Undimomwene wa Pya Masalapita na Ufiti

1. Kodi kukhulupira masalapita na ufiti nkhwakuinjipa tani?

“KU Afrika, nkhumala nzidzi kubvunza khala alipo peno nkhabe afiti,” isalonga bukhu yakuti African Traditional Religion, mbithimiza kuti, “kwa anthu a ku Afrika onsene, ufiti ndi undimomwene wakufunika.” Kwa akupfunza na akukhonda kupfunza asakhulupira masalapita na ufiti. Atsogoleri a relijiau ya Cisilamu na Cikristu cauthambi asakhulupirambo m’pinthu pyenepi.

2. Mwakubverana na pinakhulupirwa na azinji, kodi mphambvu ya masalapita yabuluka kupi?

² Mwakubverana na pizinji pinakhulupirwa ku Afrika, iripo mphambvu inango yauzimu inapiringana mphambvu ya anthu. Mulungu ndiye anaitonga. Mizimu na makholo agakwanise kuiphatisira basa mphambvu ineyi. Anthu anango asadziwambo njira ya kuikwata na kuiphatisira basa pa pinthu pyadidi (kusirimwanya), peno kucita pyakuipa (kulodza).

3. Kodi kulodza ndi ninji, pina anthu asakhulupira kuti iko kunakwanisa kucitanji?

³ Kulodza, kusacitirwa nyamalwa. Ale akukuphatisira basa asakhulupira kuti kuli na mphambvu yakutumiza anyakalemalema, mbalame, ntcentce na pinthu pinango towera kuphekesa anthu. Azinji asakhulupira kuti kulodza kusacitisa nthonga, kukhonda bala, utenda na mpaka kufa.

4. Kodi azinji asakhulupiranji pya afiti, pina anango akhali afiti atcululanji?

⁴ Kulodza kuli cifupi na ufiti. Anthu asalonga kuti afiti asasiya manungo awo na masiku mbamburuka kwenda kunango, peno kagumanikana na afiti anango panango kukafudza umaso wa anyamalwa awo. Nakuti manungo a afiti asasala mbagona pa talimba, nyerezero ineyi isaphedzwa makamaka na anthu adasiya ufiti. Mwacitsanzo, magazini inango ya ku Afrika inamafala akulongwa na anthu anango akhali afiti (makamaka atsikana) iwo atculula kuti: “Ndapha anthu 150 m’kucitisa cidengwa ca motokala.” “Ndapha ana ang’ono axanu mwa kusuta ciropa cawo consene.” “Ndapha aphale atatu akandibvuntsira nakuti andikhonda pakusoweka mathangwi.”

5. Kodi kusirimwanya ndi ninji pina kusacitwa tani?

⁵ Kusirimwanya kusalongwa kuti kusatsidzikiza ku uipi. Anacita kusirimwanya asabvala mphete peno madzango a masalapita. Asamwa mitombwe yakuwatsidzikiza peno asaidzola m’manungo. M’nyumba zawo asabisa peno asakumbira pantsi pinthu pinanyerezerawo kuti piri na mphambvu yakuwatsidzikiza. Asanyindira pithumwa pina mafala a Alkorau peno a m’Bibilya.

Unthawatawa na Kunyengeza

6. Kodi Satana na madimoni ace acitanji kale, pina mphambvu zawo tisafunika kuziona tani?

⁶ Ndimomwene kuti Satana na madimoni ace ndiwo anyamalwa akugoswa kwa anthu. Ali na mphambvu ya kudzudzumisa manyerezero na umaso wa anthu, m’nzidzi wa kale apita m’manungo mwa anthu na mwa pinyama. (Mateyu 12:43-45) Maseze nkhabe funika kucepesa mphambvu zawo, nkhabe funika pontho kukuza mwakunyanya mphambvu zawo.

