Thangwi Yanji Tisafunika Kulemedza Utongi?

1, 2. (a) Thangwi yanji pisakhala pyakunentsa kwa ife kulemedza utongi? (b) Ndi mibvundzo ipi inafuna kudzadinga ife?

MWATOMA kale kuona macitiro a mwanang’ono angatumwa kuti acite cinthu cakuti iye nkhabe funa kucicita? Panango munakwanisa kuona nkhope ya kamphale kuti aipirwa muntima mwace. Iye asabva fala ya nyakubalace na asadziwa kuti asafunika kulemedza utongi wa nyakubalace. Mbwenye mu pinthu pyenepi, iye nkhabe funa kubvera. Pyenepi ndi pinthu pyakuti m’midzidzi inango pisacitika kwa ife tonsene.

² M’midzidzi inango kulemedza utongi ndi kwakunentsa. Kodi musaona kukhala kwakunentsa kulemedza ale akuti ali na utongi pang’ono kwa imwe? Khala ndi tenepo, muli mwekhene tayu mu nyatwa ineyi. Tikukhala mu ndzidzi wakuti kulemedza utongi kukupunguka kakamwe kupiringana kale. Mbwenye, Bhibhlya isalonga kuti ife tisafunika kulemedza ale ali pa mbuto ya kutitonga. (Misangani 24:21) Inde, kucita pyenepi ndi kwafunika kakamwe khala tisafuna kukhala mu ufuni wa Mulungu. Natenepa, mwacibaliro pasaoneka mibvundzo mingasi. Thangwi yanji kunakhala kwakunentsa kwa ife kulemedza utongi? Thangwi yanji Yahova asafuna pyenepi kwa ife, na ndi ninji cinafuna kutiphedza toera tibvere? Pakumalisira, Ndi munjira zipi tinapangiza cilemedzo ku utongi?

THANGWI YANJI NDI KWAKUNENTSA KULEMEDZA UTONGI

3, 4. Kodi kudawa na kusowa ungwiro kwatoma tani, na thangwi yanji kusowa kwathu ungwiro kusacitisa kukhala kwakunentsa kulemedza utongi?

³ Tendeni tidinge mwacigwagwa mathangwi mawiri anacitisa kukhala kwakunentsa kwa ife kulemedza ale ali na utongi. Yakutoma, kusowa ungwiro kusatithabusa; yaciwiri, kusowa ungwiro kusathabusambo ale ali pa mbuto ya kutitonga. Madawo a anthu na kusowa ungwiro kwatoma kale kakamwe, ndulimu m’munda wa Edeni mu ndzidzi udapandukira Adhamu na Eva utongi wa Mulungu. Natenepa, kudawa kwatoma na upanduki. Mpaka lero, tiri na cipendamiro cacibaliro ca upanduki.​—Genesi 2:15-17; 3:1-7; Masalmo 51:5; Aroma 5:12.

⁴ Nakuti ndife akusowa ungwiro, kudzikuza na umbirimi usaoneka mwakukhonda nentsa kwa azinji a ife, mbuto mwace kucepeseka ndi kwakusoweka, n’khaliro wakuti tisafunika kuusakulira na kuukoya. Ngakhale tatumikira Mulungu mwakukhulupirika mu ndzidzi uzinji, tinakwanisa kukhala akukhonda bvera na akudzikuza. Mwacitsandzo, onani Kora, wakuti akhala wakukhulupira pabodzi na mbumba ya Yahova mu pinentso pizinji. Ngakhale tenepa, iye akhafuna kakamwe utongi na mwakusowa manyadzo acitisa kuti anthu apandukire Mose, mamuna wakukhurudzika akhakhala mu ndzidzi uneule. (Numero 12:3; 16:1-3) Pontho, nyerezerani Mambo Uziya, wakuti kudzikuza kwancitisa kupita mu templo ya Yahova na kucita basa yakucena yakuti ikhacitwa na anyantsembe basi. (2 Pya dziko ya Israele 26:16-21) Amuna anewa athabuka thangwi ya upanduki wawo. Natenepa, citsandzo cawo cakuipa ndi cikumbuso cakufunika kwa ife tonsene. Ife tisafunika kukunda kudzikuza kunacitisa kuti kulemedza utongi kukhale kwakunentsa kwa ife.

