Nhwehwɛmuɛ Ma Abrabɔ Ne Asɛnga Adesua Nwomaa
SEPTEMBER 6-12
NYAMEƐPIRI DWIRƐ NANU ASUADEƐ | DEUTERONOMI 33-34
“Pena Anwobanmɔ Wɔ Yehowa ‘Sa Bɔ Ɔwɔ Berɛ Daa’ Nabo”
it-2 51
Yeshurun
Né ɔte nzamranoa bɔ animnyam wɔ nu wɔ Israel. Wɔ Greek Septuagint nu ne, né bekyire “Yeshurun” bo kyɛ “dɔfoɛ.” Né dumaa “Yeshurun” kɔkae Israelfoɛ nemɔ kyɛ, ɔnate kyɛ bɛne Yehowa ayɛ apam ti, odikyɛ betie ye. (De 33:5, 26; Aiz 44:2) Wɔ Deuteronomi 32:15 nanu ne, bɛfale dumaa Yeshurun belili dwumaa wɔ atẽe sorongo so. Kyɛ ahãa dumaa Yeshurun kɔmaa Israel kɔfa yenwo kɔto Yehowa so ne, wanyɛ sɔ, na mmom, ɔpole ye Bɔfoɛ ne ye Ngõalelɛfoɛ ne.
Alaka bɔ ɔwɔ rr 120
Bɔ Ɔkɔboka Yɛ Maa Yekogyina Yegya So Biekũ
Ɛhe maa yɛkae edwirɛ bɔ Mose hãne, afoɛ pẽe kora yeɛ Ezekiel ba ne. Edwirɛ bɔ Mose hãne ne maa yenwu kyɛ, ɔtte tumi ngome yeɛ Yehowa le ɔ, mmom ne, ole ɔpɛ kyɛ ɔkɔfa ye tumi ne kɔboka ye mmenia. Mose hworɔle kyɛ: “Ofi tete yeɛ Nyameɛpiri te nwatihɔlɛ-nekaa ɔ, ye sa bɔ ɔwɔ berɛ daa ne wura wɔ bo.” (Deut. 33:27) Nahorɛ nu, yɛkɔhora yekonya awerɛhyɛmuɛ kyɛ, sɛ yenwu amaneɛ ná yɛkɔ Nyameɛpiri nyunu a, Yehowa kɔfa yesa kowura yɛbo kɔma yɛso ngakãngakã, ná waboka yɛ maa y’agyina yegya so biekũ.—Ezek. 37:10.
w11 9/15 19 ¶16
Fa Animia Tu Amirika Ne
Tekyɛ Abraham ne, Mose annwu Nyameɛpiri bɔhyɛ ahoroɛ ne mmamuɛ. Waha kãa maa Israelfoɛ nemɔ dwu Bɔhyɛ Aseɛ naso ne, Nyameɛpiri hãhyirɛle Mose kyɛ: “Ɛkɔfa wɔnye konwu aseɛ bɔ mefa mema Israelfoɛ ne wɔ dédé, nakoso wɔgya de, ɔngɔpẽ berɛ.” Bɔ ɔmaa Yehowa hãne sɔ yeɛ ole kyɛ, mmerɛ bie Mose ne Aaron fɛle Israelfoɛ nemɔ atuatelɛ naso yaa maa “bɛfõne Nyameɛpiri wɔ Israelfoɛ nemɔ nu, wɔ Meriba asue nanwo.” (Deut. 32:51, 52) Aso Mose aba nu buli maa ɔfɛle yaa anaa? Daabi. Ohyirale mmenia ne, na ɔne bɛ lili ngraa kyɛ: “Maa wɔnye gye, O Israel! Nwa yeɛ ɔtekyɛ ɛmɔ, mmenia bɔ banya Yehowa ngõalelɛ, ɛkyɛm bɔ ɔbɔ ɛmɔnwo waen, Bɔ ɔte ɛmɔ ngrandɛ pirikua ɔ?”—Deut. 33:29.
Bible Nu Dwirɛ Titire
it-2 439 ¶3
Mose
Mose nyane afoɛ 120 kora yeɛ owu ɔ. Bible ne kã anwoserɛ bɔ né ole nanwo dwirɛ kyɛ: “Yenye so anyɛ ye wusiwusi, na ye anwoserɛ so ande.” Yehowa siele Mose wɔ nekaa bɔ ɔbaadwu ɛnnɛ ne, ebiala nze ɔ. (De 34:5-7) Ɔkɔhora kɔyɛ kyɛ, né ɔmbẽna kyɛ Israelfoɛ nemɔ kɔsõ Mose fũi ne kyɛ bosõen. Bɔ ɔte yeɛ ole kyɛ, né Abɔnzam pena kyɛ ɔfa Mose fũi yɛ nikyee bie bɔ ɔte sɔ, na ɛhe maa Kristoniɛ Yuudu bɔ ɔte Yesu aliemaa ne hworɔle kyɛ: “Mmerɛ bɔ Michael bɔ ɔte abɔfo panyi ne Abɔnzam nyane dwudwolɛ fale Mose fũi nwo ne, Michael anzi ye hue angã edwirɛ tɛɛ andia ye amva ammu ye atɛn, na mmom ɔhãne kyɛ: ‘Yehowa hã wɔ nyunu.’” (Yuudu 9) Wɔ Yoshua akannie bo ne, Israelfoɛ nemɔ suni Mose ngyẽa 30 koraka bɛpɛ bɛkɔ Kanaan ɔ.—De 34:8.
SEPTEMBER 13-19
NYAMEƐPIRI DWIRƐ NANU ASUADEƐ | YOSHUA 1-2
“Kyɛbɔ Ɛkɔmaa Okosi Wɔ Yé Ɔ”
w13 1/15 8 ¶7
Nya Akokoduro—Yehowa Boka Wɔ So!
