Igira kuri vya bintu vy’ishimikiro vyerekeye ukuri

“Ufise mw’Itegeko igikanka c’ubumenyi n’ic’ukuri.”​—ROM. 2:20.

1. Ni kubera iki dukwiye kwitwararika gutahura ibijanye na rya Tegeko rya Musa?

IYO hataba ibintu intumwa Paulo yanditse ahumekewe, vyotugoye gutahura imice myinshi y’Itegeko rya Musa. Nk’akarorero, mw’ikete yandikiye Abaheburayo aratomora ingene Yezu bwa ‘muherezi mukuru w’umwizigirwa’ yashoboye gutanga rimwe rizima “ikimazi c’impongano,” agatuma bishoboka ko abizera ico kimazi baronka “ukurokorwa . . . kw’ibihe bidahera.” (Heb. 2:17; 9:11, 12) Paulo yasiguye ko ya taberenakulo yari “igitutu c’ibintu vyo mw’ijuru” be n’uko Yezu yabaye Umuhuza w’“isezerano ryiza kuruta” rimwe musa yabera umuhuza. (Heb. 7:22; 8:1-5) Mu gihe ca Paulo, gusigurirwa muri ubwo buryo ibijanye n’Itegeko vyari bifitiye akamaro abakirisu kandi n’ubu ni ko biri. Biradufasha gutahura mu buryo burushirije kuba ubushitse agaciro k’intunganyo zitandukanye Imana yadushiriyeho.

2. Ni igiki abakirisu b’Abayuda barusha Abanyamahanga?

² Igihe Paulo yandikira abakirisu b’i Roma, bimwe mu vyo yavuze vyari vyerekeye abari bagize iryo shengero bakomoka ku Bayuda kandi bari barigishijwe ibijanye n’Itegeko rya Musa. Yaremeye icese yuko abo bantu, kubera ko bari basanzwe bazi iryo Tegeko ryavuye ku Mana, bari n’akarusho ko kuba bari bafise “igikanka c’ubumenyi n’ic’ukuri,” ni ukuvuga ibintu vy’ishimikiro vyerekeye ubumenyi n’ukuri, ku bijanye na Yehova n’ingingo ngenderwako ziwe zigororotse. Gutahura ivyo bintu vy’ishimikiro no kuvyubaha bimwe bivuye ku mutima vyarafashije abakirisu b’Abayuda, cokimwe n’Abayuda b’abizigirwa b’imbere yabo, kuyobora, kwigisha no kumurikira abatari bazi rya Tegeko Yehova yari yarahaye abasavyi biwe.​—Soma Abaroma 2:17-​20.

IBITUTU VY’INKUKA YA YEZU

3. Twungukira gute ku kwiga ibijanye n’ibimazi Abayuda batanga kera?

³ Ivyo bintu vy’ishimikiro vyerekeye ukuri Paulo yariko aravuga, n’ubu biradufasha gutahura imigambi ya Yehova. Ingingo ngenderwako zari muri rya Tegeko rya Musa ntizataye agaciro. Dufise ivyo mu muzirikanyi, nimuze twihweze umuce umwe gusa w’iryo Tegeko, ni ukuvuga ukuntu ibimazi n’amashikanwa bitandukanye vyashikanye Abayuda baciye bugufi kuri Kristu vyongera birabafasha gutahura ivyo Imana yabasaba. Vyongeye, kubera ko ibintu vy’ishimikiro Yehova asaba abasavyi biwe bitigera bihinduka, turaza kandi kubona ko amategeko Imana yahaye Abisirayeli ajanye n’ibimazi hamwe n’amashikanwa, ashobora kudufasha gusuzuma ukuntu umurimo mweranda turangura umeze.​—Mal. 3:6.

4, 5. (a) Itegeko rya Musa ryibutsa iki abasavyi b’Imana? (b) Ibimazi vyari “igitutu” c’iki?