5. Anthu akusowa ungwiro asaphatisira tani utongi wawo mwakuipa?

⁵ Kukhundu inango, anthu akusowa ungwiro akuti ali na pidzo asacita pizinji pyakuti pisacitisa anthu kukhonda kulemedza utongi. Azinji akhala ausumankha, amankriadu peno aukali. Mwandimomwene, mbiri ya anthu yapangiza kuti anthu asaphatisira mphambvu munjira yakuipa. (Lerini Koelete 8:9.) Mwacitsandzo, Sauli akhali mamuna wadidi na wakucepeseka mudansankhula Yahova kuti akhale Mambo. Mbwenye, iye adzakhala wakudzikuza na wabibvu; buluka penepo iye atcinga Dhavidhi, mamuna wakukhulupirika. (1 Samwele 9:20, 21; 10:20-22; 18:7-11) Mu kupita kwa ndzidzi Dhavidhi adzakhala m’bodzi wa Amambo adidi a Israele, mbwenye iye aphatisira mphambvu yace mwakuipa mu ndzidzi udaba iye nkazi wa Uriya muheteu na atuma mamuna unoyu wakusowa mulando kuti akhale kutsogolo kwa anyankhondo toera aphiwe. (2 Samwele 11:1-17) Inde, kusowa ungwiro kusacitisa anthu kuphatisira mphambvu munjira yakuipa. Pontho, ale ali na mphambvu angakhonda kulemedza Yahova, iwo asacita pyakuipa kakamwe. Pakumala kulonga njira idaphatisira atsogoleri anango a Katolika toera kumwaza mitcingo, nyakutonga waluso wa ku Britanya alemba: “Mphambvu ziri na cipendamiro cakufudza, na mphambvu zikulu kakamwe zisafudziratu.” Na pyakucitika pyenepi m’manyerezero, tendeni tidinge mbvundzo uyu: Thangwi yanji tisafunika kulemedza utongi?

THANGWI YANJI TISAFUNIKA KULEMEDZA UTONGI?

6, 7. (a) Kufuna kwathu Yahova kunatikulumiza kucitanji, na thangwi yanji? (b) Kodi n’khaliro wa kungonjera usaphatanizanji, na tinaupangiza tani?

⁶ Mathangwi adidi a kulemedza utongi asabulukira ku ufuni—kufuna kwathu Yahova, anthu andzathu na ife ene. Nakuti tisafuna Yahova kupiringana pyonsene, ife tisafuna kukomeresa ntima wace. (Lerini Misangani 27:11; Marko 12:29, 30.) Ife tisadziwa kuti utongi wace ukulu, kuthema kwace kutonga kudzulu na pantsi, kwapokanywa pa dziko yapantsi kutomera mu ndzidzi wa upanduki mu Edeni na kuti anthu azinji akhala kukhundu ya Sathani na akhonda utongi wa Yahova. Ife tisatawira mwakukomerwa utongi ukulu wa Yahova. Munaleri ife mafala akudzumisa pa Apokalipse 4:11, iwo asagalamusa ntima wathu. Pyenepi pisatipangiza kuti Yahova ndi Ntongi wakuthema wakudzulu na pantsi! Tisatsidzikiza utongi ukulu wa Yahova na kuutawira mu umaso wathu wa ntsiku na ntsiku.

⁷ Kulemedza kweneku kusaphataniza kubvera na pinango. Ife tisabvera Yahova mwakukomerwa thangwi tisanfuna. Mbwenye, panadzaoneka midzidzi yakuti kubvera kunadzakhala kwakunentsa kakamwe kwa ife. M’midzidzi ineyi, ife ninga kamphale kadalongwa ndulimu, tisafunika kupfundza kungonjera. Ife tisakumbuka kuti Yezu angonjera ku cifuno ca Babace ngakhale kuti kucita pyenepi mbipidakhala pyakunentsa kakamwe. Iye alonga kuna Babace: “Pileke kuchitika pinafuna ine mbwenye pinafuna imwe.”​—Luka 22:42.

8. (a) Kazinji kene kusaphatanizanji kungonjera utongi wa Yahova lero, na mabvero a Yahova asapangizanji mu pinthu pyenepi? (b) Ninji cinafuna kutiphedza toera kubvera uphungu na kutawira kusandikwa? (Onani bokosi ’Bvesera Uphungu Mbutawira Kusandikwa’.)

