ADESŨA BƆ ƆTƆ SO 37
Fa Wɔnwo To Yehowa So, Kyɛbɔ Samson Yɛle Ne
“AWURADE Nyameɛ, kaye me ná ma me anwoserɛ.” —MAE. 16:28.
DWEIN 30 M’agya, Me Nyankopɔn, ne M’adamfo
BƆ YƐBAASŨA Ɔa
1-2. Samson nwo dwirɛ bɔ ɔwɔ Bible nanu ne, sɛ yesũa a, sɛɛ yeɛ ɔkɔboka yɛ ɔ?
SƐ ƐTE Samson nwo dwirɛ a, nzu yeɛ ɔba wɔ tianu ɔ? Ebia bɔ ɔba wɔ tianu yeɛ ole brienzua bɔ né ogyi ye gya so, na ole anwoserɛ ɔ. Sɛ sɔ dwirɛ ne ba wɔ tianu a, ɔte nahorɛ. Nakoso, Samson sisili gyinayɛɛ ahoroɛ biemɔ wɔ ye asetena nu, na ɔmaa onwuni amaneɛ paa. Ɛhe mukoraati sĩ ne, Yehowa amma ye wora amvi nahorɛ bɔ Samson li mane ye ne. Na mmom, ɔmaa bɛhworɔle yenwo dwirɛ wɔ Bible nanu, kyɛbɔ ɔkɔyɛ a sɛ yesũa a, ɔkɔboka yɛ ɔ.
2 Yehowa maa Samson yɛle nningyein pẽe bɔ né ɔyɛ nwanwa ɔfa bokale Yisraelfoɛ bɔ né bɛsõ Yehowa ne. Samson wuli afoɛ pẽe sĩ ne, Yehowa maa somafoɛ Pɔɔlo hworɔle Samson dumaa bokale mmenia bɔ Bible kã bɛnwo dwirɛ kyɛ né bele gyidie naso. (Heb. 11:32-34) Samson fale yenwo tole Yehowa so wɔ mmerɛ po bɔ né nningyein nu ayɛ se ama ye ne. Yɛkɔhora yekosũa nikyeebie yekofi akokoduro bɔ ɔlale ye ali nanu. Nningyein bɔ ɔhɔle so wɔ Samson asetena nu ne, ɛmɔma yesusu enu biemɔ nwo, na yɛnea kyɛbɔ ɔkɔhora kɔhyɛ yɛ ngunaen maa yɛkɔhɔso yɛkɔsõ Yehowa ɔ.
SAMSON FALE YENWO TOLE YEHOWA SO
3. Adwuma beni yeɛ Yehowa fawurale Samson sa ɔ?
3 Mmerɛ bɔ bɛwole Samson ne, né Yisraelfoɛ nemɔ wura Filistifoɛ nemɔ bo, na né bɛhyɛ bɛ so paa. (Mae. 13:1) Ɔnate ɛhe ati, Yisraelfoɛ nemɔ nwuni amaneɛ paa. Yehowa fawurale Samson sa kyɛ, ‘ɔpepɛ le Yisrael fi Filistifoɛ sa nu.’ (Mae. 13:5) Né ɛhe te adwuma bɔ ɔyɛ se paa, yeti sɛ né Samson kɔhora kɔyɛ sɔ adwuma ne a, né odikyɛ ɔfa yenwo to Yehowa so.