Sɛ yɛkɔhora yekonya akokoduro yɛkɔyɛ bɔ Nyameɛpiri kuro a, sana yesua ye Dwirɛ ne, ná yɛfa yɛbɔ yɛbra. Sɔ ala yeɛ Yehowa hãhyirɛle Yoshua mmerɛ bɔ bɛfale ye besiele Mose gya nu ne kyɛ: “Nya akokoduro na ma wɔnwo yɛ se, na nea kyɛ ekoli mmraa bɔ m’akoaa Mose hyɛle wɔ ne mukoraati so. . . . Nnɛmaa mmraa nwomaa he fi wɔ noa nu, na odikyɛ ɛto wɔ boase kenga ye eyia ne kɔngɔen, na wamaa anea ali edwirɛ bɔ bahworɔ wɔ nu ne mukoraati so pɛpɛɛpɛ; na ɛhẽne kɔmaa okosi wɔ yé, na ayɛ wɔ nikyee nyanza nu.” (Yosh. 1:7, 8) Yoshua fale sɔ afotue ne yɛle adwuma, yeti ‘osili ye yé.’ Yɛkoso, sɛ yɛyɛ sɔ a, yekonya akokoduro pirikua, ná wasi yɛ yé wɔ Nyameɛpiri sõen nu.
w13 1/15 11 ¶20
Nya Akokoduro—Yehowa Boka Wɔ So!
Ɔyɛ se paa kyɛ yɛkɔyɛ Nyameɛpiri apɛdeɛ wɔ ewiase tɛɛ he anu. Nakoso ɔhalle yɛ ngome. Nyameɛpiri boka yɛ so. Ɔwa Yesu bɔ ɔte asafo ne Ti ne koso tá yesĩ. Ɛhẽne la ahãmeɛ a, yeliemamɔ Yehowa Adanzefoɛ kɔbo 7,000,000 (milliɔn 7) koso boka yɛ so wɔ ewiase mukoraati. Yeti ɛmɔma yɛne bemukoraati yɛhɔso yɛla gyidie ali, ná yɛhã edwirɛ pá ne, mmerɛ bɔ yɛmaa 2013 afoɛ edwireti ne tena y’adwene nu kyɛ: “Nya akokoduro, ná ma wɔnwo yɛ sẽ. . . . Yehowa wɔ Nyameɛpiri boka wɔ so.”—Yoshua 1:9.
Bible Nanu Dwirɛ Titire
w04 12/1 9 ¶1
Yoshua Nwomaa Nanu Dwirɛ Titire
2:4, 5—Nzuati yeɛ Rahab lakalakale mmienzua bɔ ɔhene ne somane bɛ kyɛ bɛɛpena akwanzrafoɛ nemɔ ne? Yehowa nu gyidie bɔ Rahab nyane nati, ɔfale ye ngõa tole asane nu bɔle akwanzrafoɛ nanwo waen. Yeti, né nikyee biala ngyekye ye kyɛ okohyire nekaa bɔ akwanzrafoɛ nemɔ wɔ nanu kohyire mmienzua bɔ né bɛpena kyɛ bɛsɛkyɛ Nyameɛpiri mmenia ne. (Mateo 7:6; 21:23-27; Yohane 7:3-10) Nahorɛ nu, bɛnate Rahab “nnwumaa so bebuale ye bẽ,” ofikyɛ ɔmane mmienzua bɔ né ɔhene ne asoma bɛ ne fale benye hyirɛle nekaa foforɛ.—Yakobo 2:24-26.
SEPTEMBER 20-26
NYAMEƐPIRI DWIRƐ NANU ASUADEƐ | YOSHUA 3-5
“Yehowa Hyira Mmɔdenmɔ Bɔ Ofi Gyidie Nu Naso”
it-2 105
Yɔɔdan
Sɛ ebie gyĩ Galalia Ɛpo ne noa a, okonwu kyɛ Yɔɔdan asue ne wɔ ase kɔyɛ mita 1 kodwu 3 (anaa anamɔn 3 kodwu 10), na ye piri koso kɔyɛ mita 27 kodwu 30 (anaa anamɔn 90 kodwu 100). Nakoso sɛ odwu asuso mmerɛ a, oyi maa ɔtrɛ yɛ piri, na enu koso kɔ paa. (Yos 3:15) Sɛ nzue ne yi a, né ɔttemayé kyɛ Israel maen bɔ mmienzua ne mmrasua ɔne ngwalaa bɔ bɛbokaso ne, bɛkɔpɛ Yɔɔdan asue ne wɔ ye bue bɔ opingye Yɛriko ne. Ɛnnɛ pó ne, sɔ asue ne noa té yɛ hye alaa maa, sɛ ebie bia nu a ɔkora fa ye kɔ. Nakoso, Yehowa yɛle anwanwadeɛ bie maa nzue ne gyinane nekahorɛ, na Israelfoɛ nemɔ fale aseɛ wosee so. (Yos 3:14-17) Afoɛ pẽe sĩ ne, Yehowa yɛle sɔ anwanwadeɛ he bie mane Elia ne ye somvoɛ Elisa, siɛen, ɔyɛle biekũ mane Elisa ngome.—2Ah 2:7, 8, 13, 14.
w13 9/15 16 ¶17
Di Yehowa Ngaeɛdwirɛ Nwo Ahurusie Wɔ W’ahõne Nu
Sɛɛ yeɛ gyidie boka yɛ maa yɛfa yɛnwo yɛto Yehowa so ɔ? Wɔde susu bɔ osili mmerɛ bɔ Israelfoɛ nemɔ pingyele Bɔhyɛ Aseɛ nanwo nea. Yehowa hãhyire asɔfo bɔ né bɛsõ apam alaka ne kyɛ, bɛhɔ benyunu alaa oodwu kyɛ bɛkɔfa begya kotia Yɔɔdan Asue piri nanu ɔ. Nakoso, mmerɛ bɔ mmenia ne pingyele asue ne, benwuni kyɛ né nzue atɔ maa wayi tɛkyɛ. Nzu yeɛ né Israelfoɛ nemɔ kɔyɛ ɔ? Ɛnea a, né bekosikyé nzue nanwo tõo kosi kyɛ ɔkɔhwẽ anaa? Daabi, mmom bɛfale bɛnwo bɛtole Yehowa so, na betiele akwangyerɛ bɔ ɔfa mane bɛ ne. Nzu yeɛ ofili nu wale ɔ? Bible kã kyɛ: “Mmerɛ bɔ asɔfo ne fale begya betiale nzue nanu ala pɛ, nzue bɔ ɔsẽ ne gyinane nekahorɛ, . . . na asɔfo nemɔ gyinane aseɛ wosee so wɔ Yɔɔdan ne bue bɔ opingye Yɛriko ne afĩa alaa kodwu kyɛ Israelfoɛ ne mukoraati pɛ yiele ɔ.” (Yos. 3:12-17Contemporary English Version) Wɔde pɛ yenwo mvoni nea kyɛ, mbofiré nu ala ne, nzue pirikua he agyina nekahorɛ ɔ! Nahorɛ nu, mmerɛ bɔ Israelfoɛ nemɔ tiele Yehowa akwangyerɛ ne, ɔhyɛle bɛ gyidie serɛ.
