona+, abacumbagira baratambuka, abanyamibembe+ barahumanurwa, abatumva barumva, abapfuye barazurwa kandi abakene barabwirwa inkuru nziza+. 6 Hahiriwe umuntu adatsitazwa n’ivyanje+.»

7 Abigishwa ba Yohani bagiye, Yezu atangura kubwira amasinzi y’abantu ivyerekeye Yohani ati: «Mwagiye mu bugaragwa kuraba iki+? Irenga rihungaba⁠nywa n’umuyaga+? 8 None mwagiye kuraba iki? Umuntu yambaye impuzu nzizanziza*? Erega abambara impuzu nzizanziza bari mu nzu z’abami. 9 None vy’ukuri mwagiyeyo kubera iki? Kuraba umuhanuzi? Emwe ndabibabwiye, mbere araruta umuhanuzi kure n’iyo+. 10 Uwo ni umwe avugwa mu vyanditswe ngo: “Ehe ntumye intumwa yanje imbere yawe, kandi izotegura inzira imbere yawe+!” 11 Ni ukuri ndabibabwiye, mu bantu bose babayeho* ntihigeze haboneka uwuruta Yohani Umubatizi. Ariko umuntu mutoyi mu Bwami bwo mw’ijuru aramuruta+. 12 Kuva Yohani Umubatizi aje gushika ubu, abantu baguma baniganira Ubwami bwo mw’ijuru, kandi abumirako barabucakira+. 13 Nkako, ivyanditswe n’abahanuzi hamwe n’amategeko* vyose vyavuze ibizoba gushika kuri Yohani+, 14 kandi nimba mushaka kuvyemera, ni we “Eliya abwirizwa kuza+.” 15 Uwuri n’amatwi niyumve.

16 Mbega abantu b’iki gihe* ndabagereranye na nde+? Bameze nk’abana bicaye mw’isoko, basemerera babwira abo bakinana bati: 17 “Twabavugirije umwironge ariko ntimwatamvye. Twaboroze ariko ntimwikubitaguye ku gikiriza kubera umubabaro.” 18 Muri ubwo buryo nyene, Yohani yaje atarya, atanywa, ariko abantu bavuga ngo: “Arimwo idayimoni.” 19 Umwana w’umuntu yaje arya, anywa+, ariko abantu bavuga ngo: “Ng’uyu umukunzi w’inda kandi yatwawe n’umuvinyu, umugenzi w’abatozakori n’abacumuzi+.” Ariko ubukerebutsi bubonekera ku bikorwa vyabwo*+.»

20 Atangura rero kunegura ibisagara yakoreyemwo ibitangaro* vyinshi, kuko abantu baho batigaye. Avuga ati: 21 «Uragowe Korazini! Uragowe Betsayida! Kuko ibitangaro vyakorewe iwanyu iyo biza kuba vyakorewe i Tiro n’i Sidoni, abantu bo muri ivyo bisagara baba barigaye kera bambaye amagunira kandi bicaye mu minyota+. 22 Ndababwiye ko ku musi w’urubanza, ivya Tiro na Sidoni bizoba bigendeka kuruta ivyanyu+. 23 Nawe Kaperinawumu+, wibaza ko uzoduga gushika kw’ijuru? Ahubwo uzomanuka mu kuzimu+, kuko ibitangaro vyakorewe iwanyu iyo biza kuba vyakorewe i Sodomu, haba hakiriho gushika n’uyu musi. 24 Ariko ndababwiye ko ku musi w’urubanza, ivy’igihugu ca Sodomu bizoba bigendeka kuruta ivyanyu+.»

25 Muri uwo mwanya, Yezu aca avuga ati: «Ndagushemeza icese Dawe, Mukama w’ijuru n’isi, kuko ivyo bintu wabihishije inkerebutsi n’incabwenge, ariko ukabihishurira abana batoyi+. 26 Ego cane Dawe, kuko washimye kubigenza gutyo. 27 Dawe yarampaye ibintu vyose+. Nta muntu n’umwe azi neza Umwana atari Dawe+, kandi nta muntu n’umwe azi neza Dawe atari Umwana be n’uwo wese Umwana ashatse kumuhishurira+. 28 Nimuze iwanje mwese abacumukura n’abaremerewe, nanje nzobaruhurira. 29 Nimwikorere ingogo* yanje kandi munyigireko, kuko nitonda kandi nicisha bugufi+, namwe muzokwumva muruhuriwe. 30 Kuko ingogo yanje yoroshe gutwara*, n’umutwaro wanje ukaba uhwahutse.»

12 Muri ico gihe, Yezu aca mu mirima y’ingano kw’isabato. Abigishwa biwe barasonza, hanyuma batangura kwaha* amahundo y’intete bararya+. 2 Abafarizayo ngo babibone, bamubwira bati: «Ehe abigishwa bawe bariko bakora ibintu bitemewe gukorwa kw’isabato+.» 3 Aca ababaza ati: «Mbega ntimwasomye ico Dawidi yakoze igihe we n’abantu bari kumwe na we basonza+? 4 Yarinjiye mu nzu y’Imana maze barya imikate y’ishikanwa*+, kandi atari yemerewe kuyirya hamwe n’abari kumwe na we. Abaherezi gusa ni bo bari bemerewe kuyirya+. 5 Canke ntimwasomye mu mategeko yuko ku misi y’isabato, abaherezi bakorera ku rusengero barenga kw’isabato ariko ntibagirwe n’ikosa+? 6 Ariko ndababwiye yuko ng’aha hari uwuruta urusengero+. 7 Iyo muba mwaratahuye insobanuro y’aya majambo ngo: “Ico nshaka ni imbabazi+, si ibimazi+”, ntimwari gutsindisha abantu b’intungane. 8 Kuko Umwana w’umuntu afise ububasha kw’isabato*+.»

9 Avuye ng’aho, aca aja mw’isinagogi yabo. 10 Aho hantu hariho umugabo afise ukuboko kumugaye*+! Nuko babaza Yezu bati: «Vyoba vyemewe gukiza umuntu kw’isabato?» Aho bariko barondera ico bamwagiriza+. 11 Abishura ati: «Ni nde muri mwebwe hamwe yoba afise intama imwe hanyuma ikagwa mu kinogo, atoyifata ngo ayikureyo+? 12 Hari akantu rero umuntu! None ntarusha agaciro intama? Biremewe rero gukora iciza kw’isabato.» 13 Aca abwira uwo mugabo ati: «Ramvura ukuboko kwawe.» Na we arakuramvura, guca kurakira, gusubira kumera neza nk’ukundi. 14 Ariko Abafarizayo baca barasohoka, batangura kuja inama y’ingene bomwica. 15 Yezu abimenye aca arahava. Abantu benshi baca baramukurikira+, na we arabakiza bose. 16 Mugabo arabihanikiriza ngo ntibavuge uwo ari we+, 17 kugira haranguke ivyo umuhanuzi Yesaya yari yaravuze ati:

18 «Ehe umusavyi wanje+ nitoreye, uwo nkunda cane, uwo nashimye+! Nzomushirako impwemu yanje+, kandi azotomorera amahanga ubutungane ico ari co. 19 Ntazoshwana+ canke ngo avuze urwamo, eka nta n’uwuzokwumva ijwi ryiwe mu mayira yagutse. 20 Ntazojanjagura irenga rivunitse, kandi ntazozimya urutambi ruriko rurafumba umwotsi+, gushika ubutungane bwiganje hose. 21 Emwe, amahanga azokwizigira izina ryiwe+.»

22 Hanyuma bamuzanira umuntu arimwo idayimoni, w’impumyi kandi w’umuragi, na we aramukiza ku buryo asubira kuvuga no kubona. 23 Amasinzi yose y’abantu aratangara, avuga ati: «Ubwo uyu ntiyoba ari wa Mwana wa Dawidi?» 24 Abafarizayo bavyumvise, baca bavuga bati: «Uyu muntu nta wundi amufasha kwirukana amadayimoni atari Beyezebuli*, umutware w’amadayimoni+.» 25 Yezu amenya ivyiyumviro vyabo, aca ababwira ati: «Ubwami bwose iyo bwiciyemwo ibice burahona, kandi igisagara cose canke urugo rwose iyo vyiciyemwo ibice ntibirama. 26 Muri ubwo buryo nyene, nimba Shetani yirukana Shetani, azoba yamaze kwicamwo ibice. None wumva ubwami bwiwe bworama gute? 27 Vyongeye, nimba nirukana amadayimoni mfashijwe na Beyezebuli, abana banyu bobo bayirukana bafashijwe na nde? Ni co gituma bazobacira urubanza*. 28 Ariko nimba nirukana amadayimoni mfashijwe n’impwemu y’Imana, Ubwami bw’Imana rero bwabashikiriye*+. 29 Canke umuntu yoshobora gute kwinjira mu nzu y’umuntu w’inguvu akamutwara ivyo atunze? Kiretse abanje kumuboha, ni ho yoshobora gusahura ibiri mu nzu yiwe. 30 Uwutari ku ruhande rwanje aba andwanya, kandi uwutegeraniriza hamwe nanje arasanzaza+.

31 Ni co gituma ndababwiye ko igicumuro ico ari co cose n’igitutsi* ico ari co cose abantu bazobibabarirwa, ariko uwutuka impwemu nyeranda* ntazobibabarirwa+. 32 Nk’akarorero, uwo wese avuga nabi Umwana w’umuntu azobabarirwa+. Ariko uwo wese avuga nabi impwemu nyeranda ntazobabarirwa, haba muri iki gihe* canke mu gihe kizoza+.

33 Nimutume igiti kiba ciza maze ivyamwa vyaco bibe vyiza, canke mutume igiti kiba kibi* maze ivyamwa vyaco bibe bibi*. Kuko igiti kimenyekanira ku vyamwa vyaco+. 34 Mwa ruvyaro rw’imamba mwe+, mwoshobora gute kuvuga ibintu vyiza kandi muri babi? Erega ivyuzuye mu mutima ni vyo akanwa kavuga+. 35 Umuntu mwiza asohora ibintu vyiza abikuye mw’itunga ryiwe ryiza, ariko umuntu mubi asohora ibintu bibi abikuye mw’itunga ryiwe ribi+. 36 Ndababwiye ko ku musi w’urubanza abantu bazobazwa+ ibintu vyose bitagira akamaro bavuga. 37 Kuko amajambo yanyu ari yo azobagira abagororotsi, kandi amajambo yanyu ni yo azobatsindisha.»

38 Maze bamwe mu banditsi n’Abafarizayo bamubwira bati: «Mwigisha, dushaka kubona ikimenyetso udukoreye+.» 39 Abishura ati: «Urunganwe* rw’abantu babi kandi b’ibihemu* ruguma rurondera ikimenyetso, ariko nta kindi kimenyetso ruzohabwa atari ikimenyetso c’umuhanuzi Yona+. 40 Nk’uko Yona yamaze imisi itatu n’amajoro atatu mu nda y’urufi runini+, ni ko n’Umwana w’umuntu azomara imisi itatu n’amajoro atatu mu nda* y’isi+. 41 Ku musi w’urubanza, abantu b’i Ninewe bazozukira rimwe n’abantu b’uru runganwe, kandi bazobatsindisha kuko bigaye aho bumviye ivyo Yona yamamaza+. Ariko ng’aha hari uwuruta Yona+. 42 Ku musi w’urubanza, wa mwamikazi wo mu bumanuko azozukira rimwe n’abantu b’uru runganwe abatsindishe, kuko yaje avuye ku mpera y’isi kugira yumve ubukerebutsi bwa Salomo+. Ariko ng’aha hari uwuruta Salomo+.

43 Iyo impwemu mbi* ivuye mu muntu, ica ahantu humye irondera aho iruhukira ariko ikahabura+. 44 Iraheza ikavuga iti: “Reka nsubire mu nzu yanje navuyemwo.” Ishitse, isanga ya nzu igaragara, ikubuye neza kandi isharije. 45 Ica igenda kurondera izindi mpwemu indwi ziyirusha ububisha, maze zikinjira muri iyo nzu zikiberayo. Amaherezo, ivy’uwo muntu biba bibi kuruta ivya mbere+. Ivyo nyene ni vyo bizoshikira uru runganwe rw’abantu babi.»

46 Akiriko aravugisha iryo sinzi, nyina wiwe na benewabo+ bari bahagaze hanze bashaka kuvugana na we+. 47 Umuntu umwe aca amubwira ati: «Nyoko wawe na benewanyu bahagaze hanze, kandi bashaka ko muvugana.» 48 Yezu amwishura ati: «Mawe ni nde, kandi benewacu ni bande?» 49 Aca yerekeza ukuboko ku bigishwa biwe, avuga ati: «Mawe na benewacu ng’aba+! 50 Uwo wese akora ivyo Dawe wo mw’ijuru ashaka, ni we mwenewacu na mushikanje na mawe+.»

13 Kuri uwo musi, Yezu ava mu nzu aja kwicara ku nkengera y’ikiyaga. 2 Amasinzi y’abantu amuhundarako, ku buryo yurira ubwato abwicaramwo. Isinzi ryose ryari rihagaze ku nkengera y’ikiyaga+. 3 Atangura kubigisha ibintu vyinshi akoresheje ibigereranyo*+ ati: «Umubivyi yaragiye kubiba imbuto+. 4 Hanyuma ariko arabiba, imbuto zimwe zigwa iruhande y’inzira maze inyoni ziraza zirazirya+. 5 Izindi zigwa ahantu h’urubuyebuye hatagira ivu ryinshi, ubwo nyene zica ziramera kuko ivu ritashika kure+. 6 Ariko izuba riserutse, zaciye zibabuka ziruma kuko zitagira imizi. 7 Izindi zaguye mu mahwa, hanyuma ayo mahwa arakura, atuma zizingama+. 8 Ariko hari izindi zaguye mw’ivu ryiza, hanyuma zitangura kwama, rumwe rwama 100, urundi 60, urundi 30+. 9 Uwuri n’amatwi niyumve+.»

10 Nuko abigishwa biwe baramwegera, bamubaza bati: «Kubera iki ubigisha ukoresheje ibigereranyo+?» 11 Abishura ati: «Mwebwe mwarahawe gutahura amabanga meranda+ y’Ubwami bwo mw’ijuru, ariko bobo ntibabihawe. 12 Kuko uwufise wese azokwongerwa n’ibindi akagira umusesekara, ariko uwudafise azokwakwa n’ivyo yari afise+. 13 Ni co gituma ndabigisha nkoresheje ibigereranyo, kuko baraba ariko ntibabone, kandi barumviriza ariko ntibumva ngo batahure ico bisobanura+. 14 Ubuhanuzi bwa Yesaya burabarangukirako, kuko buvuga buti: “Muzokwumva ariko nta na kimwe muzotahura, kandi muzokwitegereza ariko nta na kimwe muzobona+. 15 Kuko umutima w’aba bantu udadaraye. Barizivye amatwi bongera barihuma amaso, kugira ntibigere barabisha amaso yabo canke ngo bumvishe amatwi yabo kugira imitima yabo itahure, baheze bahindukire maze ndabakize+.”

16 Ariko amaso yanyu arahiriwe kubera abona, n’amatwi yanyu kubera yumva+. 17 Ni ukuri ndabibabwiye, abahanuzi benshi n’abagororotsi benshi baripfuje kubona ivyo muriko murabona, ariko ntibabibonye+. Baripfuje no kwumva ivyo muriko murumva, ariko ntibavyumvise.

18 Umve rero ca kigereranyo c’umuntu yabivye imbuto+: 19 Izabibwe iruhande y’inzira+, zigereranya uwumvise ijambo ry’Ubwami ariko ntaritahure. Wa mubisha+ aca aza, akarandura ivyabibwe mu mutima wiwe. 20 Izabibwe ahantu h’urubuyebuye, zigereranya uwumva iryo jambo ubwo nyene agaca aryemera n’akanyamuneza+. 21 Mugabo kubera ko iryo jambo ridashinga imizi muri we, ntamara kabiri. Iyo hadutse ibigeragezo canke uruhamo kubera iryo jambo, aca atsitara. 22 Izabibwe mu mahwa, zigereranya uwumva iryo jambo, mugabo amaganya y’ubuzima bwo muri iyi si*+ n’ububasha buhendana bw’ubutunzi bikarinyoha maze ntiryame+. 23 Izabibwe mw’ivu ryiza na zo, zigereranya uwumva iryo jambo akaritahura maze agatangura kwama, umwe akama 100, uwundi 60, uwundi 30+.»