Samson fale yenwo tole Yehowa so. Yeti akõdeɛ bɔ yesa hãne ne, ɔfa yɛle adwuma bɔ Yehowa afa awura yesa ne, na olili ngunim (Nea ngyekyɛmuɛ 4-5)
4. Sɛɛ yeɛ Yehowa bokale Samson maa olɛle yenwo fili Filistifoɛ nemɔ sa nu ɔ? (Maenbulɛfoɛ 15:14-16)
4 Ɔnate kyɛ Samson fale yenwo tole Yehowa so nati, Yehowa koso bokale ye. Ɛmɔma yɛnea atẽe bɔ Yehowa fale so bokale ye nanu kõ. Mmerɛ bie bɔ né Samson wɔ Lehi bɔ ɔwɔ Yuda maen nanu ne, Filistifoɛ nemɔ hɔle ye so kyɛ bɛkwaahye ye. Né Yudafoɛ ne suro Filistifoɛ nemɔ, yeti bɛyɛle b’adwene kyɛ bɛ bɔbɔ bɛkɔhye Samson bɛkɔma ye pɔfoɛ nemɔ. Yudafoɛ nemɔ fale nyamaa monɛ nyɔ bɛkyekyele Samson, na bɛfale ye bɛɛmane Filistifoɛ nemɔ. (Mae. 15:9-13) Nakoso, “AWURADE Sunzum wale” Samson so, na nyamaa bɔ bafa bakyekye ye ne sangye fili yesa. Afei, “Samson nwuni afunum awogyee monɛ bie.” Ɔkoto fale, na ɔfa hũni Filistifoɛ nanu mmrienzua apee kõ.—Kenga Maenbulɛfoɛ 15:14-16.
5. Afunum awogyee bɔ Samson fa hõne ne, sɛɛ yeɛ ɔmaa yenwu kyɛ, né ole Yehowa nu gyidie ɔ?
5 Né afunum awogyee tte akõdeɛ bɔ bɛkora bɛfa bedi ngunim wɔ kõɛ nu ɔ. Yede nzuati yeɛ Samson amva akõdeɛ biala kyɛ afunum awogyee ɔ? Ofikyɛ né Samson se kyɛ, sɛ ɔkɔhora koli ngunim a, oggyi akõdeɛ horɛ bɔ ɔfa yɛ adwuma sɔ mmerɛ naso, na mmom ogyi Yehowa tumi so. Ɔnate kyɛ né Samson di nahorɛ ma Yehowa, na ɔfale yenwo tole yeso nati, sɔ akõdeɛ bɔ Yehowa famane ye ne, ɔhora fa lili ngunim.
6. Sɛ bɛfa adwuma bie bewura yɛsa wɔ asafo nanu a, nzu yeɛ yɛkɔhora yekosũa yekofi Samson dwirɛ nanu ɔ?
6 Kyɛbɔ Yehowa bokale Samson ne, yɛ koso sɛ bɛfa adwuma bie bewura yɛsa wɔ asafo nanu, na y’adwene yɛ yɛ kyɛ yɛngɔhora ye yɛ a, Yehowa kɔhora kɔboka yɛ maa yɛkɔyɛ maa ɔkɔyɛ yɛ nwanwa. Yeti nya gyidie kyɛ, sɛ ɛfa wɔnwo to Yehowa so a, ɔkɔboka wɔ maa ɛkɔyɛ bɔ okuro ɔ.—Any. 16:3.
7. Nzu yeɛ ɔmaa yenwu kyɛ, sɛ yɛfa Yehowa akwangyerɛ yɛyɛ adwuma a, ɔboka yɛ ɔ?
7 Aliemaamɔ bɔ besisi Ahennie Asa, ɔne nekaa ahoroɛ bɔ yɛyɛ nhyiamu ne, bayɛ nningyein biemɔ bɔ okyire kyɛ, bɛfa bɛnwo bɛto Yehowa so ɔ. Ebie yeɛ ole kyɛ, dáa ne aliemaa biemɔ yeɛ né bɛmaa besisi Ahennie Asa, ɔne sua ahoroɛ bɔ asafo ne fa yɛ adwuma ne ɔ. Nakoso kesaalae, ɔnate kyɛ mmeni pẽe yeɛ bɛba asafo nanu nati, ahyehyɛdeɛ ne yɛle nzakrayɛɛ wɔ nhyehyɛɛ ahoroɛ bɔ bɛfa besi sua ahoroɛ nanu. Yeti bɛyele aliemaa biemɔ kyɛ, beli anyunu ma bɛtotɔ sua ahoroɛ na besiesie. Sɔ aliemaa hemɔ koso fale bɛnwo tole Yehowa so, na bɛhyɛle yebo bɛyɛle adwuma bɔ bafa bawura bɛsa ne. Aliemaa bie bɔ bɛfrɛ ye Robert boka mmenia bɔ asafo ne aye bɛ kyɛ, bɛnea ma bɛtotɔ sua wɔ ewiase mukoraati naso. Ɔhãne kyɛ: “Ahyɛaseɛ ne, né ɔyɛ se ma aliemaa biemɔ kyɛ bekole sɔ nhyehyɛɛ foforɛ he bɛkɔto nu ɔ.” Robert toale ye dwirɛ naso kyɛ: “Né ɛhe te nikyee foforɛ koraa bɔ ahyehyɛdeɛ ne yɛ ɔ. Nakoso, mmerɛ bɔ aliemaamɔ bɔle mmɔden kyɛ bekole bɛkɔto nu ne, yanwu ye kyɛ Yehowa ayira sɔ nhyehyɛɛ naso paa.” Ɛhe te nikyee kõ bɔ ɔmaa yenwu kyɛ, Yehowa yeɛ okyire ye mmenia atẽe ɔ, kyɛbɔ ɔkɔyɛ a, bɔ wabɔ yetianu kyɛ ɔkɔyɛ ne, ɔkɔwa nu ɔ. Yeti, ɔwɔ nu alaa a, odikyɛ yɛnu biala bisa yenwo kyɛ, ‘Sɛ ahyehyɛdeɛ ne fa akwangyerɛ bie ba a, medé meto nu, kyɛbɔ ɔkɔyɛ a, ngɔhora ngɔsõ Yehowa yé anaa?’
SAMSON MAA YEHOWA BOKALE YE
8. Mmerɛ bie bɔ né nzuhɔen kũ Samson ne, nzu yeɛ ɔyɛle ɔ?
8 Ebia akenga nningyein foforɛ bɔ ɔyɛ nwanwa bɔ Samson yɛle nanwo dwirɛ wɔ Bible nanu. Mmerɛ bie bɔ né Samson kɔ Filistifoɛ kuro Asekelɔn nu ne, ɔfale yesa mbaen hũni gyata wɔ atẽe so. Afei, ɛhẽne si ne, ɔhɔle kuro nanu oohũni enu mmrienzua aburuasa. (Mae. 14:5, 6, 19) Né Samson se kyɛ nná ye bɔbɔ ye anwoserɛ yeɛ ɔfa yɛle sɔ ɔ, na mmom Yehowa yeɛ ɔbokale ye ɔ. Bɔ ɔmaa yenwu kyɛ sɔ dwirɛ ne te nahorɛ yeɛ ole kyɛ mmerɛ bie, Samson hũni Filistifoɛ apee kõ. Mmerɛ bɔ ohuni bɛ yiele ne, né nzuhɔen kũ ye. Ɔwale sɔ ne, nzu yeɛ Samson yɛle ɔ? Kyɛ ahãa ɔkɔfa yeti kɔbɔ nu kyɛ ɔkwaapena nzue nõ ne, ɔbɔle Yehowa mbaeɛ kyɛ ɔboka ye ma onya nzue nõ.—Mae. 15:18.
9. Sɛɛ yeɛ Yehowa maa Samson nyane ye mbaeɛ nanwo mmuayɛɛ ɔ? (Maenbulɛfoɛ 15:19)
9 Yehowa tiele Samson mbaeɛ ne, na ɔyɛle nzɛngyerɛnneɛ maa nzue pukye fili kumaa bie nu maa Samson nyane nzue nõne. Sɔ nzue bɔ ɔnõne ne, ɔmaa “onyane anwoserɛ, na osa kendene ye nwo.” (Kenga Maenbulɛfoɛ 15:19.) Ɔbaadwu mmerɛ bɔ né diyifoɛ Samuel tworɔ Maenbulɛfoɛ nwomaa ne, né sɔ nzue ne té wɔ berɛ. Sɔ nzue ne bɔ né ote wɔ berɛ ne, ɔmaa Yisraelfoɛ nemɔ nwuni kyɛ, sɛ bedi nahorɛ bɛma Yehowa, na bɛfa bɛnwo bɛto yeso a, ye koso ɔkɔboka bɛ mmerɛ bɔ bahɔ anwokyere nu ne.