⁴ Imice myinshi ya rya Tegeko rya Musa yaributsa Abayuda yuko bari abacumuzi. Nk’akarorero, uwo wese yakora ku kiziga c’umuntu, yasabwa kwityorora. Kugira ngo ivyo bishoboke, inka y’akagajo itagira akanenge yarakererwa maze igaturirwa. Umunyota wayo warabikwa kugira ngo uze ushirwe mu “mazi y’ihumanura,” ano akaba yaramijagirwa ku muntu ariko aratyororwa ku musi ugira gatatu no ku musi ugira indwi inyuma y’uguhumana kwiwe. (Guh. 19:1-​13) Vyongeye, umugore yibarutse yasabwa kumara ikiringo kinaka ahumanye, inyuma y’aho akaba yabwirizwa gutanga impongano biciye ku kimazi, ivyo bikaba vyaributsa yuko uburyo abantu barondoka bwatuma bavukana agasembwa n’igicumuro.​—Lew. 12:1-8.

⁵ Ibimazi vy’ibitungwa vyarasabwa mu bindi bihe vyinshi vyo mu buzima bwa misi yose kugira ngo ibicumuro bihongerwe. Umusavyi wa Yehova, yaba yarabitahura canke atabitahura, ivyo bimazi, hamwe n’ivyahavuye bitangirwa ku rusengero rwa Yehova, vyari “igitutu” c’ikimazi kitagira akanenge ca Yezu.​—Heb. 10:1-​10.

AGATIMA NYENE GUTANGA IKIMAZI YABA AFISE

6, 7. (a) Ni ibiki Abisirayeli bisunga mu guhitamwo amashikanwa y’ibimazi batanga, kandi ivyo vyagereranya iki? (b) Ni ibibazo ibihe twokwibaza?

⁶ Ikintu casabwa ku vyerekeye igitungwa ico ari co cose cabwirizwa gushikanirwa Yehova, ni uko categerezwa kuba “ikitagira agahonzi” mu mice yose, ni ukuvuga kidahumye, kitavunitse, kitamugaye canke ngo kirware. (Lew. 22:20-​22) Igihe Abisirayeli baba bashikaniye Yehova ivyamwa canke intete, vyategerezwa kuba ari “imishuzo,” “vyiza cane kuruta ibindi vyose” mu vyo baba bimbuye. (Guh. 18:12, 29) Ikimazi kitameze neza, Yehova ntiyacemera. Ico kintu gihambaye casabwa ku bijanye n’ibimazi vy’ibitungwa cerekana ko inkuka ya Yezu yobaye itagirako agatosi n’ikirabagu be n’uko Yehova yotanze ikintu ciza kandi akunda kuruta ibindi vyose kugira ngo acungure abantu.​—1 Pet. 1:18, 19.

⁷ Nimba uwo nyene gutanga ikimazi yarakengurukira vy’ukuri Yehova kubera ukumera neza kwiwe kwose, ntiyohimbawe none no guhitamwo ikintu ciza kuruta ibindi vyose mu vyo atunze? Kugira ngo ikimazi kibe ciza canke kibi vyavana na nyene kugitanga. Ariko rero, yaba azi ko Imana itohimbawe n’ikimazi gifise akanenge kubera yuko ivyo vyokwerekanye ko uwo muntu afata minenegwe ivyo gutanga ico kimazi, mbere ko abona yuko ari umuzigo. (Soma Malaki 1:6-8, 13.) Ivyo birakwiye gutuma tuzirikana umurimo turangurira Imana, tukibaza duti: ‘Ndiko nkorera Yehova mfise agatima akahe? Noba nkwiye gusuzuma ukuntu umurimo ndangura umeze be n’imvo zituma ndamukorera?’

8, 9. Ni kubera iki dukwiye gusuzuma agatima Abisirayeli batangana ibimazi?

