Ndi Ipi Basa Ya Akazi Mu Cifuniro Ca Yahova?
“Akazi anamwaza mphangwa zadidi ndi nsoka ukulu wa anyankhondo.”—SAL. 68:11, Tradução do Novo Mundo.
MUNATAWIRA TANI?
Kodi upanduki wa mu Edeni wabweresanji kwa amuna na akazi?
Kodi akazi atumikira tani Yahova mu ndzidzi wakale?
Ndi basa ipi inacitwa lero na akazi m’basa yakumwaza mphangwa zadidi?
1, 2. (a) Ndi muoni upi udapaswa Adhamu na Mulungu? (b) Thangwi yanji Adhamu apaswa nkazi na Mulungu? (Onani cithundzithundzi cakutoma.)
YAHOVA acita dziko na cifuniro cadidi. Iye asasanya pantsi “apakhalisa nyumba ya anthu.” (Iza. 45:18) Adhamu ndi munthu wakutoma adacita iye, Adhamu akhali waungwiro, Mulungu ampasa mudzi wadidi kakamwe—munda wa Edeni. Adhamu akhakomerwa kakamwe na miti yakubalika, mikulo ya madzi, na kunumpha kwa pinyama! Mbwenye pana cinthu cakufunika kakamwe cakuti iye nee akhali naco. Yahova apangiza cinthu ceneci mudalonga iye kuti: ‘Si pyadidi tayu kuti mamuna akhale ekhene. Ndinampasa ndzace wakumphedza mbalandana na iye.’ Mulungu agonesa Adhamu citulo cikulu, abulusa mbabvu yace ibodzi, na mbabvu ineyi, ‘acita nayo nkazi.’ Mudalamuka Adhamu, akomerwa maningi! Iye alonga: “Uyu ndiyedi magogodo a magogodo anga, na nyama yanga. Uyu anadzathulwa nkazi, thangwi pyaoneka tenepa, kuti abuluswa muli mamuna.”—Gen. 2:18-23.
2 Nkazi akhali muoni wakupambulika wa Mulungu kuna Adhamu. Iye akhali nyakuphedza wace waungwiro. Nkazi mbadakhalambo na mwai wakupambulika wakubala ana. Ndi na thangwi ineyi ‘Adhamu athula dzina ya nkazace Eva, thangwi akhafuna khala mama wa anthu onsene.’ (Gen. 3:20) Ndi mwai ukulu kakamwe udapaswa banja yakutoma na Mulungu! Iwo akhadapaswa luso yakubala anthu aungwiro. Munjira ineyi, dziko yapantsi mbidakhala paradizu yakudzala na anthu aungwiro akuti mbadaonera pinyama pinango.—Gen. 1:27, 28.
3. (a) Kodi Adhamu na Eva akhafunika kucitanji toera kupaswa nkhombo na Mulungu, mbwenye ninji pidacitika? (b) Ndi mibvundzo ipi inafuna ife kudzadinga?
3 Mbwenye toera kutambira nkhombo zikhali patsogolo pawo, Adhamu na Eva akhafunika kubvera Yahova, na kutawira utongi wace. (Gen. 2:15-17) Basi ene mu kupitiriza kukhala akukhulupirika kwa Mulungu, iwo mbadakwanirisa cifuniro ca Mulungu kwa iwo. Mbwenye mwakutsukwalisa, iwo anyengererwa na “nyoka ire ya kale,” Sathani, mbadawira Mulungu. (Apok. 12:9; Gen. 3:1-6) Kodi upomokeri unoyu wakhuya tani akazi? Ninji pidacitwa na akazi anango akukhulupirika nduli? Thangwi yanji akazi Acikristu lero anakwanisa kulandaniswa na “nsoka ukulu wa anyankhondo”?—Sal. 68:11, NM.
KODI KUKHONDA BVERA KWABWERESANJI?
4. Mbani adapaswa mulando thangwi ya madawo a banja yakutoma?
4 Mudaphembwa iye toera kulonga thangwi yanji adawa, Adhamu asaka mathangwi mbalonga: “Nkazi adandibweresera imwe, andipasa nsapo, ine mbandidya.” (Gen. 3:12) Adhamu nee apangiza kutcinyuka thangwi yakudawa kwace, mbwenye ayesera kupasa mulando nkazi adapaswa iye na Mulungu, mbapasambo mulando Yahova, ule adancitira nkazace! Ngakhale kuti Adhamu na Eva adawa pabodzi pene, Adhamu ndiye adapaswa mulando wa kudawa kwawo. Na thangwi ineyi, Bhibhlya isalonga: “Ninga mudapita madawo pantsi pano, thangwi ya munthu m’bodzi basi, mbakupitambo kufa thangwi ya madawo, tenepa kufa kwapita mwa anthu onsene.”—Arom. 5:12.