Nzue bɔ Yehowa famane Samson maa ɔnõne ne, ɔbokale ye maa onyane anwoserɛ. Yɛ koso, sɛ yɛkɔhora yɛkɔyɛ bɔ Yehowa kuro a, odikyɛ yɛfa nhyehyɛɛ bɔ Yehowa ayɛ ama yɛ kyɛ yɛfa so yɛsõ ye ne mukoraati yɛyɛ adwuma yé (Nea ngyekyɛmuɛ 10)
10. Sɛ Yehowa kɔhɔso kɔboka yɛ a, nzu yeɛ odikyɛ yɛyɛ ɔ? (Nea foto ne koso.)
10 Yɛ koso, ɔmva yenwo ne suahu anaa adom akyɛdeɛ bɔ yele ye ne, odikyɛ yɛfa yɛnwo yɛto Yehowa so maa ɔboka yɛ, mmerɛ bɔ yɛyɛ nningyein biemɔ wɔ ye sõen nu ne. Yeti odikyɛ yɛbrɛ yɛnwo ase na yenwu ye kyɛ, sɛ yɛkɔhora yɛkɔyɛ adwuma bie bɔ Yehowa afa awura yɛ sa ne yé a, sana yɛfa yɛnwo yɛto yeso. Nzue bɔ Yehowa famane Samson maa ɔnõne ne, ɔbokale ye maa onyane anwoserɛ. Yɛ koso, sɛ yɛkɔhora yɛkɔyɛ bɔ Yehowa kuro a, odikyɛ yɛfa nhyehyɛɛ bɔ Yehowa ayɛ ama yɛ kyɛ, yɛfa so yɛsõ ye ne mukoraati yɛyɛ adwuma yé.—Mat. 11:28.
11. Yɛkɔyɛ sɛɛ né yafa yɛnwo yato Yehowa so maa waboka yɛ? Kã osuahu nanwo dwirɛ.
11 Aliemaa bie wɔ Russia bɔ bɛfrɛ ye Aleksey, na bɛtãne yenye paa. Yede, ɛmɔma yɛnea bɔ waboka ye maa wahora wagyina sɔ ɛpɔen ne noa ɔ. Aleksey ne ɔye ayɛ nhyehyɛɛ bɔ bɛfa besũa nikyee kyẽa biala ɔ. Aleksey hãne kyɛ: “Me koso, mayɛ nhyehyɛɛ bɔ mefa mesũa nikye ɔ, na mebɔ mmɔden kyɛ ngoli so. Afei koso, mekenga Bible ne kyẽa biala. Ebiekũ koso, me ne meye yɛyɛ daa asɛm ngyerɛmɔ biala, na yɛbɔ nu yɛbɔ mbaeɛ.” Yɛkɔhora yekosũa nikye yekofi aliemaa ne dwirɛ nanu. Yeɛ ole kyɛ, ɔnzɛkyɛ yɛfa yɛnwo yɛto yɛbɔbɔ yɛnwo so, na mmom odikyɛ yɛfa yɛnwo yɛto Yehowa so. Sɛ yɛkɔhora yɛkɔyɛ sɔ a, odikyɛ yesũa Bible ne daa, yɛbɔ mbaeɛ, yɛkɔ asafo nhyiamu, ná yɛyere yɛnwo yɛyɛ asɛnga adwuma ne. Kyɛbɔ Yehowa mane Samson anwoserɛ maa ɔhɔle so sõne ye ne, yɛ koso, sɛ yɛyɛ sɔ nningyein hemɔ a, Yehowa koyira mmɔden bɔ yɛbɔ naso, na ɔkɔma yɛ anwoserɛ bɔ yɛkɔfa yɛkɔsõ ye ɔ.