w13 9/15 16 ¶18
Di Yehowa Ngaeɛdwirɛ Nwo Ahurusie Wɔ W’ahõne Nu
Ɔwɔ nu kyɛ ɛnnɛ, Yehowa nyɛ anwanwadeɛ bɔ ɔte sɔ mma ye mmenia de, nakoso sɛ bɛda gyidie ali a, ohyira bɛ. Nyameɛpiri fa ye honhom krongron hyɛ bɛ serɛ maa bɛkɔso bɛkã Ahennie nanwo nzɛmba wɔ ewiase mukoraati. Mmerɛ bɔ Yesu Kristo, bɔ ɔte Yehowa Danzeniɛ bɔ ɔtra biala ne tingye fili ewue nu ne, ɔhyɛle ye asuafoɛ ne bɔ kyɛ ɔkɔboka bɛso maa bɛkɔyɛ adwuma pirikua he: “Yeti, ɛmɔhɔ na ɛmɔɔyɛ mmenia bɔ bɛwɔ ewiase mukoraati ne m’asuafoɛ . . . Mene ɛmɔ wɔ berɛ, ngyẽa ne mukoraati kodwu ewiase nhyehyɛeɛ ne ayieleɛ.” (Mat. 28:19, 20) Yehowa Adanzefoɛ biemɔ wɔ berɛ a, ne bɛfɛre nikyee paa, nakoso ɔnate Nyameɛpiri honhom krongron mmokalɛ so ne, ɛnnɛ, banya akokoduro maa bɛkora bedi mmeni pẽe adanzeɛ wɔ asɛnga nu bɔ benzuro hwee ɔ.—Kenga Edwein 119:46; 2 Korintofoɛ 4:7.
Bible Nanu Dwirɛ Titire
w04 12/1 9 ¶2
Yoshua Nwomaa Nanu Dwirɛ Titire
5:14, 15—Nwa yeɛ yɛdé yedi kyɛ ɔte “Yehowa safohene ne”? Ɔkɔyɛ kyɛ safohene bɔ ɔɔhyɛle Yoshua serɛ, mmerɛ bɔ bɛhyɛle yebo kyɛ bɛkõ bedé bɔhyɛ Aseɛ ne, yeɛ ole “Edwirɛ ne”—Yesu Kristo, mmerɛ bɔ né ɔwɔ anwuro ne. (Yohane 1:1; Daniel 10:13) Nea kyɛbɔ ɔhyɛ ngunaen kyɛ, Yesu Kristo bɔ bahyɛ ye animnyam ne boka Nyameɛpiri mmenia so ɛnnɛ, mmerɛ bɔ bɛkõ honhom nu kõɛ ne!
SEPTEMBER 27–OCTOBER 3
NYAMEƐPIRI DWIRƐ NANU ASUADEƐ | YOSHUA 6-7
“Twẽ Wɔnwo Fi Nikye Biala Bɔ Mvasoɛ Nne So Nanwo”
w10 4/15 20 ¶5
Nnɛfa Wɔnye Nea Nikyee Tɛ́ɛ!
Afoɛ pẽe sĩ ne, Israelniɛ Akan maa yenye borole nningyein bɔ benya befili Yɛriko ne, yeti oowiale bie. Né Yehowa ahyɛ bɛ kyɛ, odikyɛ bɛsekyɛ nikyee biala wɔ sɔ kuro naso, sana bɔ bɛfa bɛba Yehowa akoraɛeɛ sua nu ne ngome. Bɛbɔle Israelfoɛ nemɔ kɔkɔ kyɛ: “Ɛmɔhwẽ bɛnwo befi abusudeɛ biala nwo, ná ɛmɔ komvi amma so’’ maa ɛmɔ amva kuro nanu nningyein ne bie. Mmerɛ bɔ Akan yɛle asoserɛ ne, Aifoɛ lili Israelfoɛ so ngunim, yeti benu pẽe wuwuli. Akan angã bɔ ɔyɛle nanwo hwee kodwu kyɛ yenwo lale so ɔ. Akan hãne kyɛ: “Nwuni” nningyein ne, “né menye gye yenwo, yeti mvale.” Nningyein bɔ ɔmaa yenye borole nati, bɛsɛkyelɛ pasaa bɛbokale “ye nningyein mukoraati” so. (Yosh. 6:18, 19; 7:1-26) Akan maa yenye borole nningyein bɔ babra, bɔ ɔtte ye deɛ ne wɔ ye ahõne nu.
w97 8/15 28 ¶2
Nzuati Yeɛ Ɔnzɛkyɛ Yɛkata Bɔne Bɔ Ebie Ayɛ So Ɔ?