⁸ Nimba Umwisirayeli yarashikanira Yehova ikimazi avyishakiye kugira ngo yerekane ko amukengurukira bivuye ku mutima, canke kugira ngo asabe kwemerwa na we nk’uko vyagenda kw’ishikanwa riturirwa, birashoboka rero ko vyamworohera guhitamwo igitungwa kibereye. Uwo musavyi wa Yehova yohimbawe no kumuha ikintu ciza kuruta ibindi vyose mu vyo atunze. Muri iki gihe, abakirisu ntibatanga ibimazi nka bimwe vyasabwa n’Itegeko rya Musa; yamara baratanga koko ibimazi mu buryo bw’uko bakoresha umwanya wabo, inguvu zabo be n’ivyo batunze kugira ngo bakorere Yehova. Intumwa Paulo yavuze ko ‘gushingira intahe icese’ icizigiro abakirisu bafise no “gukora iciza be no gusangira ibintu n’abandi” ari ibimazi bihimbara Imana. (Heb. 13:15, 16) Agatima abasavyi ba Yehova bakorana bene ivyo bikorwa karerekana ukuntu bakenguruka bakongera bagaha agaciro ibintu vyose Imana yabahaye. Nk’uko rero vyari biri ku Bisirayeli, turakeneye gusuzuma ukuntu tubona ibijanye no gukorera Imana be n’igituma tuyikorera.

⁹ Ariko none, twovuga iki ku bijanye n’igihe aho wasanga Itegeko rya Musa risaba umuntu gutanga ishikanwa ry’igicumuro canke ishikanwa ry’ukwagirwa n’igicumuro kubera ikintu kibi yaba yakoze? Kubera yuko Abisirayeli bategekwa gutanga ivyo bimazi, wibaza yuko umuntu vyamugora kubitanga abikunze? Yoba yabitangana umwikomo? (Lew. 4:27, 28) Nta mwikomo yari kugira nimba yaripfuza vy’ukuri kuguma afitaniye na Yehova ubucuti bwiza.

10. Ni ibintu ibihe twogereranya n’ibimazi vyoba ngombwa ko abakirisu bagira kugira ngo basubizeho ubucuti bwahungabanye?

¹⁰ No muri iki gihe, woshobora kuvuga ikintu kibabaza umuvukanyi munaka utabizi canke kubera ko utiyumviriye neza imbere yo kuvuga. Ijwi ryawe ryo mu mutima ryoshobora kukubwira ko wakoze ikintu kibi. None umuntu akorera Yehova abikuye ku mutima ntiyokora uko ashoboye kwose kugira ngo atunganye iyo ngorane? Vyoshobora kuba ngombwa ko asaba imbabazi ata buryarya uwo muntu yababaje, canke mu gihe yakoze igicumuro gikomeye, akarondera gufashwa n’abacungezi bakirisu banyarukundo. (Mat. 5:23, 24; Yak. 5:14, 15) Biradusaba rero kugira ico dukoze kugira ngo dutunganye igicumuro twakoreye mugenzi wacu canke ico twakoreye Imana ubwayo. Igihe dukoze ivyo bintu twogereranya n’ugutanga ibimazi, turasubira kugiranira ubucuti bwiza na Yehova hamwe n’uwo muvukanyi wacu kandi tukagira ijwi ryo mu mutima ryiza. Ivyo biraheza bikadukura amazinda yuko Yehova azi icotubera ciza kuruta ibindi.

11, 12. (a) Intunganyo ijanye n’ibimazi vy’ugusangira yarangwa n’iki? (b) Twokwigira iki ku bimazi vy’ugusangira?

¹¹ Ibimazi bimwebimwe vyasabwa n’Itegeko rya Musa vyabonwa ko ari amashikanwa y’ugusangira. Ivyo bimazi vyerekana ko umuntu afitaniye amahoro na Yehova. Nyene gutanga iryo shikanwa be n’umuryango wiwe, bararya inyama z’ico gitungwa catanzweko ikimazi, kumbure bakazirira muri kimwe mu vyumba vy’uburiro vy’urusengero. Umuherezi yaba yacosheje hamwe n’abandi baherezi baba bariko barakorera ku rusengero, bararonka kuri izo nyama. (Lew. 3:1; 7:31-33) Umusavyi w’Imana yatanga ico kimazi kubera gusa yaba yipfuza kugiranira na yo ubucuti bwiza. Ni nk’aho uwo muntu, umuryango wiwe, abaherezi hamwe na Yehova ubwiwe baba bariko barasangira banezerewe kandi mu mahoro.

