Ikigabane ca 7
Igituma Turi Ngaha kw Isi
1. Incabwenga zatahuye iki?
KUVA KERA abantu bamye bibaza igituma ibiremwa biriho. Bāritegereje umunyevu w’inyenyeri mu kirere; bāratamariye ubwiza bw’irirenga, imibande canke ibiyaya biteye igomwe. Incabwenge zarabonye ko hariho umugambi uhambaye watumye ivyo vyose bibaho. Ariko zagumye zībaza ko hari umugabane abantu boba bafise muri uwo mugambi. — Zaburi 8:3, 4.
2. Ni ibibazo ibihe abantu babaza?
2 Haraza igihe abantu babaza ibi bibazo: mbega twaremewe kubaho umwanya muto, tuwuronkemwo ivyo dushobora kuronka vyose hanyuma duce dupfa? Mu vy’ukuri iyo turiko turaja ni he? Nta kindi kintu kiturindiriye atari ukuvuka, gukura no gupfa? (Yobu 14:1, 2) Icodufasha kubitegera, ni inyishu y’iki kibazo: inkomoko y’umuntu ni iyihe?
IBIFISE UBUGINGO VYAGIYE BIRAHINDUKA CANKE VYARAREMWE?
3. Abigisha ivy’uguhindagurika bavuga ngo iki?
3 Inyigisho iharawe ubu henshi, ni iy’uko ibi vyose tubona vyizanye vyo nyene, canke vyibeshejeho. Ngo mu myaka imiliyoni zidaharurwa, ibifise ubugingo vyagiye birahindagurika, bitangurira ku tuntu duto duto gushika aho umuntu akwiye adusokorokamwo. Henshi kw isi, iyo nyigisho baremera ko ari iy’ukuri. Ni ivy’ukuri koko umuntu yavuye mu gikōko kimeze nk’inguge kimaze imyaka ibihumbi n’ibihumbi kibayeho? Iyi si n’iryo juru vyo vyaje nk’icaduka?
4. Twemezwa n’iki ko “Imana yaremye isi n’ijuru?”
4 Bibiliya ivuga iti: “Ubwa mbere na mbere Imana yaremye ijuru n’isi.” (Itanguriro 1:1) N’abanyabwenge mu vy’ubuhinga baremera ko isi, ijuru hamwe n’umuvuvu w’inyenyeri uri muri ryo bifise itanguriro. Vyararemwe. Ingendo z’inyenyeri ziguma ari za zindi, gushika aho abahinga bashobora kwerekana batihenze aho urunyenyeri kanaka ruzoba rugeze ni hashira imyaka kanaka. Imwe imwe igendera ku mategeko ayigenga, ikurikije uko ayo mategeko yashinzwe, canke uko vyategekanijwe. Umwigisha umwe w’ibiharuro mw ishuri Kaminuza y’i Cambridge P. Dirac, yanditse mu kinyamakuru citwa Scientific American ibi bikurikira: “Twoshobora kuvuga ko Imana ari umuhinga wa mbere mu vy’uguharūra; kandi ko Yakoresheje ibiharuro kaminuza igihe yarema isi n’ijuru.”
5. Umubiri wacu werekana ute ko tutābayeho mu guhindagurika, ariko twaremwe n’Umuremyi?
5 Bibiliya ivuga iti: “Mumenye ko Yehova ari we Mana, ni we yaturemye si twe twibeshejeho.” (Zaburi 100:3, NW) Umwanditsi umwe wa Bibiliya yitegereje umutumba wacu aca abwira Imana ati: [“Nzogushemeza] kubera ko naremwe uburyo buteye ubwoba, butangaje. . . . Nkiri [umusoro] inyonga zawe [zarambonye, kandi ingingo zawo zose zari zanditswe mu gitabu cawe.”] (Zaburi 139:14-16) Uruyoya rukurira mu nda ya nyina mu buryo butangaje. Ikinyamakuru citwa Newsweek kibivugako ibi bikurikira: “Nta kindi atari igitangaro. Nta mashini n’imwe yoshobora kudoma urutoke ku gihe umukenyezi asama inda, kandi nta muhanga n’umwe azi igituma ingingo zigize umutumba w’umusoro hamwe n’urusobane rw’imitsi bikura.”