Nikyee kõ bɔ yeti yeɛ ɔnzɛkyɛ yɛkata bɔne bɔ ebie ayɛ naso yeɛ ole kyɛ, ɔboka maa asafo nanwo te. Yehowa te Nyameɛpiri bɔ ɔte krongron, bɔ yenwo te ɔ. Ɔpenakyɛ mmenia bɔ bɛsõ ye ne mukoraati nwo te wɔ honhom ne abrabɔ nu. Ye dwirɛ bɔ ofi honhom nu ne tu yɛ foɛ kyɛ: “Ɛmɔyɛ kyɛ ngwalaa bɔ bɛso yɛ mmerɛ ɔ, na nnɛmɔsa bekodi akɔnnɔ bɔne bɔ daa ne, ɔnate kyɛ né ɛmɔte awosii nu nati ɛmɔ yɛle ne, na mmom kyɛbɔ bɔ ɔfrɛle ɛmɔ ne te Krongron ne, ɛmɔ koso ɛmɔyɛ krongron wɔ ɛmɔ nneyɛe mukoraati nu. Ofikyɛ bahworɔ kyɛ: Ɛmɔyɛ krongron, ofikyɛ Nde krongron.’” (1 Petro 1:14-16) Sɛ baandengyɛ anaa baandu mmenia bɔ bɛfa bɛnwo bewura nneyɛe tɛɛ nu ne a, ɔkɔhora kogua asafo ne mukoraati nwo fĩɛ, ná wamaa Yehowa nhyiraa koso abɔ bɛ.—Fa toto Yoshua, yeti 7 nanwo.
w10 4/15 21 ¶8
Nnɛfa Wɔnye Nea Nikyee Tɛ́ɛ!
Anyeɛ akɔnnɔ ne anwoɔnaen akɔnnɔ kora nya nahorɛ Kristofoɛ so ngɛndɛenzoɛ. Yeti Nyameɛpiri Dwirɛ hyɛ yɛ ngunaen kyɛ, odikyɛ yɛhyɛ yɛnwo so wɔ bɔ yɛnea, ɔne bɔ yɛnye gye yenwo nanwo. (1 Kor. 9:25, 27; kenga 1 Yohane 2:15-17.) Teneneeniɛ Yob nwuni kyɛ, bɔ sona nye nwui ne kora nya akɔnnɔ bɔ ole ye naso ngɛndɛenzoɛ paa. Ɔhãne kyɛ: “Apam yeɛ mene menye ayɛ ɔ. Yeti ɔkɔyɛ sɛɛ ná mahora mafa m’adwene mahɔ taliwa so?” (Yob 31:1) Yob ne brasua biala ammu bra tɛɛ, kyɛ ebie a ɔsosɔ ye nekaa bɔ ɔmvata ɔ, na sɔ ala koso yeɛ wamva ye adwene pó wangɔ nzusueɛ bɔ ɔte sɔ naso ɔ. Yesu sili bra tɛɛ nwo adwene biala bɔ odikyɛ yɛye yefi yetianu naso dua kyɛ: “Ebiala bɔ ɔkɔhɔ so kɔnea brasua, bɔ okonya akɔnnɔ kɔma ye ne, wasɛkye agyaa wɔ ye ahõne nu dada.”—Mat. 5:28.
Bible Nu Dwirɛ Titire
w15 11/15 13 ¶2-3
Nzɛmmisa Bɔ Ofi Akengalɛfoɛ Berɛ
Tete ne, sɛ asraafoɛ penakyɛ bɛsɛkye kuro bɔ bato ɛwaen bafa yenwo a, ne bɛpɛ yenwo beyia. Ɔmva yenwo ne mmerɛ bɔ bekoli biala ne, sɛ bedi kuro naso ngunim a, asraafoɛ ne fẽ kuro nanu nningyein mukoraati, bɔ aleɛ koso bokaso ɔ. Nakoso mmenia bɔ betutu aseɛ nwo bɛpena tete nningyein ne nwuni aleɛ pẽe wɔ Yɛriko kurofõe nanu. Wɔ ɛhe anwo ne, Biblical Archaeology Review kã kyɛ: “Sɛ ɛye kukue pẽe bɔ benwuni wɔ kurofõe nanu ne sie ahãmeɛ a, né awi anaa ayuo yeɛ ɔsõne paa ɔ. . . . Né ɛhe te sorongo wɔ nningyein bɔ betutuli aseɛ nwo benwuni wɔ Palestina nanwo. Né bɛtaa benwu kukue kõ anaa nyɔ bie bɔ aleɛ wɔ nu ɔ, nakoso aleɛ bɔ benwuni wɔ Yɛriko ne de, né ɔsõne paa.”
Kyɛbɔ Bible ne maa yenwui ne, Israelfoɛ nemɔ ammva Yɛriko aleɛ ne bie. Ofikyɛ Yehowa yeɛ ɔhyɛle bɛ kyɛ nnɛmaa bɛyɛ sɔ ɔ. (Yosh. 6:17, 18) Asuso mmerɛ nu bɔ Yɛrikofoɛ pɛle b’ayuo ne sĩ ala pɛ, yeɛ Israelfoɛ nemɔ koso to wurale bɛso ɔ. (Yosh. 3:15-17; 5:10) Aleɛ pẽmbẽ bɔ né ɔwɔ berɛ ne te adanzeɛ bɔ okyire kyɛ, Israelfoɛ ne hãne Yɛrikofoɛ wurale nu ne, wangyɛ koraa yeɛ bɛsɛkyele bɛ ɔ, kyɛbɔ Bible ne hãne nala.
