“Nkhondo Ndi ya Yahova”

Pyonsene pyatoma kunkhomo kwa pyaka 90. Utongi wa ku Fransa ukhakakamiza filiali ya ku Fransa toera kulipa nsonkho thangwi ya pyakupereka pidatambira iwo mu caka 1993 mpaka 1996. Ife tayesera kutsalakana nkandzo unoyu ku thando yakutongera miseru ya ku Fransa, mbwenye nee pyaphedza. Pidaluza ife, mautongi akwata kobiri yakupiringana mamiliyau maxanu na hafu a euro mu konta ya ku bhanko ya filiali ya Fransa. Njira yakumalisa ikhanyindira ife toera kutsalakana nkandzo unoyu ikhali kuenda ku Corte Europeia dos Direitos Humanos. Mbwenye mbidzati kutsalakana nkandzo wathu, thando ineyi yatiphemba toera tigumanikane na nsoka wa mautongi pabodzi na muimiriri wa thando ineyi yakutongera miseru. Cifuniro cikhali kucita cibverano mbidzati kufika ntsiku yakutongwa.

Ife tikhadziwa kuti muimiriri wa thando ineyi mbadayesera kutikakamiza toera kumalisa nkandzo unoyu mukulipa khundu ibodzi ya kobiri ikhaphembwa na mautongi. Mbwenye ife tikhadziwambo kuti ngakhale kulipa euro ibodzi, nee pikhabverana na pinalonga Bhibhlya. Abale na alongo akhadacita pyakupereka pyenepi toera kuphedzera Umambo. Natenepa, kobiri ineyi nee ikhali ya mautongi. (Mat. 22:21) Ngakhale tenepo, toera kubvera pitsogolero pya thando ineyi, ife taendako.

Ife tagumanyikana mu sala yadidi kakamwe ya thando ineyi. Pontho pakutoma pinthu nee pikhafamba mwadidi. Muimiriri wa thando yakutongera miseru ya ku Europa alonga kuti Mboni za Yahova zikhafunika kulipa khundu ibodzi ya kobiri ikhaphembwa iwo na utongi wa Fransa ninga nsonkho. Mwakukhonda dikhira, ife tacita mbvundzo uyu: ‘Kodi imwe mukhapidziwa kuti utongi wa ku Fransa watikwatira kale kobiri yathu m’bhanko yakupiringana mamiliyau manai na hafu?’

Muimiriri wa thando yakutongera miseru pidabva iye pyenepi adzumatirwa kakamwe. Pidadzindikira nsoka wa mautongi kuti utongi wa Fransa ukhadacitadi pyenepi, muimiriri acinja maonero ace. Mautongi a Fransa asandikwa, pontho nsonkhano wamaliswa mu ndzidzi ubodzi ene. Ine ndadzindikira kuti ndi Yahova adacitisa kuti nseru unoyu utsalakanwe munjira yakuti ife nee tikhaidikhira. Ife tabuluka pa thando ineyi akukomerwa kakamwe. Pikhali pyakunentsa kutawira pinthu pidacitika.

Ntsiku 30 ya Junho ya 2011, Corte Europeia dos Direitos Humanos yacita cisankhulo cakuti catiphedza. Cisankhulo ceneci cakhazikisa ntemo wakuti nsonkho ukhalipisa utongi nee ukhabverana na ntemo, pontho cakakamiza utongi toera kubwezera kobiri ikhadakwatira iwo Mboni za Yahova. Iwo akhafunikambo kubwezera kobiri ineyi na juru. Cisankhulo ceneci cisatsidzikiza ulambiri wandimomwene ku Fransa mpaka lero. Mbvundzo udacita ife wakuti pakutoma nee tikhadaunyerezera wakhala ninga mwala udamenya nsolo wa Goliyati. Iwo watiphedza kuwina. Mphapo thangwi yanji tawina? Thangwi ninga pidalonga Dhavidhi kuna Goliyati, “nkhondo ndi ya Yahova.”—1 Sam. 17:45-47.

Mbwenye nee ndi ulendo unoyu basi udawina ife m’mathando akutongera miseru. Mpaka lero, ngakhale kuti tisatcingwa na mautongi na mauphemberi, mathando makulu akutongera miseru a madziko akukwana 70 na mathando akutongera miseru a madziko anango acita pisankhulo pyakuti pyaphedza Mboni za Yahova m’miseru yakukwana 1.225. Kuwina kweneku m’mathando akutongera miseru kusatsidzikiza ufulu wathu wakudziwika ninga uphemberi, wakumwaza mphangwa, wakukhonda kucita misambo yakuphedzera ndale za dziko na wakukhonda kuikhwa peno kubuluswa ciropa.

