Kodi Imwe Mwacinjwa?

1, 2. Kodi makuziro athu na makhaliro athu akunja asatikhuya tani?

TONSENE tisakhuyiwa na makuziro athu, pontho na makhaliro athu akunja. Tisabvala mu njira zakusiyana; tisafuna mitundu inango ya cakudya; tiri na makhaliro akusiyana. Thangwi yanji? Mu njira ibodzi ndi thangwi yakukhuyiwa na makhaliro a anthu anatizungulira, pontho na makhaliro athu mu umaso.

² Natenepa, pana pinthu pyakuti ndi pyakufunika kakamwe kupiringana kusankhula cakudya peno mabvaliro. Mwacitsandzo, tapfundziswa toera kudzindikira pinthu pyadidi na pyakutawirika mbwenye toera kukhonda pinthu pyakuipa peno pyakukhonda tawirika. Pinthu pyenepi pizinji ndi pya munthu paekha na mphyakusiyana kwa munthu m’bodzi na m’bodzi. Pisankhulo pyathu panango pinapangiza pinalonga cikumbuntima cathu. Bhibhlya isadziwisa pyenepi kazinji kene kuti anthu “anasowa mwambo, angachita okhene pinatongwa na mwambo, maseze anausowa ali nawo m’mitima mwawo.” (Arom. 2:14) Kodi pyenepi pisabveka kuti nkhabepo mwambo wapakweca wakubuluka kwa Mulungu? Tisafunika kutowerera njira na midida idapfundziswa ife peno yakuti ndi yakudziwika kakamwe mu cisa cathu?

3. Kodi ndi mathangwi api mawiri asacitisa Akristu kukhonda kutowerera njira na midida yakutawirika na anthu azinji?

³ Pana mathangwi mawiri akufunika anapangiza kuti pyenepi nee pisacitika basi ene kwa Akristu. Thangwi yakutoma, Bhibhlya isaticenjeza: “Ziripo njira zinaoneka kuti ntsadidi mbwenye zinadzesa kufa.” (Mis. 16:25) Na thangwi yakusowa kwathu ungwiro, ife tonsene nee tiri na maluso akukwana toera kusankhula kuti ninji cinafuna kutiphedza toera kutitsogolera mu njira zakulungama. (Mis. 28:26; Yer. 10:23) Thangwi yaciwiri, Bhibhlya isapangiza pipendamiro na midida ya dziko yakuti isaphatisirwa na Sathani, “mulungu wakuipa wa pantsi pano.” (2 Akor. 4:4; 1 Jwau 5:19) Natenepa, khala tisafuna nkhombo za Yahova na kutawirwa na iye, tisafunika kubvera cenjezo inagumanika pa Aroma 12:2.​—Lerini.

4. Kodi tinadzadinganji mu nsolo uno?

⁴ Ntsonga zizinji zakufunika zalembwa pa Aroma 12:2 ndi zakufunika kuzidinga. (1) Thangwi yanji tisafunika ‘kucinjwa’? (2) Kodi kucinjwa kusaphatanizanji? na (3) Tinacinjwa tani? Tendeni tidinge mibvundzo ineyi.

THANGWI YANJI TISAFUNIKA KUCINJWA

5. Kodi Paulu makamaka alembera ani mafalace anagumanika pa Aroma 12:2?

⁵ Mafala a mpostolo Paulu adalembwa mu tsamba idatumiza iye kwa Aroma, nee ikhalonga pya anthu akukhonda khulupira basi tayu peno mwinji wa anthu, mbwenye pya Akristu andzace akudzodzwa. (Arom. 1:7) Iye aakulumiza toera kucinjwa na “kuleka kusangizira [ndzeru] zakuipa za anthu a dziko ya pantsi pano.” Kwa Akristu a ku Roma mu ndzidzi unoyu wa 56 N.W., “[ndzeru] zakuipa za anthu a dziko ya pantsi pano” zikhaphataniza midida, misambo, na makhaliro akhapangiza dziko ya Aroma. Paulu aphatisira fala yakuti “lekani” mukupangiza kuti anango mwa iwo akhapitiriza kusangizira ndzeru zakuipa za anthu a pantsi pano. Kodi ndi makhaliro api akhakhuya abale na alongo athu?

6, 7. Mu ntsiku za Paulu, kodi makhaliro auphemberi mu dziko ya Roma akhanentsa tani Akristu?