5. Ninji pinaoneka thangwi yakutawirisa kudacita Mulungu toera anthu atongeke okhene?
5 Adhamu na Eva akulumizwa toera kunyerezera kuti nee akhafunika kutongwa na Yahova. Pyenepi pyabweresa mbvundzo uyu wakufunika kakamwe: Mbani adathema toera kutonga anthu? Toera kutawira mbvundzo unoyu, Yahova asatawirisa anthu toera kutongeka okha mu ndzidzi wakucepa. Iye akhadziwa kuti pyenepi nee mbipidabweresa maphindu. Mu pyaka pizinji, utongi unoyu usabweresa nyatwa zizinji kwa anthu. Mu pyaka dzana pidapita, anthu cifupi na 100.000.000 afa thangwi ya nkhondo—mwa iwo pikwi na pikwi ndi amuna, akazi na ana akuti nee aputa nseru. Ceneci ndi cipangizo cakukwana cakuti “si munthu tayu asafunika kutsogolera mathanyo ace.” (Yer. 10:23, NM) Mu kudzindikira pyenepi, ife tisatawira Yahova ninga Ntongi wathu.—Lerini Misangani 3:5, 6.
6. Kodi akazi asatsalakanwa tani m’madziko mazinji?
6 Amuna na akazi ene asathabuka mu dziko ino yakuti iri m’manja mwa Sathani. (Koel. 8:9; 1 Jwau 5:19) Mbwenye akazi ndiwo anathabuka kakamwe thangwi yakutsalakanwa mwakuipa. Pa dziko yonsene, pisalongwa kuti pa akazi 3, m’bodzi amenywa na mamunace. M’madzindza anango, amuna asapaswa ntengo kakamwe, thangwi ndiwo anacitisa kuti dzindza ipitirize, mbatsalakana anyakubala akukalamba na ambuya. M’madziko anango, ana acikazi asaoniwa ninga akusowa basa, natenepa anyakubala asataya mimba angadziwa kuti anabala mwana wacikazi.
7. Ndi matomero api aumaso adapereka Mulungu kuna mamuna na nkazi?
7 Kutsalakana mwakuipa akazi nkhabe kukomeresa Mulungu. Iye asatsalakana mwadidi akazi mbaalemedza. Cilemedzo ca Yahova kuna akazi cisapangizika kubulukira munjira idacitira iye Eva. Iye nee acitwa toera kukhala bitcu. Iye akhali waungwiro na makhaliro anango adancitisa kukhala nyakuphedza wakudzumisa wa Adhamu. Ineyi ndi thangwi ibodzi yakuti pakumala kwa ntsiku yacitanthatu, Mulungu ‘aona kuti pyonsene pidacita iye, mphyadidi maningi.’ (Gen. 1:31) Inde, pinthu “pyonsene” pidacita Yahova pikhali ‘pyadidi maningi.’ Iye apasa mamuna na nkazi, matomero adidi kakamwe aumaso!
AKAZI AKUTI AKHALI NA CIPHEDZO CA YAHOVA
8. (a) Fokotozani makhaliro anapangizwa na anthu azinji. (b) M’mbiri ya anthu, kodi Mulungu asapangiza kukhala xamwali wa ani?
8 Pakumala kwa upanduki wa mu Edeni, amuna na akazi apitiriza kupangiza makhaliro akuipa, lero makhaliro anewa akutekera kakamwe. Bhibhlya yalongeratu kuti makhaliro akuipa mbadatekera mu “ntsiku zakumalisa.” Macitiro akuipa a anthu asaoneka konsene kwene, pyenepi pisapangizadi kuti ino ndi “midzidzi yakugopswa [peno yakunentsa].” (2 Tim. 3:1-5) Mbwenye m’mbiri ya anthu, ‘Yahova Mbuya Wamphambvu Zonsene’ asapangiza kukhala xamwali wa amuna na akazi akuti asapangiza cinyindiro kwa iye, asabvera mitemo yace, na asatawira Utongi wace.—Lerini Masalmo 71:5, NM.
