Ambeti ndali ti Mbeti ti bungbi: Kusala ti e nga na gigi ti e
© 2022 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
YENGA TI 6-12 MARS
ANZONI YE SO AYEKE NA YÂ TI BIBLE | 1 CHRONIQUE 23-26
“A kiri a leke yâ ti vorongo Jéhovah nzoni mingi na temple”
it-2 l. 132 par. 10–l. 133 par. 3
Azo ti mara Lévi
A leke yâ ti akua ti azo ti mara ti Lévi nzoni mingi na gbe ti komandema ti David, so a zia azo ti bango ndo na ndö ti akua, akota zo na yâ ti akua, ajuge, azo ti batango ayanga ti gbagba nga na nginza, nga na mbeni gbâ ti azo so ayeke mû maboko na aprêtre na temple, na alê ti lacour nga na ada ti tengo ye na temps ti mungo amatabisi, asandaga, na kua ti zingo sioni ye, ti peséngo ye, ti mungo mesure ti ye nga na ti akua ti sinziri. A leke yâ ti azo ti mara ti Lévi so ayeke he bia na groupe 24, tongana ti so a kangbi yâ ti bungbi ti aprêtre, nga groupe oko oko ayeke sara kua tour na tour. A yeke kangbi yâ ti kua ni lani na lege ti bingo ambeni ye. A sara nga tongaso ti kangbi ayanga ti gbagba na azo ti batango ayanga ti gbagba.—1Ch 23, 25, 26; 2Ch 35:3-5, 10.
it-2 l. 657 par. 5–l. 658 par. 4
Aprêtre
Ti kua so a sara na temple, amokonzi nde nde la ayeke na ndö ti lekengo yâ ti akua ti aprêtre. A yeke bi ye si a yeke kangbi na yâ ti ambeni kua ni. Groupe oko oko ti 24 groupe ni ayeke sara kua yenga oko kue, fani use na yâ ti ngu oko. Âmanke bungbi ti aprêtre ni kue ayeke sara kua na ngoi ti amatanga so a yeke sara na yâ ti ngu oko oko, so azo ni ayeke mû asandaga saki mingi, tongana ti so ala sara na ngoi ti mungo temple na Nzapa. (1Ch 24:1-18, 31; 2Ch 5:11; bâ nga 2Ch 29:31-35; 30:23-25; 35:10-19.) Mbeni prêtre apeut ti sara mbeni kua nde na mbeni ngoi, tongana na temps ni so lo yeke pëpe na ambeni kua so a mû na aprêtre ti sara. Ti gue oko na angobo ti aRabbin, na ngoi so Jésus ayeke na sese, aprêtre ayeke gbani, tongaso a kangbi yâ ti kua so a yeke sara na yâ ti yenga na asewa so ayeke na yâ ti même groupe, sewa oko oko ayeke sara kua lango oko wala mingi alingbi na wungo ti azo ti yâ ti sewa ti lo.