⁶ Lero, anthu anaenda kaona dziko ya Roma kazinji kene asaona mapfufu a templo, nthumbi, pidzindikiro pya mbiri ya dziko, mbuto za matsendzo, na pinthu pinango. Pinthu pinango pyenepi pyacitika mu pyaka dzana yakutoma. Pinthu pyenepi pyakale pisacitisa kudziwa makhaliro na mauphemberi akale Aciroma. Tinakwanisambo kuleri mabukhu a mbiri analonga pya masendzekero akumenyana na pinyama, mapika a Magareta, na kuimba nyimbo zinalonga pinthu pyakusiyana-siyana, zinango zakupasa manyadzo. Dziko ya Roma ikhalimbo dziko ya malonda, ikhali na miyai mizinji toera kuwina mpfuma.​—Arom. 6:21; 1 Ped. 4:3, 4.

⁷ Mwakukhonda tsalakana templo zizinji na misoka yawo ya alungu, anthu a ku Roma nee akhadziwika na kukulisa uxamwali wandimomwene na alungu akhalambira iwo. Kwa iwo uphemberi ukhaphataniza maserimonya ninga kubalwa, kumanga banja, na kuikha anyakufa, pyenepi pikhacita khundu mu umaso wawo. Munakwanisa kunyerezera kuti macitiro anewa onsene akhanentsa tani Akristu a ku Roma. Azinji a iwo akuzwa m’makhaliro anewo, natenepa, akhafunika kucinjwa toera kukhala Akristu andimomwene, pontho kucinjwa kweneku nee mbukudamala pa ntsiku ya kubatizwa kwawo.

8. Kodi dziko isathusa tani Akristu lero?

⁸ Ninga dziko ya Roma, lero dziko isathabusambo Akristu akuperekeka. Thangwi yanji? Thangwi nzimu wa dziko usapangizwa mu njira zakusiyana. (Lerini Aefesi 2:2, 3; 1 Jwau 2:16.) Kuona pifuno pya dziko, manyerezero, ntengo wa makhaliro a ntsiku na ntsiku, ndzidzi onsene tiri pangozwi yakukhuyiwa na dziko. Natenepa, tiri na mathangwi mazinji toera kubvera cenjezo yakupumirwa, “lekani kusangizira [ndzeru] zakuipa za anthu a dziko ya pantsi pano” na “musanduke [peno kucinjwa].” Kodi tinacitanji?

KODI NINJI PINAFUNIKA KUCINJWA?

9. Mbadzati kuthema toera kubatizwa, kodi ndi macinjo api anacita anthu azinji?

⁹ Munthu angapfundza na kuphatisira undimomwene wa Bhibhlya, asatoma kuthambaruka mwauzimu. Mu kupangiza kuthambaruka kwace, iye asacita macinjo mu umaso wace mwakubverana na pinapfundza iye. Iye asasiya macitiro auphemberi waunthawatawa na makhaliro ace akale akukhonda thema, pontho asakulisa makhaliro Acikristu. (Aef. 4:22-24) Tiri akutsandzaya kuona kuthambaruka kwa anthu pikwi madzana na kuthema kwawo toera kubatizwa mu kupangiza kuperekeka kwawo kwa Yahova Mulungu pyaka pyonsene. Mwandimomwene, pyenepi pisatsandzayisa ntima wa Yahova. (Mis. 27:11) Natenepa, mphyadidi kudinga: Kodi macinjo anewa onsene ndi akufunika?

10. Kodi kucinja kwasiyana tani na kuthambaruka?

¹⁰ Mwandimomwene, kucinjwa kusaphataniza pizinji kusiyapo kuthambaruka mwauzimu. Panango cinthu cinaguliswa cinaikhwa cidzindikiro toera cioneke mwadidi, mbwenye cisapitiriza kukhala cibodzi cene. Panango cinaikhwa m’budu ipswa toera cikhale cakutundusa kakamwe. Disionaryo ibodzi ya Bhibhlya isalonga kuti fala yakuti “kucinjwa” pa Aroma 12:2 isaphataniza “kukhuyiwa na makhaliro a ndzidzi wathu [peno makhaliro a pantsi pano] ndi pyakusiyana na kucinjwa (peno kusanduzwa) toera kucinjwa manyerezero kubulukira ku mphambvu ya Nzimu Wakucena.” Nakuti kucinja kunafunika kucitwa na Nkristu nee ndi kusiya basi ene misambo ya kuphekesa, malongero akukhonda thema, na makhaliro aulukwali. Anthu anango akuti nkhabe udziwisi wa Bhibhlya asawangisira toera kutsalakana kakamwe umaso wawo mbacalira pinthu pyenepi. Kodi ninji cinaphatanizwa mu kucinja kunafunika kucita Akristu?