9. Ndi anthu angasi adapulumuka pa Cigumula, thangwi yanji?
9 Mudafudza Mulungu dziko yauphanga mu ntsiku za Nowa mu kuphatisira Cigumula, anthu angasi ndiwo adapulumuka. Khala abale acimuna na acikazi a Nowa akhali maso pa ndzidzi unoyu, iwo afambo na madzi. (Gen. 5:30) Mbwenye numero ya akazi adapulumuka pa Cigumula ndi sawasawa na ya amuna. Adapulumuka ndi Nowa na nkazace, anace atatu na akazawo. Iwo apulumuswa thangwi akhagopa Mulungu mbacita cifuno cace. Lero, pikwi na pikwi pya anthu onsene abulukira kwa anthu anewa asere akuti akhala na ciphedzo ca Yahova.—Gen. 7:7; 1 Ped. 3:20.
10. Thangwi yanji akazi akugopa Mulungu adasembwa na atumiki akukhulupirika akale akhala na ciphedzo ca Yahova?
10 Mudapita pyaka pizinji, akazi akugopa Mulungu akuti akhadasembwa na atumiki akukhulupirika akhalambo na ciphedzo ca Mulungu. Pyenepi nee mbipidakwanisika khala iwo akhali anyakudungunya thangwi ya mwai wa umaso wawo. (Yuda 16) Mphyakunentsa kunyerezera kuti mulomo wa Sara, nkazi wacilemedzo wa Abrahamu mbudalonga mafala mazinji akudungunya pa ndzidzi udasiya iwo nyumba yawo yadidi mu nzinda wa Uri mbaenda kakhala m’misasa ku dziko inango. Mbuto mwace, ‘Sara akhabvera Abramu mbanthula mbuya wace.’ (1 Ped. 3:6) Nyerezeranimbo Rebeka nkazi wa Izaki, iye akhali nkhombo ya Yahova, thangwi akhali nkazi wadidi kakamwe. Si pyakudzumisa tayu kuti mamunace, Izaki ‘anfuna maningi mbagumana cibalangazo pidafa mai wace.’ (Gen. 24:67) Lero, mphyakutsandzayisa kakamwe kuona pakati pathu akazi akugopa Mulungu ninga Sara na Rebeka!
11. Kodi madaya awiri Acihebere apangiza tani cipapo?
11 Mu pyaka pya ubitcu wawo ku Ejito, Aisraele athimizirika kakamwe, Farao akhazikisa ntemo toera kupha ana acimuna onsene Acihebere pa kubaliwa. Mbwenye nyerezerani madaya ale, Sefora na Puwa akuti akhali na basa ya kubazika akazi. Nakuti iwo akhagopa Yahova, mwacipapo iwo akhonda kupha anang’ono. Iye aapasa ufulu m’mabanja mwawo.—Eks. 1:15-21.
12. Ndi pinthu pipi pyakudzumisa pidacitwa na Debora na Yahele?
12 Mu ndzidzi wa atongi Aisraele, nkazi m’bodzi wakuti akhali na ciphedzo ca Mulungu akhali mprofeta wacikazi, Debora. Iye awangisa Ntongi Baraki mbaphedza Aisraele toera kubuluka mu nyatwa, mbwenye iye alonga mwanyapantsi kuti mbiri ya kukundwa kwa Akanani nee mbidapaswa Baraki. Mbuto mwace, Mulungu mbadapereka Sisara, nkadamu wa Akanani “m’manja mwa nkazi m’bodzi.” Ndi pyenepi pidacitika pa ndzidzi udaphiwa Sisera na Yahele, nkazi wakuti nee akhali Muisraele.—Aton. 4:4-9, 17-22.
13. Kodi Bhibhlya isatipanganji thangwi ya Abigaile?
13 Abigaile ndi nkazi wakukhulupirika adakhala maso mu pyaka 1.100 M.N.W. Iye akhali nkazi wandzeru na waluso, mbwenye mamunace, Nabale akhali mamuna waukali, wakusowa basa na wakuipa. (1 Sam. 25:2, 3, 25) Dhavidhi na anyankhondo ace atsidzikiza anyabasa a Nabale, mbwenye mudaphemba iwo ciphedzo, Nabale aatikana mbakhonda kuapasa cinthu. Dhavidhi aipirwa kakamwe mbacita masasanyiro toera kuenda kapha Nabale na anyabasa ace. Pidabva iye pyenepi, Abigaile akwata cakudya na madzi toera kuenda kapasa Dhavidhi na anyankhondo ace, pyenepi pyapingiza mulando wa ciropa. (1 Sam. 25:8-18) Mukupita kwa ndzidzi, Dhavidhi alonga kuna Abigaile: ‘Mbasimbwe Yahova Mulungu wa Israele, adakutuma toera kugumanikana na ine! (1 Sam. 25:32) Pidafa Nabale, Dhavidhi adzasemba Abigaile.—1 Sam. 25:37-42.