24 Abaha ikindi kigereranyo ati: «Ubwami bwo mw’ijuru bumeze nk’umuntu yabivye imbuto nziza mu murima wiwe. 25 Igihe abantu bari basinziriye, umwansi wiwe yaciye aza, maze abiba icatsi kibi mu ngano hanyuma arigira. 26 Izo ngano zimaze gukura zikazana amahundo, ca catsi kibi na co nyene caciye giseruka. 27 Nuko abashumba ba nyene urugo baraza, bamubwira bati: “Databuja, mbega ntiwabivye imbuto nziza mu murima wawe? None vyagenze gute ngo habemwo icatsi kibi?” 28 Abishura ati: “Ni umuntu w’umwansi yabigize+.” Nya bashumba bamubwira bati: “None tuje kukirandura?” 29 Nawe abishura ati: “Oya! Igihe murandura icatsi kibi mwohava musanga mukiranduranye n’ingano. 30 Reka vyose bikurane gushika kw’iyimbura. Maze iyimbura rigeze, nzobwira abimbuzi nti: ‘Banza mwegeranye icatsi kibi, mugitekere maze mugiturire, muheze mwegeranirize ingano mu kigega canje+.’”»

31 Abaha ikindi kigereranyo ati: «Ubwami bwo mw’ijuru bumeze nk’agatete ka sinapi umuntu yatoye akagatera mu murima wiwe+. 32 Mu vy’ukuri, ni ko kabuto gatoyi kuruta izindi mbuto zose, ariko iyo gakuze kaba igiterwa kinini kuruta ibindi*, hanyuma kagacika igiti ku buryo inyoni zo mu kirere ziza zikibera mu mashami yaco.»

33 Abaha ikindi kigereranyo ati: «Ubwami bwo mw’ijuru bumeze nk’umwambiro umugore yatoye akawuvanga n’ingero zitatu nininini z’ifu, gushika igikandu cose kivyimvye+.»

34 Ivyo vyose Yezu yabibwiye amasinzi mu bigereranyo. Nta kintu yababwira adakoresheje ibigereranyo+, 35 kugira haranguke ivyo umuhanuzi yari yaravuze ati: «Ngira nteranure akanwa mvugire mu bigereranyo, ntangaze ibintu vyanyegejwe kuva kera cane*+.»

36 Amaze kurungika iryo sinzi ry’abantu, aca yinjira mu nzu. Abigishwa biwe baraza, bamubaza bati: «Dusigurire ca kigereranyo c’icatsi kibi catewe mu murima.» 37 Abishura ati: «Uwabivye imbuto nziza ni Umwana w’umuntu. 38 Umurima ni isi+. Imbuto nziza ni abana b’Ubwami. Icatsi kibi ni abana ba wa mubisha+, 39 umwansi yakibivye na we ni Shetani*. Iyimbura ni iherezo* ry’ivy’iyi si*. Abimbuzi na bo ni abamarayika. 40 Nka kurya nyene icatsi kibi cegeranywa kigaturirwa, ni ko bizogenda no kw’iherezo* ry’ivy’iyi si+. 41 Umwana w’umuntu azorungika abamarayika biwe, na bo bazokwegeranya abantu bose* batsitaza abandi n’abantu bose bakora ivy’ubugarariji, babakure mu Bwami bwiwe, 42 maze babaterere mw’ifuru yaka umuriro+. Aho ni ho bazoririra kandi ni ho bazohekenyera imisaya*. 43 Ico gihe abagororotsi bazokayangana nk’izuba+ mu Bwami bwa Se wabo. Uwuri n’amatwi niyumve.

44 Ubwami bwo mw’ijuru bumeze nk’itunga ryanyegejwe mu murima. Umuntu yararyubutseko aca yongera kurinyegeza, maze kubera umunezero, aca aragenda agurisha ivyo afise vyose, agura uwo murima+.

45 Ubwami bwo mw’ijuru kandi bumeze nk’umudandaza* ariko arondera imaragarita* nziza. 46 Aronse imaragarita imwe y’agaciro kanini, ubwo nyene aca agenda akagurisha ivyo afise vyose maze akayigura+.

47 Vyongeye, Ubwami bwo mw’ijuru bumeze nk’urusenga rw’umukwabu batereye mu kiyaga, maze rukegeranya amafi y’ubwoko bwose. 48 Rumaze kwuzura, barukwegera ku nkengera y’ikiyaga maze bakicara, bakegeraniriza ifi nziza+ mu biseke ariko mbi+ bakazita. 49 Ukwo ni ko bizogenda kw’iherezo* ry’ivy’iyi si: abamarayika bazoza, barobanure ababisha mu bagororotsi, 50 maze babaterere mw’ifuru yaka umuriro. Aho ni ho bazoririra kandi ni ho bazohekenyera imisaya*.

51 None mwatahuye ico ivyo vyose bisobanura?» Bamwishura bati: «Egome.» 52 Na we ababwira ati: «Ko ari ukwo biri, mumenye ko umwigisha wese yigishijwe ibijanye n’Ubwami bwo mw’ijuru, amera nka nyene urugo asohora ibintu bishasha n’ivya kera abikuye mu bubiko bw’itunga ryiwe.»

53 Yezu ahejeje kubabwira ivyo bigereranyo, ava ng’aho aragenda. 54 Amaze gushika mu karere iwabo+, atangura kubigishiriza mw’isinagogi yabo, ku buryo batangara bakavuga bati: «Uyu muntu yakuye hehe ubu bwenge* n’ububasha bwo gukora ibi bitangaro+? 55 None uyu si umwana wa wa mubaji+? Nyina wiwe ntiyitwa Mariya, benewabo na bo si Yakobo, Yozefu, Simoni na Yuda+? 56 Bashikiwe na bo ntitubana ng’aha? None yakuye hehe ivyo bintu vyose+?» 57 Ivyiwe rero bitangura kubatsitaza+. Ariko Yezu ababwira ati: «Umuhanuzi araterwa iteka hose kiretse mu karere iwabo no mu rugo iwabo+.» 58 Ntiyakoreye ng’aho ibitangaro vyinshi kuko ata kwizera bari bafise.

14 Ico gihe, Herodi* buramatari w’intara ya Galilaya yumva ivyerekeye Yezu+. 2 Aca abwira abasuku biwe ati: «Uwo ni Yohani Umubatizi. Yarazuwe mu bapfuye. Ni co gituma afise ububasha bwo gukora ibitangaro+.» 3 Herodi yari yarafashe Yohani aramuboha, maze amuta mw’ibohero kubera Herodiya umugore wa mwenewabo Filipo+. 4 Yohani yaguma amubwira ati: «Ntivyemewe ko umugira umugore wawe+.» 5 Ariko naho yashaka kumwica, yaratinya abantu kuko Yohani bamufata nk’umuhanuzi+. 6 Ariko igihe Herodi yariko ahimbaza umusi mukuru wo kwibuka ivuka*+ ryiwe, umukobwa wa Herodiya yaratamvye ku buryo anezereza cane Herodi+. 7 Herodi yaciye amwemerera ashizeko n’indahiro ko amuha ico amusavye cose. 8 Maze nya mukobwa yohejwe na nyina, avuga ati: «Numpe ng’aha kw’isiniya umutwe wa Yohani Umubatizi+.» 9 Naho umwami vyamubabaje cane, yaciye ategeka ko bawumuha kugira yubahirize indahiro yarahiye no ku bw’abariko barasangira na we*. 10 Araheza arungika umuntu mw’ibohero ngo ace umutwe Yohani. 11 Nuko bazana umutwe wiwe kw’isiniya, bawuha nya mukobwa, na we awushira nyina. 12 Mu nyuma abigishwa ba Yohani baraza, batora ikiziga ciwe baramuhamba, hanyuma baja kubibwira Yezu. 13 Yezu avyumvise aca aravayo, aja mu gahinga kugira abe ukwa wenyene. Ariko isinzi ry’abantu rivyumvise, rica riva mu gisagara n’amaguru riramukurikira+.

14 Yururutse ubwato, abona isinzi rinini ry’abantu. Bamutera ikigongwe+, aca akiza abantu babo barwaye+. 15 Bugorovye, abigishwa biwe baza aho ari, bamubwira bati: «Ehe turi mu gahinga kandi amasaha aragiye. Rungika abo bantu baje mu bigwati kwigurira ivyo kurya+.» 16 Yezu ababwira ati: «Ntibirirwe baragenda. Mwebwe nimubahe ivyo barya.» 17 Bamwishura bati: «Aha nta kindi dufise atari imikate itanu n’ifi zibiri.» 18 Na we ababwira ati: «Binzanire.» 19 Aca ategeka iryo sinzi ry’abantu ngo bicare hasi ku bwatsi. Araheza atora ya mikate itanu na za fi zibiri, arangamiza mw’ijuru maze arabihezagira+. Aca amanyagura iyo mikate, ayihereza abigishwa, na bo bayiha abo bantu. 20 Bose bararya barahaga, hanyuma begeranya utumanyu twasigaye, twuzura ibiseke 12+. 21 Abariye bari nk’abagabo 5.000 udashizemwo abagore n’abana batoyi+. 22 Ubwo nyene aca abwira abigishwa biwe ngo burire ubwato bajabuke ku yindi nkengera, na we asigara ararungika iryo sinzi+.

23 Amaze kurungika iryo sinzi, aca aduga ku musozi gusenga ari wenyene+. Naho bwari bwije, yari ng’aho wenyene. 24 Ico gihe ubwato bwari bumaze kugenda nk’imetero amajana* buvuye ku nkengera. Bagenda baranigana n’imikuba, kuko umuyaga waza ubaturutse imbere. 25 Buri mu guca*, Yezu aza aho bari agendera ku mazi. 26 Abigishwa bamubonye ariko agendera ku mazi, bahagarika umutima, bavuga bati: «Ni igihume!» Baca bakoma induru kubera ubwoba. 27 Ubwo nyene Yezu aca arabavugisha, ababwira ati: «Humura ni jewe! Ntimugire ubwoba+.» 28 Petero aca amwishura ati: «Mukama, nimba ari wewe, mbwira nze aho uri ngendera ku mazi.» 29 Na we amubwira ati: «Ingo!» Petero aca yururuka ubwato, agendera ku mazi agana Yezu. 30 Mugabo abonye ingene umuyaga uriko urahuhuta cane, aca agira ubwoba. Atanguye kunyika, akoma induru ati: «Mukama, ntabara!» 31 Yezu aca aramvura ukuboko aramufata, amubwira ati: «Wa muntu w’ukwizera guke we, kubera iki watwawe n’ugukekeranya+?» 32 Baca burira mu bwato, ico gihuhusi gica kiraturura. 33 Abari mu bwato baca baramwunamira*, bamubwira bati: «Vy’ukuri, uri Umwana w’Imana.» 34 Hanyuma barajabuka, bashika i Genesareti+.

35 Abantu baho bamumenye, baca babimenyesha abantu bose bo muri ako karere. Nuko bamuzanira abantu bose bari barwaye. 36 Baramutakambira ngo bakore gusa ku buyonga bw’impuzu* yiwe+, kandi ababukozeko bose baca bakira neza.

15 Maze Abafarizayo n’abanditsi+ baza aho Yezu ari bavuye i Yeruzalemu, bamubaza bati: 2 «Kubera iki abigishwa bawe batubahiriza imigenzo y’aba kera? Nk’akarorero, ntibakaraba* imbere yo gufungura+.»

3 Na we abishura ati: «Kubera iki mweho murenga amabwirizwa y’Imana kubera imigenzo yanyu+? 4 Nk’akarorero, Imana yavuze iti: “Tera iteka so wawe na nyoko wawe+.” Yavuze kandi iti: “Uwututse se canke nyina ategerezwa gupfa+.” 5 Mugabo mwebwe muvuga ngo: “Iyo umuntu abwiye se canke nyina ati: ‘Ibintu vyose nari mfise nogufashisha naramaze kuvyegurira Imana+’, 6 ntibiba bikenewe ko atera iteka se.” Ukwo ni ko mwatituye ijambo ry’Imana kubera imigenzo yanyu+. 7 Mwa biyorobetsi mwe! Umuhanuzi Yesaya ntiyihenze igihe yavuga ibiberekeye+ ati: 8 “Aba bantu banyubahisha iminwa yabo, mugabo umutima wabo uri kure yanje rwose. 9 Bansengera ubusa, kuko inyigisho zabo zishingiye ku mabwirizwa y’abantu+.”» 10 Aca ahamagara isinzi ry’abantu ngo rimwegere, maze ababwira ati: «Nimwumvirize kandi mutahure neza+: 11 Ivyinjira mu kanwa k’umuntu si vyo bimuhumanya, ahubwo ibiva mu kanwa kiwe ni vyo bimuhumanya+.»

12 Hanyuma abigishwa biwe baraza, bamubwira bati: «Urazi ko Abafarizayo batsitajwe n’ivyo wavuze+?» 13 Abishura ati: «Igiterwa cose Dawe wo mw’ijuru atateye kizorandurwa. 14 Bihoze. Ni indongozi zihumye. Kandi iyo impumyi iyoboye iyindi mpumyi, zose zigwa mu cobo+.» 15 Petero aca amubwira ati: «Dusigurire kirya kigereranyo.» 16 Yezu amwishura ati: «Mbega namwe n’ubu ntimuraca ubwenge*+? 17 Ntimuzi ko ikintu cose cinjiye mu kanwa gica kija mu mushishito hanyuma kigasohoka kikaja kwa surwumwe? 18 Ariko ibiva mu kanwa biba bivuye mu mutima, kandi ivyo ni vyo bihumanya umuntu+. 19 Nk’akarorero, mu mutima ni ho hava ivyiyumviro bibi+: ubwicanyi, kurenga ibigo, ubusambanyi*, kwiba, kwagiriza abandi ibinyoma no gutuka Imana*. 20 Ivyo ni vyo bihumanya umuntu. Ariko gufungura udakaravye*, ntibihumanya umuntu.»

21 Yezu aca ava ng’aho, aja mu karere ka Tiro na Sidoni+. 22 Haza umugore w’Umunyafenisiyakazi wo muri ako karere, arasemerera ati: «Ngirira imbabazi Mukama, Mwana wa Dawidi! Umukobwa wanje ararembejwe n’idayimoni+.» 23 Mugabo Yezu ntiyamwishura ijambo na rimwe. Abigishwa biwe rero baraza, baramwinginga bati: «Rungika uyo mugore agende, kuko aguma asemerera inyuma yacu.» 24 Abishura ati: «Nta bandi natumweko atari intama zazimiye zo mw’ihanga* rya Isirayeli+.» 25 Ariko uwo mugore araza, aramwunamira*, amubwira ati: «Mukama, mfasha!» 26 Amwishura ati: «Si vyiza gufata umukate w’abana ukawuterera utubunda tw’imbwa.» 27 Nya mugore amwishura ati: «Ego Mukama, ariko utubunda twirira utuvunji dukorotse tuvuye ku meza ya ba shebuja+.» 28 Yezu amwishura ati: «Wa mugore* we, ukwizera kwawe ni kwinshi. Nibibe nk’uko ushaka.» Ubwo nyene wa mukobwa wiwe yaciye akira.

29 Yezu aca ava ng’aho aragenda, ashika hafi y’ikiyaga ca Galilaya+, hanyuma aduga ku musozi yicara ng’aho. 30 Abantu isinzi bamusangayo, baza bazanye abacumbagira, abacitse ibihimba vy’umubiri, impumyi, abaragi n’abandi benshi. Babashira imbere y’ibirenge vyiwe, na we arabakiza+. 31 Abantu barumirwa babonye abaragi basubira kuvuga, abacitse ibihimba vy’umubiri bakize, abacumbagira basubira kugendagenda, impumyi zongera kubona, maze baninahaza Imana ya Isirayeli+.

32 Yezu ahamagara abigishwa biwe, ababwira ati: «Aba bantu baranteye ikigongwe+, kuko tumaranye imisi itatu kandi ntibagira ico bafungura. Sinshaka kubarungika bashonje*, kuko bohava bagwa mu nzira+.» 33 Ariko abigishwa biwe bamubwira bati: «None muri aka gahinga twokura hehe imikate yohaza abantu bangana uku+?» 34 Yezu aca ababaza ati: «Mufise imikate ingahe?» Na bo bati: «Indwi n’udufi dukeyi.» 35 Amaze kubwira abo bantu ngo bicare hasi, 36 afata ya mikate indwi na twa dufi maze ashimira Imana. Hanyuma arabimanyagura, abiha abigishwa biwe, na bo babiha abo bantu+. 37 Bose bararya barahaga, hanyuma begeranya utumanyu twasigaye, twuzura ibiseke* indwi bininibinini+. 38 Abariye bari abagabo 4.000, hatarimwo abagore n’abana batoyi. 39 Ahejeje kurungika abo bantu, aca yurira ubwato aja mu karere k’i Magadani+.

16 Abafarizayo n’Abasadukayo bamusanga ng’aho, baramwegera maze bamusaba ikimenyetso kivuye mw’ijuru+ kugira bamugerageze. 2 Na we abishura ati: «Iyo bugorovye muvuga muti: “Hazozinduka hakeye, kuko ijuru ritukura.” 3 Mu gitondo na ho mukavuga muti: “Uno musi haraza gukanya kandi imvura iraza kugwa, kuko ijuru ritukura ariko rikaba ririmwo ibicu.” Muravye ukuntu ikirere cifashe, muratahura ico bisobanura. Ariko ibimenyetso vy’ibihe ntimutahura insobanuro yavyo. 4 Urunganwe* rw’abantu babi kandi b’ibihemu* ruguma rurondera ikimenyetso, ariko nta kindi kimenyetso ruzohabwa+ atari ikimenyetso ca Yona+.» Aca abasiga ng’aho arigira.