11. Kodi Paulu apangiza kuti kucinja kusacitwa mu njira ipi?

¹¹ Mpostolo Paulu alemba: ‘mucinjwe, mbamukwata nzeru zipswa.’ ‘Ndzeru’ zisabverana na manyerezero athu. Mbwenye ninga pisaphatisirwa m’Bhibhlya, ndzeru zisaphataniza cipendamiro ca manyerezero athu, makhaliro, na luso yakunyerezera. Mu tsamba yace kwa Aroma, Paulu alonga anthu akhapangiza “manyerezero apezi.” Anthu anewa akhacita ‘pyakuida, pyabibvu, nthonga, kunyengeza, kuteyera andzawo misampha, kulonga gumba na pyakuipa,’ na pinango pyakuphekesa. (Arom. 1:28-31, Mphangwa Zadidi) Tinakwanisa kuona kuti thangwi yanji Paulu acenjeza ale adakuzwa m’makhaliro anewa mbakhala atumiki a Mulungu toera ‘kucinjwa, mbakhala na ndzeru zipswa.’

12. Kodi anthu azinji asanyerezeranji lero, na makhaliro anewa asaikha tani Akristu pangozwi?

¹² Mwakutsukwalisa, tazungulirwa na anthu mu dziko akuti asacita pidalonga Paulu. Iwo asanyerezera kuti kukakamiza kuphatisira midida na mitemo ndi makhaliro akale. Apfundzisi azinji na anyakubala asalekerera pyawo pinthu mbalonga manyerezero a anthu azinji. Kwa iwo pyonsene ndi sawasawa; nkhabepo cakusiyana. Ngakhale ale analonga kuti asaphembera, iwo asakhala na ufulu wakucita pinanyerezera iwo kuti ndi pyadidi, mbakhonda kukakamizwa toera kubvera Mulungu na matongero ace. (Sal. 14:1) Makhaliro anewa anakwanisa kuthusa Akristu andimomwene. Mwakukhonda kudzindikira, anango anakwanisa kusangizira maonero mabodzi ene a masasanyiro a Mulungu. Panango iwo anasowa cifuno cakutowezera macitiro a mpingo, ngakhale kudungunya thangwi ya pinthu pyonsene pinakhonda funa iwo. Peno anakwanisa kupenula thangwi ya uphungu wa Bhibhlya unalonga pya ubalangazi, kuphatisira Interneti na kupfundza mabukhu makulu.

13. Thangwi yanji tisafunika kudingika tekhene?

¹³ Mwandimomwene, toera tikhonde kusangizira, peno kukhuyiwa na makhaliro a dziko, tisafunika tidinge mwadidi makhaliro athu ankati, mabvero, pifuno pyathu na kufunika kwa umaso wathu. Pinthu pyenepi pinakwanisa kubisika kwa anthu azinji. Anango anakwanisa kutipanga kuti tikucita mwadidi. Mbwenye, tisadziwa tekhene khala tisatawiradi pinapfundza ife m’Bhibhlya toera kuticinja m’makhaliro anewa akunentsa na kupitiriza kuticinja.​—Lerini Tyago 1:23-25.

KUCINJA KUSACITIKA TANI

14. Ninji cinafuna phedza toera kucita macinjo akufunika?

¹⁴ Kucinja kusaphataniza uunthu wathu wankati, mbwenye toera kucinja, pasafunika cinthu cakuti cinakwanisa kupita mpaka nkati mwa uunthu wathu. Kodi ninji cinafuna kutiphedza? Tingapfundza kuti Yahova asafunanji kwa ife, mwakubverana na cifuniro cace cinalongwa m’Bhibhlya, na kutawira kwathu pinaleri ife, pisapangiza kuti ninji piri mu ntima mwathu na ndi macinjo api anafuna ife kucita toera kucita pinthu mwakubverana na ‘cifuno cakulungama ca Mulungu.’​—Arom. 12:2; Aheb. 4:12.

15. Ndi kucinja kupi kusakhalapo thangwi ya kuumbwa na Yahova?

¹⁵ Lerini Izaiya 64:8. Mafala anewa asapangiza kuti mprofeta Izaiya alemba ntsonga yakufunika kwa ife toera kuidinga. Kodi Yahova, Nyakuumba, asatiumba tani ninga dongo? Mwandimomwene, iye nkhabe kucinja maonekero athu, panango toera tikhale akubalika. Yahova nee asacinja maonekero a munthu mbwenye asapereka cipfundziso cauzimu. Tingatawira kuumbwa na iye, maphindu asakhala kucinja kwa nkati, peno kwauzimu. Mwandimomwene pyenepi ndi pinafuna ife toera kuthimbana na pipendamiro pya dziko. Kodi basa ya kuumba isacitwa tani?

16, 17. (a) Longani pinacita nyakuumba na dongo inaphatisira iye toera kuumba cikalango cadidi. (b) Kodi Mafala a Mulungu asatiphedza tani toera kucinjwa kuti tikhale akufunika kwa Yahova?