14. Kodi ana acikazi a Salumi acita khundu m’basa ipi, mphapo ndi basa ipi yakulandana na ineyi anacitwa na akazi Acikristu lero?
14 Anthu azinji kuphataniza amuna, akazi, na ana afa pidafudzwa Yerusalemu na templo na anyankhondo a Babilonya mu caka 607 M.N.W. Mipanda ya nzinda yamangwa papswa mu caka 455 M.N.W., mu kutsogolerwa na Nehemiya. Mwa anthu adaphedza kumangwa papswa kwa mipanda ineyi, akhali ana acikazi a Salumi, wakuti akhali ntsogoleri wa cisa cibodzi ca Yerusalemu. (Neh. 3:12) Mwakufuna kwawo, aperekeka toera kucita basa yakucepeseka. Mphyakutsandzayisa kakamwe lero kuona akazi azinji Acikristu mbakatsandzaya mu kuphedza basa yakumanga munjira zakusiyana-siyana!
AKAZI AKUGOPA MULUNGU A PYAKA DZANA YAKUTOMA
15. Kodi Mulungu apereka mwai wanji kuna Mariya?
15 Mbapidzati kufika pyaka dzana yakutoma N.W na nkati mwa pyaka pyenepi, Yahova apereka nkhombo za miyai yadidi kuna akazi azinji. M’bodzi wa iwo akhali mwali Mariya. Mukhadikhira iye kusembwa na Zuze, mwacirengo, iye amita mimba kubulukira mwa nzimu wakucena. Thangwi yanji Mulungu asankhula Mariya toera kukhala mama wa Yezu? Mwakukhonda penula iye akhali na makhaliro auzimu akufunika toera kukuza mwanace wakusowa madawo. Unoyu ukhali mwai ukulu kakamwe wakukhala mama wa mamuna wankulu kakamwe adakhala pa dziko yapantsi!—Mat. 1:18-25.
16. Perekani citsandzo cinapangiza kuti Yezu akhatsalakana tani akazi.
16 Yezu akhatsalakana mwadidi akazi. Mwacitsandzo, nyerezerani nkazi wakuti akhali na utenda wakubuluka ciropa mu pyaka 12. Iye afendedzera Yezu na kunduli pakati pa mwinji wa anthu mbakhuya nguwo zace. Mbuto mwakunsumula, mwaufuni, Yezu ampanga: ‘Mwananga, cikhulupiro cako cakupulumusa. Ndoko mwantendere, mbuwangiswa mu utenda wako.’—Mko. 5:25-34, NM.
17. Ninji pidacitika pa Pentekoste ya caka 33 N.W.?
17 Akazi anango akuti akhali anyakupfundza a Yezu akhatumikira iye na apostolo ace. (Luka 8:1-3) Pa Pentekoste ya caka 33 N.W., amuna na akazi akukwana 120 atambira nzimu wa Mulungu munjira yacirengo. (Lerini Machitiro 2:1-4.) Kutsanulirwa kweneku kwa nzimu wakucena kukhadalongwa kale m’mafala awa: ‘Ine Yahova ndinadzayikha nzimu wanga mwa anthu onsene, ananu amuna na akazi anadzafokotoza mphangwa zanga; . . . Pa ntsiku zenezi ndinadzayikha nzimu wanga m’mabitcu anga acimuna na acikazi!’ (Yoele 2:28, 29) Na cipangizo ca cirengo ceneci pa ntsiku ya Pentekoste, Mulungu apangiza kuti iye akhadabulusa nkhombo zace kuna Aisraele aumpfakafaka, mbazipasa ‘Israele wa Mulungu,’ wakuti asacitwa khundu na amuna na akazi ene. (Agal. 3:28; 6:15, 16) Mwa akazi Acikristu akuti akhacita khundu mu utumiki mu pyaka dzana yakutoma, angasi a iwo akhali ana acikazi anai a nyakumwaza mphangwa Filipi.—Mach. 21:8, 9.