6. Ni kuki vyumvikana kuvuga ko ibiriho vyaremwe, bitāgiye birahindagurika?
6 Zirikana isi n’ijuru hamwe n’umutumba wacu utangaje. Nta muntu akomeye mu mutwe yovuga ngo vyabaye nk’uku biri kubera ukwihindagura, canke ngo ni vyo vyibeshejeho. Hategerezwa kuba hariho uwavyiyumviriye hanyuma arabirema. Raba n’ivyo bigukikije. Igihe wicaye mu nzu yawe, ibaze iki kibazo: iri tara, ubu buriri, iyi ntebe, iyi meza, izi mpome, eka mbere n’inzu yose; vyabaye nk’uku biri mu kuza birihindagura, canke vyakozwe n’umuntu? Ivyo birumvikana, hariho umufundi yabikoze! Bishoboka bite ko isi n’ijuru na twebwe abantu tubura uwaduhinguye. Kandi niba ari Imana yadushize ngaha kw isi, hategerezwa kuba hari impamvu yatumye ibigira.
7. (a) Yezu yērekanye ate ko yemera ko ibintu vyaremwe? (b) Akandi gahinyuza kemeza ko Adamu yabayeho ni akahe?
7 Ehe raba ivyo Yezu Kirisitu yavuze ku mugabo n’umugore ba mbere: “Uhereye mbere na mbere Rurema yabaremye bari uburyo bubiri, ivuga iti: ‘Ni co gituma umugabo azosiga se na nyina, abane n’umugore wiwe akaramata, bompi babe umubiri umwe.’” (Matayo 19:4, 5) Aha Yezu yasubiyemwo ivyanditswe mw Itanguriro 1:27; 2:24, vyerekeye kuremwa kwa Adamu na Eva, kugira ngo yerekane ko inkuru ziri muri Bibiliya ari iz’ukuri. (Yohani 17:17) Bitayeko, Bibiliya ivuga ko Henoko “yagira uw’indwi uhereye kuri Adamu.” (Yuda 14) Ni yaba Adamu atabayeho, Bibiliya yari kudondora uruvyaro rwiwe? — Luka 3:37, 38.
8. Ni inyigisho iyihe yerekeye inkomoko y’umuntu itigishwa na Bibiliya?
8 Bamwe bavuga ko Imana yakoresheje bwa buryo bwo guhindagurika mu kurema umuntu. Ngo yaramuretse aja arahindagurika gushika aho imushiriyemwo umutima w’ubwenge. Muri Bibiliya nta na hamwe dusanga ico ciyumviro. Ahubwo Bibiliya ivuga ko ibimera n’ibikōko vyaremwe nk’“uko amoko yavyo ari.” (Itanguriro 1:11, 21, 24) Kandi nta kintu na kimwe cerekana ko ubwoko bumwe bw’igiterwa canke bw’igikōko, bwoba bwarahindutse bwigira ubundi. Izindi nyigisho zemeza ko tutāgiye turahindagurika tuzisanga mu gitabu citwa La vie: comment est-elle apparue? Évolution ou création?
INGENE IMANA YAREMYE UMUNTU
9. (a) Iremwa ry’umuntu Bibiliya iryigana ite? (b) Imana imaze guhuhira mu mazuru y’umuntu “impemu z’ubugingo” vyagenze gute?
9 Bibiliya ivuga ko Imana yakuye umuntu mw ivu kugira ngo abe kw isi: “Yehova Imana abumba umuntu mu mukungugu wo hasi, amuhumekera mu mazuru [impemu] z’ubugingo, umuntu aca aba ufise ubugingo (âme).” (Itanguriro 2:7) Ivyo bitweretse ko umuntu ari ikiremwa Imana yiremeye. Yaremye umuntu akwiye ata na kimwe abuze. aho imuhumekereye mu mazuru “impemu z’ubugingo,” ni ho amahaha yiwe yatangura guhema. Ico gihe hari ikindi kintu kiruta ico cari kirāngūwe. Umuntu yari aronse ubugingo. Izo nguvu z’ubuzima ziguma mu mubiri iyo umuntu abandanije guhumeka.