OCTOBER 4-1 0
NYAMEƐPIRI DWIRƐ NANU ASUADEƐ | YOSHUA 8-9
“Bɔ Yesua Yefi Gibeonfoɛ Dwirɛ Nanu Ɔ”
it-1 930-931
Gibeon
Kyɛbɔ Bɛne Yoshua Lili Ɔ. Wɔ Yoshua mmerɛ so ne, né Hivifoɛ yeɛ né bɛte Gibeon kuro nanu ɔ, na né bɛboka Kanaanfoɛ nguro nzoo bɔ né odikyɛ Israelfoɛ sɛkye bɛ naso. (De 7:1, 2; Yos 9:3-7) Né bɛfrɛ Gibeonfoɛ nemɔ kyɛ Amorifoɛ, na ɔkɔyɛ kyɛ né bɛfa sɔ dumaa ne koso bɛfrɛ Kanaanfoɛ mukoraati. (2Sa 21:2; fa toto Ge 10:15-18; 15:16 nanwo.) Né Gibeonfoɛ te sorongo koraa wɔ Kanaanfoɛ bɔ baha nanwo, ofikyɛ ɔmva yenwo kyɛ né bɛnwo yɛ se, ná bele akõdeɛ pẽe koso ne, benwuni kyɛ Yehowa yeɛ né ɔkõ ma Israelfoɛ ɔ. Yeti, siɛen bɔ Israelfoɛ ne sɛkyele Yɛrikofoɛ ne Aifoɛ ne, Gibeonfoɛ bɔ Hivifoɛ nguro Kefira, Beerot ne Kiriat-Yearim nu mmrienzua bokaso ne, (Yos 9:17), betuli mmenia maa bɛhɔle Yoshua berɛ bɛɛpenane asomdwee wɔ Gilgal. Mmenia bɔ Gibeonfoɛ tuli bɛ kyɛ bɔhɔ ne,—bewurale ndaadeɛ ne mmaboa bɔ watete, na bɛfale nzãa bɔtɔ bɔ enu atutu, ɔne paanõo bɔ wali aturé ná wakyẽngyẽ beehyirɛle bɛ kyɛ befi dédé, na bɛbokka maen bɔ odikyɛ Israelfoɛ sɛkye bɛ naso. Bɛhyɛle Yehowa animnyam wɔ ngunim bɔ olili wɔ Egyptfoɛ ne Amorifoɛ Ahemvo Sihon ne Og so nanwo. Ɔnate kyɛ né bɛse nworɛ nati, baangã ngunim bɔ Israelfoɛ lili wɔ Yɛrikofoɛ ne Aifoɛ so nanwo dwirɛ, ofikyɛ né sɔ dwirɛ ne dwulli dédé, yeti né bɛmbẽna kyɛ benwui kyɛ bɛpɛ ngondombo. Israel mbanyi nemɔ neɛneane bɛ dwirɛ nanu nwuni kyɛ bɛkã nahorɛ, yeti bɛne bɛ yɛle apam kyɛ bɛngɔsɛkye bɛ.—Yos 9:3-15.
w11 11/15 8 ¶14
“Nnɛfa Wɔnwo To Wɔbɔbɔ Wɔ Ndeaseɛ So”
Ɔnate kyɛ yɛtte pɛ nati, sɛ yesi gyinaeɛ a,—ɔmva yenwo pó kyɛ ebie yɛte mbanyi bɔ yɛnwo akokwa ne,—odikyɛ yɛkae mmerɛ biala kyɛ yehia Yehowa akwangyerɛ. Wɔde susu bɔ Mose koliagyáa, Yoshua, ɔne Israel mbanyi nemɔ yɛle, mmerɛ bɔ Gibeonfoɛ bɔ bɛse nworɛ ne yɛle bɛnwo kyɛ befi dédé nanwo nea. Yoshua ne Israel mbanyi nemɔ ammisa bɔ odikyɛ bɛyɛ nanwo akwangyerɛ biala amvi Yehowa berɛ, yeɛ bɛne Gibeonfoɛ nemɔ yɛle asomdwee apam ɔ. Ɔwɔ nu kyɛ Yehowa lɛle sɔ apam ne tole nu de, nakoso ɔmaa bɛhworɔle akwangyerɛ bɔ banné baamvi ye berɛ nanwo dwirɛ wɔ tworɔnzɛm nanu, kyɛbɔ ɔkɔyɛ a yekosua nikyee yekofi nu ɔ.—Yosh. 9:3-6, 14, 15.
w04 10/15 18 ¶14
“Kyini Aseɛ Naso”
Gibeonfoɛ ne hãne kyɛ: “Yehowa wɔ Nyameɛpiri dumaa nu ti yeɛ wɔ ngoaa fi aseɛ bie bɔ ɔwɔ dédé so bawa ɛwa ɔ.” (Yoshua 9:3-9) Né bɛ ndaadeɛ ne b’aleɛ nemɔ kyire kyɛ befi dédé amba, nakoso nahorɛ nu ne, né ofi Gibeon bɔ ɔkɔ Gilgal te kɔyɛ kwanzin 20 anaa [30 km] pɛ. Yoshua ne ye mbanyi nemɔ lɛle bɛ lili, yeti bɛne bɛ, ne nguro bɔ wapɛ bɛnwo wayia ne mukoraati yɛle asomdwee apam. Aso ne Gibeonfoɛ nemɔ suro ewue ti yeɛ bɛyɛle sɔ ne anaa? Ɔtte sɔ koraa, mmom bɛyɛle sɔ bɛfa bɛpenane Israelfoɛ Nyameɛpiri ne nyunu adom. Yehowa lɛle Gibeonfoɛ ne tole nu, na ɔmaa bɛɛyɛle “bɛbɔ bɛkɔhɔ eyein ne nzue bɛkɔma asafo ne, ɔne Yehowa afɔleɛ-bokyea ne,” na né bɛkɔhɔ eyein bɔ bɛkɔfa bɛkɔbɔ afɔleɛ wɔ afɔleɛ-bokyea naso ɔ. (Yoshua 9:11-27) Gibeonfoɛ ne hɔle so lale ye ali kyɛ, bele ɔpɛ kyɛ bɛkɔyɛ adwuma bɔ ɔba ase hemɔ wɔ Yehowa sõen nu. Ɔkɔyɛ kyɛ, né benu biemɔ boka Netinimfoɛ bɔ befi Babilɔn bɛwale maa beesili asɔre awuro naso. (Ɛzra 2:1, 2, 43-54; 8:20) Atẽe bɔ yɛkɔfa so yekosua bɛ subaen ne bie yeɛ ole kyɛ, yɛkɔbɔ mmɔdene maa asomdwee kɔtena yɛne Yehowa afĩa, ná yanya ɔpɛ kyɛ yɛkɔyɛ nnwumaa bɔ ɔba ase wɔ ye sõen nu.
Bible Nanu Dwirɛ Titire
it-1 1030
Esinzélɛ
Wɔ mmraa bɔ Yehowa fa mane Israelfoɛ nemɔ nu ne, abɔnefoɛ biemɔ wɔ berɛ a, sɛ bekũ bɛ beyie a, né besinzé bɛ wɔ bakaa so wɔ dwaaso kyɛ bɛbɔ “Nyameɛpiri adome bɛ ɔ,” ná bafa bayɛ kɔkɔbɔ nwo nneasoɛ bama ebiala. Nyameɛpiri maa benwuni kyɛ odikyɛ bɛye bɔ besinzéle ye ne besie ye, na né ɔnzɛkyɛ bɛyakyi fũi ne wɔ bakaa so maa aleɛkyẽ so, ofikyɛ né okogua aseɛ bɔ wafa wama bɛ nanwo fĩɛ. (De 21:22, 23) Israelfoɛ nemɔ fale sɔ mmraa ne bɛyɛle adwuma mmerɛ pó bɔ né sona ne ɔtté Israelniɛ ne.—Yos 8:29; 10:26, 27.