“NSOKA UKULU WA ANYANKHONDO” ACIKAZI
18, 19. (a) Mukulonga pya ulambiri wandimomwene, ndi mwai upi unapereka Mulungu kuna amuna na akazi ene? (b) Kodi nyamasalmo alonganji thangwi ya akazi anamwaza mphangwa zadidi?
18 Kunkhomo kwa pyaka 1800, amuna na akazi angasi apangiza cifuno cikulu ku ulambiri wandimomwene. Iwo ndiwo adatoma kucita khundu ya kukwanirisika kwa mafala a profesiya ya Yezu: ‘Penepo mphangwa zadidi za Umambo zinadzamwazwa pantsi ponsene, toera mukhale amboni anga pakati pa anthu a mitundu yonsene. Pingamala ipi, inadzabwera nthawi yakumalisa.’—Mat. 24:14.
19 Nsoka ung’ono wa Anyakupfundza Bhibhlya wakula mpaka Mboni za Yahova zakukwana 8.000.000 lero. Anthu anango akupiringana 11.000.000 asapangiza cifuno ku Bhibhlya na basa yathu, mbagumanika pa Cikumbuso ca kufa kwa Yezu. M’madziko mazinji, numero ya anthu azinji anagumanika pa Cikumbuso ndi akazi. Kusiyapo pyenepi, numero ikulu ya akazi akupiringana 1.000.000 asacita khundu m’basa ya ndzidzi onsene yakumwaza Umambo pa dziko yonsene. Mwandimomwene, Mulungu asapasa akazi akukhulupirika mwai wakucita khundu ya kukwanirisika kwa mafala a nyamasalmo akuti: “Yahova abvekesa matongero ace; akazi anamwaza mphangwa zadidi ndi nsoka ukulu wa anyankhondo.”—Sal. 68:11, NM.
NKHOMBO ZIZINJI ZA NTSOGOLO KWA AKAZI AKUGOPA MULUNGU
20. Ndi mphangwa zipi zadidi zakuti mphyadidi kuzidinga?
20 Nkhabe kwanisika kulonga pya akazi azinji akukhulupirika analongwa m’Bhibhlya. Mbwenye tonsene tinakwanisa kuleri m’mbiri zawo m’Mafala a Mulungu, na m’misolo inabuluswa m’mabukhu athu. Mwacitsandzo, tinakwanisa kunyerezera mwacidikhodikho kukhulupirika kwa Rute. (Rute 1:16, 17) Kuleri m’Bhibhlya bukhu inalonga pya Nyanyi Estere na misolo inalonga pya iye pinakwanisa kuwangisa cikhulupiro cathu. Tinakwanisambo kupfundza pizinji thangwi ya iye mu kucita masasanyiro a Kulambira kwa Banja namaulo. Khala tisakhala tekhene, tinakwanisa kudinga pyenepi pakucita pfundziro ya munthu paekha.
21. Kodi akazi akugopa Mulungu asapangiza tani kuperekeka kwawo kwa Yahova m’midzidzi yakunentsa?
21 Mwakukhonda penula, Yahova asapasa nkhombo basa yakumwaza mphangwa inacitwa na akazi Acikristu, pontho asaaphedza m’midzidzi ya nyatwa. Mwacitsandzo, na ciphedzo ca Yahova, akazi akugopa Mulungu apitiriza kupangiza umumphu wawo pantsi pa utongi wa Nazi na wa Comunista mu ndzidzi wakuti azinji a iwo athabuka, anango aluza umaso wawo thangwi ya kubvera kwawo Mulungu. (Mach. 5:29) Ninga akazi akukhulupirika akale, lero alongo athu pabodzi na alambiri andzawo onsene asaphedzera utongi ukulu wa Mulungu. Mwandimomwene, ninga Aisraele akale, Yahova asaphata nkono wawo wamadyo mbalonga: “Leka khala na mantha tayu! Ndinakuwangisa mbandikuphedza.”—Iza. 41:10-13.
22. Ndi miyai ipi yakuti tinakwanisa kuidikhira ntsogolo?
22 Mwakukhonda dembuka, amuna na akazi akugopa Mulungu anadzacita khundu m’basa yakucinja dziko toera kukhala paradizu, na kuphedza pikwi na pikwi pya anthu anafuna kudzalamuswa muli akufa toera kupfundza pya cifuniro ca Yahova. Mpaka pa ndzidzi unoyu, mwakukhonda tsalakana khala ndife nkazi peno mamuna, tendeni tipase ntengo mwai wathu wakutumikira Yahova ‘phewa na phewa.’—Sof. 3:9.