5 Abigishwa baca barajabuka ku yindi nkengera y’ikiyaga, ariko basanga bibagiye kwitwaza imikate+. 6 Yezu aca ababwira ati: «Mugume muri maso, mwiyubare umwambiro w’Abafarizayo n’Abasadukayo+.» 7 Baca batangura kuvugana hagati yabo bati: «Twibagiye kuzana imikate.» 8 Yezu arabimenya, aca ababwira ati: «Kubera iki muharira ngo nta mikate mwazanye, ga mwa bantu b’ukwizera guke? 9 Mbega n’ubu ntimuratahura? Ntimwibuka ya mikate itanu yagaburirwa abagabo 5.000, hamwe n’ibiseke mwegeranije+? 10 Canke ntimwibuka ya mikate indwi yagaburirwa abagabo 4.000, hamwe n’ibiseke* bininibinini mwegeranije+? 11 Kubera iki mutatahuye ko ntababwiye imikate? Nimwiyubare umwambiro w’Abafarizayo n’Abasadukayo+.» 12 Baca batahura ko atababwiye kwiyubara umwambiro w’imikate, ahubwo ko bokwiyubara inyigisho z’Abafarizayo n’Abasadukayo.

13 Yezu rero amaze gushika mu karere ka Sezariya ya Filipo, abaza abigishwa biwe ati: «Abantu bavuga ko Umwana w’umuntu ari nde+?» 14 Bamwishura bati: «Bamwe bavuga ngo ni “Yohani Umubatizi+”, abandi ngo ni “Eliya+”, abandi na bo ngo ni “Yeremiya” canke “umwe mu bahanuzi”.» 15 Aca ababaza ati: «Mweho muvuga ko ndi nde?» 16 Simoni Petero amwishura ati: «Uri Kristu+, Umwana w’Imana nzima+.» 17 Yezu aca amubwira ati: «Urahiriwe Simoni mwene Yona, kuko atari umuntu* yabiguhishuriye. Ahubwo Dawe ari mw’ijuru ni we yabiguhishuriye+. 18 Vyongeye, ndakubwiye nti: Uri Petero+, kandi kuri iki gitandara+ nzohubaka ishengero ryanje, kandi ukuzimu ntikuzorinesha. 19 Nzoguha impfunguruzo z’Ubwami bwo mw’ijuru. Ikintu cose uzoboha kw’isi kizoba camaze kubohwa mw’ijuru, kandi ikintu cose uzobohora kw’isi kizoba camaze kubohorwa mw’ijuru.» 20 Aca arihanikiriza abigishwa biwe ngo ntihagire umuntu n’umwe babwira ko ari Kristu+.

21 Kuva ico gihe, Yezu atangura gusigurira abigishwa biwe ko ategerezwa kuja i Yeruzalemu, agashikirwa n’imibabaro myinshi kubera abashingantahe, abakuru b’abaherezi n’abanditsi, hanyuma akicwa maze akazurwa ku musi ugira gatatu+. 22 Petero aca aramwihereranya, atangura kumukarira ati: «Ntibikabe* Mukama! Ivyo bintu ntibizogenda bigushikiye+.» 23 Aca aha umugongo Petero, amubwira ati: «Ja inyuma yanje Shetani! Uri igitsitaza kuri jewe, kuko utiyumvira ivyiyumviro vy’Imana, ahubwo wiyumvira ivy’abantu+.»

24 Maze Yezu abwira abigishwa biwe ati: «Nimba hari uwushaka kunkurikira, niyiyanke, yikorere igiti ciwe co kubabarizwako* hanyuma agume ankurikira+. 25 Kuko uwushaka gukiza ubuzima bwiwe azobubura, ariko uwubuheba kubera jewe azoburokora+. 26 Mu vy’ukuri, bimaze iki kwunguka isi yose ariko ukahasiga ubuzima+? Canke umuntu yotanga iki kugira arokore ubuzima bwiwe+? 27 Kuko Umwana w’umuntu ategerezwa kuza mu buninahazwa bwa Se, ari kumwe n’abamarayika biwe, kandi azokwishura umwe wese ibihuye n’inyifato yiwe+. 28 Ni ukuri, ndababwiye ko bamwe mu bari ng’aha batazogenda bapfuye* batabanje kubona Umwana w’umuntu aza mu Bwami bwiwe+.»

17 Haciye imisi itandatu, Yezu atora Petero, Yakobo na mwenewabo Yohani, abadugana ku musozi muremure ari bonyene+. 2 Aca arahinduka ari imbere yabo, mu maso hiwe harakayangana nk’izuba, impuzu ziwe* na zo zica ibibatsi* nk’umuco+. 3 Ubwo nyene baza babona Musa na Eliya bariko bavugana na we. 4 Petero aca abwira Yezu ati: «Mukama, ni vyiza cane kuba turi ng’aha. Ubishatse, ndashobora kwubaka amahema atatu ng’aha: rimwe ryawe, irindi rya Musa n’irindi rya Eliya.» 5 Akiriko aravuga, igicu gikayangana gica kirabatwikira. Haca humvikana ijwi rivuye muri nya gicu riti: «Uyu ni Umwana wanje nkunda cane, uwo nashimye+. Nimumwumvirize+.» 6 Abigishwa biwe bavyumvise, baca bagwa hasi bubamye, batekewe n’ubwoba. 7 Yezu aca arabegera, abakorako maze ababwira ati: «Haguruka. Ntimutinye!» 8 Bunamutse, ntihagira uwundi babona atari Yezu wenyene. 9 Bariko baramanuka uwo musozi, Yezu abategeka ati: «Ntihagire umuntu n’umwe mubwira ivyo mwabonye, gushika Umwana w’umuntu azuwe mu bapfuye+.»

10 Ariko abigishwa biwe bamubaza bati: «Kubera iki none abanditsi bavuga ko Eliya ategerezwa kubanza kuza+?» 11 Abishura ati: «Eliya vy’ukuri azoza, kandi azosubiza ibintu vyose mu buryo+. 12 Mugabo ndababwiye ko Eliya yamaze kuza ariko ntibamumenye, ahubwo bamukoreye ivyo bishakiye+. Ukwo nyene ni ko bazobabaza Umwana w’umuntu+.» 13 Abigishwa baca batahura ko yariko avuga Yohani Umubatizi.

14 Bashitse iruhande y’isinzi ry’abantu+, umuntu umwe yegera Yezu, aramupfukamira maze amubwira ati: 15 «Mukama, niwumvire akagongwe umwana wanje. Arwaye intandara kandi araremvye. Ziguma zimuta mu muriro no mu mazi+. 16 Namuzaniye abigishwa bawe, ariko ntibashoboye kumukiza.» 17 Yezu aca avuga ati: «Mbega urunganwe* rw’abantu batagira ukwizera kandi bononekaye+! Nzogumana namwe kugeza ryari? Nzobihanganira kugeza ryari? Nimumunzanire ng’aha.» 18 Yezu aca akankamira iyo dayimoni, ica iramuvamwo. Ubwo nyene uwo muhungu aca arakira+. 19 Abigishwa baca babaza Yezu mu mwiherero bati: «Kubera iki twebwe tutashoboye kuyirukana?» 20 Abishura ati: «Ni kubera mufise ukwizera guke. Ni ukuri ndabibabwiye, hamwe mwoba mufise ukwizera kungana n’agatete ka sinapi, mwobwira uyu musozi muti: “Va ng’aha uje hariya”, kandi wogenda. Nta kintu na kimwe cobananira+.» 21*⁠——

22 Igihe bari bakoraniye hamwe i Galilaya, ni ho Yezu yababwira ati: «Umwana w’umuntu azotangwa mu maboko y’abantu+. 23 Bazomwica, ariko azozurwa ku musi ugira gatatu+.» Abigishwa bica birabababaza cane.

24 Bamaze gushika i Kaperinawumu, abatoza ikori ry’urusengero* begera Petero, bamubaza bati: «Burya umwigisha wanyu arariha ikori ry’urusengero+?» 25 Na we abishura ati: «Egome.» Ariko Petero yinjiye mu nzu, Yezu aramwitanga, amubaza ati: «Uvyibazako iki ga Simoni? Abami b’isi barihisha bande itagisi canke ikori*? Ni abana babo canke ni abandi?» 26 Avuze ati: «Ni abandi», Yezu aca amubwira ati: «Abana babo rero ntibatanga ikori. 27 Ariko kugira ntitubatsitaze+, genda ku kiyaga uterereyo igera. Ifi ya mbere iza gufatwa, uce uyasamika, uraheza usange igiceri c’ifeza* mu kanwa kayo. Uce ugitora hanyuma urihe ikori ryanje n’iryawe.»

18 Muri uwo mwanya, abigishwa begera Yezu maze bamubaza bati: «Ni nde asumba abandi mu Bwami bwo mw’ijuru+?» 2 Aca ahamagara umwana mutoyi, amuhagarika hagati yabo, 3 maze avuga ati: «Ni ukuri ndabibabwiye, nimutahinduka* ngo mumere nk’abana batoyi+, ntimuzogenda mwinjiye mu Bwami bwo mw’ijuru+. 4 Uwusumba abandi mu Bwami bwo mw’ijuru rero, ni uwicisha bugufi akamera nk’uyu mwana+. 5 Uwo wese yakiriye umwana mutoyi nk’uyu kubera izina ryanje, na jewe aba anyakiriye. 6 Ariko uwo wese atsitaza umwe muri aba batoyi banyizera, yopfuma yambikwa mw’izosi urusyo ruzungurutswa n’indogobwa, maze agatererwa mu kiyaga+.

7 Isi iragowe kubera ibitsitaza! Ibitsitaza vyovyo bitegerezwa kuza, ariko aragowe umuntu bizananako! 8 Nimba rero ikiganza cawe canke ikirenge cawe kigutsitaza, gice ugite kure yawe+. Wopfuma uronka ubuzima ufise ikiganza kimwe canke ikirenge kimwe, hako utererwa mu muriro utazima ufise ibiganza bibiri canke ibirenge bibiri+. 9 Vyongeye, nimba ijisho ryawe rigutsitaza, rinogore urite kure yawe. Wopfuma uronka ubuzima ufise ijisho rimwe, hako utererwa muri Gehena* yaka umuriro ufise amaso abiri+. 10 Murabe neza ntihagire n’umwe musuzugura muri aba batoyi. Ndababwiye ko abamarayika babo mw’ijuru baguma bitegereza mu maso ha Dawe ari mw’ijuru+. 11* ——

12 Muvyiyumvirako iki? Hamwe umuntu yoba afise intama 100 hanyuma imwe muri zo igatakara+, none ntiyosiga ku musozi izo 99 zisigaye, akaja kurondera iyo yatakaye+? 13 Aramutse ayitoye, ndababwiye ko imutera umunezero kuruta zimwe 99 zitari zazimiye. 14 Na Dawe* ari mw’ijuru ntashaka ko hagira n’umwe muri aba batoyi apfa+.

15 Vyongeye, nimba mwene⁠wanyu acumuye, genda umwereke ikosa yakoze* muri mwenyene+. Niyakwumviriza, uzoba urokoye mwenewanyu+. 16 Ariko natakwumviriza, uraca uhitana uwundi umwe canke babiri, kugira ngo ikintu cose gishingirwe intahe n’ivyabona bibiri canke bitatu+. 17 Natabumviriza, uraca ubibwira ishengero. Niyanka no kwumviriza ishengero, uraca umufata nk’umunyamahanga+ canke umutozakori+.

18 Ni ukuri ndabibabwiye, ibintu vyose muzoboha kw’isi bizoba vyamaze kubohwa mw’ijuru, kandi ibintu vyose muzobohora kw’isi bizoba vyamaze kubohorwa mw’ijuru. 19 Ni ukuri, ndababwiye kandi yuko babiri muri mwebwe aha kw’isi nibumvikana ikintu gihambaye bakwiye gusaba, Dawe wo mw’ijuru azokibaha+. 20 Nkako, aho babiri canke batatu bakoraniye mw’izina ryanje+, mba ndi hagati yabo.»

21 Petero aca yegera Yezu, amubaza ati: «Mukama, mwenewacu ancumuyeko nomubabarira incuro zingahe? Gushika ku ncuro indwi?» 22 Yezu amwishura ati: «Oya, si gushika ku ncuro indwi, ahubwo ni gushika ku ncuro 77+.

23 Ni co gituma Ubwami bwo mw’ijuru bwogereranywa n’umwami yashatse kwishuza abashumba biwe. 24 Atanguye kubishuza, bamuzanira umuntu yari amufitiye italanto 10.000*. 25 Ariko kubera atari afise ico yishura, shebuja ategeka ko uwo mushumba agurishwa hamwe n’umugore wiwe, abana biwe n’ivyo atunze vyose kugira iryo deni ryishurwe+. 26 Nya mushumba aca arapfukama, aramwunamira*, amubwira ati: “Nunyihanganire, nzokwishura ivyawe vyose.” 27 Shebuja aca amwumvira akagongwe, aramureka, amuhebera ideni yari amufitiye+. 28 Ariko uwo mushumba aca aja kurondera umwe mu bashumba bagenziwe yari amufitiye idenariyo* 100, aca amugurukirako, atangura kumunigura, amubwira ati: “Nyishura ivyo umfitiye vyose.” 29 Uwo mushumba mugenziwe aca aramupfukamira, aramutakambira ati: “Nunyihanganire, nzokwishura ivyawe.” 30 Ariko aravyanka, aca aramupfungisha gushika yishuye ivyo amufitiye. 31 Abashumba bagenziwe babonye ibibaye, barababara cane, baca baja kwiganira shebuja ivyabaye vyose. 32 Shebuja aca amutumako, amubwira ati: “Wa mushumba mubi we, ko naguhebeye ideni ryose wari umfitiye igihe wantakambira, 33 weho ntiwari ukwiye kugirira imbabazi umushumba mugenzawe, nk’uko nanje nazikugiriye+?” 34 N’ishavu n’akantu, shebuja aca amuha abarinzi b’ibohero, gushika arishe ivyo yari amufitiye vyose. 35 Ukwo nyene ni ko Dawe wo mw’ijuru azogirira umwe wese muri mwebwe+, nimutababarira bagenzi banyu bivuye ku mutima+.»

19 Yezu ahejeje kuvuga ivyo bintu, aca ava i Galilaya aja ku rubibe* rwa Yudaya, hakurya ya Yorodani+. 2 Amasinzi y’abantu aramukurikira, na we abakirizayo.

3 Abafarizayo baza aho ari bashaka kumutega, bamubaza bati: «Vyoba vyemewe ko umugabo yahukana n’umugore wiwe ku mvo iyo ari yo yose+?» 4 Yezu abishura ati: «Ntimwasomye ko uwabaremye kuva mu ntango yabaremye ari umugabo n’umugore+? 5 Yavuze ati: “Ni co gituma umugabo azosiga se na nyina, akabana n’umugore wiwe akaramata*, kandi abo babiri bazoba umubiri umwe+.” 6 Ntibaba bakiri babiri rero, ahubwo baba ari umubiri umwe. Ico Imana yafatanije* rero ntihaze hagire umuntu agitandukanya+.» 7 Baca bamubwira bati: «Kubera iki none Musa yategetse ko umuntu amuha urupapuro* rwo kwahukana maze akamwirukana+?» 8 Abishura ati: «Musa yabemereye kwirukana abagore banyu kubera mufise imitima ikomantaye+, ariko mu ntango si ko vyari bimeze+. 9 Ndababwiye ko uwo wese yirukana umugore wiwe atamuhoye ubusambanyi* hanyuma akarongora uwundi, aba arenze ibigo+.»

10 Abigishwa biwe baca bamubwira bati: «Nimba ivy’umugabo n’umugore wiwe ari ukwo bimeze, umuntu yopfuma areka kwubaka.» 11 Na we abishura ati: «Si bose bavyemera, kiretse abafise iyo ngabirano+. 12 Kuko hariho inkone* zavutse gutyo, hakabaho inkone zagizwe inkone n’abantu, hakabaho n’inkone zigize inkone kubera Ubwami bwo mw’ijuru. Uwushobora kuvyemera rero navyemere+.»

13 Hanyuma bamuzanira abana batoyi ngo abarambikeko ibiganza yongere abasengere, ariko abigishwa biwe barabakankamira+. 14 Mugabo Yezu ababwira ati: «Nimureke abo bana, kandi ntimubabuze kuza aho ndi, kuko Ubwami bwo mw’ijuru ari ubw’abameze nk’abo+.» 15 Aca abarambikako ibiganza, hanyuma ava ng’aho aragenda.