it-2 l. 358 par. 2–l. 359 par. 11
Mozoko
Legeoko nga na lekengo aye ndali ti temple ti Jéhovah, David azia azo ti mara ti Lévi 4000 ndali ti kua ti hengo bia (1Ch 23:4, 5). Na yâ ti ala, a mû ala 288 “a fa na ala kode ti hengo bia na Jéhovah, si ala hinga ti he bia nzoni mingi”. (1Ch 25:7). Lekengo ye ni kue ayeke na gbe ti fango lege ti azo ti hengo bia ota so alingbi: Asaph, Héman na Jéduthun (peut-être a iri nga lo Éthan). So akoli so oko oko ayeke ahale ti amolenge ti Lévi ti koli ota so ayeke Guershom, Kohath na Mérari, asara si ala sara kua na iri ti akota sewa ota ti mara ti Lévi na yâ lekengo azo ti hengo bia na temple (1Ch 6:16, 31-33, 39-44; 25:1-6). Wungo ti amolenge ti akoli ota so kue ayeke 24, ala kue ayeke na popo ti azo 288 so ahinga kode ti hengo bia, so e sara tënë ti ala fade so. A bi mbeni ye la a soro molenge oko oko ti zia lo na ndö ti mbeni bungbi oko oko ti hengo bia. Zo oko oko ayeke bâ ndo na ndö ti azo 11 so ahinga “kode” ti hengo bia, so a soro ala na popo ti amolenge ti lo nga na ti ambeni zo ti mara ti Lévi. Tongaso, azo 288 ([1 + 11] × 24 = 288) so ayeke azo ti mara ti Lévi so ahinga kode ti hengo bia so, legeoko tongana ti aprêtre, a kangbi yâ ti ala 24. Tongana a kangbi yâ ti tanga ti ‘azo ti mandango hengo bia’ 3712 kue so angbâ nga tongaso, na yâ ti groupe 24 so oko oko a yeke wara akoli 155 tongaso na ndö ni, so ti tene azo ti mara ti Lévi 13 tongaso asi na fin ti mandango kode nde nde ti hengo bia ti ala (1Ch 25:1-31). So azo ti hurungo trompette ayeke aprêtre, a diko ala na ndö ti azo ti hengo bia so ayeke azo ti mara ti Lévi.—2Ch 5:12; bâ nga Nb 10:8.
it-2 l. 620 par. 2-6
Zo so ayeke bata ayanga ti gbagba
Na yâ ti temple. Kete kozo ti tene Gbia David akui, lo leke nzoni mingi yâ ti azo ti mara ti Lévi na ti azo so ayeke sara kua na temple so andu nga azo ti batango ayanga ti gbagba, wungo ti ala kue ayeke 4000. Na yâ ti kangbingo yâ ti ala, ala yeke ga lango mbasambala kue. Kua ti ala ayeke ti bata da ti Jéhovah nga na ti bâ si a zi ayanga da ni nga a kanga ni na ambilimbili ngoi ni (1Ch 9:23-27; 23:1-6). Na ndö ti kua ti ala ti garde ni, ambeni ayeke bâ lege ti a-offrande so azo ni aga na ni ti sara na kua ti temple (2aG 12:9; 22:4). Ambeni ngoi na pekoni, na ngoi so Kota prêtre Jéhoïada atuku mafuta na li ti Joas ti ga gbia, a mû angangu zo ti batango yanga ti gbagba a zia ala na ayanga ti temple, ti tene ala bata Joas so ade maseka, si Gbia-wali Athalie amû mbata ti gbia na ngangu na maboko ti lo ape (2aG 11:4-8). Na ngoi so Gbia Josias afuti vorongo ayanda na temple, azo ti batango ayanga ti gbagba a-aidé ti zi akungba so a sara na kua ti voro na Baal. Na pekoni a gbï aye ni so na gigi ti gbata ni.—2aG 23:4.
Gi anzoni ye so ayeke na yâ ti Bible
Tâ vorongo Nzapa ayeke aidé mo ti duti na ngia mingi
10 E yeke voro Jéhovah tongana e he bia legeoko na aita (Ps. 28:7). Azo ti Israël abâ lani hengo bia tongana mbeni kota mbage ti vorongo Nzapa. Gbia David amû lani azo ti mara ti Lévi 288 ti he bia na temple (1 Chron. 25:1, 6-8). Laso, e peut ti fa ndoye ti e na mbage ti Nzapa tongana e he abia ti gonda lo. E bezoin pëpe ti duti anzoni zo ti hengo bia si e he bia. Gbu li na ndö ti ye so: Na ngoi so e yeke sara tënë “fani mingi e kue e yeke pika gere ti e”, me ye so akanga lege na e ape ti sara lisoro na aita nga na fango tënë (Jacq. 3:2). Legeoko nga, e peut ti he bia ti gonda Jéhovah même tongana e pensé so e he bia nzoni ape.