¹⁶ Toera kuumba cikalango cadidi, nyakuumba asaphatisira dongo yadidi. Natenepa, pana pinthu piwiri pinafunika iye kucita. Cakutoma, dongo isafunika kufeweswa mbibuluswa mitcici peno miyala. Buluka penepo isafunika kuikhwa madzi mbikanywa mpaka kutokota.

¹⁷ Onani kuti madzi asaphatisirwa m’makhundu mawiri, pakubulusa mitcici peno miyala na pakuikanya toera kuumba cikalango cadidi. Tisaona basa ibodzi ene inacita Mafala a Mulungu mu umaso wathu? Iwo anakwanisa kutiphedza kubulusa tekhene manyerezero athu akale a ndzidzi wakuti nee tikhadziwa Mulungu mbaticinjwa toera kukhala munthu wakufunika pamaso pace. (Aef. 5:26) Nyerezerani kuti ndi maulendo mangasi akuti tisakulumizwa toera kuleri Bhibhlya ntsiku zonsene na kugumanika mwakukhonda phonya pa misonkhano Yacikristu, pana dingwa Mafala a Mulungu. Thangwi yanji tisawangiswa toera kucita pyenepi? Thangwi tisatawira tekhene kuumbwa na Yahova.​—Sal. 1:2; Mach. 17:11; Aheb. 10:24, 25.

18. (a) Thangwi yanji kunyerezera mwadikhodikho ndi kwakufunika khala tisafuna kuti Mafala a Mulungu akhuye na kucinja umaso wathu? (b) Ndi mibvundzo ipi yakuti inakwanisa kutiphedza?

¹⁸ Toera Mafala a Mulungu acite macinjo akufunika kwa ife, kuleri na kupfundza Bhibhlya ndi pinthu pyakutoma. Anthu azinji asaleri Bhibhlya ndzidzi onsene, natenepa iwo asadziwa mwadidi pinalonga iyo. Panango mwagumanikana na anthu anewa m’basa ya m’munda. Anango asakwanisa kulonga Malemba kubulukira mu nsolo.a Mbwenye, pyenepi pinakwanisa kuakhuya pang’ono manyerezero awo na umaso wawo. Ninji cinafunika? Toera Mafala a Mulungu akhuye na kucinja munthu, iye asafunika kuatawirisa kuti akhuye kakamwe ntima wace. (Agal. 6:6) Natenepa, tisafunika kukhala na ndzidzi toera kunyerezera mwacidikhodikho pinapfundza ife. Mphyadidi kubvundzika tekhene: ‘Kodi ndisakhulupira kuti pyenepi ndi pyakufunika kakamwe kupiringana pipfundziso pya mauphemberi? Nee ndisapiona ninga undimomwene? Mwakuthimizira, kodi ndisaphatisira pinapfundza ine mu umaso wanga mbandikhonda kupiona basi ene ninga pinthu toera kupfundzisa anango? Kodi ndisapibva kuti Yahova asalonga na ine?’ Kunyerezera na kudinga mwacidikhodikho mibvundzo ineyi kunatiphedza toera kukulisa mu ntima wathu mabvero ali na ife kwa Yahova. Ufuni wathu kwa iye unadzathimizirika. Ntima ungakhuyiwa, kucinja kunadzacitika.​—Mis. 4:23; Luka 6:45.

19, 20. Ndi uphungu upi wa Bhibhlya wakuti tingauphatisira unatibweresera maphindu?

¹⁹ Kuleri Mafala a Mulungu ndzidzi onsene na kuanyerezera mwacidikhodikho kunadzatikulumiza toera kupitiriza kucita pinthu mpaka panakwanisa ife: ‘Kudula umunthu wakale pabodzi na macitiro ace akuipa. Kubvala umunthu upswa, wakukwata ndzeru zadidi.’ (Akol. 3:9, 10) Tinakwanisa kupitiriza kupembera tingabvesesa mwadidi Mafala a Mulungu. Maphindu a makhaliro apswa Acikristu anadzaticinjiriza ku manyengerero a Sathani.

²⁰ Mpostolo Pedhro asaticenjeza: “khalani ana akubvera, lekani pontho kutoweza pikhasirira imwe kale, . . .  Mbwenye khalani anthu akuchena pa kufamba kwanu kwonsene.” (1 Ped. 1:14, 15) Kucita pyonsene pinakwanisa ife toera kubulusa manyerezero na makhaliro athu akale mbatitawira tekhene kucinjwa, kunadzabweresa nkhombo, ninga tinadzaona mu nsolo unatowerera.