16 Maze haza umuntu umwe, amubaza ati: «Mwigisha, ni iciza ikihe nokora kugira nze ndonke ubuzima budahera+?» 17 Amwishura ati: «Kubera iki umbaza ivyerekeye iciza? Umwe gusa ni we ari mwiza+. Ariko nimba ushaka kuronka ubuzima, guma wubahiriza amabwirizwa+.» 18 Na we amubaza ati: «Ayahe?» Yezu amwishura ati: «Ntukice+, ntukarenge ibigo+, ntukibe+, ntukagirize ibinyoma mugenzawe+, 19 tera iteka so wawe na nyoko wawe+, kandi utegerezwa gukunda mugenzawe nk’uko wikunda+.» 20 Uyo musore aca amubwira ati: «Ivyo vyose narabikurikije. Ico mbuze ni igiki?» 21 Yezu aca amubwira ati: «Nimba ushaka kuba uwutunganye*, genda ugurishe ivyo ufise maze ufashe abakene, uzoheza ugire itunga mw’ijuru+. Hanyuma uce uza unkurikire+.» 22 Uwo musore avyumvise, aca agenda ababaye cane, kuko yari atunze ibintu vyinshi+. 23 Yezu aca abwira abigishwa biwe ati: «Ni ukuri ndabibabwiye, bizogorana ko umutunzi yinjira mu Bwami bwo mw’ijuru+. 24 Ndabisubiyemwo: biroroshe ko ingamiya ica mu zuru ry’urushinge kuruta ko umutunzi yinjira mu Bwami bw’Imana+.»

25 Abigishwa bavyumvise barumirwa, maze bavuga bati: «Ni nde vy’ukuri ashobora kurokoka+?» 26 Yezu arabihweza, aca ababwira ati: «Ku bantu ivyo ntibishoboka, ariko ku Mana vyose birashoboka+.»

27 Petero aca amubaza ati: «Raba twebwe twarahevye vyose turagukurikira. None tuzoronka iki+?» 28 Yezu abishura ati: «Ni ukuri ndabibabwiye, Umwana w’umuntu niyicara ku ntebe yiwe y’ubuninahazwa muri ca gihe co guhindura ibintu vyose bikaba bishasha*, mwebwe mwankurikiye muzokwicara ku ntebe z’ubwami 12, mucire imanza imiryango 12 ya Isirayeli+. 29 Kandi umuntu wese yahevye amazu, benewabo, bashikiwe, se wiwe, nyina wiwe, abana canke amatongo kubera izina ryanje, azoronka ibiruta ivyo incuro ijana kandi azotorana ubuzima budahera+.

30 Ariko benshi mu ba mbere bazoba aba nyuma, aba nyuma na bo babe aba mbere+.

20 Ubwami bwo mw’ijuru rero bumeze nka nyene urugo yazindutse mu gatondo ka kare kurondera abakozi bakora mu murima wiwe w’imizabibu+. 2 Bamaze kwumvikana ko abahemba idenariyo* ku musi, aca abarungika mu murima wiwe w’imizabibu. 3 Yongera kugenda nka satatu*, asanga abandi bahagaze kw’isoko ata kazi bafise. 4 Ababwira ati: “Na mwebwe nimuje gukora mu murima wanje w’imizabibu. Ndabaha impembo ibereye.” 5 Baca baragenda. Yongera kugenda nka sasita* na sacenda*, agira nka kwa kundi nyene. 6 Ubwa nyuma, yongera kugenda nka sakumi n’imwe*, asanga abandi bahagaze ha handi. Ababaza ati: “Kubera iki mwiriwe muhagaze ng’aho ata co muriko murakora?” 7 Bamwishura bati: “Ni uko ata waduhaye akazi.” Aca ababwira ati: “Na mwebwe nimuje gukora mu murima wanje w’imizabibu.”

8 Hageze ku mugoroba, nyene umurima abwira uwujejwe abakozi ati: “Hamagara abakozi ubahe impembo yabo+, uhereye ku ba nyuma uja ku ba mbere.” 9 Abahawe akazi sakumi n’imwe zo ku mugoroba baje, umwe wese aronka idenariyo imwimwe. 10 Abahawe akazi ubwa mbere baje, baca biyumvira ko baronka menshi. Ariko na bo nyene baronka idenariyo imwimwe. 11 Bayironse, baca batangura kwidodombera nyene urugo bati: 12 “Aba ba nyuma bakoze isaha imwe gusa, ariko ubahaye ayangana n’ay’iwacu, kandi twe twiriwe turakora dukubitwa n’izuba!” 13 Mugabo yishura umwe muri bo ati: “Mugenzi, sindakurenganije. None ntitwumvikanye ko ndaguhemba idenariyo+? 14 Tora ivyawe wigire. N’aba ba nyuma nshaka kubaha ayangana n’ayo ndaguhaye. 15 None simfise uburenganzira bwo gukoresha ivyanje uko nshaka? Canke ugize ishari* kubera ndi umuntu mwiza*+?” 16 Ukwo ni ko aba nyuma bazoba aba mbere, aba mbere na bo bakaba aba nyuma+.»

17 Igihe Yezu yariko aduga i Yeruzalemu, atora ba bigishwa biwe 12 arabihereranya, ababwirira mu nzira+ ati: 18 «Ehe tuduze i Yeruzalemu, kandi Umwana w’umuntu azotabwa mu maboko y’abakuru b’abaherezi n’abanditsi. Bazomucira urwo gupfa+, 19 bamushire mu maboko y’abanyamahanga kugira bamutyekeze, bamushishagure hanyuma bamumanike ku giti+. Ariko azozurwa ku musi ugira gatatu+.»

20 Maze muka Zebedayo*+ aramwegera ari kumwe n’abahungu biwe, hanyuma aramwunamira* kugira amusabe ikintu+. 21 Yezu amubaza ati: «Ushaka iki?» Na we amwishura ati: «Nyemerera ko aba bahungu banje babiri bazokwicarana nawe mu Bwami bwawe, umwe iburyo bwawe uwundi ibubamfu bwawe+.» 22 Yezu aca avuga ati: «Ntimuzi ico muriko murasaba. Mbega mwoshobora kunywa ku gikombe ngira nyweremwo+?» Bamwishura bati: «Twobishobora.» 23 Na we ababwira ati: «Igikombe canje muzokinywako koko+, mugabo ivyo kwicara iburyo bwanje n’ibubamfu bwanje si ivyanje ngo ndabitange. Ni ivy’abo Dawe yabiteguriye+.»

24 Abandi cumi basigaye bavyumvise, baca bashavurira abo babiri bavukana+. 25 Ariko Yezu arabahamagara, ababwira ati: «Murazi ko abatware b’amahanga bayatwaza umukazo, be n’uko abakomakomeye bayereka ko bayafiseko ububasha+. 26 Si ko bikwiye kumera muri mwebwe+. Ahubwo uwushaka kuba mukuru muri mwebwe ategerezwa kuba umusuku wanyu+, 27 kandi uwushaka kuba uwa mbere muri mwebwe ategerezwa kuba umushumba wanyu+, 28 nk’uko n’Umwana w’umuntu ataje kugira akorerwe, ahubwo yaje kugira akorere abandi+ no gutanga ubuzima bwiwe kugira acungure benshi+.»

29 Bavuye i Yeriko, isinzi rinini riramukurikira. 30 Hanyuma abagabo babiri b’impumyi bari bicaye iruhande y’inzira, bumvise ko Yezu ariko ararengana, baca barasemerera bati: «Mukama, tugirire imbabazi Mwana wa Dawidi+!» 31 Iryo sinzi rica rirabakarira, ribabwira ngo bahore. Mugabo barushirizaho gusemerera bati: «Mukama, tugirire imbabazi Mwana wa Dawidi!» 32 Yezu aca arahagarara, arabahamagara, ababaza ati: «Mushaka ndabagirire iki?» 33 Na bo bamwishura bati: «Mukama, amaso yacu nahumuke.» 34 Yezu bimutera ikigongwe, aca akora ku maso yabo+, ubwo nyene baca barahumuka, hanyuma baramukurikira.

21 Bashitse i Betifage ku musozi w’Imyelayo, hafi y’i Yeruzalemu, Yezu atuma abigishwa biwe babiri+, 2 ababwira ati: «Genda muri kiriya kigwati mubona. Muhashitse murahasanga indogobwa iziritse iri kumwe n’inyana yayo. Muce mubizitura maze mubinzanire. 3 Nihagira uwubabaza, mumubwire muti: “Umukama arabikeneye.” Aca abareka mubizane.»

4 Ivyo vyabaye kugira haranguke ivyo umuhanuzi yari yaravuze ati: 5 «Nimubwire umukobwa wa Siyoni muti: “Raba! Umwami wawe araje iwawe+, aritonda+, kandi aje agendera ku ndogobwa, egome indogobwa ikiri ntoyi, umwagazi w’igitungwa cikorera imizigo+.”»

6 Abo bigishwa baca baragenda, bakora nk’uko Yezu yabategetse+. 7 Nuko bazana iyo ndogobwa n’inyana yayo, babisasako impuzu zabo* hanyuma Yezu azicarako+. 8 Maze benshi muri iryo sinzi basasa impuzu zabo mu nzira+, abandi na bo baca amashami y’ibiti bayasasa mu nzira. 9 Vyongeye, abagendera imbere yiwe n’abagendera inyuma yiwe, baguma basemerera bati: «Turagutakambiye, kiza Umwana wa Dawidi+! Arahezagiwe uwuje mw’izina rya Yehova*+! Mukize, turagutakambiye wewe uri iyo hejuru+!»

10 Yinjiye i Yeruzalemu, abantu bo mu gisagara bose barashwabaduka, bavuga bati: «Uyu ni nde?» 11 Isinzi riri kumwe na we na ryo rikishura riti: «Ni wa muhanuzi Yezu+ w’i Nazareti h’i Galilaya!»

12 Yezu yinjira mu rusengero maze ahindira hanze abantu bose bariko baragura n’abariko baragurisha. Ahenagura imeza z’abavunjayi n’intebe z’abariko bagurisha inuma+. 13 Ababwira ati: «Vyanditswe ngo: “Inzu yanje izokwitwa inzu yo gusengeramwo+”, ariko mwebwe muriko muyigira isenga ry’abambuzi+.» 14 Vyongeye, impumyi n’abacumbagira bamusanga mu rusengero, na we arabakiza.

15 Abakuru b’abaherezi n’abanditsi babonye ibintu bitangaje akoze, bakumva n’abana b’abahungu basemerera mu rusengero ngo: «Turatakamvye, kiza Umwana wa Dawidi+!», baca barashavura+, 16 bamubwira bati: «Urumva ivyo bariko baravuga?» Yezu abishura ati: «Egome. Mbega ntimurigera musoma ahavuga ngo: “Washize amashemezo mu kanwa k’abana n’abonka+”?» 17 Aca abasiga ng’aho, hanyuma ava mu gisagara aja i Betaniya, ararayo+.

18 Agarutse mu gisagara mu gatondo ka kare, yumva arashonje+. 19 Aca abona igiti c’umusukoni iruhande y’inzira, araheza aracegera mugabo asanga kiriko amababi gusa+. Aca akibwira ati: «Uragapfa udasubiye kwama+!» Ubwo nyene ico giti gica kiruma. 20 Abigishwa biwe babibonye, barumirwa maze bavuga bati: «Vyagenze gute ngo ico giti c’umusukoni gice cuma ubwo nyene+?» 21 Yezu abishura ati: «Ni ukuri ndabibabwiye, hamwe mwoba mufise ukwizera kandi ntimukekeranye, ntimwokora ivyo nakoreye iki giti c’umusukoni gusa. Ahubwo mwobwira n’uyu musozi muti: “Randuka ugwe mu kiyaga”, kandi vyoba+. 22 Kandi ibintu vyose muzosaba mubigiranye ukwizera muzobironka+.»

23 Amaze kwinjira mu rusengero, abakuru b’abaherezi n’abashingantahe b’iryo hanga baza aho ari igihe yariko arigisha, bamubaza bati: «Ni ububasha nyabaki butuma ukora ivyo bintu? Ni nde yabuguhaye+?» 24 Yezu abishura ati: «Reka nanje ndababaze ikintu kimwe. Nimwanyishura, nca ndababwira ububasha butuma nkora ivyo bintu: 25 Ibatisimu ya Yohani yakomotse he? Mw’ijuru canke ku bantu?» Baca batangura kuvugana hagati yabo bati: «Nitwavuga ngo “mw’ijuru”, aca atubaza ati: “Kubera iki none mutamwemeye+?” 26 Nitwavuga na ho ngo “ku bantu”, abantu baratumara, kuko bose bafata Yohani nk’umuhanuzi.» 27 Baca bishura Yezu bati: «Nta vyo tuzi.» Na we ababwira ati: «Nanje rero sindababwira ububasha butuma nkora ivyo bintu ubwo ari bwo.

28 Muvyibazako iki? Umuntu umwe yari afise abana babiri. Aja ku wa mbere, amubwira ati: “Mwananje, uyu musi genda ukore mu murima w’imizabibu.” 29 Na we amwishura ati: “Singenda.” Ariko haciye akanya arigarura, hanyuma aragenda. 30 Aja ku wa kabiri, amubwira kwa kundi nyene. Na we amwishura ati: “Ndagenda da”, ariko ntiyagenda. 31 Ni nde muri abo babiri yakoze ivyo se wiwe agomba?» Bamwishura bati: «Ni uwo wa mbere.» Yezu aca ababwira ati: «Ndababwije ukuri ko abatozakori n’abamaraya bazobatanga kwinjira mu Bwami bw’Imana. 32 Kuko Yohani yaje kubereka ibigororotse, ariko ntimwamwemera. Mugabo abatozakori n’abamaraya baramwemeye+. Kandi n’igihe mwabibona, ntimwicujije ngo mumwemere.

33 Umve ikindi kigereranyo: Umuntu umwe yari afise itongo, ariteramwo imizabibu+ hanyuma arikikuza uruzitiro. Yarimvye kandi aho baganira umuvinyu, yubaka n’umunara+. Uwo murima yaciye awusigira* abarimyi, maze afata urugendo aja mu mahanga+. 34 Iyimbura rigeze, atuma abashumba biwe kuri ba barimyi ngo bamutorere umwimbu. 35 Ariko abo barimyi bafata ba bashumba biwe, umwe baramukubita, uwundi baramwica, uwundi na we bamutera amabuye+. 36 Yongera arungika abandi bashumba benshi kuruta aba mbere, ariko na bo nyene babagira kwa kundi+. 37 Ubwa nyuma, abarungikira umwana wiwe, avuga ati: “Bazokwubaha umwana wanje.” 38 Ba barimyi ngo babone uwo mwana, baca bavugana bati: “Uyu ni we samuragwa+. Ingo tumwice, dutware intoranwa yiwe!” 39 Baca baramufata bamuterera inyuma ya wa murima w’imizabibu, baramwica+. 40 None nyene umurima niyaza, azogira gute abo barimyi?» 41 Bamwishura bati: «Kubera yuko ari inkozi z’ikibi, azobica rubi* hanyuma uwo murima awusigire* abandi barimyi bazomuha umwimbu igihe kigeze.»

42 Yezu ababwira ati: «Mbega ntimwigeze musoma mu Vyanditswe ngo: “Ibuye abubatsi bataye ryahavuye riba ibuye nyamukuru rigumya imfuruka*+? Ivyo vyavuye kuri Yehova*, kandi biratangaje mu maso yacu+.” 43 Ni co gituma ndababwiye ko Ubwami bw’Imana muzobwakwa bugahabwa ihanga ryama ivyamwa bibereye. 44 Vyongeye, umuntu wese azogwa kuri iri buye azovunagurika+, ariko uwo rizogwako rizomufyonyora+.»

45 Abakuru b’abaherezi n’Abafarizayo bumvise ibigereranyo vyiwe, baca bamenya ko ari bo yariko aravuga+. 46 Naho bashaka kumufata, baratinye amasinzi y’abantu kuko bamubona nk’umuhanuzi+.

22 Yezu yongera kubabwira akoresheje ibigereranyo* ati: 2 «Ubwami bwo mw’ijuru bumeze nk’umwami yatunganirije urubanza rw’ubugeni*+ umuhungu wiwe. 3 Hanyuma arungika abasuku biwe guhamagara abatumire kugira baze muri urwo rubanza, ariko baranka kuza+. 4 Yongera atuma abandi basuku, ababwira ati: “Nimubwire abatumiwe muti: ‘Nateguye imfungurwa, ndabaga impfizi zanje n’ibitungwa binuze, kandi ibintu vyose vyatunganye. Nimuze ku rubanza rw’ubugeni.’” 5 Ariko ntibavyitaho. Baca barigira, umwe aja mw’itongo ryiwe, uwundi mu rucuruza rwiwe+. 6 Abandi na bo bacakira abashumba biwe, barabafata nabi bongera barabica.