Nakuti ine ndikhatumikira ku ofesi ikulu ya Mboni za Yahova ku Nova York, E.U.A., ndafika tani ku Europa toera kuphedzera abale ku thando yakutongera miseru?

NDAKUZWA NA ANYAKUBALA APHINGA

Pai wanga akhacemerwa George, pontho mai wanga akhali Lucille. Iwo akurusari turma 12 ya Xikola ya Jiliyadhi, pontho akhatumikira ku Etiopya pidabalwa ine mu caka ca 1956. Iwo andipasa dzina ya Philip, thangwi ya Filipi, m’mwazi mphangwa wa mu ndzidzi wa apostolo. (Mabasa 21:8) Mu caka cidatowera, utongi wakhondesa basa ya Mboni za Yahova. Maseze ine ndikhali mwana, ndisakumbuka kuti anyakubalanga akhalambira Yahova ncibisobiso. Kuna ine, pyenepi pikhali pyakutsandzayisa. Mwakutsukwalisa, mautongi atithamangisa mu dziko ineyi mu caka ca 1960.

Ife tafuluka mbatienda ku Wichita, Kansas, E.U.A., mbwenye anyakubalanga apitiriza kukomerwa kakamwe na basa yakumwaza mphangwa ninga pikhacita iwo mu ndzidzi ukhali iwo amisionaryo. Iwo akhali na ana atatu: Ine, m’bale wanga wakutoma wakuti ndi wankazi anacemerwa Judy, na m’bale wanga wamamuna wakuti ndi wakumalisa anacemerwa Leslie. Ife tonsene tabalwa ku Etiopya. Anyakubalathu akhacita pinthu mwakubverana na undimomwene, pontho atipfundzisa toera tifune kakamwe Yahova mbatintumikira na ntima onsene. Ine ndabatizwa pikhali ine na pyaka 13 pyakubalwa. Pidapita pyaka pitatu, ife tafuluka mbatienda kakhala kumbuto iri na amwazi mphangwa akucepa ku Arequipa, Peru.

Pikhali ine basi ene na pyaka 18 pyakubalwa, mu caka ca 1974, abale a ku Bheteli ya ku Peru andipanga toera ndiende katumikira ninga mpainiya wakupambulika pabodzi na abale anango anai ku Peru. Ife taenda kamwaza mphangwa kucisa cakuti cikhadzati kumwazwa mphangwa ku mapiri a ku Andes. Ife tikhafunika kumwazira mphangwa anthu a cilongero ca Cikexua na Ciaimara, pontho tikhacita ulendo na karu. Ine ndisakumbuka pinthu pyadidi kakamwe pidacitika thangwi yakuphatisira Bhibhlya toera kupangiza anthu kuti mwakukhonda dembuka, Yahova anadzamalisa utcerengi, mautenda na kufa. (Apok. 21:3, 4) Anthu azinji kweneko adzakhala Mboni za Yahova.

KUPHATA BASA KU OFESI IKULU

Mu caka ca 1977 mu ndzidzi udabwera m’bale wa Mathubo Akutonga anacemerwa Albert Schroeder ku Peru, iye andipanga toera ndiprenxeri petisau toera kutumikira ku Bheteli ku ofesi ikulu. Pontho ine ndacita pyenepi. Pidapita ndzidzi ungasi, mu ntsiku 17 ya Junho ya 1977, ndatoma kutumikira ku Bheteli ya Brooklyn. Ndaphata basa mu dhepartamentu ya limpeza na dhepartamentu ya manutenção mu pyaka pinai.

Mwezi wa Junho wa 1978, ine ndadziwana na Elizabeth Avallone pa nsonkhano wa gawo unacemerwa abale na alongo a madziko anango ku Nova Orleans, Louisiana. Iye akuzwa na anyakubala akhatumikira Yahova na ntima onsene, ninga anyakubalanga. Elizabeth akhatumikira ninga mpainiya wa ndzidzi onsene mu pyaka pinai. Pontho akhafuna kupitiriza kutumikira Yahova m’basa ya ndzidzi onsene mu umaso wace onsene. Ife tapitiriza kudziwana, pontho mukupita kwa ndzidzi tasirirana. Natenepa, tamanga banja ntsiku 20 ya Outubro ya 1979 mbatitoma kutumikira pa Bheteli pabodzi.

