NSOLO WA REVISTA | MAONERO A MULUNGU THANGWI YA KUFUMALI

Muliri Wa Dziko Yonsene

Kufumali kusapha mwakukhonda limira.

Mu pyaka dzana pidapita, anthu akukwana 100.000.000 afa thangwi ya kufumali.

Anthu cifupi na 6.000.000 asafa pacaka.

Mu medya, munthu m’bodzi asafa m’masegundu matanthatu.

Pontho, nkhabe cipangizo cakuti pinthu pikucinja.

Mautongi asalonga kuti nyatwa ineyi ingapitiriza, mpaka caka 2030 kufa kwa anthu pacaka thangwi ya kufumali kunadzapiringana 8.000.0000. Iwo asalonga kuti mpaka kunkhomo kwa pyaka madzana 21, kufumali kunadzapha anthu akukwana 1.000.000.000.

Anafa thangwi ya fodya si anyakufumali basi tayu. Acibale anasala asathabuka na kutsukwala, kusowa kobiri. Anango akukwana 600.000 akuti nee asafumali, asafa pyaka pyonsene thangwi yakupuma muya wakuthaphuliswa na utci unabuluswa na anyakufumali. Nyatwa ineyi isakhuya anthu onsene kubulukira mu kuthimizirika kwa ntengo wakutsalakana ungumi.

Mwakusiyana na miliri inango yakuti adotoro asafunika kuwangisira toera kudzindikira ukondzi, muliri wa kufumali ndi wakukondzeka; ntombwe wace usadziwika kakamwe. Dotoro Margaret Chan, muimiriri wa Cigawiko ca Ungumi pa Dziko Yonsene Yapantsi, alonga: “Muliri wa fodya, usabwereswa na anthu, pontho unakwanisa kumaliswa kubulukira mu kuwangisira kwa mautongi pabodzi na anthu onsene.”

Kuwangisira kunacitwa pa dziko yonsene toera kumalisa muliri unoyu kusathimizirika kakamwe kupiringana kalene. Mu nthanda ya Malimwe ya caka 2012, madziko akukwana 175 abverana kuphatisira midida ya kuonera kuphatisirwa kwa fodya.a Mbwenye nyatwa ineyi ikupitiriza na mphambvu kakamwe. Pyaka pyonsene, anyamalonda a fodya, asabvunga mabiliyau a madolari toera kubvekesa na kutundusa anthu apswa kuti aphatisire fodya, makamaka akazi, aphale na atsikana athunga a m’madziko akuthambaruka. Pisaoneka kuti anthu anafa thangwi ya fodya anapitiriza kuthimizirika kakamwe nkati mwa anthu akukwana biliyau ibodzi akuti akufuli kale. Ale anaphatisira fodya angakhonda kusiya, numero yakufa kwa anthu inathimizirika kakamwe nkati mwa pyaka makumanai pinafuna kudza.

Unthabwalabwa wakubvekesa malonda a fodya na cikalo pisacitisa anthu azinji kupfundza kufumali mbanyerezera kuti anakwanisa kusiya. Pyenepi ndi pidacitika na ntsikana anacemerwa Naoko. Iye atoma kufumali mbaciri ntsikana. Mu kusangizira pikhapangizwa mu pyakumwaza mphangwa, akhaona kuti mphyadidi. Maseze aona anyakubalace mbafa na utenda wa kubvunda mapapo, iye apitiriza kufumali, ngakhale kuti akhakuza anace awiri acikazi. Iye alonga: “Ndikhadzudzumika kakamwe thangwi ndikhanyerezera kuti mbidaphatwa na utenda wakubvunda mapapo, pontho kuti ungumi wa ananga ukhali tani. Mbwenye nee ndikhakwanisa kusiya. Ndikhanyerezera kuti nee mbidakwanisabve kusiya kufumali.”

Mbwenye Naoko akwanisa kusiya kufumali. Iye agumana ciphedzo toera kusiya nsambo wace wakufumali kubulukira pa thangwi ibodzi ene idacitisa pikwi na pikwi pya anthu toera kusiya kuphatisira fodya. Ndi ciphedzo cipi ceneci? Taphata miyendo, lerini nsolo unatowerera.

[Cidzindikiro capantsi]