⁸ Lero, Yahova nkhabe kulonga na m’bodzi na m’bodzi wa ife; iye asaphatisira Mafalace na aimiriri a anthu pa dziko yapantsi. Kazinji kene ife tisapangiza kungonjera ku utongi wa Yahova mu kulemedza anthu anewa adaikha iye, peno adatawiriswa kuti apitirize pa mbuto za kutitonga. Mwacitsandzo, tingapandukira anthu anewa mu kukhonda kutawira uphungu na cisandiko cawo cakubuluka m’Malemba, tinatsukwalisa Mulungu wathu. Mu ndzidzi udadungunya Aisraele na kupandukira Mose, Yahova aona pyakucita pyawo ninga pikhacitirwa iye ene.​—Numero 14:26, 27.

9. Thangwi yanji ufuni wathu kwa anthu andzathu usatikulumiza kulemedza utongi? Perekani citsandzo.

⁹ Tisalemedzambo utongi thangwi tisafuna anthu andzathu. Thangwi yanji pyenepi ndi tenepa? Nyerezerani kuti ndimwe nyankhondo. Kupembera na kupulumuka kwa anyankhondo, panango kusanyindira kuphedzana kwawo, kubvera kwawo na kulemedza kwawo matongero a nkadamu wa anyankhondo. Imwe mungapwaza masasanyiro anewa mu kupandukira utongi, panango anyankhondo andzanu onsene anadzakhala pangozwi. Inde, anyankhondo a anthu asacitisa uviavia ukulu mu dziko yapantsi lero. Natenepa, Yahova ali na anyankhondo akuti asacita pinthu pyadidi basi. Bhibhlya isalonga Mulungu m’maulendo madzana ninga ‘Yahova wa anyankhondo.’ (1 Samwele 1:3, NM) Iye ndi Ntsogoleri wa nsoka ukulu wa aanju amphambvu. M’midzidzi inango, Yahova asalandanisa atumiki ace a pa dziko yapantsi ninga anyankhondo. (Masalmo 68:11, NM; Ezekyele 37:1-10) Ife tingasandukira anthu adaikhwa na Yahova kuti atitonge, tikuikha pangozwi anyankhondo andzathu auzimu. Nkristu angapandukira akulu a mpingo, anango m’mpingo asathabukambo. (1 Akorinto 12:14, 25, 26) Mwana angapanduka, banja yonsene isathabuka. Natenepa, ife tisapangiza ufuni wathu kwa anthu andzathu mu kukulisa cilemedzo na kubverana.

10, 11. Kodi cifuno cakuthema cakuti tiphindule cisatikulumiza tani kubvera utongi?

¹⁰ Pontho, ife tisalemedza utongi thangwi usatiphindulisa. Munatiphemba Yahova kuti tilemedze utongi, kazinji kene iye asalonga maphindu anafuna kubwera kwa ife thangwi yakupicita. Mwacitsandzo, iye asapanga anapiana kuti abvere anyakubalawo toera akhale pyaka pizinji na umaso wadidi. (Deuteronomyo 5:16; Aefesi 6:2, 3) Iye asatipanga kuti tilemedze akulu a mpingo thangwi kukhonda kucita pyenepi kunatibweresera ngozwi yauzimu. (Ahebere 13:7, 17) Pontho asatipanga kuti tibvere atongi a dziko thangwi yacitsidzikizo cathu cene.​—Aroma 13:4.

¹¹ Nee musatawira kuti kudziwa thangwi inacitisa Yahova kufuna kuti tibvere kusatiphedza toera tilemedze utongi? Tendeni tidinge kuti tinapangiza tani cilemedzo ku utongi m’makhundu matatu akufunika a umaso.

CILEMEDZO M’BANJA

12. Ndi basa ipi inapasa Yahova mamuna peno baba m’banja, na anacita tani basa ineyi?

¹² Yahova ndiye adacita masasanyiro a banja. Nakuti Mulungu ndi waulungami, iye acita masasanyiro toera banja ikhale mwadidi. (1 Akorinto 14:33) Iye apasa mamuna peno baba utongi toera akhale ninga nsolo wa banja. Mamuna asapangiza cilemedzo kwa Nsolo wace, Kristu Yezu, mu kutowezera njira idaphatisira Yezu pa kutsogolera mpingo. (Aefesi 5:23) Natenepa, mamuna asafunika kucita basa yace munjira yakulinganira; tayu munjira yaukali peno yahaxa, mbwenye mwakufuna, mwandzeru na mwakukoma ntima. Iye asadziwa kuti utongi wace uli na madire​—iwo cipo ndi ukulu kupiringana utongi wa Yahova.

13. Nkazi peno mama anacita tani basa yace m’banja munjira yakukomeresa Yahova?

¹³ Nkazi peno mama asafunika kucita pinthu ninga mphedzi wa mamunace, peno nyakuphedzera. Nkazi apaswambo utongi m’banja, thangwi Bhibhlya isalonga pya ‘pipfundziso pya mama wako.’ (Misangani 1:8, NM) Mwandimomwene, utongi wace ndi wakubverana na wa mamunace. Nkazi Wacikristu asapangiza cilemedzo ku utongi wa mamunace mu kumphedza kukwanirisa basa yace ninga nsolo wa banja. Nkazi nkhabe funika kupwaza mamunace, kunkulumiza mwakucenjera kuti acite pinthu pyakuti nee akhapifuna peno kumpokosera mbuto yace. Mbuto mwace, nkazi ndi mphedzi. Munasiyana maonero ace na a mamunace, iye asafunika kulonga mwacilemedzo manyerezero ace, mbapitiriza kukhala wakungonjera. Khala mamunace si nyakukhulupira tayu, nkazi anakwanisa kuthimbana na makhaliro akunentsa, mbwenye n’khaliro wace wakungonjera unacitisa mamunace kupfundza pya Yahova.​—Lerini 1 Pedro 3:1.

14. Anapiana anakomeresa tani anyakubalawo pabodzi na Yahova?

¹⁴ Anapiana asakomeresa ntima wa Yahova munabvera iwo baba na mama wawo. Pontho, iwo asapasa cilemedzo na kutsandzayisa anyakubalawo. (Misangani 10:1) M’mabanja a nyakubala m’bodzi, anapiana asaphatisira n’dida ubodzi ene wakubvera, mbadziwa kuti nyakubalawo asafuna kakamwe ciphedzo na cibverano. M’mabanja akuti piwalo pyonsene pisakwanirisa mabasa adapaswa iwo na Mulungu, asakhala akubverana na akutsandzaya kakamwe. Pyenepi pisabweresa cilemedzo kwa Ntomesi wa mabanja onsene, Yahova Mulungu.​—Aefesi 3:14, 15.

CILEMEDZO M’MPINGO

15. (a) Tinapangiza tani m’mpingo kuti tisalemedza utongi wa Yahova? (b) Ndi midida ipi yakuti inatiphedza kubvera ale anatsogolera? (Onani bokosi ’Mubvere Atsogoleri’.)

¹⁵ Yahova aikha Mwanace ninga Ntongi pa mpingo Wacikristu. (Akolose 1:13) Buluka penepo, Yezu apasambo ‘m’bandazi wace wakukhulupirika na wandzeru’ basa yakupereka cakudya cauzimu kwa mbumba ya Mulungu pa dziko yapantsi. (Mateo 24:45-47, Mphangwa Zadidi) Mathubo Akutonga a Mboni za Yahova asatumikira ninga ‘m’bandazi wakukhulupirika na wandzeru.’ Ninga mipingo Yacikristu ya pyaka dzana yakutoma, akulu a mpingo lero asatambira pitsogolero na uphungu kubulukira kwa Mathubo Akutonga, mu kulonga na iwo ene peno mu kuphatisira aimiriri awo, ninga ayang’aniri a cisa. Munabvera ife utongi wa akulu Acikristu, tikubvera Yahova.​—Lerini 1 Atesalonika 5:12; Ahebere 13:17.

16. Ndi munjira ipi akulu a mpingo asaikhwa na nzimu wakucena?

¹⁶ Ninga ife, akulu a mpingo na atumiki akutumikira si aungwiro tayu. Mbwenye, akulu a mpingo ndi ‘miyoni ya anthu,’ yakuperekwa toera kuphedza mpingo kuti upitirize kukhala wakuwanga mwauzimu. (Aefesi 4:8, NM) Akulu a mpingo asaikhwa na nzimu wakucena. (Machitiro 20:28) Munjira ipi? Amuna anewa asafunika kukwanirisa pakutoma pidalembwa m’Mafala a Mulungu akupumirwa na nzimu. (1 Timoti 3:1-7, 12; Tito 1:5-9) Kusiyapo pyenepi, akulu a mpingo asaphemba citsogolero ca nzimu wakucena wa Yahova pakudinga kuthema kwa m’bale toera kutumikira.

