KODI IMWE MUKHAPIDZIWA?

Ndi Pinentso Pipi Pidathimbana Na Herode Pakumanga Papswa Templo Mu Yerusalemu?

Pakutoma, Salomoni amanga templo ya ku Yerusalemu paphiri na akhadamanga malinga akutsidzikizira kumabulukiro na kumadokero a dzuwa toera maminda akhale kunja kwa templo. Herode akhafuna kuti templo ikhale yakubalika kupiringana ya Salomoni, natenepa iye atoma kuisasanyira papswa na kuithimizira.

Anyakumanga a Herode athimizira thando ya kumulolo kwa templo toera kuikhako maminda. Khundu ya kubangwe, platifomu yathimizirwa mametru 32. Toera kucita pyenepi, mphako za miyala na malinga akuwanga akutsidzikizira templo pikhafunika kumangwa. M’makhundu anango, malinga akhali akulapha cengo mametru 50 kuenda ndzulu.

Herode nee akhayesera kutsukwalisa Ayuda peno kudzudzumisa mabasa a pa templo na ntsembe. Nyakulemba mbiri wa Ciyuda Josefo alonga kuti Herode apfundzisambo anyantsembe Aciyuda kusema miyala na kusema matabwa toera anyabasa anango akukhonda khala anyantsembe aleke kupita m’mbuto zakucena za templo.

Herode nee akhali maso mudamala basa ineyi. Basa yakumanga papswa templo ikhakwanirisa pyaka 46 mu caka 30 N.W. (Jwau 2:20) Basa yamaliswa na ndzukulu wa mwana wa Herode, Agripa II, pakati pa pyaka dzana yakutoma N.W.

Thangwi Yanji Anthu a Ku Malta Akhanyerezera Kuti Mpostolo Paulu Akhali Phanga?

Anthu anango a ku Malta akhadadzolowera pipfundziso pyauphemberi Wacigerego. Onani pidacitika ku Malta mudamala kulobzweka Paulu ninga pinalongwa m’bukhu ya Machitiro. Mudagumanya mpostolo Paulu nsumbu wa nkhuni pa moto udagaswa toera kuwotha na anthu adalobzweka na iye paulendo, nyoka ya m’bobo yampyangirira nkono. Na thangwi ineyi, anthu a pa ntsuwa alonga: ‘Uyu ndi phanga kakamwe, m’madzi a bara apulumuka, mbwenye cincino Ulungami am’phata, hanamulekabve na moyo tayu.’​—Machitiro 28:4.

Ncigerego fala idaphatisirwa pano yakuti ‘Ulungami’ isabveka “di’ke.” Fala ineyi inakwanisa kubveka ulungami munjira yakuphiphirisa. Mbwenye, m’mbiri ya Cigerego Dike ikhali dzina ya mulungu wacikazi waulungami. Anthu akhanyerezera kuti iye akhaona pyakuipa pikhacita anthu mbalonga kusowa ulungami kwakukhonda kuoneka kuna Zeus toera nyakudawa atcunyuswe. Mwakubverana na bukhu inango, anthu a ku Malta panango akhanyerezera kuti: “Ngakhale Paulu apulumuka pakulobzweka, iye akhali munthu wakuikhwa cidzindikiro wakuti cincino aphatwa na mulungu wacikazi Dike . . . mukuphatisira nyoka ya m’bobo.” Anthu acinja manyerezero awo mudaona iwo kuti Paulu nee aphekeka.