7 Wa mwami aca arashavura, arungika ingabo ziwe maze zica abo bicanyi zongera ziturira igisagara cabo+. 8 Hanyuma abwira abasuku biwe ati: “Urubanza rw’ubugeni rwatunganye, ariko abatumire ntibari babibereye+. 9 Nimugende rero mu mabarabara ava mu gisagara, mutumire uwo mubonye wese ku rubanza rw’ubugeni+.” 10 Abo bashumba baca baragenda mu mabarabara, bakorakoranya abo babonye bose, ababi n’abeza. Maze inzu y’ibirori vy’ubugeni yuzura abariko barafungura*.

11 Umwami yinjiye kuraba abashitsi, abona umuntu atambaye impuzu y’ubugeni. 12 Aca amubaza ati: “Mugenzi, winjiye ng’aha gute utambaye impuzu y’ubugeni?” Na we abura ico yishura. 13 Umwami aca abwira abasuku biwe ati: “Nimumubohe amaguru n’amaboko, mumuterere hanze mu mwiza. Aho ni ho azoririra kandi ni ho azohekenyera imisaya*.”

14 Kuko abatumiwe ari benshi, mugabo abatowe akaba ari bake.»

15 Abafarizayo baca baragenda, baja inama kugira bamufatire mu vyo avuga+. 16 Nuko barungika abigishwa babo, bari kumwe n’abanywanyi b’umugambwe wa Herodi+, ngo bamubwire bati: «Mwigisha, turazi ko uri imvugakuri be n’uko wigisha inzira y’Imana mu kuri. Nturondera gushimwa n’abantu, kuko udakangwa n’ingene baboneka inyuma. 17 Wewe uvyibazako iki? Vyoba vyemewe* kuriha ikori* Sezari canke ntivyemewe?» 18 Ariko kubera Yezu yari azi ububisha bwabo, ababaza ati: «Mwa biyorobetsi mwe, kubera iki mungeza? 19 Nyereka igiceri batangako ikori.» Baca bamuzanira idenariyo*. 20 Aca ababaza ati: «Iyi shusho n’ibi vyandiko ni ivya nde?» 21 Na bo bati: «Ni ivya Sezari.» Aca ababwira ati: «Ivya Sezari rero nimubihe* Sezari, ariko ivy’Imana mubihe Imana+.» 22 Bavyumvise baratangara cane, baca baramureka baragenda.

23 Kuri uwo musi, Abasadukayo, bamwe bavuga ko ata zuka ririho+, baza aho ari maze bamubaza bati+: 24 «Mwigisha, Musa yavuze ati: “Umugabo niyapfa ata bana asize, mwenewabo ategerezwa gucura umugore wiwe kugira avyarire abana mwenewabo yapfuye+.” 25 Iwacu rero harabayeho abahungu indwi bavukana. Uwa mbere yararongoye hanyuma arapfa. Kubera ko ata kana yasize, umugore wiwe yaciye acurwa na mwenewabo. 26 Ukwo nyene ni ko vyagenze ku wa kabiri no ku wa gatatu, gushika abo bose indwi barangiye. 27 Inyuma ya bose, nya mugore na we nyene yarapfuye. 28 None mw’izuka azoba umugore wa nde muri abo indwi, ko yabaye umugore wabo bose?»

29 Yezu abishura ati: «Mwarazimiye, kuko mutazi Ivyanditswe canke ububasha bw’Imana+. 30 Erega mw’izuka abagabo ntibazorongora canke ngo abagore barongorwe, ahubwo bazoba bameze nk’abamarayika mw’ijuru+. 31 Ku vyerekeye izuka ry’abapfuye na ho, mbega ntimwasomye ivyo Imana yababwiye ngo: 32 “Ndi Imana ya Aburahamu, Imana ya Izahaki n’Imana ya Yakobo+?” Si Imana y’abapfuye, ahubwo ni iy’abazima+.» 33 Isinzi ry’abantu rivyumvise, ritangazwa n’inyigisho ziwe+.

34 Abafarizayo bumvise ko yanumije Abasadukayo, baca bakoranira hamwe baza kumuraba. 35 Umwe muri bo, akaba yari umuhinga mu vy’amategeko, aramugeza mu kumubaza ati: 36 «Mwigisha, ibwirizwa risumba ayandi mu mategeko ni irihe+?» 37 Amwishura ati: «“Utegerezwa gukunda Yehova* Imana yawe n’umutima wawe wose, n’ubuzima bwawe bwose, n’ubwenge bwawe bwose+.” 38 Iryo ni ryo bwirizwa risumba ayandi yose kandi ni ryo rya mbere. 39 Irya kabiri risa na ryo ni iri: “Utegerezwa gukunda mugenzawe nk’uko wikunda+.” 40 Ayo mabwirizwa abiri ni yo amategeko yose hamwe n’ivyanditswe n’abahanuzi* bishingiyeko+.»

41 Igihe rero Abafarizayo bari bakoraniye hamwe, Yezu ababaza+ ati: 42 «Mwibaza iki kuri Kristu? Ni mwene nde?» Bamwishura bati: «Ni mwene Dawidi+.» 43 Aca ababaza ati: «Kubera iki none Dawidi ahumekewe n’Imana+ amwita Umukama wiwe, akavuga ati: 44 “Yehova* yabwiye Umukama wanje ati: ‘Icara iburyo bwanje, gushika nshize abansi bawe munsi y’ibirenge vyawe+’”? 45 None ko Dawidi amwita Umukama, aba umwana wiwe gute+?» 46 Nta n’umwe yashoboye kugira ico amwishuye, kandi kuva uwo musi nta wasubiye kwubahuka kumubaza ikibazo.

23 Maze Yezu abwira amasinzi y’abantu hamwe n’abigishwa biwe ati: 2 «Abanditsi n’Abafarizayo bariyicaritse ku ntebe ya Musa. 3 Ivyo bababwira vyose rero muvyubahirize, ariko ntimukore nk’ivyo bakora, kuko ivyo bavuga atari vyo bakora+. 4 Batekera imizigo iremereye bakayiremeka abantu ku bitugu+, ariko bobo ntibashaka kuyikozako n’urutoke+. 5 Ivyo bakora vyose babikora kugira biyerekane+. Nk’akarorero, bambara udusandugu* tuninitunini turimwo ivyanditswe kugira bikingire+, kandi bakarehura ubuyonga bw’impuzu zabo+. 6 Bakunda kwicara mu bibanza vy’iteka ku nzimano* no mu bibanza vy’imbere* mu masinagogi+. 7 Bakunda kandi ko abantu babaramutsa mw’isoko be n’uko babita Rabi*. 8 Ariko mwebwe ntimukitwe Rabi, kuko Umwigisha wanyu+ ari umwe, namwe mwese muravukana. 9 Vyongeye, ntihagire umuntu n’umwe mwita so kw’isi, kuko So wanyu+ ari umwe, umwe ari mw’ijuru. 10 Kandi ntimukitwe indongozi, kuko Indongozi yanyu ari imwe, na yo ikaba ari Kristu. 11 Mugabo umukuru muri mwebwe ategerezwa kuba umusuku wanyu+. 12 Uwishira hejuru azocishwa bugufi+, ariko uwicisha bugufi azoshirwa hejuru+.

13 Muragowe mwa banditsi n’Abafarizayo, mwa biyorobetsi mwe! Kuko mwugarira umuryango w’Ubwami bwo mw’ijuru imbere y’abantu. Mwebwe ubwanyu ntimubwinjiramwo kandi n’abagomba kubwinjiramwo ntimubemerera+. 14* ——

15 Muragowe mwa banditsi n’Abafarizayo, mwa biyorobetsi mwe+! Kuko mukwiragira mu biyaga no mu misozi kugira muronke umuntu mwinjiza mw’idini ryanyu. Kandi amaze kuryinjira, mutuma aba uwubereye kuja muri Gehena* incuro zibiri kubasumvya.

16 Muragowe mwa ndongozi zihumye+ mwe, kuko muvuga ngo: “Iyo umuntu arahiye urusengero nta co bitwaye, ariko iyo arahiye inzahabu yo mu rusengero abwirizwa gushitsa iyo ndahiro+.” 17 Mwa bijuju n’impumyi mwe! None ikiruta ikindi ni ikihe: ni inzahabu canke ni urusengero rweza iyo nzahabu? 18 Murongera mukavuga ngo: “Iyo umuntu arahiye igicaniro nta co bitwaye, ariko iyo arahiye ishikanwa riri kuri co abwirizwa gushitsa iyo ndahiro.” 19 Mwa mpumyi mwe! None ikiruta ikindi ni ikihe: ni ishikanwa canke ni igicaniro ceza iryo shikanwa? 20 Uwurahiye igicaniro rero aba arahiye igicaniro n’ibiri kuri co vyose, 21 kandi uwurahiye urusengero aba arahiye urusengero n’uwuba muri rwo+. 22 Vyongeye, uwurahiye ijuru aba arahiye intebe y’ubwami y’Imana n’uwicayeko.

23 Muragowe mwa banditsi n’Abafarizayo, mwa biyorobetsi mwe! Kuko mutanga ic’icumi ca menta, aneto na kumino*+, ariko mukirengagiza ibihambaye kuruta vyo mu mategeko, ari vyo vy’ibi: ubutungane+, imbabazi+ n’ubwizigirwa. Ivyo bintu mwari mukwiye kubikora ariko mutirengagije n’ivyo bindi+. 24 Mwa ndongozi zihumye+, mumimina agatuku+ ariko mukarotsa ingamiya+!

25 Muragowe mwa banditsi n’Abafarizayo, mwa biyorobetsi mwe! Kuko mwoza inyuma igikombe n’isahani+, ariko imbere vyuzuye umwina*+ n’ukutigerera+. 26 Wa Mufarizayo w’impumyi we, banza woze imbere igikombe n’isahani kugira ngo n’inyuma hase neza.

27 Muragowe mwa banditsi n’Abafarizayo, mwa biyorobetsi mwe+! Kuko musa n’imva zisize ishwagara+. Inyuma ziboneka ko ari nziza, ariko imbere zuzuye amagufa y’abapfuye n’ubuhumane bw’ubwoko bwose. 28 Na mwebwe nyene inyuma muboneka ko muri abagororotsi, ariko imbere mwuzuye ubwiyorobetsi n’ubugarariji+.

29 Muragowe mwa banditsi n’Abafarizayo, mwa biyorobetsi+ mwe! Kuko mwubaka imva z’abahanuzi kandi mugashariza imva* z’abagororotsi+, 30 mukavuga ngo: “Iyo tuza kuba tuhari mu gihe ca ba sokuruza, ntitwari kwifatanya na bo mu gusesa amaraso y’abahanuzi.” 31 Ukwo ni ko mwiyagiriza ko muri abana b’abishe abahanuzi+. 32 Nimwuzuze rero ingero ya ba sokuruza banyu.

33 Mwa nzoka mwe, mwa ruvyaro rw’imamba mwe+, muzohunga gute urubanza rwa Gehena*+? 34 Ni co gituma ngira ndabarungikire abahanuzi+, abantu b’inkerebutsi n’abigisha+. Bamwe muzobica+, abandi mubamanike ku giti, abandi na bo mubashishagurire+ mu masinagogi yanyu mwongere mubahame+ mu bisagara vyanyu vyose, 35 kugira ngo amaraso yose y’abagororotsi yavishijwe kw’isi aje ku gatwe kanyu, kuva ku maraso ya wa mugororotsi Abeli+ gushika ku maraso ya Zakariya mwene Barakiya, uwo mwiciye hagati y’aheranda n’igicaniro+. 36 Ni ukuri ndabibabwiye, abantu b’iki gihe* ntibazogenda badahaniwe ivyo bintu vyose.

37 Yeruzalemu, Yeruzalemu, wewe wica abahanuzi kandi ukicisha amabuye abagutumweko+! Ni kangahe nashatse kwegeranya abana bawe nka kurya inkokokazi yegeraniriza imiswi yayo munsi y’amababa yayo? Ariko mwaravyanse+. 38 Ehe raba inzu yanyu murayitanywe*+! 39 Ni ukuri ndabibabwiye, ntimuzogenda musubiye kumbona gushika muvuze muti: “Arahezagiwe uwuje mw’izina rya Yehova*+!”»

24 Yezu avuye ku rusengero, abigishwa biwe baramwegera kugira bamwereke inyubakwa z’urwo rusengero. 2 Na we ababwira ati: «Murabona ivyo bintu vyose? Ni ukuri ndabibabwiye, nta buye rizosigara rigeretse ku rindi ridasenyuriwe hasi+.»

3 Igihe rero yari yicaye ku musozi w’Imyelayo, abigishwa baramwegera ari bonyene, bamubaza bati: «Tubwire: ivyo bintu bizoba ryari, kandi ni ikimenyetso ikihe kizokwerekana igihe c’ukugaruka kwawe*+ n’ic’iherezo* ry’ivy’iyi si*+?»

4 Yezu abishura ati: «Mwiyubare ntihaze hagire uwubazimiza+, 5 kuko benshi bazoza bitwaje izina ryanje, bavuga ngo: “Ni jewe Kristu”, kandi bazozimiza benshi+. 6 Muzokwumva intambara n’amakuru y’intambara. Ntimuze mugire ubwoba, kuko ivyo bitegerezwa kuba, ariko iherezo ntirizoba rirashika+.

7 Ihanga rizotera irindi hanga, n’ubwami butere ubundi bwami+, kandi hazotera inzara+ na vya nyamugigima biva hamwe bija ahandi+. 8 Ivyo bintu vyose bizoba ari intango y’ibihe vy’umubabaro ukomeye*.

9 Abantu bazobahama+ bongere babice+, kandi muzokwankwa n’amahanga yose kubera izina ryanje+. 10 Vyongeye, benshi bazotsitara, bahemukiranire bongere bankane. 11 Hazokwaduka abahanuzi benshi b’ikinyoma kandi bazozimiza benshi+. 12 Kubera ko ubugarariji buzoba bwongerekanye, urukundo rw’abantu benshi ruzotimba. 13 Ariko uwuzoba yihanganye* gushika kw’iherezo ni we azokizwa+. 14 Kandi iyi nkuru nziza y’Ubwami izokwamamazwa mw’isi yose kugira bibe intahe ku mahanga yose+, maze iherezo rizoca riza.

15 Nimwabona rero ca kintu gisesemye giteza agatikizo cavuzwe n’umuhanuzi Daniyeli, gihagaze ahantu heranda+ (umusomyi nakoreshe ugutahura), 16 abari i Yudaya bazoce batangura guhungira mu misozi+. 17 Uwuzoba ari hejuru ku nzu ntaze yururuke gutora ibintu biri mu nzu yiwe, 18 kandi uwuzoba ari mu murima ntaze agaruke gutora impuzu yiwe*. 19 Haragowe abagore bazoba bibungenze n’abazoba bonsa muri iyo misi! 20 Mugume musenga kugira ntimuzohunge mu gihe c’urushana canke ku musi w’isabato, 21 kuko hazoba amakuba akomeye+ atigeze kubaho kuva isi itanguye kubaho gushika n’ubu, kandi ntazosubira kubaho+. 22 Emwe iyaba iyo misi itogabanijwe, nta muntu* n’umwe yorokotse. Ariko iyo misi izogabanywa ku bw’abatowe+.

23 Nihagira rero uwubabwira ati: “Ehe Kristu ari ng’aha+” canke “hariya”, ntimuze muvyemere+. 24 Kuko hazokwaduka ba Kristu b’ikinyoma n’abahanuzi b’ikinyoma+, kandi bazokora ibimenyetso bikomeye n’ibitangaza kugira ngo bishobotse bazimize+ n’abatowe. 25 Ehe mbaye ndababurira. 26 Abantu rero nibababwira bati: “Ehe ari mu gahinga”, ntimuze mujeyo, canke nibababwira bati: “Ehe ari mu nzu*”, ntimuze muvyemere+. 27 Kuko igihe c’ukugaruka* kw’Umwana w’umuntu kizomera nk’umuravyo urabiriza mu buseruko, ukaboneka no mu burengero+. 28 Aho umuvyimba uzoba uri ni ho inkona zizokoranira+.

29 Ubwo nyene inyuma y’ayo makuba yo muri iyo misi, izuba rizocura umwiza+, ukwezi ntikuzosubira gutanga umuco, n’inyenyeri zizotibagurika ziva kw’ijuru, kandi ibinyabubasha vyo kw’ijuru bizonyiganyizwa+. 30 Hazoca haboneka ikimenyetso c’Umwana w’umuntu kw’ijuru, kandi imiryango yose yo kw’isi izokwikubitagura ku gikiriza yishwe n’intuntu+. Bazobona Umwana w’umuntu+ aje ari ku bicu vyo kw’ijuru, afise ububasha n’ubuninahazwa bwinshi+. 31 Azorungika abamarayika biwe akoresheje ijwi ry’urumbete runini, na bo bazokoraniriza hamwe abo yatoye bo mu mpande zine z’isi*, kuva ku mpera imwe y’ijuru gushika ku yindi+.