Abale na alongo a mu mpingo wathu wakutoma wa Espanhola Brooklyn, atitambira mwadidi kakamwe. Mukupita kwa pyaka, ife tatumikirambo m’mipingo inango mitatu mwakuti abale na alongo apangiza ufuni mbatitambira mwadidi, pontho aphedzera basa ikhacita ife ku Bheteli. Ife tisapereka takhuta kakamwe thangwi ya kuphedzwa na abale na alongo anewa kuphatanizambo axamwali na acibale akuti atiphedza toera kutsalakana anyakubalathu akukalamba.

KUPHEDZERA ABALE M’MATHANDO AKUTONGERA MISERU

Mwezi wa Janeiro wa caka ca 1982, pyacitika pinthu pyakuti nee ndikhapidikhira. Ine ndapangwa toera ndiphate basa mu Dhepartamentu Inatsalakana Pya Mitemo ku Bheteli. Pidapita pyaka pitatu, abale andibvundza khala mbandidakwanisa kupfundza pya mitemo ku Universidhadhe toera ndikhale adhivogadho. Mu ndzidzi ukhapfundza ine, ndatsandzaya thangwi yakuona kuti pinthu pyakuti anthu ku Estados Unidos na madziko anango akhali na ufulu wa kupicita, pikhali thangwi yakuwina kwa Mboni za Yahova m’mathando akutongera miseru. Ife tikhapfundza kakamwe pinthu pyenepi ku Universidhadhe.

Mu caka ca 1986, pikhali ine na pyaka 30 pyakubalwa, ine ndakhazikiswa ninga muyang’aniri wa Dhepartamentu Inatsalakana Pya Mitemo. Ine ndatsandzaya kakamwe thangwi maseze ndikhali m’phale kakamwe, ndakwanisa kuona kuti abale ku Bheteli akhandinyindira. Mbwenye ndaonambo kuti mbandidakhala na basa ikulu. Thangwi basa ineyi ndi yakunentsa, pontho pakhali na pinthu pizinji pyakuti ine nee ndikhapidziwa.

Ine ndakhala adhivogadho mu caka ca 1988, mbwenye ndadzindikira kuti universidhadhe ikhaikha pangozwi uxamwali wanga na Yahova. Kupfundza ku universidhadhe kunakwanisa kucitisa munthu kunyerezera kuti ndi wakufunika kakamwe kupiringana anango basi ene thangwi asadziwa pinthu pizinji. Mbwenye Elizabeth andiphedza toera nditome pontho kucita pinthu pikhacita ine mbandidzati kuenda ku universidhadhe toera kuwangisa uxamwali wanga na Yahova. Papita ndzidzi uzinji toera kuwangisa pontho uxamwali wanga na Yahova, mbwenye pyakwanisika. Thangwi ya pinthu pidandicitikira, ndinakwanisa kulonga kuti kudziwa pinthu pizinji kakamwe nee ndi pyakufunika kakamwe mu umaso. Pinthu pyakufunika kakamwe ndi kukhala na uxamwali wakuwanga na Yahova, kunfuna na kufunambo abale na alongo.

KUTSIDZIKIZA NA KUKHAZIKISA MPHANGWA ZADIDI MWAKUBVERANA NA MWAMBO

Pidamala ine kupfundza ku universidhadhe, ndatoma kuphata basa yakutsalakana pya mitemo ku Bheteli na kuphedzera abale m’mathando akutongera miseru. Basa yanga ikhali yakutsandzayisa na yakunentsa mu ndzidzi ubodzi ene. Thangwi pinthu pikhacinja mwakucimbiza kakamwe mu gulu ya Yahova. Mwacitsandzo, kale pakupereka mabukhu tikhaphemba kobiri. Mbwenye mu caka ca 1990 abale aphemba pitsogolero pya Dhepartamentu Inatsalakana Pya Mitemo toera kudziwa pikhafuna kucitika tingasiya kuphemba kobiri. Mukupita kwa ndzidzi, Mboni za Yahova zatoma kupereka mabukhu mwakukhonda kuphemba kobiri. Pyenepi pyapungula basa ikhacitwa pa Bheteli na pakumwaza mphangwa. Pontho mpaka lero pisatiphedza toera tikhonde kulipiswa misonkho. Anango akhanyerezera kuti macinjo anewa mbadaticitisa kuti tisowe kobiri, pontho kuti basa yakumwaza mphangwa mbidabwerera nduli. Mbwenye nee ndi pyenepi pidacitika. Kutomera mu caka ca 1990 numero ya anthu anatumikira Yahova yathimizirika kakamwe. Pontho lero anthu asakwanisa kuleri mabukhu athu mwakukhonda kulipa kobiri. Ine ndapfundza kuti macinjo anacitwa mu gulu ya Yahova asafamba mwadidi basi ene thangwi ya ciphedzo ca Yahova na pitsogolero pya m’bandazi wakukhulupirika.—Eks. 15:2; Mat. 24:45.