7. Kodi Satana asafuna kuti tikhulupirenji na ndi citsanzo canji cinaonesa pyenepi?

⁷ Satana ndi mesiri wa kunyengeza. Asanyengeza anthu kuti anyerezere kuti ali na mphambvu kakamwe kupiringana zina iye. Mwacitsanzo: M’nkhondo zidacitika cincino m’dziko inango ya ku Afrika, anyankhondo aphatisa basa pyakuthimiza mafala towera agopese anyamalwa awo. Mbasati kupomokera anzawo, anyakhondo aliza kakamwe makasete adakwata mafala kulira kwa mizinga na mfuti. Akafuna kuti nyamalwa anyerezere kuti cigawiko cinaapomokera ciri na piphano pyakugoswa. Sawasawa, Satana asafuna kuti anthu anyerezere kuti iye ali na mphambvu yakusowa madire. Cifuno cace ndi kugopesa anthu towera acite cifuno cace m’mbuto mwa cifuno ca Yahova. Mbationeni cincino maunthawatawa matatu anafuna Satana kuti tiakhulupire.

8. Kodi unthawatawa wakutoma udamwaza Satana ndi upi?

⁸ Unthawatawa wakutoma udamwazwa na Satana ndi uyu: Nkhabepo cakuipa cinacitika cakhomo; cakuipa consene cinakhonda citwa na munthu cisacitwa na mphambvu yakupiringana ya anthu. Mwacitsanzo, tilonge kuti mwana alowa na malariya. Mayi wace panango asadziwa kuti malariya ndi utenda unabwereswa na imbu. Mbwenye angakhulupire pontho kuti munthu unango aphatisira basa ufiti mbatuma imbu kudzaluma mwanace.

9. Kodi Bibilya isapangiza tani kuti Satana nkhabe citisa pinentso pyonsene?

⁹ Ngakhale Satana ali na mphambvu yakutomesa pinentso pinango, mphyakudodoma kukhulupira kuti ali na mphambvu yakutomesa pinentso pyonsene. Bibilya isati: “Anyakuthamanga mwakucimbiza siwo anapembera pa mapika tayu, ngakhale anyamphambvu nkhabe pembera pa nkhondo, ngakhale anzeru nkhabe gumana pyakudya, ngakhale akudzindikira mwadidi nkhabe pfuma, ngakhale ali na cidziwiso nkhabe kuwakomera ntima; thangwi nzidzi na kukhonda dikhirika kusagwera onsene.” (Mlaliki 9:11) Nyakuthamanga pa mapika panango angakhale wakucimbiza kupiringana anango, mbwenye panango nkhabe kudzapembera. “Kukhonda dikhirika” kunango kungancitise kuluza. Iye angagwegweduke na kugwa peno kubva kupha peno kububunyuka mwendo. Sikubveka kuti pyacitwa na Satana peno ufiti tayu; pyacitika kwene basi.

10. Kodi anthu asalonganji za afiti na tisadziwa tani kuti ndi unthawatawa?

¹⁰ Unthawatawa waciwiri udamwazwa na Satana ndi uyu: Afiti asasiya manungo awo na kwenda na masiku kagumanyikana na afiti anango peno towera kusuta ciropa peno kukapha anyamalwa awo. Cincino pibvunzeni kuti: ‘Ngakhala afiti asakwanisa kucita pyenepi, kodi cinabuluka mbicisiya manungo ndi ninji?’ Ninga taona kale, moyo ndi munthu, tayu cinthu cinabuluka mwa munthu. Kusiyapo pyenepi, nzimu ndi mphambvu ya umaso inaphata basa m’manungo; mbwenye nkhabe phata basa yokhene pakusoweka manungo.

11. Kodi tisadziwa tani kuti afiti nkhabe kwanisa kusiya manungo awo, na imwe musakhulupira pyenepi?

¹¹ Moyo peno nzimu nkhabe kwanisa kusiya manungo towera kucita cinthu cinango, peno cadidi peno cakuipa. Natenepa, afiti nkhabe kwanisa kusiya manungo awo. Nkhabe cita pinthu pinalongawo peno kunyerezera kuti acita.