32 Nimukure rero icigwa kuri iki kigereranyo c’igiti c’umusukoni: iyo mubonye ishami ryaco ritoyi ritanguye gutotahara rikazana amababi, muca mumenya ko ici riri hafi*+. 33 Na mwebwe nyene nimwabona ivyo bintu vyose, muzoce mumenya ko ari hafi ku muryango+. 34 Ni ukuri ndabibabwiye, uru runganwe* ntiruzogenda ruvuyeho ivyo vyose bitabaye. 35 Ijuru n’isi bizovaho, ariko amajambo yanje ntazogenda avuyeho+.

36 Nayo ibijanye n’uwo musi n’iyo saha, nta n’umwe abizi+, baba abamarayika bo mw’ijuru canke Umwana, atari Data gusa+. 37 Nk’uko vyari bimeze mu gihe ca Nowa+, ni ko bizoba bimeze no mu gihe c’ukugaruka* kw’Umwana w’umuntu+. 38 Imbere y’umwuzure, abantu bararya bakanywa, abagabo bakarongora n’abagore bagashingirwa, gushika umusi Nowa yinjira mu bwato+. 39 Nta na kimwe bitayeho, gushika umwuzure uje ukabatwara bose+. Ni ko nyene bizogenda mu gihe c’ukugaruka kw’Umwana w’umuntu. 40 Ico gihe abagabo babiri bazoba bari mu murima, umwe ajanwe ariko uwundi asigare. 41 Abagore babiri bazoba bariko barasya, umwe ajanwe ariko uwundi asigare+. 42 Mugume muri maso rero, kuko mutazi umusi Umukama wanyu azozirako+.

43 Ariko mumenye iki kintu: iyaba nyene urugo yari azi igihe igisuma coziyeko mw’ijoro*+, yogumye ari maso, ntiyemere ko kimena inzu yiwe+. 44 Na mwebwe nyene rero mwame mwiteguye+, kuko Umwana w’umuntu azoza mu gihe* mutiyumvira.

45 None ni nde mushumba w’umwizigirwa kandi w’ubwenge* shebuja yashinze kwitwararika abakozi biwe bo mu nzu, kugira abahe ibifungurwa igihe kigeze+? 46 Uwo mushumba azoba ahiriwe shebuja niyagaruka agasanga ariko akora gutyo+! 47 Ni ukuri ndabibabwiye, azomuzeza ivyo atunze vyose.

48 Ariko uwo mushumba niyaba mubi, akibwira ati: “Databuja aratevye+”, 49 hanyuma agatangura gukubita abashumba bagenziwe no gusangira ibifungurwa n’ibinyobwa n’imborerwa katwa, 50 shebuja azoza ku musi atiteze no kw’isaha atazi+, 51 kandi azomuhana bimwe bikomeye, amushire hamwe n’abiyorobetsi. Aho ni ho azoririra kandi ni ho azohekenyera imisaya*+.

25 Ubwami bwo mw’ijuru rero bwogereranywa n’abigeme* cumi batoye amatara yabo+, maze baja gusanganira umukwe+. 2 Batanu muri bo bari ibijuju, bandi batanu bari baciye ubwenge*+. 3 Abo b’ibijuju baratwaye amatara yabo ariko ntibitwaza amavuta yayo. 4 Ariko ab’ubwenge baratwaye amatara yabo, bitwaza n’amavuta yayo mu macupa. 5 Nuko umukwe atevye, bose batangura kwisinzirirako, agatiro karabatwara. 6 Ijoro rigeze hagati, humvikana akamo ngo: “Ng’uyu umukwe! Nimusohoke mumusanganire!” 7 Ba bigeme bose baca barahaguruka, batunganya amatara yabo+. 8 Bamwe b’ibijuju babwira ab’ubwenge bati: “Duheko ku mavuta yanyu, kuko amatara yacu agira azime.” 9 Ab’ubwenge babishura bati: “Hari aho atodukwira twese. Ahubwo nimuje ku bayagurisha mwigurire.” 10 Bakija kuyagura, wa mukwe aca arashika. Abigeme bari biteguye baca binjirana na we ahabera urubanza rw’ubugeni*+, maze umuryango urugarwa. 11 Mu nyuma ba bigeme bandi na bo baraza, bavuga bati: “Mushinganta, mushinganta, twugururire+!” 12 Na we abishura ati: “Ndababwije ukuri: sindabazi.”

13 Mugume muri maso rero+, kuko mutazi umusi canke isaha+.

14 Ubwami bwo mw’ijuru kandi bwogereranywa n’umuntu agira afate urugendo rwo mu mahanga, maze agatumako abashumba biwe kugira abazeze ivyo atunze+. 15 Umwe amuha italanto* zitanu, uwundi zibiri, uwundi na we imwe, yisunze ubushobozi bw’umwumwe wese, hanyuma aja mu mahanga. 16 Ubwo nyene uwaronse italanto zitanu yaciye aja kuzikoresha urudandaza, maze yunguka izindi zitanu. 17 Uwaronse italanto zibiri na we nyene yungutse izindi zibiri. 18 Ariko wa mushumba yaronka imwe gusa, yaciye agenda arimba mu kuzimu, anyegeza amahera* ya shebuja.

19 Haciye igihe kirekire, shebuja wa ba bashumba yaragarutse hanyuma asuzuma uko bakoze+. 20 Uwari yaronse italanto zitanu araza, azanye izindi talanto zitanu, amubwira ati: “Databuja, wari wampaye italanto zitanu, ehe raba nungutse izindi zitanu+.” 21 Shebuja amubwira ati: “Ni vyiza mushumba mwiza kandi w’umwizigirwa! Wabaye umwizigirwa muri bikeyi, nzogushinga vyinshi+. Ingo usangire umunezero na shobuja+.” 22 Hanyuma uwari yaronse italanto zibiri araza, amubwira ati: “Databuja, wari wampaye italanto zibiri, ehe raba nungutse izindi zibiri+.” 23 Shebuja amubwira ati: “Ni vyiza mushumba mwiza kandi w’umwizigirwa! Wabaye umwizigirwa muri bikeyi, nzogushinga vyinshi. Ingo usangire umunezero na shobuja.”

24 Amaherezo, uwari yaronse italanto imwe araza, amubwira ati: “Databuja, nari nsanzwe nzi ko uri umuntu agoye, wimbura aho utarimye, ukegeranya ivyo utagosoye+. 25 Naciye ngira ubwoba rero, nca ndagenda nyegeza italanto yawe mw’ivu. Ehe ng’ibi ivyawe.” 26 Shebuja amwishura ati: “Wa mushumba mubi kandi w’ikinebwe we! Wari uzi ko nimbura aho ntarimye, nkegeranya ivyo ntagosoye? 27 Kubera iki none utashize amahera* yanje mw’ibanki, kugira ngo ngarutse ndayaronke ari kumwe n’inyungu?

28 Mwake rero iyo talanto muyihe uwufise italanto cumi+. 29 Kuko uwufise wese azokwongerwa n’ibindi akagira vyinshi, ariko uwudafise azokwakwa n’ivyo yari afise+. 30 Nimuterere uwo mushumba w’imburakimazi hanze mu mwiza. Aho ni ho azoririra kandi ni ho azohekenyera imisaya*.”

31 Umwana w’umuntu+ niyaza mu buninahazwa bwiwe ari kumwe n’abamarayika bose+, azokwicara ku ntebe yiwe y’ubwami y’ubuninahazwa. 32 Amahanga yose azokoranira imbere yiwe, na we azotandukanya abantu nka kurya umwungere atandukanya intama n’impene. 33 Intama+ azozishira iburyo bwiwe, impene na zo azishire ibubamfu bwiwe+.

34 Umwami azoca abwira abari iburyo bwiwe ati: “Nimuze mwebwe abahezagiwe na Dawe, mutorane Ubwami mwateguriwe kuva kw’ishingwa ry’isi. 35 Kuko nashonje mukangaburira. Naranyotewe murampa ico nywa. Nari ingenzi muranyakira neza+. 36 Nari gusa* muranyambika+. Nararwaye muranyitwararika. Nari mw’ibohero muraza kundaba+.” 37 Maze abagororotsi bazomwishura bati: “Mukama, ni ryari twakubonye ushonje tukakugaburira, canke unyotewe tukaguha ico unywa+? 38 Ni ryari twakubonye uri ingenzi tukakwakira neza, canke uri gusa tukaguha ico wambara? 39 Ni ryari twakubonye urwaye canke uri mw’ibohero, tukaza kukuraba?” 40 Umwami na we azobishura ati: “Ni ukuri ndabibabwiye, ko mwabigiriye umwe muri aba benewacu batobato, ni jewe mwabigiriye+.”

41 Hanyuma azobwira abari ibubamfu bwiwe ati: “Mva mu maso+, mwa bivume mwe! Nimuje mu muriro utazima+ wateguriwe Shetani* n’abamarayika biwe+. 42 Narashonje ntimwangaburira, ndanyoterwa ntimwampa ico nywa. 43 Nari ingenzi ntimwanyakira neza. Nari gusa ntimwampa ico nambara. Nararwaye, ndaja mw’ibohero ariko ntimwaza kundaba.” 44 Na bo nyene bazomwishura bati: “Mukama, ni ryari twakubonye ushonje, canke unyotewe, canke uri ingenzi, canke uri gusa, canke urwaye canke uri mw’ibohero, ntihagire ico tugufasha?” 45 Na we azobishura ati: “Ni ukuri ndabibabwiye, ko mutabigiriye umwe muri aba benewacu batobato, nta vyo mwangiriye+.” 46 Abo bazorandurwa ibihe bidahera+, ariko abagororotsi bazoronka ubuzima budahera+.»

26 Yezu ahejeje kuvuga ivyo vyose, abwira abigishwa biwe ati: 2 «Murazi ko mu misi ibiri hazoba Pasika+, kandi Umwana w’umuntu azoshirwa mu minwe y’abansi kugira amanikwe ku giti+.»

3 Nuko abakuru b’abaherezi n’abashingantahe b’iryo hanga bakoranira hamwe mu rugo rw’umuherezi mukuru yitwa Kayifa+, 4 baja inama+ yo gufata Yezu ku rwenge* kugira bamwice. 5 Ariko baguma bavuga bati: «Ntibibe ku musi mukuru, kugira abantu ntibahave bagumuka.»

6 Igihe rero Yezu yari i Betaniya mu nzu kwa Simoni umunyamibembe+, 7 haza umugore afise agacupa* karimwo amavuta amota neza kandi azimvye cane, atangura kuyasuka ku mutwe wa Yezu igihe yariko arafungura*. 8 Abigishwa babibonye barashavura, maze bavuga bati: «Ukwo gusesagura ni ukw’iki? 9 Ayo mavuta yari gushobora kugurishwa amahera menshi agahabwa aboro!» 10 Yezu arabimenya, aca ababwira ati: «Uyu mugore mumugorera iki? Ankoreye igikorwa ciza. 11 Erega aboro murabamana+, ariko jewe ntimuzonyamana+. 12 Igihe yasuka ku mubiri wanje aya mavuta amota neza, yariko arantegura ku bw’amaziko yanje+. 13 Ni ukuri ndabibabwiye, ahantu hose iyi nkuru nziza izokwamamazwa kw’isi yose, ivyo uyu mugore yakoze na vyo nyene bizovugwa kugira bamwibuke+.»

14 Umwe muri bamwe cumi na babiri, ari we Yuda Isikariyoti+, aca aja ku bakuru b’abaherezi+, 15 ababwira ati: «Mumpa iki ngo ndamubahe+?» Bumvikana kumuha ibiceri 30 vy’ifeza+. 16 Kuva ico gihe, aca aguma arondera akaryo keza ko kumutanga.

17 Ku musi wa mbere w’imisi mikuru y’imikate itarimwo umwambiro+, abigishwa begera Yezu, bamubaza bati: «Ni hehe ushaka ko tugutegurira ibifungurwa vya Pasika+?» 18 Abishura ati: «Genda mu gisagara kwa naka, mumubwire muti: “Mwigisha avuze ati: ‘Igihe canje kirageze. Nza guhimbariza Pasika iwawe ndi kumwe n’abigishwa banje.’”» 19 Abigishwa baca bagira nk’uko Yezu abategetse, bategura Pasika.

20 Bugorovye+, yari yicaye ku meza ari kumwe na ba bigishwa 12+. 21 Bariko barafungura, ababwira ati: «Ni ukuri ndabibabwiye, umwe muri mwebwe araza kungurisha*+.» 22 Birabababaza cane, umwe wese atangura kumubaza ati: «Mukama, ni jewe?» 23 Abishura ati: «Uwo dukoreje amaboko rimwe mw’isahani* ni we aza kungurisha+. 24 Ni vyo, Umwana w’umuntu agira agende nk’uko vyanditswe ku bimwerekeye, ariko uwo muntu agira agurishe+ Umwana w’umuntu aragowe+. Vyomubereye vyiza iyo ataba yaravutse+.» 25 Yuda, ari na we yagira amugurishe, aca avuga ati: «Ni jewe ga Rabi?» Yezu amwishura ati: «Wewe ubwawe urabivuze.»

26 Bakiriko barafungura, Yezu atora umukate hanyuma arasenga. Aca arawumanyagura+, awuhereza abigishwa maze ababwira ati: «Akira murye. Uyu mukate ugereranya umubiri wanje+.» 27 Atora n’igikombe, arakenguruka hanyuma arakibaha, avuga ati: «Nimukinyweko mwese+, 28 kuko kigereranya amaraso yanje+, “amaraso y’isezerano+” agiye guseswa ku bwa benshi+ kugira bababarirwe ibicumuro+. 29 Ariko ndababwiye ko ntazosubira kunywa kuri iki kinyobwa c’umuzabibu, gushika umusi nzokinywa ari gishasha ndi kumwe namwe mu Bwami bwa Dawe+.» 30 Hanyuma bahejeje kuririmba amashemezo*, baca barasohoka baja ku musozi w’Imyelayo+.

31 Maze Yezu ababwira ati: «Mwese ivyanje birabatsitaza muri iri joro, kuko vyanditswe ngo: “Nzokubita umwungere maze intama zo mu busho zisabagire+.” 32 Ariko ninamara kuzurwa, muzonsanga i Galilaya+.» 33 Petero amwishura ati: «Naho abandi bose botsitazwa n’ivyawe, jewe sinzokwigera ntsitara+!» 34 Yezu amubwira ati: «Ni ukuri ndabikubwiye, muri iri joro, imbere y’uko isake ibika, uza kunyihakana gatatu+.» 35 Petero amwishura ati: «Naho vyosaba ko mpfana nawe, sinzogenda ndakwihakanye+.» N’abandi bigishwa bose bavuga uko nyene.

36 Hanyuma Yezu ajana n’abigishwa biwe ahantu hitwa Getsemani+, ababwira ati: «Ba muricaye ng’aha, jewe ngiye hirya gatoyi gusenga+.» 37 Ahitana Petero na ba bahungu babiri ba Zebedayo, hanyuma atangura kwumva intuntu nyinshi no guhagarika umutima bimwe bikomeye+. 38 Maze ababwira ati: «Ndatuntuye cane, ku buryo numva nopfa. Nimugume ng’aha, muteramane nanje*+.» 39 Yigira imbere maze arapfukama, arunama mu maso hiwe hashika hasi, arasenga+ ati: «Dawe, nimba bishoboka, iki gikombe+ nikindengane. Ariko ntibibe nk’uko jewe ngomba, mugabo bibe nk’uko wewe ugomba+.»

40 Agarutse aho ba bigishwa bari, asanga barasinziriye, aca abwira Petero ati: «Mbega ntimwashoboye guteramana nanje n’isaha n’imwe+? 41 Gume muri maso+ kandi mugume musenga+, kugira ntimutwarwe n’ibigeragezo+. Nkako, umutima urashashaye* ariko umubiri uragoyagoya+.» 42 Yongera kwigira hirya ubugira kabiri arasenga, avuga ati: «Dawe, nimba bidashoboka ko iki gikombe kindengana ntakinyoye, nibibe nk’uko ugomba+.» 43 Yongera kugaruka, asanga barasinziriye kuko amaso yabo yari aremerewe n’itiro. 44 Nuko abasiga ng’aho, asubira kugenda, arasenga ubugira gatatu asubiramwo vya bindi nyene. 45 Hanyuma agaruka aho ba bigishwa bari, ababwira ati: «Mbega iki ni igihe co kwisinzirira no kwiruhukira? Ehe isaha irageze yuko Umwana w’umuntu atabwa mu maboko y’abacumuzi. 46 Haguruke tugende. Ehe uwungurisha arashitse.» 47 Akiriko aravuga, Yuda umwe muri bamwe cumi na babiri aca arashika. Yari kumwe n’isinzi ry’abantu bitwaje inkota n’amahiri, barungitswe n’abakuru b’abaherezi n’abashingantahe b’iryo hanga+.