OCTOBER 11-17
NYAMEƐPIRI DWIRƐ NANU ASUADEƐ | YOSHUA 10-11
“Yehowa Hõ Mane Israel”
it-1 50
Adoni-zedek
Mmerɛ bɔ né Israelfoɛ nemɔ nate atẽe so bɔ bɛkɔ Bɔhyɛ Aseɛ naso ne, né Adoni-zedek te ɔhene wɔ Yerusalem. Né ɔboka ahemvo bɔ né bɛwɔ Yɔɔdan atɔleɛ bɔ né bɛbɔ mmɔden kyɛ bekoli Yoshua so ngunim naso. (Yos 9:1-3) Nakoso Hivifoɛ bɔ bɛte Gibeonfoɛ aseɛ so ne, bɛne Yoshua yɛle asomdwee apam. Bɔ ɔkɔyɛ ná bahora batua Gibeonfoɛ atuatelɛ naso kerɛ ne, Adoni-zedek ne Amorifoɛ ahemvo nná ne hãne bɛnwo bɔle nu kyɛ bɛkwaahõ betia Gibeonfoɛ nemɔ. Yoshua tele sɔ dwirɛ ne, ɔɔbokale Gibeonfoɛ ne maa bɛne ahemvo nnu ne hõne lili bɛso ngunim, na ɔwale sɔ ne, ahemvo hemɔ nwatili beewurale nyɔboɛ bɔen bie nu wɔ Makeda. Yoshua bɔbɔ hũni Adoni-zedek ne ahemvo nná bɔ né bɛboka ye so ne wɔ b’asraafoɛ nemɔ nyunu, na osinzéle bɛ wɔ bakaa so. Ayieleɛ koraa ne, begyili bɛ fũi beguale nyɔboɛ bɔen nanu, na ɔɔyɛle b’asieleɛ.—Yos 10:1-27.
it-1 1020
Asukɔtwẽa
Yehowa Fa Lili Dwumaa. Asukɔtwẽa te nikyee kõ bɔ ɔtɔ mmerɛ bie a, Yehowa fa di dwumaa maa ye atirimbɔ ba nu fa kyire kyɛ, ole tumi paa ɔ. (Ed 148:1, 8; Aiz 30:30) Ɔhaw bɔ ɔtɔso nzoo bɔ ɔwale Egyptfoɛ so ne, yeɛ ɔte mmerɛ bɔ olimoa koraa bɔ Yehowa fale asukɔtwẽa lili dwumaa ɔ. Ɔfa sɛkyele sona, ngaka, afifideɛ ne mmakaa bɔ ne bɛwɔ buro ne, nakoso Israelfoɛ bɔ né bɛte Gosen aseɛ so ne de, ebie angã bɛ. (Ɛza 9:18-26; Ed 78:47, 48; 105:32, 33) Afei, mmerɛ bɔ Yoshua lili Israelfoɛ nemɔ nyunu maa bɛɛbokale Gibeonfoɛ, bɔ né Amorifoɛ ahemvo nnu ne penakyɛ bɛ sɛkye bɛ wɔ Bɔhyɛ Aseɛ naso ne, Yehowa fale asukɔtwẽa bɔ yenoa yɛ hye hũhũni Amorifoɛ nemɔ. Sɔ kyẽa ne, mmenia bɔ asutwẽa ne hũhũni bɛ ne, né bɛsõne bɛtra bɛbɔ Israelfoɛ ne bɔbɔ hũhũni bɛ wɔ kõɛ nanu ne.—Yos 10:3-7, 11.
w04 12/1 11 ¶1
Yoshua Nwomaa Nanu Dwirɛ Titire
10:13—Ɔyɛle sɛɛ yeɛ anwanwadeɛ bɔ ɔte sɔ ne hora sili ɔ? “Aso nikyee bie bɔ ɔyɛ nwanwa bo Yehowa” bɔ Ɔbɔle anwuro ne aseɛ ne anwoserɛ so anaa? (Gyenɛsis 18:14) Sɛ Yehowa kuro a, ɔkɔhora kɔmaa aseɛ ne kɔpɛ yenwo wɔ atẽe bie aso bɔ sɛ ebie gyĩ so a, ɔkɔyɛ ye kyɛ eyia ne agyina ne. Anaakyɛ ɔkɔhora kɔmaa aseɛ ne ɛsraen nemɔ kɔhɔso kɔpɛ bɛnwo, mmerɛ bɔ ɔma hann bɔ ofi eyia ne ɛsraen nanu ne kɔso tá aseɛ so ne. Kyɛbɔ ɔte biala ne, “kyẽa biala nne berɛ bɔ edwirɛ bɔ ɔte sɔ bie asi llé” wɔ sona abakɔsɛm nu ɔ.—Yoshua 10:14.
Bible Nu Dwirɛ Titire
w09 3/15 32 ¶5
Nzɛmmisa Bɔ Ofi Akengalɛfoɛ Berɛ
Ɔnzɛkyɛ yenya adwene kyɛ, nwomaa ahoroɛ biemɔ bɔ babɔbɔ bɛ dumaa wɔ Bible nanu, ná bɛfa belili dwumaa pó ne ngyire kyɛ Nyameɛpiri honhom yeɛ bɛfa bɛhworɔle ɔ. Nakoso, Yehowa akora nwomaa bɔ “yɛ Nyameɛpiri dwirɛ wɔ nu” ne mukoraati so, na edwirɛ hemɔ “kɔhɔso kɔtena berɛ daa.” (Aiz. 40:8) Nahorɛ nu, bɔ yehia ná yahora “y’afata bɔ basiesie yɛ yé bama adwuma pá biala” nala yeɛ Yehowa afa aboka Bible nu nwomaa 66 bɔ wafa wama yɛ naso ne.—2 Tim. 3:16, 17.