Ife nee tisawina m’mathando akutongera miseru basi ene thangwi tiri na maadhivogadho adidi. Kazinji kene pinatiphedza toera kuwina ndi makhaliro adidi a Mboni za Yahova. Ine ndaona pyenepi mu ndzidzi udabwera abale atatu pabodzi na akazawo pa nsonkhano wakupambulika ku Kubha. Abale anewa akhali Mathubo Akutonga. Iwo akhali aufuni, pontho apangiza cilemedzo kuna anthu onsene. Pinthu pidacita iwo pikhali pyakufunika kakamwe kupiringana misonkhano yonsene idacita ife na mautongi toera kupangiza kuti nee tisaphedzera ndale za dziko.

Mbwenye miseru ingakhonda kumaliswa munjira yadidi, ife tisafunika ‘kutsidzikiza na kukhazikisa mphangwa zadidi mwakubverana na mwambo’ m’mathando akutongera miseru. (Afil. 1:7) Mwacitsandzo, mu pyaka pizinji mautongi a ku Europa na a ku Koreya do Sul nee akhatawira kuti ife tiri na ufulu wakukhonda kuenda ku nkhondo. Na thangwi ineyi, abale akukwana 18.000 ku Europa na anango akupiringana 19.000 ku Koreya do Sul afungirwa nkaidi thangwi cikumbuntima cawo nee cikhaatawirisa kuenda kunkhondo.

Mu ntsiku 7 ya Julho ya 2011, Corte Europeia dos Direitos Humanos yacita cisankhulo cakufunika kakamwe mu nseru wa Bayatyan na Armenia. Thando ineyi yalonga kuti madziko onsene a ku Europa akhafunika kupasa basa inango anthu akuti nee akhafuna kuenda kunkhondo. Mu ntsiku 28 ya Junho ya 2018, thando inango yakutongera miseru inacemerwa Tribunal Constitucional ya ku Koreya do Sul yacitambo cisankhulo cibodzi cene. Abale athu mbadatawira kucita khundu ya dziko, pyenepi nee mbapidakwanisika.

Abale anaphata basa m’madhepartamentu anatsalakana pya mitemo ku ofesi ikulu ya Mboni za Yahova na m’mabheteli anango pa dziko yonsene yapantsi, asatiphedza toera tipitirize kukhala na ufulu wakulambira Yahova na kumwaza mphangwa za Umambo. Ndi mwai ukulu kutsidzikiza abale na alongo anatcingwa na mautongi. Ngakhale tikhonde kuwina nseru, ife tisapereka umboni kuna atongi, amambo na anthu a madzindza anango. (Mat. 10:18) Anyakutonga miseru, anthu anaimirira mautongi, anthu anaphata basa na majornali, matelevizau na maradhyo, kazinji kene asaona malemba anaikha ife m’madhokumento anaphatisira ife, pontho asabvesera malemba anewa tingaalonga mu ndzidzi unatongwa ife. Anthu azinji a mitima yadidi asatoma kudziwa Mboni za Yahova, pontho asadziwa kuti pinakhulupira ife pisabuluka m’Bhibhlya. Kusiyapo pyenepi, anango asakhalambo Mboni za Yahova.

NDISAPEREKA TAKHUTA KUNA YAHOVA

Mu pyaka 40 ine ndakhala na mwai wakuphata basa yakutsalakana pya mitemo m’mabheteli pa dziko yonsene yapantsi na kuenda m’mathando akutongera miseru makulu kakamwe mbandicedza na anthu akudziwika kakamwe. Ine ndisafuna kakamwe abale na alongo anaphata basa na ine mu Dhepartamentu Yakutsalakana Pya Mitemo ku ofesi ikulu na mabheteli anango pa dziko yonsene yapantsi.

Mu pyaka 45, Elizabeth asapitiriza kukhala wakukhulupirika na waufuni m’midzidzi yadidi na m’midzidzi yakunentsa. Ine ndisakomerwa kakamwe na iye, thangwi iye asawangisira toera kucita pyenepi maseze ali na utenda wakuti usancitisa kusowa mphambvu.

Pinthu pidaticitikira pisapangiza kuti mphambvu ziri na ife na kuwina kwathu, nee ndi thangwi ya maluso athu. Mbwenye ninga pidalonga Dhavidhi “Yahova ndi mphambvu kuna mbumba yace.” (Mas. 28:8) Mwakukhonda penula, “nkhondo ndi ya Yahova.”