SAMSON AMMA Y’ABA NU AMMU
12. Gyinayɛɛ bɔ ɔttemayé beni yeɛ Samson sili ɔ, na nzuati yeɛ yɛkã sɔ ɔ?
12 Né Samson te sona bɔ ɔkora di mvomsoɛ ɔ. Ɛhẽne ati osisili gyinayɛɛ biemɔ bɔ né ɔttemayé ɔ. Sɔ gyinayɛɛ ahoroɛ bɔ osili ne, enu kõ bie de, ɔmaa onwuni amaneɛ paa. Mmerɛ bɔ Samson lili Yisraelfoɛ nemɔ nyunu hõ mane bɛ afoɛ kãa bie sĩ ne, “oohurole braa bie bɔ ye kuro wɔ Soreke bɔnza ne anu ɔ. Bɛfrɛ ye Delila.” (Mae. 16:4) Né Samson alimoa anwu Filistiniɛ brasua bie bɔ né ɔpena kyɛ ogya ye ɔ. Nakoso, ɛhẽne de, “ne ofi AWURADE,” ofikyɛ ye yeɛ ɔmane Samson atẽe kyɛ ɔyɛ sɔ ɔ, kyɛbɔ ɔkɔyɛ a, Yehowa kɔfa ‘sɔ atẽe ne aso kɔfa koɛ kɔteta Filistifoɛ’ nemɔ ɔ. Ɛhẽne sĩ ne, Samson hɔle Filistiniɛ brasua tutuuniɛ bie awuro wɔ Gasa, na ɔɔlale berɛ. Sɔ mmerɛ ne, Yehowa mane Samson anwoserɛ maa ɔhora pagyale kuro ne anoa ne. (Mae. 14:1-4; 16:1-3) Nakoso Delila de, nná Yehowa yeɛ né wama Samson atẽe kyɛ oogya ye ɔ, ofikyɛ ɔkɔyɛ kyɛ né Delila te Yisraelniɛ.
13. Nzu yeɛ Delila fa yɛle Samson ɔ?
13 Delila lɛle esikaa pẽe fili Filistifoɛ nemɔ berɛ, kyɛbɔ ɔkɔyɛ a, ɔkɔye Samson kɔma bɛ ɔ. Né Samson kuro Delila, na ɔkɔyɛ kyɛ ɛhẽne ati yeɛ wannwu ye kyɛ Delila pena kyɛ ɔlakalaka ye, na ɔye ye ma ne. Delila hɔleso dwanene Samson nwo kyɛ, ɔhã bɔ yeti yeɛ ole anwoserɛ sɔ ne hyire ye. Ɛhẽne ati, Samson koso hãhyirele ye. Ɔnate bɔ Samson yɛle nati, Yehowa yele yesa fili yebo, yeti ye anwoserɛ ne tu minini oodwuli mmerɛ bie.—Mae. 16:16-20.
14. Ɔnate kyɛ Samson tiele Delila nati, nzu yeɛ ɔtole ye ɔ?
14 Samson amva yenwo ando Yehowa so, na mmom otiele Delila. Ɔnate ɛhẽne ati, onwuni amaneɛ. Filistifoɛ nemɔ hyele Samson, na betutuli yenye. Ɛhẽne sĩ ne, bɛfale ye bɛtole prisã wɔ Gasa, kuro bɔ mmerɛ bie olili bɛ so ngunim ne, na bɛmaa ɔfale ngaen tini aburoo wɔ prisã berɛ. Afei mmerɛ bɔ Filistifoɛ nemɔ di bɛ aluolue ne, bɛfale Samson bɛhɔle yebo, na beguale ye nyunu ase. Bɛbɔle afɔleɛ kandinga bɛmane bɛ nyameɛ Dagon, ofikyɛ né besusu kyɛ, bɛ nyameɛ ne yeɛ wafa Samson wawura bɛsa ɔ. Bɛfale Samson befili prisã berɛ bɛwale kyɛ ‘ɔgyegye bɛnye’ wɔ nekaa bɔ bayia nu ne, na bɛgoro yenwo.—Mae. 16:21-25.
Yehowa mane Samson anwoserɛ maa ohũni Filistifoɛ nemɔ fa tɔle bɛ so werɛ (Nea ngyekyɛmuɛ 15)
15. Nzu yeɛ Samson yɛle bɔ okyire kyɛ, ɔfale yenwo tole Yehowa so biekũ ɔ? (Maenbulɛfoɛ 16:28-30) (Nea foto bɔ ɔwɔ Ɛwɛnelɛ Waen ne nyunu ne.)