OCTOBER 18-24
NYAMEƐPIRI DWIRƐ NANU ASUADEƐ | YOSHUA 12-14
“Fa W’ahõne Mukoraati Di Yehowa Sĩ”
w04 12/1 12 ¶2
Yoshua Nwomaa Nanu Dwirɛ Titire
14:10-13. Ɔwɔ nu kyɛ né Kaleb ali 85 de, nakoso ɔsrɛle kyɛ bɛma ɔɔyɛ adwuma serɛ bie, yeɛ ole kyɛ né ɔkwaatu bɛbɔ bɛtete Hebron aseɛ so ne. Anakim mmrienzua—bɔ né bɛte gyireinn ne, yeɛ né bɛtete aseɛ naso ɔ. Ɔnate Yehowa mmokalɛ so ne, brienzua bɔ yenwo yɛ se he hõ lili ngunim, na Hebron ɔɔyɛle nwatihɔlɛ kuro. (Yoshua 15:13-19; 21:11-13) Kaleb nneasoɛ ne hyɛ yɛ ngunaen kyɛ, ɔnzɛkyɛ yɛ nwati yefi teokrase dwumadié bɔ ɔyɛ se biala nwo.
w06 10/1 18 ¶11
Gyidie Ne Nyameɛpiri Nwo Suroen Maa Yenya Akokoduro
Gyidie bɔ ɔte sɔ ne, onyi. Sɛ yɛfa nahorɛ ne yɛbɔ yɛ bra a, “yenya” so mvasoɛ, “yenya” yɛ mbaeɛ nwo mmuaeɛ, anaa wɔ atẽe bie so ne, yɛte ngã kyɛ Yehowa yeɛ okyire y’asetena atẽe a, ɔmaa yɛ gyidie yɛ se. (Edwein 34:8; 1 Yohane 5:14, 15) Yɛkɔhora yɛkɔhã kyɛ, mmerɛ bɔ Yoshua ne Kaleb nwuni Nyameɛpiri páyɛlɛ ne, gyidie bɔ bele wɔ ye nu ne hɔle so yɛle piri. (Yoshua 23:14) Susu sɔ dwirɛ hemɔ nwo nea: Bɛhora bɛpɛle afoɛ 40 akwanduo wɔ ɛserɛ naso kyɛbɔ Nyameɛpiri hyɛle bɛ bɔ ne. (Numeri 14:27-30; 32:11, 12) Bɛmane bɛ dwumadié titire bie wɔ Israelfoɛ ne Kanaanfoɛ afoɛ nzĩa kõɛ nanu. Ayieleɛ koraa ne, benyane bɛbɔbɔ b’agyapadeɛ, benyane anwoserɛ, na bɛtenane ase bɛhyɛle. Nea kyɛbɔ Yehowa hyira bɛbɔ bɛfa gyidie ne akokoduro bɛsõ ye ne ɔ!—Yoshua 14:6, 9-14; 19:49, 50; 24:29.
Bible Nanu Dwirɛ Titire
it-1 902-903
Gebal
Yehowa fale “Gebalfoɛ aseɛ ne” bokale aseɛ bɔ né Israelfoɛ koli so ngunim wɔ Yoshua mmerɛ so naso. (Yos 13:1-5) Mmenia biemɔ asu aporowaa kyɛ, né Gebal bokka aseɛ bɔ Israelfoɛ lili so ngunim naso, ofikyɛ né ɔwɔ Israelfoɛ aseɛ ne sorɔdɔ (kɔyɛ kilomita 100 [kwanzin 60] wɔ Dan sorɔdɔ). Nwomanimfoɛ biemɔ koso kyire kyɛ, tete ahworɔlɛfoɛ ne andworɔ Hebri dwirɛ bɔ ɔte sɔ ne yé, na né bɛpena bekyire kyɛ né bahworɔ ye kyɛ, “kodwu nguro bɔ opingye Lebanon” anaakyɛ “kodwu Gebalfoɛ wɛen so.’ Nakoso odikyɛ yɛkae kyɛ, né asɛyɛdeɛ bie bata Yehowa bɔhyɛ bɔ ɔwɔ Yoshua 13:2-7 nanwo. Yeti bɔ ɔte yeɛ ole kyɛ, sɛ Israelfoɛ nemɔ yɛle asoserɛ a, ahãa bɛsa ngɔhora ngɔhã Gebalfoɛ aseɛ ne lé.—Fa toto Yos 23:12, 13 nanwo.
OCTOBER 25-31
NYAMEƐPIRI DWIRƐ NANU ASUADEƐ | YOSHUA 15-17
“Bɔ W’agyapadeɛ Bɔ Ɔsombo Nanwo Waen”
it-1 1083 ¶3
Hebron
Mmerɛ bɔ Israelfoɛ ne kõ fa nguro bɔ ɔwɔ Kanaan ngwaen ne, bɛsɛkyele mmenia bɔ bɛwɔ Hebron ne bɛ hene (bɔ oolili Hoham bia) ne mukoraati. (Yos 10:36, 37) Ɔwɔ nu kyɛ Israelfoɛ nemɔ lili Kanaanfoɛ so ngunim de, nakoso bangora bamva akõfoɛ bammɔ aseɛ bɔ belili so ngunim nanwo waen ndɛ. Mmerɛ bɔ né Israelfoɛ nemɔ ne ebiemɔ kõ wɔ nekaa foforɛ ne, Anakimfoɛ wale bɛɛtenane Hebron, na ɛhe maa Kaleb (anaa Yuda mmaamɔ bɔ né Kaleb te bɛ kannifoɛ ne) ne bɛ hõne, na olɛle aseɛ ne fili bɛsa nu. (Yos 11:21-23; 14:12-15; 15:13, 14; At 1:10) Yeti oolili Kaleb bɔ ofi Yuda abusua nu ne sa nu, na nziɛn bɛyɛle Hebron nwatihɔlɛ kuro. Bɛsa bɛfa bɛyɛle asɔfo nemɔ kuro. Nakoso, “aseɛ bɔ ɔwɔ [Hebron] kuro nanwo” ne nguro bɔ opingye ye ne mukoraati de, né ɔte Kaleb agyapadeɛ.—Yos 14:13, 14; 20:7; 21:9-13.