YENGA TI 13-19 MARS
ANZONI YE SO AYEKE NA YÂ TI BIBLE | 1 CHRONIQUE 27-29
“Wango ti ndoye so mbeni babâ amû na molenge ti lo”
E bata dutingo ti e ti Chrétien nzoni
9 Gï ti hinga tâ tënë ti Bible mo mveni. A lingbi bibe so e yeke na ni na ndö ti dutingo ti e ti wakua ti Jéhovah aluti ngangu na ndö ti hingango ye ti Mbeti ti Nzapa; tongaso pëpe, a lingbi ti woko (aPhilippien 1:9, 10). Chrétien oko oko kue, maseka wala mbakoro, ayeke na bezoin ti tene lo mveni lo hinga wala aye so lo mä na bê na ni ayeke biani tâ tënë tongana ti so a yeke na yâ ti Bible. Paul awa amba ti lo Chrétien, lo tene: ‘Ala tara ye kue; ala zia bê ti ala na ye ti nzoni.’ (1 aThessalonicien 5:21). A lingbi amaseka Chrétien so ayeke ti asewa so asara na Nzapa agi ti hinga wala ala yeke mû gï pëpe peko ti mabe ti ababâ na mama ti ala. David, babâ ti Salomon awa lo ti ‘hinga Nzapa ti babâ ti lo, na ti sara na Nzapa ni na bê ti lo kue’. (1 Chronique 28:9). A hunda gï pëpe na Salomon ti bâ tongana nyen babâ ti lo aduti na mabe na Jéhovah. A lingbi lo mveni lo gi ti hinga Jéhovah, na a yeke ye so lo sara lani. Lo toto terê ti lo na Nzapa, lo tene: “Mo mû na mbi ndara na mayele, si mbi lingbi ti hinga lege ti sigi na ti kiri na gbele azo so.”—2 Chronique 1:10.
Ngbâ ti sara na Jéhovah na bê ti mo kue
13 Tënë ni ayeke polele. Ti bi terê ti e kue na yâ ti anzoni kusala ayeke nzoni, na tapande guengo na abungbi nga na fango tënë. Me ti sara na Jéhovah na bê kue andu aye mingi (2 Chron. 25:1, 2, 27). Tongana na yâ ti bê ti mbeni Chrétien lo ngbâ ti ndoye “aye so ayeke na peko”, so ti tene ambeni lege ti sarango ye ti dunia so, lo lingbi ti buba nzoni iri so lo yeke na ni na gbele Nzapa (Luc 17:32). Gï tongana e ‘ke na beoko ye so ayeke sioni, nga e hule na terê ti ye so ayeke nzoni’ la e yeke “lingbi na royaume ti Nzapa”. (aRom. 12:9; Luc 9:62). Tongaso, a lingbi e kue e sara hange si mbeni ye ti dunia so, atâa a kpa ye so ayeke nzoni mingi wala anzere, akanga lege na e pëpe ti sara kusala ti Royaume na bê ti e kue.—2 aCor. 11:14; diko aPhilippien 3:13, 14.
“Sara mbeto pëpe . . . komanse kua ni!”
20 Gbia David adabe ti Salomon lani so Jéhovah ayeke duti na lo juska kua ti lekengo temple ni ahunzi (1 Chron. 28:20). Kite ayeke dä ape so Salomon agbu li ti lo lani na ndö ti atënë so, na lo zia pëpe si so lo de maseka nga so lo hinga ndo mingi ape akanga lege na lo ti sara kua ni. Lo fa so lo sara ye na mbeto oko ape, lo komanse kua ni nga Jéhovah amû maboko na lo ti hunzi pendere temple so na yâ ti ngu mbasambala na ndambo.
21 So Jéhovah amû lani maboko na Salomon, lo lingbi ti mû maboko na e ti sara kua ti e na yâ ti sewa nga na yâ ti congrégation (És. 41:10, 13). Tongana e sara ye na mbeto ape na ngoi so e yeke sara kua ti Jéhovah, e lingbi ti duti na kite ape so lo yeke iri tënë nzoni na ndö ti e laso nga na yâ ti angoi so ayeke ga. Tongaso, “sara mbeto pëpe . . . komanse kua ni!”
