MPHANGWA ZATHU ZAKALE

“Yahova Akubweresani Ku Fransa Toera Kupfundza Undimomwene”

PIKHALI iye mphale, Antoine Skalecki akhali na kavalo ing’ono yakuti ikhafamba na iye ndzidzi onsene. Iye na kavalo yace akhafamba munjira zakusowa ceza za pantsi pa mataka mbakwata malaxa pa metru 500 zakuzika buluka pantsi pa mataka. Baba wa Antonie aphekeka pa cidengwa cidacitika pa mbuto ikhabuluswa malaxa, natenepa banja yakakamizika toera kutumiza Antonie kuti akaphate basa ku migodhi ya malaxa midzidzi mipfemba pa ntsiku. Pa ntsiku inango, Antoine akhali cifupi na kuluza umaso wace thangwi ya cidengwa cidacitika pa ngodhi unango wa malaxa.

Antonie ndi m’bodzi mwa ana azinji adabalwa mu pyaka 1920 mpaka 1930 ku Fransa akuti anyakubalawo akhali a dziko ya Poloniya. Thangwi yanji anthu a ku Poloniya afulukira ku Fransa? Pidakhala dziko ya Poloniya na ufulu pakumala kwa Nkhondo Yakutoma ya Dziko Yonsene, yanentseka thangwi ya kunjipa kakamwe kwa anthu. Mbwenye dziko ya Fransa ikhadaluza amuna akupiringana miliyau ibodzi mu nkhondo, pontho nee akhali na amuna toera kuphata basa m’migodhi ya malaxa, natenepa mu nthanda ya Nyendzi ya caka 1919 utongi wa Fransa na wa Poloniya wacita cibverano kuti anthu a ku Poloniya afulukire ku Fransa. Mu caka 1931, mu dziko ya Fransa mukhali na anthu akukwana 507.800 adabuluka ku Poloniya akuti akhaphata basa m’migodhi ya malaxa kunkwiriro.

Pikhabwera anyakuphata basa aphinga a dziko ya Poloniya mu dziko ya Fransa, akhabweresambo miyambo yawo pabodzi na uphemberi wawo. Antoine wakuti cincino ali na pyaka 90 pyakubalwa alonga: “Yavu wanga Joseph akhalonga pya Bhibhlya na cilemedzo, cilemedzo cidapfundziswa iye na babace.” M’madimingu anyabasa a mu ngodhi adabuluka ku Poloniya akhabvala nguwo zawo zadidi mbaenda ku gereja, ninga pikhacita iwo ku dziko yawo. Natenepa, iwo akhapwazwa na anthu akukhonda phembera a dziko ya Fransa.

Anthu azinji a ku Poloniya akuti akhali ku Fransa adziwana paulendo wakutoma na Anyakupfundza Bhibhlya ku Nord-Pas-de-Calais akuti akhamwaza mphangwa mwaphinga mu cisa ceneci kutomera mu caka 1904. Mu caka 1915 revista ya Ncenjezi yatoma kudhindwa nthanda zonsene mu cilongero ca ku Poloniya, pontho A Idade de Ouro, yakuti cincino ndi Despertai! yatomambo kudhindwa mu cilongero ceneci mu caka 1925. Mabanja mazinji akhatambira mwadidi mphangwa za Bhibhlya zikhali m’marevista anewa na za m’bukhu A Harpa de Deus mu cilongero ca ku Poloniya.

Banja ya Antonie yabva pya Anyakupfundza Bhibhlya na tiu wace adatoma kusonkhana na iwo mu caka 1924. Mu caka ceneci, mu Bruay-en-Artois, anyakupfundza Bhibhlya acita nsonkhano wawo wakutoma wa cisa mu cilongero ca ku Poloniya. Mbidzati kumala nthanda, mu nzinda ubodzi ene muyang’aniri wa ofesi ikulu ya Mboni za Yahova, Joseph F. Rutherford, acitisa nsonkhano wapakweca wakuti agumanika anthu akukwana 2.000. Thangwi yakukomerwa na anyakubvesera anewa akuti azinji akhali a ku Poloniya, m’bale alonga: “Yahova akubweresani ku Fransa toera kupfundza undimomwene. Cincino imwe na ananu musafunika kuphedza anthu a dziko ya Fransa! Basa ikulu yakumwaza mphangwa isafunika kupitiriza kucitwa, Yahova anadzatumiza amwazi mphangwa toera kucita basa ineyi.”

Yahova Mulungu acitadi pyenepi. Akristu anewa a ku Poloniya akhamwaza mphangwa mwaphinga ninga pikhacita iwo m’migodhi ya malaxa. Mwandimomwene, anango a iwo abwerera ku Poloniya toera kupfundzisa anango undimomwene wakufunika kakamwe udapfundza iwo. Teofil Piaskowski, Szczepan Kosiak na Jan Zabuda akhali pakati pa ale adabwerera ku dziko yawo toera kumwaza mphangwa zadidi mu pisa pikulu pya dziko ya Poloniya.

Mbwenye amwazi mphangwa azinji a dziko ya Poloniya asalikira ku Fransa mbapitiriza kumwaza mphangwa mwaphinga pabodzi na abale na alongo awo a dziko ya Fransa. Pa nsonkhano wa cisa mu caka 1926 udacitwa ku Sin-le-Noble, anthu akukwana 1.000 abvesera nsonkhano mu cilongero ca ku Poloniya, pontho 300 abvesera mu Cifransa. Bukhu ya Anuário das Testemunhas de Jeová ya caka 1929 yalonga: “Nkati mwa caka cino, abale akukwana 332 a ku Poloniya abatizwa.” Mbidzati kutoma Nkhondo Yaciwiri ya Dziko Yonsene, mipingo 84 ikhali ku Fransa, 32 ikhali ya cilongero ca ku Poloniya.

Mu caka 1947 Mboni za Yahova zizinji za ku Poloniya zabwerera ku dziko yawo mukubvera utongi wa dziko ineyi. Maseze akhadabwerera ku dziko yawo, mbwenye maphindu a phinga yawo na ya abale awo a mu Fransa apitiriza kuoneka. Mu caka ceneci amwazi mphangwa athimizirika mapurusento akukwana 10. Pontho kutomera mu caka 1948 mpaka 1950 kwaonekambo kuthimizirika kwa mapurusento 20, 23 na 40. Toera kuphedza amwazi mphangwa apswa anewa, filiali ya ku Fransa yakhazikisa ayang’aniri a cisa akutoma mu caka 1948. Mwa axanu adakhazikiswa, anai akhali a ku Poloniya, Antoine Skalecki akhali m’bodzi wa iwo.

Mboni za Yahova zizinji mu dziko ya Fransa zisapitiriza kuphatisira madzina a makolo awo a ku Poloniya adaphata basa mwaphinga m’migodhi ya malaxa na mu utumiki. Lero, anthu azinji adafulukira ku Fransa akupfundzambo undimomwene. Maseze amwazi mphangwa a madziko anango asabwerera m’madziko awo peno kukhaliratu kweneko, iwo asapitiriza kuphata basa mwaphinga mu kutowezera makolo awo akuti akhamwaza mphangwa za umambo mwaphinga.​—Mphangwa Zathu Zakale za ku Fransa.