15 Samson lili mvomsoɛ paa, nakoso wamma ye abanu ammu. Ɔpenane atẽe foforɛ bɔ ɔkɔfa so koli Filistifoɛ nemɔ so ngunim ɔ, kyɛbɔ né Nyameɛ afa awura yesa kyɛ ɔyɛ ne. (Kenga Maenbulɛfoɛ 16:28-30.) Samson bɔle mbaeɛ srɛle Yehowa kyɛ: “Mandɔ Filistifoɛ nemɔ so wereɛ.” Nyameɛ tiele Samson mbaeɛ ne, na osa fale ye anwoserɛ ne mane ye. Ɛhẽne maa Samson hũni Filistifoɛ nemɔ pẽe. Bɔ ɔyɛle ye sɔ kyẽa ne, né ɔyɛle bie sɔ llé.
16. Samson lili mvomsoɛ, nakoso wamma ye abanu ammu. Nzu yeɛ yesũa yefi nu ɔ?
16 Ɔwɔ nu kyɛ, gyinayɛɛ ahoroɛ biemɔ bɔ Samson sili ne, ɔmaa onwuni amaneɛ. Nakoso, wamma ɛhẽne ammu ye abanu ma wanyakyi kyɛ ɔkɔyɛ bɔ Yehowa kuro ɔ. Yɛ koso sɛ ebia yedi mvomsoɛ bie maa bɛkã yɛ nyunu, anaa yenwo atẽe bie bɔ yele wɔ asafo nanu ne fi yɛsa a, ɔnzɛkyɛ yɛmaa y’abanu bu na yɛyakyi Yehowa sõen. Kae kyɛ Yehowa mva ye adwene nzie mvomsoɛ bɔ yedi naso. (Edw. 103:8-10) Ɔmva yenwo kyɛ mvomsoɛ wɔ yɛnwo ne, Yehowa kɔhora kɔfa yɛ kɔyɛ adwuma wɔ ye sõen nu, kyɛbɔ ɔfale Samson yɛle adwuma ne.
Mmerɛ bɔ Samson lili mvomsoɛ ne, ye wora bɔle paa, nakoso wamma ye abanu ammu. Sɔ ala yeɛ yɛ koso, sɛ yedi mvomsoɛ a, ɔnzɛkyɛ yɛmaa y’abanu bu ɔ (Nea ngyekyɛmuɛ 17-18)
17-18. Sɛɛ yeɛ Michael dwirɛ ne ahyɛ wɔ ngunaen ɔ? (Nea foto ne koso.)
17 Ɛmɔma yɛnea bɔ ɔtole aliemaa abrandeɛ bie bɔ bɛfrɛ ye Michael ɔ. Né ɔte asafo nu somvoɛ ne atẽepakyelɛniɛ, na né ɔbɔ yenwo mmɔden paa. Nakoso, bɔ ɔyɛ aworabɔ yeɛ ole kyɛ, olili mvomsoɛ bie, na ɛhẽne maa yenwo atẽe bɔ né ole ye wɔ asafo nanu ne fili yesa. Michael hãne kyɛ, “Sɔ mmerɛ ne, né mebɔ menwo mmɔden paa wɔ asafo nanu. Nakoso kõmapɛ, nikyeebiala sesãne. Ɔwale sɔ ne, nyane adwene kyɛ kesaalae de, mapemo, na Yehowa ngɔfa me ngɔyɛ hwee kõ wɔ asafo nanu. Né mese kyɛ Yehowa ngɔyakyi me nu. Nakoso nyane adwene kyɛ, kyɛbɔ né mmerɛ bie me ne Yehowa afĩa te kama ne, mengonya ye sɔ kõ. Afei koso, nyane adwene kyɛ yenwo atẽe bɔ né mele ye wɔ asafo nanu ne, mesa ngɔhã ye kõ.”