12. Kodi Satana asacita tani kuti anthu akhulupire kuti acita pinthu pyakuti hadapicita tayu?

¹² Kodi tinafokotoza tani mphapo mafala a ale akhali afiti? Satana angacitise anthu kukhulupira kuti iwo acita pinthu pyakuti hadapicita tayu. Mwakuphatisa basa masomphenya, Satana angacitise anthu kunyerezera kuti aona pinthu pyakuti hadapiona, kubva pinthu pyakuti hadapibva na kucita pinthu pyakuti hadapicita tayu. M’njira ineyi, Satana asafuna kupandusa anthu kuwabulusa kwa Yahova na kuwacitisa kunyerezera kuti Bibilya njakudodomeka.

13. (a) Kodi kusirimwanya nkhwadidi? (b) Kodi Malemba asalonganji pya masalapita?

¹³ Unthawatawa wacitatu ndi uyu: Kusirimwanya—masalapita ananyerezerwa kuti asamenyana na kulodza—nkhwadidi. Bibilya nkhabe siyanisa kusirimwanya na kulodza. Iyo isakhondesa masalapita onsene. Onani miyambo idapasa Yahova dzinza ya Israyeli yakulonga za masalapita na ale anaacita:

• “Lekani kucita masalapita.”—Levitiko 19:26.

• “Munthu wamamuna peno wa nkazi anagumanika na nzimu wa kuombedza peno na nzimu wa kulotera, asafunika aphiwe.”—Levitiko 20:27.

• “Pakati pako nkhabe funika kugumanika . . . anacita masalapita peno wakutsalakana kulira kwa mbalame, peno mfiti peno ng’anga peno na nzimu wa kuombedza.”—Deuteronomi 18:10-14.

14. Kodi ndi thangwi yanji Yahova acita miyambo yakukhondesa masalapita?

¹⁴ Miyambo ineyi ikasiya pakweca kuti Mulungu nee akafuna kuti mbumba yace icite masalapita. Yahova aapasa miyambo ineyi thangwi akaafuna pontho nee akafuna kuti akhale anzakazi akugopa cikhulupiro capezi. Nee akafuna kuti aponderezwe na madimoni.

15. Kodi Bibilya isapangiza tani kuti Yahova ali na mphambvu kakamwe kupiringana Satana?

¹⁵ Maseze kuti Bibilya nkhabe fokotoza mwacidikhodikho pinakwanisa kucita na pinakhonda kwanisa kucita madimoni, iyo isaonesa pakweca kuti Yahova Mulungu ndi wa mphambvu kakamwe kupiringana Satana na madimoni ace. Yahova acitisa kuti Satana aponywe kubuluka kudzulu. (Chidziwiso 12:9) Kumbukani pontho kuti Satana aphemba towera ayesere Yobi na abvesera cenjezo ya Mulungu yakuti akhonde kupha Yobi.—Yobi 2:4-6.

16. Khala tisafuna kutsidzikizwa, kodi tisafunika tiyang’ane kwa ani?

¹⁶ Misanje 18:10 isati: “Dzina ya Yahova ndi linga yamphambvu. Wakulungama anathamangiramo mbagumana citsidzikizo.” Natenepa, tisafunika tiyang’ane ku citsidzikizo ca Yahova. Anzakazi a Mulungu nkhabe thamangira pithumwa peno mitombwe towera iatsidzikize ku mabasa akuipa a Satana na madimoni ace, nkhabe gopa na pang’ono pene afiti. Anzakazi a Mulungu asakhulupira pinalonga Bibilya kuti: “Nakuti maso a Yahova, asayang’ana uku na uku m’dziko yonsene yapantsi, kuti aonese mphambvu yace kwa ale ali na ntima wawo wakucena na iye.”—2 Mbiri 16:9.

17. Kodi Yakobe 4:7 asatiwangisa tani, natenepa tisafunika ticitenji?

¹⁷ Imwembo munati mukhale na cinyindiro ceneci khala musaphatira basa Yahova. Yakobe 4:7 asati: “Natenepa, ngonjerani kwa Mulungu; mbwenye khondani Diyabu, iye anadzakuthawani.” Mukatumikira Mulungu wa undimomwene, na kungonjera, mwandimomwene Yahova anadzakutsidzikizani.