48 Uwamugurishije yari yabahaye ikimenyetso mu kubabwira ati: «Uwo nja gusoma, azoba ari we. Muce mumufata.» 49 Araheza agenda atumbereye Yezu, amubwira ati: «Ndabugize Rabi!» Aca aramusoma n’ikibabarwe. 50 Ariko Yezu amubwira ati: «Mugenzi, uzanywe n’iki ng’aha+?» Baca begera Yezu, baramufata baramugumya. 51 Ariko umwe mu bari kumwe na Yezu asokora inkota yiwe, ayikubita umushumba w’umuherezi mukuru, amuca ugutwi+. 52 Yezu aca amubwira ati: «Subiza inkota yawe mu rwubati*+, kuko abarwanisha inkota bose bazokwicwa n’inkota+. 53 Wibaza yuko ntoshobora gusaba Dawe ngo andonse ubu nyene legiyoni* z’abamarayika zirenga 12+? 54 None Ivyanditswe vyoranguka gute, ko bivuga yuko bitegerezwa kugenda gutya?» 55 Yezu aca abwira iryo sinzi ati: «Mbega muje kumfata mwitwaje inkota n’amahiri nk’abahiga umwambuzi? Imisi yose namye nicaye mu rusengero nigisha+, yamara ntimwamfashe+. 56 Ariko ivyo vyose bibaye kugira ngo ivyanditswe n’abahanuzi biranguke+.» Abigishwa biwe bose baca baramuta barahunga+.

57 Abafashe Yezu baca bamujana kwa Kayifa+ umuherezi mukuru, ari na ho abanditsi n’abashingantahe b’iryo hanga bari bakoraniye+. 58 Ariko Petero aguma amukurikira agendera kure, arashika no mu rugo rw’umuherezi mukuru. Amaze kwinjira, yicarana n’abasuku bo mu rugo ngo arabe uko bigenda+.

59 Muri uwo mwanya, abakuru b’abaherezi n’abagize Inama nkuru bose bariko bararondera ibinyoma bagiriza Yezu kugira bamwice+. 60 Ariko nta na kimwe baronse, naho hari haje ivyabona vyinshi bimwagiriza+ ibinyoma. Mu nyuma haza babiri, 61 bavuga bati: «Uyu muntu yavuze ngo: “Ndashobora gusenyurira hasi urusengero rw’Imana, ngaca ndarwubaka mu misi itatu+.”» 62 Umuherezi mukuru aca arahaguruka, amubaza ati: «Nta na kimwe wishura? Ntiwumva ivyo bariko barakwagiriza+?» 63 Ariko Yezu aguma yihoreye+. Umuherezi mukuru aca amubwira ati: «Nuturahire imbere y’Imana nzima ko uri Kristu, Umwana w’Imana+!» 64 Yezu amwishura ati: «Wewe ubwawe urabivuze. Ariko ndababwiye ko kuva ubu muzobona Umwana w’umuntu+ yicaye iburyo bw’Imana Nyenububasha*+, aza ku bicu vyo kw’ijuru+.» 65 Umuherezi mukuru aca atabura impuzu ziwe*, avuga ati: «Aratutse Imana*! Hari ibindi vyabona dukeneye? Ubu muriyumviye ingene atutse Imana. 66 Mubivugako iki?» Na bo bati: «Akwiye gupfa+.» 67 Nuko bamucira amate mu maso+ bongera bamukubita ingumu+. Abandi bamukubita amakofe mu maso+, 68 bavuga bati: «Kristu we, ko wumva uri umuhanuzi, tubwire uwugukubise!»

69 Petero yari yicaye hanze mu rugo. Umusukukazi aca araza amusanga aho ari, amubwira ati: «Na wewe wari kumwe na Yezu Umunyagalilaya+!» 70 Mugabo arabihakanira imbere y’abari ng’aho bose, avuga ati: «Sinzi ivyo uriko uravuga.» 71 Petero agiye amaja kw’irembo*, uwundi musukukazi aramubona, aca abwira abari ng’aho ati: «Uyu yari kumwe na Yezu Umunyanazareti+.» 72 Aca yongera kubihakana, ashirako n’indahiro ati: «Uwo muntu sindamuzi!» 73 Haciye akanya, abari bahagaze ng’aho baraza babwira Petero bati: «Ni ukuri na wewe uri uwo muri bo. Nakare imvugo yawe iravyerekana.» 74 Aca atangura kurahira yisiba, avuga ati: «Uwo muntu sindamuzi!» Ubwo nyene isake ica irabika. 75 Petero aca yibuka ivyo Yezu yari yamubwiye ati: «Imbere y’uko isake ibika, uza kunyihakana gatatu+.» Aca arasohoka hanze, araturikisha ararira.

27 Bukeye, abakuru bose b’abaherezi n’abashingantahe b’iryo hanga baja inama yo kwica Yezu+. 2 Bamaze kumuboha, baca baramujana bamushikiriza buramatari Pilato+.

3 Hanyuma Yuda, umwe yamugurisha, abonye ko Yezu bamuciriye urwo gupfa, aricuza aca asubiza vya biceri 30 vy’ifeza abakuru b’abaherezi n’abashingantahe+, 4 ababwira ati: «Nacumuye mu kugurisha umuntu w’intungane*.» Na bo bamwishura bati: «Bidutwaye iki? Biragusha*!» 5 Aca aterera vya biceri vy’ifeza mu rusengero, hanyuma aragenda ariyahura+. 6 Abakuru b’abaherezi baca batora ivyo biceri, bavuga bati: «Ntivyemewe ko tubishira mu bubiko bweranda bw’itunga, kuko vyaguze amaraso y’umuntu.» 7 Bamaze kuja inama, baca babigura itongo ry’umubumvyi kugira baze bararihambamwo abantu b’ingenzi. 8 Ni co gituma iryo tongo ryiswe «Itongo ry’amaraso+» gushika n’uyu musi. 9 Haciye haranguka ivyo umuhanuzi Yeremiya yari yaravuze ati: «Batora ivyo biceri 30 vy’ifeza, igiciro bashingiye umuntu, uwo Abisirayeli bamwebamwe bashingiye igiciro, 10 babigura itongo ry’umubumvyi, nk’uko Yehova* yari yabintegetse+.»

11 Yezu rero ahagarara imbere ya buramatari, maze buramatari amubaza ati: «Uri Umwami w’Abayuda?» Yezu amwishura ati: «Wewe ubwawe urabivuze+.» 12 Mugabo igihe yariko yagirizwa n’abakuru b’abaherezi n’abashingantahe, nta na kimwe yishuye+. 13 Pilato aca amubaza ati: «Ntiwumva ibintu vyose bariko barakwagiriza?» 14 Ariko aguma yihoreye, ntiyishura na kimwe, ku buryo buramatari atangara cane.

15 Igihe cose habaye umusi mukuru, buramatari yari afise akamenyero ko kurekura imbohe abantu bashaka+. 16 Ico gihe hariho imbohe rurangiranwa yitwa Baraba. 17 Abantu bamaze gukoranira hamwe, Pilato ababaza ati: «Mushaka ndabarekurire nde? Baraba canke Yezu umwe bita Kristu?» 18 Nkako, Pilato yari azi ko ishari ari ryo ryatumye bamumuzanira. 19 Vyongeye, igihe yari yicaye ku ntebe y’imanza, umugore wiwe atuma umuntu ngo amubwire ati: «Ntihagire ico ugira uwo mugororotsi, kuko uyu musi narose indoto iteye ubwoba cane kubera we.» 20 Mugabo abakuru b’abaherezi n’abashingantahe bosha iryo sinzi ngo risabe Baraba+, ariko Yezu yicwe+. 21 Buramatari aca ababaza ati: «Mushaka ndabarekurire uyuhe muri aba babiri?» Bamwishura bati: «Baraba.» 22 Pilato yongera kubabaza ati: «None Yezu umwe bita Kristu ndamugire gute?» Bose bishura bati: «Mumanike*+!» 23 Aca avuga ati: «Kubera iki? Ikibi yakoze ni ikihe?» Mugabo barushiriza gusemerera bati: «Mumanike+!»

24 Pilato abonye ko ata kivamwo, ahubwo ko barushiriza kugumuka, yakira amazi, ayakarabira imbere y’iryo sinzi maze avuga ati: «Amaraso y’uyu muntu ntamparurweko. Birabasha!» 25 Abantu bose baca bishura bati: «Amaraso yiwe naje kuri twebwe no ku bana bacu+.» 26 Pilato aca abarekurira Baraba, ariko Yezu aramukubitisha+ hanyuma aramutanga ngo amanikwe ku giti+.

27 Maze abasoda ba buramatari bajana Yezu ku kirimba ca buramatari, umugwi wose w’abasirikare uca umukoranirako+. 28 Baraheza bamwambura impuzu, bamwambika umutamana usa n’agahama+. 29 Bajisha kandi urugori rw’amahwa barumwambika ku mutwe, bamupfumbatisha n’irenga mu kuboko kw’ukuryo. Baza baramupfukamira bongera bamutwenga bati: «Ndabugize Mwami w’Abayuda!» 30 Bamucirako amate+ hanyuma bamwaka rya renga, batangura kurimukubita mu mutwe. 31 Amaherezo, bahejeje kumutwenga, bamwambura wa mutamana, bamwambika impuzu ziwe, baraheza bamujana kumumanika ku giti+.

32 Basohotse, babona umugabo yitwa Simoni w’i Sireni, baca bamutegeka kwikorera igiti ca Yezu co kubabarizwako*+. 33 Bageze ahantu hitwa Gologota (ni ukuvuga «ahantu h’Agahanga+»), 34 bamuha umuvinyu uvanze n’ibintu birura*+. Ariko awuhonjeje, aca aranka kuwunywa. 35 Bamaze kumumanika, baca bagabura impuzu ziwe* bakoresheje ubupfindo+, 36 hanyuma baricara baramucunga. 37 Vyongeye, bamanika hejuru y’umutwe wiwe icapa kiriko ikirego aregwa, canditseko ngo: «Uyu ni Yezu Umwami w’Abayuda+.»

38 Maze bamumanikana n’ibisuma bibiri, umwe iburyo bwiwe, uwundi ibubamfu+. 39 Abahita baza baramutuka+, bazunza umutwe+, 40 bakavuga bati: «Wewe uvuga ngo wosambura urusengero ugaca urwubaka mu misi itatu+, niwikize! Nimba uri umwana w’Imana, manuka uve kuri ico giti co kubabarizwako*+!» 41 Abakuru b’abaherezi, abanditsi n’abashingantahe na bo nyene batangura kumutwenga, bavuga+ ngo: 42 «Abandi yarabakijije, ariko we ntashobora kwikiza! Ko ari Umwami wa Isirayeli+, namanuke ave kuri ico giti co kubabarizwako duheze tumwemere. 43 Ko yizigiye Imana, nimutabare nimba imunezwe+, kuko yavuze ngo: “Ndi Umwana w’Imana+.”» 44 Na ba basuma nyene bari bamanikanywe na we batangura kumutuka+.

45 Maze umwiza utwikira igihugu cose nko kuva sasita* gushika nka sacenda*+. 46 Nko mu masacenda, Yezu arasemerera n’ijwi rirenga ati: «Eli, Eli, lama sabakitani?», ni ukuvuga ngo «Mana yanje, Mana yanje, kubera iki wampevye+?» 47 Bamwe mu bari bahagaze ng’aho ngo bavyumve, baca bavuga bati: «Ariko ahamagara Eliya+.» 48 Ubwo nyene umwe muri bo aca ariruka atora ipampa*, arijobeka mu muvinyu ukarishe, arishira kw’irenga maze aramuha ngo anywe+. 49 Ariko abandi bamubwira bati: «Mureke! Reka turabe ko Eliya aza kumukiza.» 50 Yezu yongera gusemerera n’ijwi rirenga, aca aracikana+.

51 Irido y’ahantu heranda+ ica itabukamwo kubiri+, kuva hejuru gushika hasi+, isi iranyiganyiga, ibitandara na vyo birasatagurika. 52 Imva* ziruguruka n’ibiziga vyinshi vy’aberanda bari barapfuye birazukuruka, 53 kandi abantu benshi barabibonye. (Aho amariye kuzuka, hari abantu bavuye mw’itongo ry’abapfuye maze binjira mu gisagara ceranda.) 54 Intwazangabo be n’abari kumwe na yo bari bacunze Yezu, babonye iyo nyamugigima n’ivyariko biraba, batekerwa n’ubwoba, bavuga bati: «Ni ukuri, uyu yari Umwana w’Imana+.»

55 Ico gihe kandi hariho abagore benshi bariko babirabira kure. Bari baherekeje Yezu bavuye i Galilaya kugira bamwitwararike*+. 56 Muri bo harimwo Mariya Magadalena, Mariya nyina wa Yakobo na Yoze*, na nyina w’abahungu ba Zebedayo+.

57 Bugorovye, haza umugabo w’umutunzi w’i Arimateya yitwa Yozefu. Na we nyene yari yaracitse umwigishwa wa Yezu+. 58 Uwo mugabo araheza aja kwa Pilato, amusaba ikiziga ca Yezu+. Pilato aca ategeka ko bakimuha+. 59 Yozefu rero atora ico kiziga, akizingira mu gitambara ciza c’ilino* kandi gisukuye+. 60 Araheza agishira mu mva* yiwe ikiri nshasha+ yari yimvye mu gitandara. Hanyuma atembagariza ikibuye kinini ku muryango w’iyo mva, aca aragenda. 61 Ariko Mariya Magadalena n’umwe Mariya wundi baguma ng’aho, bicaye imbere y’iyo mva+.

62 Bukeye, ni ukuvuga inyuma y’umusi w’Imyiteguro+, abakuru b’abaherezi n’Abafarizayo bakoranira imbere ya Pilato, 63 bamubwira bati: «Mushinganta, twibutse ko wa muswaganyi igihe yari akiriho yavuze ngo: “Inyuma y’imisi itatu nzozurwa+.” 64 Tegeka rero bacunge imva yiwe gushika ku musi ugira gatatu, kugira abigishwa biwe ntibahave baza kumwiba+, hanyuma bakabwira abantu ngo: “Yazuwe mu bapfuye!” Ico kinyoma ca nyuma coba kibi kuruta ica mbere.» 65 Pilato aca ababwira ati: «Tora abasoda mugende muhacunge uko mushaka.» 66 Baca baragenda, bashira uburembo kuri ca kibuye, bashiraho n’abasoda bahacunga.

28 Ku musi wa mbere w’indwi, inyuma y’isabato, Mariya Magadalena n’umwe Mariya wundi baza kuraba imva mu bucagucagu+.

2 Hari habaye nyamugigima ikomeye, kuko umumarayika wa Yehova* yari yamanutse avuye mw’ijuru, atembagaza ca kibuye maze acicarako+. 3 Yarakaka nk’umuravyo, impuzu ziwe na zo zikera nk’urubura*+. 4 Emwe abarinzi baramutinye cane, barajugumira ku buryo bamera nk’abapfuye.

5 Ariko uwo mumarayika abwira abo bagore ati: «Ntimutinye. Ndazi ko muriko murondera Yezu, umwe yamanikwa ku giti+. 6 Nta wuri ng’aha, kuko yazuwe nk’uko nyene yari yarabivuze+. Ingo murabe aho yari aryamye. 7 Nyaragasa rero mubwire abigishwa biwe ko yazuwe mu bapfuye, kandi ko yabaye aragenda i Galilaya+. Ni ho muzomubonera. Ivyo ni vyo nashaka kubabwira+.»

8 Ubwo nyene bava kuri iyo mva* bafise ubwoba, ariko bafise n’umunezero mwinshi, biruka kubibwira abigishwa biwe+. 9 Maze Yezu ahura na bo, ababwira ati: «Amahoro!» Baca baramwegera, baramwunamira*, bamufata ku birenge baragumya. 10 Yezu aca ababwira ati: «Ntimugire ubwoba! Genda mubibwire benewacu, kugira baje i Galilaya. Ni ho bazombonera.»

11 Abo bagore bakiri mu nzira, bamwe mu barinzi+ baca baja mu gisagara, babwira abaherezi bakuru ivyari vyabaye vyose. 12 Abo baherezi bamaze kubonana n’abashingantahe kandi bakaja inama, baca baha abo basoda amahera menshi*. 13 Maze bababwira bati: «Muze kuvuga ko abigishwa biwe baje mw’ijoro musinziriye maze baramwiba+. 14 Buramatari niyavyumva, tuzomusigurira uko vyagenze* kandi nta co muzoba.» 15 Baca batora ayo mahera, bagira nk’uko bababwiye. Iyo nkuru iraheza ikwiragira mu Bayuda bose gushika n’ubu.