it-1 848
Ngoasom
Wɔ Bible mmerɛ nu ne, né bɛtaa bɛfa dumaa “ngoasom” (Heb., mas) begyina berɛ bɛma adwuma bɔ né bɛtaa bɛfa mmenia bɔ belili bɛso ngunim wɔ kõɛ nu bɛyɛ ne. (De 20:11; Yos 16:10; 17:13; Ɛs 10:1; Aiz 31:8; Kw 1:1) Mmerɛ bɔ né Israelfoɛ ne te ngoaa wɔ Egypt ne, mmrienzua bɔ né bɛnea bɛ so ne hyɛle bɛ maa bɛyɛle adwuma serɛ, na besisili sua bɔ bɛkora aleɛ so wɔ nu, wɔ Pitom ne Raamse nguro nu. (Ɛza 1:11-14) Afei mmerɛ bɔ bedwuli bɔhyɛ aseɛ naso ne, kyɛ ahãa bekohũ mmenia bɔ belili bɛso ngunim kyɛbɔ Yehowa hãhyirɛle bɛ ne, bɛfale bɛ bɛyɛle ngoaa, na bɛhyɛle bɛ so maa bɛyɛle ngwasea adwuma pẽe. Ɛhe nyane Israelfoɛ nemɔ so ngɛndɛenzoɛ tɛɛ maa bɛɛsõne ngondombo nyameɛ pẽe. (Yos 16:10; At 1:28; 2:3, 11, 12) Ɔhene Solomon hɔle so hyɛle mmenia bɔ bɛte Kanaanfoɛ, Amorifoɛ, Hitifoɛ, Perisifoɛ, Hivifoɛ, ne Yebusifoɛ nemɔ so kyɛ ngoaa maa bɛyɛle ngwasea adwuma pẽe.—1Ah 9:20, 21.
it-1 402 ¶3
Kanaan
Ɔwɔ nu kyɛ Israelfoɛ nemɔ angũ Kanaanfoɛ nemɔ mukoraati wɔ kõɛ nu de, nakoso né benguro kyɛ bekowura Israelfoɛ nemɔ bo, yɛkɔhora yɛkɔhã kyɛ, “Yehowa mane Israelfoɛ nemɔ sa hãne aseɛ bɔ ɔfa hyɛle bɛ babamɔ bɔ ne mukoraati,” na ɔmaa “belɛle bɛ nwomeɛ wɔ b’aseɛ mukoraati so,” na “nningyein pá bɔ Yehowa fa hyɛle Israelfoɛ bɔ nanu kõ pó ammini; yemukoraati wale nu.” (Yos 21:43-45) Ɔnate kyɛ maen ahoroɛ bɔ né bapɛ Israelfoɛ nwo bayia ne mukoraati suro bɛ nati, ɔmaa benyane asomdwee pẽe. Afei, né Yehowa alimoa ahã kyɛ, ɔkɔfõa Kanaanfoɛ nemɔ kofi benyunu ngakãngakã, kyɛbɔ ɔkɔyɛ a, ngaka bɔ bɛnwo yɛ suro biala ngole aseɛ bɔ wakakyi kurofõe ne ngɔbɔ so ɔ. (Ɛza 23:29, 30; De 7:22) Ɔmva yenwo kyɛ né Kanaanfoɛ ne le akõdeɛ pẽe tekyɛ, ndeaseɛnam bɔ buralɛ wura nu ne, sɛ Israelfoɛ ne di nguguo wɔ benyunu ná bɛsa angora angã aseɛ biemɔ a, né bɛngɔhora bɛngɔbɔ Yehowa sõmoɛ kyɛ wanni ye bɔhyɛ so. (Yos 17:16-18; At 4:13) Mmom ne, twerɛtohɔ ne maa yenwui kyɛ, Israelfoɛ asoserɛ ti yeɛ belili nguguo ɔ.—Nu 14:44, 45; Yos 7:1-12.
Bible Nanu Dwirɛ Titire
w15 7/15 32
Ɛse?
Aso ne tete Israel te ɛhɔaeɛ kyɛbɔ Bible ne kã ne anaa?
BIBLE ne kã kyɛ né Bɔhyɛ Aseɛ ne bue biemɔ wɔ berɛ a, né ɔte ɛhɔaeɛ bɔ mmakaa pẽe ayi nu “tɛkyɛ” ɔ. (1 Ah. 10:27; Yosh. 17:15, 18) Nakoso ɛnnɛ, sɛ ɛnea kyɛbɔ aseɛ ne bue pirikua akakyi ɛserɛ ne a, ɔmaa ebiemɔ su aporowaa kyɛ né sɔ dwirɛ ne tte nahorɛ.
Nwomaa bɔ bɛfrɛ ye Life in Biblical Israel kyire kyɛ, “ɛhɔaeɛ bɔ né ɔwɔ tete Israel ne te piri tra bɔ ɔwɔ berɛ ɛnnɛ ne koraa.” Né mmakaa bɔ bɛwɔ ye mmokaa so ne bie yeɛ ole Aleppo pine (Pinus halepensis), evergreen oak (Quercus calliprinos), ɔne terebinth (Pistacia palaestina). Afei ne brɔdoma mmakaa tekyɛ sycamore (Ficus sycomorus) ayi Mediterenia po ne, ɔne mmokaa mmaamaa ne afĩa tɛkyɛ.
Nwomaa bɔ bɛfrɛ ye Plants of the Bible kã kyɛ, ɛnnɛ nekaa biemɔ wɔ Israel bɔ bakaa biala pó ne berɛ ɔ. Nzu yeɛ ɔmaa ɔwale sɔ ɔ? Mmerɛ bɔ okyirekyire bɔ yeti yeɛ wawa sɔ nanu ne, nwomaa ne hãne kyɛ: “Mmenia ahɔso afa ebòo yɛlɛ, suasilɛ, ɔne mmaakaa bɔ bɛpepɛ bɛfa bɛyɛ eyein bɛsɔ sẽ naso asɛkye ɛhɔaeɛ ne.”