10. Umuntu yaremwe ate, kandi agizwe n’ibintu bingahe?
10 Bibliya ntivuga ko hari ikintu gifise ubuzima Imana yinjije mu mubiri w’umuntu, ahubwo ivuga ko igihe amariye kuronka impemu ziva ku Mana, “ni we nyene yaciye aba ūfise ubugingo (âme).” Yabaye rero umuntu akwiye afise ubugingo, nk’uko iyo umuntu abaye muganga aba ari we muganga. (1 Ab’i Korinto 15:45) Umutumba wakuwe mu “mukungugu wo hasi,” si wo muntu afise ubugingo. Kandi Bibiliya ntivuga ko “impemu z’ubugingo” ari zo muntu akwiye afise ubugingo. Ahubwo ivuga ko ivyo bibiri bikoranirijwe hamwe, ari vyo biba ‘umuntu akwiye; ūfise ubugingo.’
11. Ni igiki muri Bibiliya cemeza ko ata kintu kiri mu mubiri w’umuntu gishobora kumuvamwo kikaja kuba ahandi hantu?
11 Nta kintu rero kiri mu mubiri w’umuntu kimeze nk’igitutu gishobora kumuvamwo. Bibiliya yigisha ko ubugingo bwawe ari bwo wewe. “Ubugingo (âme) bwawe bwipfuza kurya inyama.” (Gusubira mu vyagezwe 12:20, NW) Yigisha kandi ko ubigingo (âme) buri n’amaraso atembēra mu mitsi yabwo: “Amaraso y’ubugingo bw’abakene bishwe ataco bahorwa.” — Yeremiya 2:34, NW.
IGITUMA IMANA YASHIZE UMUNTU KW ISI
12. Ni umugambi uwuhe Imana yari ifise igihe yaremera abantu ngaha kw isi?
12 Imana ntiyari yagabiye ko Adamu na Eva bobayeho igihe gito, hanyuma bagapfa bakaja kuba ahandi hantu. Bātegerezwa kuguma ngaha kw isi, bakayizigama hamwe n’ibiri kuri yo vyose. “Imana irabahezagira iti: ‘Ni murondoke, mugwire, mwuzure isi muyiganze; mugabe amafi yo mu kiyaga, n’ibiguruka mu kirere, n’ibifise ubugingo vyose bigendagenda kw isi.’” (Itanguriro 1:28; 2:15) Adamu na Eva bo n’abana bose bokwibarutse, bari kuba kw isi ibihe bidashira mu gahimbare, bakora ivyo Imana ibagombako.
13. (a) Bishoboka gute ko tubaho mu gahimbare? (b) Ni igiki cotuma ubuzima bwacu bugira akamaro?
13 Raba, “Imana yarabahezagiye.” Yaritwararitse abana bayo bari kw isi. Yabafashe kivyeyi, irabigisha kubw’ineza yabo. Bāri kunezerwa cane iyo bayumvira. Yezu yari abizi, ni co catumye munyuma avuga ngo: “Hahiriwe abumva Ijambo ry’Imana, bakarifata nka nkama!” (Luka 11:28, NW) yezu yarazigamye Ijambo ry’Imana. “Na ntaryo nama nkora ibimuhimbara,” uko ni ko yavuze. (Yohani 8:29) Ngiki igituma turi ngaha kw isi: kutarera amaboko, ariko na ntaryo gukora ivy’Imana ishaka mu gahimbare. Gukorera Yehova ubu bituma ubuzima bwacu bugira ikimazi, kandi bikadushira mu nzira ishikana mu buzima budashira mw iparadizo ngaha kw isi. — Zaburi 37:11, 29.