16 Ba bigishwa 11 baca baja i Galilaya+, ku musozi Yezu yari yababwiye ko bahurirako+. 17 Bamubonye, baca baramwunamira* ariko bamwe barakekeranya. 18 Yezu arabegera, ababwira ati: «Ububasha bwose narabuhawe mw’ijuru no kw’isi+. 19 Nimugende rero muhindure abantu bo mu mahanga yose abigishwa+, mubabatize+ mw’izina rya Data n’iry’Umwana n’iry’impwemu nyeranda. 20 Mubigishe kwubahiriza ibintu vyose nabategetse+. Ehe ndi kumwe namwe imisi yose gushika kw’iherezo* ry’ivy’iyi si*+.»

Canke «amamuko.»

Canke «Mesiya», «Uwarobanuwe.»

Canke «ba sekuruza.»

Canke «ku nguvu z’Imana.»

Canke «kumugira akamenyo.»

Canke «kwahukana na we.»

Aha ni ho ha mbere mu ncuro 237 izina ry’Imana «Yehova» riboneka mu gisomwa nyamukuru c’Ivyanditswe vy’ikigiriki. Raba Inyongera ya A5.

Bihuye n’izina ry’igiheburayo «Yeshuwa» canke «Yosuwa.» Iryo zina risobanura ngo «Yehova arakiza.»

Raba Inyongera ya A5.

Raba Inyongera ya A5.

Raba Insiguro y’amajambo.

Canke «hari abamajusi.»

Canke «Mesiya», «Uwarobanuwe.»

Canke «olibani.» Raba Insiguro y’amajambo (Olibani).

Imira ni ibintu bimeze nk’uburembo bimota neza. Raba Insiguro y’amajambo.

Raba Inyongera ya A5.

Raba Inyongera ya A5.

Raba Inyongera ya A5.

Iryo zina rishobora kuba ryavuye mw’ijambo ry’igiheburayo risobanura ngo «umuvyaro», «umunago.»

Raba Inyongera ya A5.

Canke «akabibiza.»

Canke «isandari.»

Cari ikibanza kiri mu murima bakubitirako ivyimburwa vy’intete.

Mu kigiriki havuga ngo «na wa Mubesheranyi.» Raba Insiguro y’amajambo (Mubesheranyi).

Canke «Umugerageji.»

Raba Inyongera ya A5.

Canke «ku gahome», «kw’isonga.»

Raba Inyongera ya A5.

Raba Inyongera ya A5.

Canke «kumukorera.»

Canke «mu karere k’igitutu c’urupfu.»

Canke «mu karere k’ibisagara cumi.»

Canke «abasega ivy’impwemu.»

Canke «abicisha bugufi.»

Canke «abanyamahoro.»

Canke «ububasha.»

Canke «y’igiseke bapimisha.»

Canke «azokwitwa uwutabereye.»

Canke «azokwitwa uwubereye.»

Cari ikibanza batuririramwo umwavu inyuma ya Yeruzalemu. Raba Insiguro y’amajambo.

Mu kigiriki havuga ngo «n’ikwadarani ya nyuma.» Raba Inyongera ya B14.

Raba Insiguro y’amajambo.

Mu kigiriki ni porneia. Raba Insiguro y’amajambo.

Raba Inyongera ya A5.

Ni ukuvuga uwugusavye ingurane ata nyungu.

Canke «kuba abuzuye.» Ni ukuvuga abafise urukundo rwuzuye.

Mu kigiriki havuga ngo «ntimuze murashitsa ubugororotsi bwanyu.»

Canke «niwatanga ingabire z’imbabazi.» Raba Insiguro y’amajambo (Ingabire z’imbabazi).

Canke «nirifatwe ko ari ryeranda», «niryubahwe.»

Mu kigiriki havuga ngo «umukate.»

Mu kigiriki havuga ngo «nuduhebere amadeni yacu.»

Canke «bareka kugirira isuku mu maso habo.»

Canke «ribona neza.» Mu kigiriki havuga ngo «riremuruye.»

Canke «uzoba wuzuye umuco.»

Mu kigiriki havuga ngo «nimba ijisho ryawe ari ribi.»

Canke «kwongereza n’intambwe imwe.» Ni ukuvuga intambwe y’ukuboko uciriye mu nkokora. Raba Inyongera ya B14.

Canke «amashurwe y’amalisi.»

Canke «mu buninahazwa.»

Mu kigiriki havuga ngo «mw’ifuru.»

Ni utubuye tw’agaciro tumeze nk’utudede twiremarema mu dukoko tumwetumwe two mu mazi, nk’ibifyera n’ibindi.

Iyo mvugo «amategeko n’ivyanditswe n’abahanuzi» yerekeza ku Vyanditswe vyose vy’igiheburayo.

Mu kigiriki havuga ngo «kiboze.»

Canke «ibikorwa vy’ububasha.»

Canke «yikubita imbere yiwe.»

Canke «amenyo.»

Canke «muri abanyabwoba.»

Canke «bavuye hagati y’imva z’icibutso.»

Canke «ariko ararogota.»

Canke «ku biro vy’ikori.»

Canke «yari mu nzu yicaye ku meza.»

Canke «mu mikuza y’inshato.»

Canke «yikubita imbere yiwe.»

Canke «impuzu yiwe yo hejuru.»

Canke «zihumanye.»

Bibiliya zimwezimwe zivuga ngo «Simoni w’i Kana.» Ariko ijambo ryo mu kigiriki ryakoreshejwe ng’aha risobanura «umunyamwete.»

Mu kigiriki havuga ngo «zo mu nzu.»

Mu kigiriki havuga ngo «canke umujumpu mu dusaho two ku mikaba yanyu.»

Canke «impuzu zibiri.»

Canke «isandari.»

Canke «ariko uwihangana.»

Canke «umwigishwa.»

Ni irindi zina rya Shetani, umuganwa canke umutware w’amadayimoni.

Ubwo «buzima» bugereranya icizigiro co kuzosubira kubaho.

Raba Insiguro y’amajambo.

Mu kigiriki havuga ngo «asariyo.» Raba Inyongera ya B14.

Raba Insiguro y’amajambo.

Canke «zoroshe.»

Mu kigiriki havuga ngo «mu bavyawe n’abagore.»

Iyo mvugo «ivyanditswe n’abahanuzi hamwe n’amategeko» yerekeza ku Vyanditswe vyose vy’igiheburayo.

Canke «uru ruganwe», «iri yaruka.»

Mu kigiriki havuga ngo «icerekana ko ubukerebutsi bugororotse ni ibikorwa vyabwo.»

Canke «ibikorwa vy’ububasha.»

Raba Insiguro y’amajambo.

Canke «itababaza.»

Canke «kumyoza.»

Raba Insiguro y’amajambo.

Canke «ari Umukama w’isabato.»

Canke «kunyunyutse.»

Ni irindi zina rya Shetani.

Canke «ni co gituma bazobatsindisha.»

Canke «bwabahwikiye.»

Canke «ukurogota.»

Canke «uwurogota ku mpwemu nyeranda.»

Raba Insiguro y’amajambo (Igihe).

Mu kigiriki havuga ngo «kiba ikiboze.»

Mu gikiriki havuga ngo «bibe ibiboze.»

Canke «iyaruka.»

Canke «kandi barenga ibigo.»

Mu kigiriki havuga ngo «mu mutima.»

Canke «ihumanye.»

Canke «uburorero», «imigani.»

Canke «bw’iki gihe.» Raba Insiguro y’amajambo (Igihe).

Ni ibiterwa vyo mu bwoko bw’imboga.

Hashobora kandi kuvugwa ngo «kuva kw’ishingwa ry’isi.»

Mu kigiriki havuga ngo «ni wa Mubesheranyi.» Raba Insiguro y’amajambo (Mubesheranyi).

Canke «insozero.»

Canke «ry’iki gihe.» Raba Insiguro y’amajambo (Igihe).

Canke «ku nsozero.»

Canke «ibintu vyose.»

Canke «amenyo.»

Canke «nk’umudandaza w’ingenzi.»

Raba akajambo k’epfo muri Mt 7:6.

Canke «ku nsozero.»

Canke «amenyo.»

Canke «ubu bukerebutsi.»

Ni Herodi Antipa. Raba Insiguro y’amajambo.

Canke «isabukuru y’amavuka.»

Canke «ku bw’abari bicaranye na we ku meza.»

Mu kigiriki havuga ngo «sitadiyo nyinshi.» Sitadiyo imwe yangana n’imetero 185.

Mu kigiriki havuga ngo «mw’iterama rigira kane.» Ni ukuvuga nko kuva sacenda z’ijoro gushika izuba riserutse nka sakumi na zibiri zo mu gitondo.

Canke «baca bikubita imbere yiwe.»

Canke «impuzu yiwe yo hejuru.»

Ntibisobanura ko barya badakaravye, ahubwo ntibakaraba bisunze imigenzo y’Abayuda.

Canke «n’ubu ntimurategera.»

Mu kigiriki ni porneia. Raba Insiguro y’amajambo.

Canke «no kurogota.»

Ni ukuvuga udakaravye wisunze imigenzo y’Abayuda.

Mu kigiriki havuga ngo «mu nzu.»

Canke «yikubita imbere yiwe.»

Iryo jambo «umugore» ntiryerekana ko ata rupfasoni rurimwo.

Canke «bisonzesheje.»

Canke «ibiseke vy’ibifungurwa.»

Canke «iyaruka.»

Canke «barenga ibigo.»

Canke «ibiseke vy’ibifungurwa.»

Mu kigiriki havuga ngo «atari inyama n’amaraso.»

Canke «ibabarire.»

Raba Insiguro y’amajambo.

Mu kigiriki havuga ngo «batazogenda bahonjeje urupfu.»

Canke «impuzu ziwe zo hejuru.»

Canke «zirera.»

Canke «iyaruka.»

Raba Inyongera ya A3.

Mu kigiriki havuga ngo «ikori ry’idarakima zibiri.» Raba Inyongera ya B14.

Canke «ikori ry’umutwe.»

Mu kigiriki havuga ngo «igiceri c’isitateri.» Vyiyumvirwa ko ari «itetaradarakima.» Raba Inyongera ya B14.

Canke «nimutahindukira.»

Raba Insiguro y’amajambo.

Raba Inyongera ya A3.

Hashobora kandi kuvugwa ngo «na So wanyu.»

Mu kigiriki havuga ngo «genda umukosore.»

Italanto 10.000 z’ifeza zingana n’idenariyo 60.000.000. Raba Inyongera ya B14.

Canke «yikubita imbere yiwe.»

Raba Inyongera ya B14.

Canke «ku mupaka.»

Canke «akagumana n’umugore wiwe.» Raba akajambo k’epfo mu It 2:24.

Mu kigiriki havuga ngo «yaboheye ku ngogo imwe.»

Canke «urwandiko.»

Mu kigiriki ni porneia. Raba Insiguro y’amajambo.

Raba Insiguro y’amajambo.

Canke «uwuzuye.»

Canke «muri ca gihe co kurema bushasha.»

Raba Inyongera ya B14.

Mu kigiriki havuga ngo «nko kw’isaha igira 3.»

Mu kigiriki havuga ngo «nko kw’isaha igira 6.»

Mu kigiriki havuga ngo «nko kw’isaha igira 9.»

Mu kigiriki havuga ngo «nko kw’isaha igira 11.»

Mu kigiriki havuga ngo «ugize ijisho ribi.»

Canke «umuntu atanga cane.»

Canke «nyina w’abahungu ba Zebedayo.»

Canke «yikubita imbere yiwe.»

Canke «impuzu zabo zo hejuru.»

Raba Inyongera ya A5.

Mu kigiriki havuga ngo «awukotesha.»

Canke «azobatikiza bimwe bibi.»

Mu kigiriki havuga ngo «awukoteshe.»

Mu kigiriki havuga ngo «riba umutwe w’imfuruka.»

Raba Inyongera ya A5.

Canke «uburorero», «imigani.»

Canke «agatutu k’ubugeni.»

Canke «yuzura abicaye ku meza.»

Canke «amenyo.»

Canke «vyoba bibereye.»

Canke «ikori ry’umutwe.»

Raba Inyongera ya B14.

Canke «nimubisubize.»

Raba Inyongera ya A5.

Iyo mvugo «amategeko yose hamwe n’ivyanditswe n’abahanuzi» yerekeza ku Vyanditswe vyose vy’igiheburayo.

Raba Inyongera ya A5.

Utwo dusandugu batwambara mu ruhanga no ku kuboko kw’ukubamfu.

Canke «ku mfungurwa zo ku mugoroba.»

Canke «vyizavyiza.»

Canke «Mwigisha.»

Raba Inyongera ya A3.

Raba Insiguro y’amajambo.

Menta, aneto na kumino ni uduterwa tumota barima, dukoreshwa nk’ibirungo.

Canke «ubusuma.»

Canke «imva z’icibutso.»

Raba Insiguro y’amajambo.

Canke «uru runganwe», «iri yaruka.»

Hashobora kandi kuvugwa ngo «murayitanywe ari umusaka.»

Raba Inyongera ya A5.

Canke «ni ikimenyetso ikihe c’ukuhaba kwawe.» Raba Insiguro y’amajambo (Ukuhaba).

Canke «n’ic’insozero.»

Canke «ry’iki gihe.» Raba Insiguro y’amajambo (Igihe).

Mu kigiriki havuga ngo «intango y’ububabare nk’ubw’ibise.»

Canke «ariko uwihangana.»

Canke «impuzu yiwe yo hejuru.»

Canke «nta gifise umubiri.»

Canke «mu cumba ciherereye.»

Canke «ukuhaba.» Raba Insiguro y’amajambo (Ukuhaba).

Mu kigiriki havuga ngo «muri ya miyaga ine.»

Muri Isirayeli, ibiterwa bitotahara mu ci.

Canke «iri yaruka.»

Canke «ukuhaba.» Raba Insiguro y’amajambo (Ukuhaba).

Canke «iterama igisuma coziyeko.»

Mu kigiriki havuga ngo «kw’isaha.»

Canke «w’inkerebutsi.»

Canke «amenyo.»

Canke «abigeme b’isugi.»

Canke «bari inkerebutsi.»

Canke «ahabera agatutu k’ubugeni.»

Italanto y’Abagiriki yangana n’ibilo 20,4. Raba Inyongera ya B14.

Mu kigiriki havuga ngo «ifeza.»

Mu kigiriki havuga ngo «ifeza.»

Canke «amenyo.»

Canke «nta mpuzu nari mfise.»

Mu kigiriki havuga ngo «wateguriwe wa Mubesheranyi.» Raba Insiguro y’amajambo (Mubesheranyi).

Canke «ku mayeri.»

Mu kigiriki havuga ngo «agacupa ka alabasitironi.» Raba Insiguro y’amajambo (Alabasitironi).

Canke «igihe yari yicaye ku meza.»

Canke «kumpemukira.»

Canke «mu kabakure.»

Canke «amazaburi.»

Canke «mugume muri maso hamwe nanje.»

Canke «urabishaka.»

Urwubati ni ikintu barokezamwo inkota mu kuyibika.

Raba Insiguro y’amajambo.

Mu kigiriki havuga ngo «yicaye iburyo bw’ububasha.»

Canke «impuzu ziwe zo hejuru.»

Canke «ararogose!»

Mu kigiriki havuga ngo «amaja ku kazu ko kw’irembo.»

Mu kigiriki havuga ngo «amaraso y’intungane.»

Canke «iyo ni ingorane yawe.»

Raba Inyongera ya A5.

Canke «mumanike ku giti!»

Raba Insiguro y’amajambo.

Canke «indurwe.»

Canke «impuzu ziwe zo hejuru.»

Raba Insiguro y’amajambo.

Mu kigiriki havuga ngo «kuva kw’isaha igira 6.»

Mu kigiriki havuga ngo «gushika kw’isaha igira 9.»

Cari ikintu kimeze nk’ikinyuko gishobora kununuza amazi.

Canke «imva z’icibutso.»

Canke «bamukorere.»

Hashobora kandi kuvugwa ngo «Yozefu.»

Raba Insiguro y’amajambo.

Canke «mu mva y’icibutso.»

Raba Inyongera ya A5.

Canke «nka shelegi.» Shelegi ni utuvunjivunji twera cane dukoragurika nk’imvura. Mu gifaransa batwita neige.

Canke «iyo mva y’icibutso.»

Canke «bikubita imbere yiwe.»

Canke «ibiceri vy’ifeza vyinshi.»

Mu kigiriki havuga ngo «tuzobimwumvisha.»

Canke «bikubita imbere yiwe.»

Canke «ku nsozero.»

Canke «ry’iki gihe.» Raba Insiguro y’amajambo (Igihe).

    Ibitabu vy’ikirundi (1983-2026)
    Sohoka
    Injira
    • Ikirundi
    • Rungika
    • Uko vyoza bimeze
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Amasezerano agenga ikoreshwa
    • Ibijanye no kugumya ibanga
    • Gutunganya ibijanye no kugumya ibanga
    • JW.ORG
    • Injira
    Rungika