¹² None hari agateka kari kuba gahambaye kuruta gutumira Yehova mu buryo bw’ikigereranyo ku mfungurwa nk’izo maze akemera? Mu bisanzwe, nyene gutumira yarahimbarwa no kuzimana ikintu ciza kuruta ibindi umushitsi w’iteka nk’uwo. Intunganyo ijanye n’ibimazi vy’ugusangira, ino ikaba iri mu bigize ibintu vy’ishimikiro vyerekeye ukuri vyo muri rya Tegeko, yarerekana ko biciye ku kimazi ca Yezu gihambaye kuruta, abantu bose bipfuza kugiranira n’Umuremyi wabo ubucuti somambike kandi burangwa amahoro, bashobora kubigira. Muri iki gihe, turashobora kuba abagenzi ba Yehova igihe dutanga tuvyishakiye ivyo dutunze be n’inguvu zacu mu murimo tumurangurira.

IMBURI KU BIJANYE N’IBIMAZI

13, 14. Ni kubera iki Yehova atemeye ikimazi Umwami Sauli yashaka gutanga?

¹³ Mu bisanzwe, kugira ngo Yehova yemere ibimazi vyasabwa n’Itegeko rya Musa, abantu bategerezwa kubitanga bafise agatima kabereye. Ariko rero, Bibiliya irimwo uburorero bwo kutuburira bwerekeye ibimazi Imana itemeye. Ni igiki catumye itavyemera? Nimuze twihweze ibintu bibiri vyabaye.

¹⁴ Umuhanuzi Samweli yabwiye Umwami Sauli yuko igihe cari cageze c’uko Yehova ashitsa urubanza ku Bamaleki. Sauli yabwirizwa rero guherengeteza iryo hanga ry’abansi hamwe n’ibitungwa vyabo. Ariko rero, Sauli amaze gutahukana intsinzi, yararetse abasoda biwe baraziguriza Agagi, umwami w’Abamaleki. Yarazigurije kandi ibitungwa vyabo vyiza kuruta ibindi kugira ngo bibe ivyo gushikanira Yehova. (1 Sam. 15:2, 3, 21) Yehova yavyakiriye gute? Yaranse Sauli kubera ko atagamburutse. (Soma 1 Samweli 15:22, 23.) Ivyo none bitwigisha iki? Bitwigisha yuko Imana yemera ikimazi tuyishikanira mu gihe tugamburuka amategeko yayo.

15. Inyifato mbi Abisirayeli bamwebamwe batanga ibimazi mu gihe ca Yesaya bari bafise, yerekana iki?

¹⁵ Akarorero nk’ako turagasanga mu gitabu ca Yesaya. Mu gihe ciwe, Abisirayeli barashikanira Yehova ibimazi kugira ngo abababarire. Ariko rero, ukwigenza nabi kwabo kwatuma ivyo bimazi bitemerwa. Yehova yabajije ati: “Ibimazi vyanyu vyinshi bimariye iki? Mpāze amashikanwa aturirwa uko yakabaye y’impfizi z’intama n’ibinure vy’ibitungwa vyagaburiwe neza; kandi simpimbarwa n’amaraso y’ibimasa n’imyagazi y’intama y’amasuguru be n’amasuguru y’impene. . . . Nimureke kuzana ayandi mashikanwa y’intete ata co amaze. Imibavu ni ikintu kintera ishishi.” None ingorane yari iyihe? Imana yababwiye iti: “Naho mutura amasengesho menshi, sinumviriza; amaboko yanyu asigaye yuzuye ugusesa amaraso. Nimwiyoze, mwihumanure; nimukure ububi bw’ibikorwa vyanyu imbere y’amaso yanje, mureke gukora ikibi.”​—Yes. 1:11-​16.