18 Mmerɛ bɔ ɔwale sɔ ne, Michael amma ye abanu ammu. Ɔtoale ye dwirɛ naso kyɛ: “Mmɔle mmɔden kyɛ ngɔyɛ nningyein bie bɔ ɔkɔmaa me ne Yehowa afĩa kɔyɛ kama biekũ ɔ. Yeti, né metaa mebɔ Yehowa mbaeɛ mekã m’ahõne nu dwirɛ mekyire ye, né mesũa nikye, na né medwenedwene bɔ mesũa nanwo.” Nziɛen, Michael sa nyane yenwo atẽe bɔ né ole ye wɔ asafo nanu ne biekũ. Kesaalae ɔte asafo nu panyi ne atẽepakyelɛniɛ. Michael sa hãne kyɛ: “Asafo nu mbanyi nemɔ bokale me paa, na bɛhyɛle me ngunaen. Ɛhẽne maa nwuni kyɛ Yehowa té kuro me dwirɛ. Kesaalae, mefa anigye mesõ Yehowa bɔ nikyefee nha m’adwene kõ ɔ. Edwirɛ bɔ ɔtole me ne amaa manwu kyɛ, sɛ ebie yɛ bɔne na onu yenwo a, Yehowa kɔfa kɔhyɛ ye.” Yɛkɔhora yekonya gyidie kyɛ, sɛ yali mvomsoɛ bie po a, Yehowa kɔhora kɔfa yɛ kɔyɛ adwuma biekũ wɔ asafo nanu, na wayira mmɔden bɔ yɛbɔ naso. Nakoso sɛ Yehowa kɔyɛ sɔ a, sana yɛsesã yefi nikyee bɔ yayɛ nanwo, na yɛfa yɛnwo yɛto ye so.—Edw. 86:5; Any. 28:13.
19. Samson nwo dwirɛ bɔ yasusu yenwo ne, sɛɛ yeɛ wahyɛ wɔ ngunaen ɔ?
19 Wɔ adesũa he anu ne, yasusu nningyein biemɔ bɔ ɔhɔle so wɔ Samson asetena nu nanwo. Ɔnate kyɛ ɔte sona nati, olili mvomsoɛ. Ebie yeɛ ole kyɛ, oogyale Delila. Nakoso, ɛhẽne amma ye abanu ammu maa wanyakyi Yehowa bɔ né ɔsõ ye ne. Yehowa hɔleso lili Samson sĩ, na ɔfale ye yɛle adwuma biekũ. Né Yehowa nwu Samson kyɛ ebie bɔ ole gyidie paa ɔ. Yeti mmerɛ bɔ né bɛkã mmenia bɔ bele gyidie nwo dwirɛ wɔ Hebrifoɛ yeti 11 nanu ne, Yehowa maa bɛfale ye bɛbokale so. Sɔ dwirɛ ne maa yenwu kyɛ, Yehowa bɔ yɛsõ ye ne, ɔte Baba bɔ okuro yɛ dwirɛ ɔ. Yeti sɛ yɛkɔ ɔhaw nu a, ɔkɔboka yɛ kyɛbɔ ɔkɔyɛ a, yekonya anwoserɛ bɔ yɛkɔfa yɛkɔsõ ye ɔ. Ɛhe te nikyee bɔ ɔhyɛ yɛ ngunaen paa. Ɛhẽne ati, sɛ ɔhaw bie to yɛ a, ɛmɔma yesuesũa Samson, na yɛnu biala ɔsrɛ Yehowa kyɛ: “Kaye me ná ma me anwoserɛ.”—Mae. 16:28.
DWEIN 3 Yɛn Ahoɔden, Yɛn Anidaso ne Yɛn Ahotoso
a Samson te ebie bɔ mmeni pẽe se yenwo dwirɛ ɔ. Mmenia bɔ bɛnze Bible nanu ne po, bɛse yenwo dwirɛ. Samson nwo dwirɛ bɔ ɔwɔ Bible nanu ne, mmeni pẽe afa ato dwein, na ebiemɔ po, bayɛ yenwo vidio ahoroɛ. Nakoso bɔ ɔhɔle so wɔ Samson asetena nu ne, ɔtte edwirɛ bie bɔ yɛkenga yɛfa yɛgyegye yɛnye mbaen. Na mmom, gyidie bɔ né Samson le ye ne, yɛkɔhora yekosũa nningyein pẽe yekofi nu.