17. M’mabasa awo m’mpingo, thangwi yanji akazi Acikristu m’midzidzi inango asaphimbira nsolo?

¹⁷ M’midzidzi inango m’mpingo, musasoweka akulu na atumiki akutumikira toera kucita basa inapaswa iwo kazinji kene, ninga kucitisa nsonkhano wa basa ya m’munda. M’midzidzi ineyi, abale anango akubatizwa anakwanisa kuicita basa ineyi. Khala abale anewa nkhabepo, alongo akuthema Acikristu anakwanisa kucita basa ineyi. Mbwenye, munacita nkazi basa yakuti kazinji kene isapaswa mamuna wakubatizwa, iye asafunika kuphimbira nsolo.a (1 Akorinto 11:3-10) Ntemo unoyu nee usapwaza nkazi tayu. Mbuto mwace, usapasa mwai wakupangiza cilemedzo ku masasanyiro a Yahova a utsogoleri m’banja na m’mpingo.

KULEMEDZA UTONGI WA DZIKO

18, 19. (a) Munafokotoza tani midida inagumanika pa Aroma 13:1-7? (b) Tinapangiza tani cilemedzo kwa mautongi adziko?

¹⁸ Akristu andimomwene asaphatisira mwandzeru midida inalongwa pa Aroma 13:1-7 (Lerini.) Munaleri imwe mafala anewa, munaona kuti “anyapidzo” analongwa ndi mautongi adziko. Mu ndzidzi unatawirisa Yahova kuti mautongi adziko akhalepo, iwo asacita mabasa akufunika toera pinthu pikhale pyakulinganira pang’ono. Ife tisalemedza mautongi anewa mu kubvera miyambo. Tisacita pyonsene toera kulipa misonkho, kudzadza mwakuthema maformularyu onsene peno maphaso anaphemba utongi, na kubvera miyambo yonsene yakuti isakhuya ife, banja yathu, malonda, peno mpfuma. Mbwenye, ife nkhabe kubvera mautongi adziko angatiphemba kuti tikhonde bvera Mulungu. Mbuto mwace, tisatawira ninga pidacita apostolo akale: ‘Ife tisafunika kubvera Mulungu ninga ntongi, kupiringana anthu.’​—Machitiro 5:28, 29; Onani bokosi yakuti “Ndisafunika Kubvera Utongi Wa Ani?”.

¹⁹ Tisapangizambo cilemedzo kwa mautongi adziko m’matsalakaniro athu anthu anango. M’midzidzi inango, mphyakufunika kulonga na atongi. Mpostolo Paulu alonga na atongi ninga Mambo Herode Agripa na Governadoro Festo. Amuna anewa akhali na madawo makulu, mbwenye Paulu alonga nawo na cilemedzo. (Machitiro 26:2, 25) Ife tisasangizira citsandzo ca Paulu, pakulonga na nkadamu peno mpolixa wapacisa. Kuxikola, aphale na atsikana Acikristu asawangisira kupangiza cilemedzo cibodzi cene kwa apfundzisi awo, akadamu na anyabasa a kuxikola. Inde, ife nkhabe kupangiza cilemedzo kwa ale basi anatawira cikhulupiro cathu; pontho tisapangiza cilemedzo munalonga ife na ale anatcinga Mboni za Yahova. Mwandimomwene, anyakukhonda khulupira onsene asafunika kudzindikira cilemedzo cathu.​—Lerini Aroma 12:17, 18; 1 Pedro 3:15.

20, 21. Ndi maphindu api anaoneka thangwi yakupangiza cilemedzo cakuthema ku utongi?

²⁰ Tendeni tikhonde kukhala akunyinyirika kupangiza cilemedzo. Mpostolo Pedhro alemba: “Lemedzani anthu onsene.” (1 Pedro 2:17) Anthu angadzindikira kuti tisaalemedza, iwo anakhuyiwa kakamwe. Kumbukani, n’khaliro unoyu ndi wakusoweka kakamwe lero. Natenepa, kuupangiza ndi njira ibodzi yakubvera ntemo wa Yezu: ‘Ceza canu cioneke pa maso pa anthu toera iwo na kuona macitiro anu adidi, asimbe Baba wanu ali kudzulu.’​—Mateo 5:16.

²¹ Mu dziko ino yacidima, anthu a ntima wadidi ali kubwereswa ku ceza cauzimu. Natenepa, kupangiza kwathu cilemedzo m’banja, m’mpingo, na kubasa kunatundusa anango na kuacitisa kufamba mu ceza pabodzi na ife. Pyenepi ndi pyakutsandzayisa. Maseze pyenepi nkhabe kucitika, cinthu cibodzi ndi cakunyindirika. Kulemedza kwathu anthu kusakomeresa Yahova Mulungu na kusatiphedza kukhala mu ufuni wace. Kodi iripo phindu inango yakufunika kakamwe kupiringana ineyi?