16. Ni ibimazi ibihe Imana yemera?

¹⁶ Yehova ntiyahimbarwa n’ibimazi vyatangwa n’abacumuzi batigaya. Ariko rero, yaremera amasengesho be n’amashikanwa vy’abantu bihatira vy’ukuri kubaho bahuza n’amategeko yayo. Ibintu vy’ishimikiro vyo mw’Itegeko vyarigisha abantu nk’abo yuko ari abacumuzi be n’uko bakeneye kubabarirwa. (Gal. 3:19) Gutahura ico kintu vyaratuma umuntu avyurirwa umutima wo gusaba imbabazi. No muri iki gihe nyene, turakwiye gutahura ko dukeneye inkuka ya Kristu, ino ikaba ishobora vy’ukuri guhongera ibicumuro. Nimba dutahura ico kintu kandi tukaba tugikenguruka, Yehova rero ‘azohimbarwa’ n’ibintu vyose tumushikanira mu murimo tumurangurira.​—Soma Zaburi 51:17, 19.

NIWIZERE INKUKA YA YEZU!

17-19. (a) Dushobora gute kwereka Yehova ko dukenguruka inkuka y’incungu ya Yezu? (b) Ni igiki tuzokwihweza mu kiganiro gikurikira?

¹⁷ Ico turusha ababayeho mu gihe c’imbere y’ubukirisu, ni uko twebwe tutakibwirizwa kubumbwa no kubona gusa “igitutu” c’imigambi y’Imana. (Heb. 10:1) Amategeko yerekeye ibimazi yararemesha Abayuda gutsimbataza agatima katuma bagiranira n’Imana ubucuti bwiza, ni ukuvuga kuyikengurukira bimwe bivuye ku mutima, kugira icipfuzo co kuyiha ikintu ciza kuruta ibindi vyose no gutahura ko bakeneye gucungurwa. Ivyanditswe vy’ikigiriki vya gikirisu biradufasha gutahura yuko Yehova abicishije ku ncungu, azokuraho buhere ingaruka z’igicumuro be n’uko mbere no muri iki gihe atuma tugira ijwi ryo mu mutima ryiza imbere yiwe. Inkuka y’incungu ya Yezu ni intunganyo nziza igitangaza!​—Gal. 3:13; Heb. 9:9, 14.

¹⁸ Ariko ntiwumve, kugira ngo twungukire ku nkuka y’incungu, turakeneye kugira n’ibindi turetse gusa gutahura ibiyerekeye. Intumwa Paulo yanditse ati: “Itegeko . . . ryabaye umurezi atujana kuri Kristu kugira ngo twitwe abagororotsi bivuye ku kwizera.” (Gal. 3:24) Vyongeye, ukwizera nk’ukwo gukwiye kugaragarira mu bikorwa. (Yak. 2:26) Ni co gituma Paulo yaremesheje abakirisu bo mu kinjana ca mbere bari bafise ibintu vy’ishimikiro vyerekeye ubumenyi baronse biciye kw’Itegeko rya Musa gushira mu ngiro ubwo bumenyi. Ivyo vyari gutuma babaho bahuza n’ingingo ngenderwako ziva ku Mana bigisha.​—Soma Abaroma 2:21-​23.

¹⁹ Naho muri iki gihe abakirisu badasabwa gukurikiza Itegeko rya Musa, bategerezwa gutanga ibimazi Yehova yemera. Mu kiganiro gikurikira tuzokwihweza ukuntu dushobora kubigira.

[Iciyumviro nyamukuru ku rup. 17]

Ibintu vy’ishimikiro Yehova asaba abasavyi biwe ntivyigera bihinduka

[Ifoto ku rup. 18]

Muri ibi bitungwa, ni ikihe wari gushikanira Yehova?

[Ifoto ku rup. 19]

Turashobora gushimwa na Yehova nimba dutanga ibimazi yemera