IGITUMA DUSAZA HANYUMA TUGAPFA
14. Mu kugarariza Adamu na Eva bagize iki?
14 Twese turasaza hanyuma tugapfa. Kubera iki? Nk’uko twabibonye mu kigabane twamaze kwiga, ni ukubera ubugarariji bwa Adamu na Eva. Yehova yari yabagerageje kugira ngo abereke ko ari nkenerwa kwama bamugamburukira. Abwira Adamu ati: “Igiti cose co muri iryo tongo ukiryeko uko ugomba; ariko igiti kimenyekanisha iciza n’ikibi ntuze ukiryeko; kuko umusi wakiriyeko, uzopfa nta kabuza.” (Itanguriro 2:16, 17) Igihe bākirya, Adamu na Eva bateye akagere Se wabo wo mw ijuru banka ko abayobora. Bāragambaraye batwara ikitari icabo. Bari gushobora kubaho bahimbawe mw iparadizo imyaka yose, ata bukene, ata maganya; baca rero bikwegera igihano kubera icaha, ico gihano ni ukutagororoka n’urupfu. — Abaroma 6:23.
15. Igicumuro ca Adamu twacanduye gute?
15 Icaha ca Adamu twacanduye gute? Amaze gutakaza ukugororoka, abana yavyaye baciye bandura ako gasembwa, bandura n’urupfu. (Yobu 14:4; Abaroma 5:12) Kugira ngo ubitegere neza, dufate akarorero k’uwokwotsa imikate mw ipano yahomberanye, yose yoyokora ihomberanye nk’uko iyo pano imeze. Adamu ni nk’iyo pano, natwe turi nk’iyo mikate. Igihe yarenga itegeko ry’Imana, yaronse akanenge gasa n’uguhomberana. Abana biwe bose na bo, baza bafise ako kenenge gaturutse ku caha, ni ko kutagororoka.
16, 17. Kimwe mu bitangaro vya Yezu cerekana gite ko icaha ari co cakwegeye abantu indwara?
16 Turarwara kandi tugasaza kubera icaha twese twanduye kuri Adamu. Mu bitangaro Yezu yakoze hariho kimwe kivyerekana. Umusi umwe Yezu yariko arigishiriza mu nzu yari acumbitsemwo, isinzi ry’abantu riratororokana gushika aho ata woshobora kumenēra ngo yinjire mu nzu. Abantu bane bareruye ikimuga ku nderuzo, babonye batari bushobore kwinjira, burira mu gasongero barahatobora, bururukiriza ico kimuga imbere ya Yezu.
17 Yezu abonye ukwizera kwabo, abwira ico kimuga ati: “Ivyaha vyawe urabihariwe.” Ariko bamwe mu bari aho, ntibibaza ko Yezu ashobora kurekurira umuntu ivyaha. Yezu ababwira ati: “‘Kugira ngo mumenye ko Umwana w’umuntu afise ububasha mw isi bwo guharira ivyaha,’ — abwira ico kimuga ati: ‘ndakubariye nti vyuka, wikorere inderuzo yawe utahe.’ Aravyuka aca yikorera inderuzo, asohoka [bose bamubona.” (NW) — Mariko 2:1-12.
18. Ni imigisha iyihe irindiriye abasavyi b’Imana?
18 Ni wiyumvīre ico ubwo bubasha bwa Yezu bwotumarira! Mu ntwaro y’Imana, Kirisitu azoshobora guharira ivyaha vy’abo bose bakunda Imana bakongera bakayikorera. Ni ukuvuga ko uburibwe, ukubabara n’indwara bitazoba bikiriho. Ntawuzoba agisaza kandi ngo apfe! Ese ukuntu ico cizigiro gihimbaye! Ego, hariho ibindi vyinshi biturindiriye turetse kuvuka, gukura hanyuma tugapfa. Tubandanije gutohoza ivy’Imana n’ukuyikorera, turashobora kuba mw iparadizo ngaha kw isi.
[Ifoto ku rup. 69]
Benshi baribaza igituma ibiremwa biriho
[Ifoto ku rup. 70]
Ibi bintu vyagiye birihindura gushika aho biba nk’uku biri, canke vyakozwe n’umuntu?
[Ifoto ku rup. 75]
Inkuru iri muri Bibiliya yigana igihe Yezu yakiza ikimuga, yerekana ko abantu barwara kubera icaha ca Adamu