Gi anzoni ye so ayeke na yâ ti Bible
Duti tâ kamarade tongana songo ti kamarade ni ayeke na yâ ti kpale
David ayeke nga lani na ambeni kamarade so angbâ be-ta-zo na lo na angoi ti ngangu. Mbeni oko ti ala ayeke lani Hushaï, Bible atene so lo yeke “kamarade ti David.” (2 Sam. 16:16; 1 Chron. 27:33). Lo yeke peut-être lani mbeni zo ti yangbo ti gbia so ayeke kamarade ti gbia, lo so gbia ayeke hunda na lo ti sara aye so gbia aye ti tene azo ahinga ni ape.
Na ngoi so Absalom aye ti mû mbata ti gbia lani, azo ti Israël mingi amû peko ti Absalom, me Hushaï ape. Na ngoi so David ayeke kpe lani, Hushaï amû peko ti lo. Bê ti David ason lani mingi ndali ti so molenge ti lo wani nga na zo so lo yeke na confiance na lo akä lo. Ye oko, Hushaï angbâ lani be-ta-zo, na bê ti lo wani lo zia fini ti lo na lê ti kuâ nga lo sara ye so a fa na lo ti buba yâ ti ye so ala ye ti sara. Hushaï asara ni lani pëpe ndali ti so ayeke kua ti lo ti kota zo ti yangbo ti gbia la. Lo fa so lo yeke mbeni kamarade so ayeke be-ta-zo.—2Sam. 15:13-17, 32-37; 16:15–17:16.
YENGA TI 20-26 MARS
ANZONI YE SO AYEKE NA YÂ TI BIBLE | 2 CHRONIQUE 1-4
“Gbia Salomon amû mbeni desizion na ndara ape”
it-1 l. 181 par. 3
Aturugu
Komandema ti Salomon ayeke mbeni fini chapitre na yâ ti buku ti aturugu ti Israël. Siriri ayeke na ngoi ti komandema ti lo, me lo gi ti wara gbâ ti ambarata nga na apuse ti mbarata. Lo vo mingi ti ambarata so na Égypte la lo ga na ni na Israël. Lo doit ti leke agbata na yâ ti kodro ni kue ti bata afini groupe ti aturugu ni dä (1aG 4:26; 9:19; 10:26, 29; 2Ch 1:14-17). Ye oko, Jéhovah a-iri tufa lâ oko ape na ndö ti fini ye so Salomon aga na ni so. Na peko ti kuâ ti lo nga so yâ ti royaume ni akangbi, wungo ti aturugu ti Israël akiri na gbe ni. Ésaïe atene na pekoni, atene: “Mawa na azo so adescend na Égypte ti tene azo ni amû maboko na ala, azo so azia bê ti ala na ndö ti ambarata, azo so azia bê ti ala na ndö ti ambarata ndali ti so ala yeke mingi nga na azo so azia bê ti ala na ndö ti ambarata ti bira ndali ti so ala yeke ngangu mingi. Me ala bâ ndo pëpe na mbage ti Nzapa ti Israël so ayeke nzoni-kue, nga ala gi Jéhovah pëpe.”—És 31:1.
it-1 l. 429 par. 8–l. 430 par. 6
Puse ti mbarata
A yeke pëpe kozo na ngoi ti Salomon la a komanse ti ga na gbâ ti apuse ti mbarata na Israël. A yeke ndali ti so Jéhovah agboto mê ti ala so mbeni gbia adoit pëpe ti wara gbâ ti ambarata, mo bâ mo tene nzoni duti ti kodro ni adépend na ambarata ni. Ye so asara si apuse ti mbarata ayeke mingi ape, ndali ti so ambarata la ayeke gboto ni (De 17:16). Na ngoi so Samuel asara tënë ti nengo kungba so a yeke zia na ndö ti azo ni, lo tene na ala, lo tene: “Lo yeke mû amolenge ti ala ti koli, lo zia ala na ndö ti apuse ti mbarata ti lo.” (1Sa 8:11). Na temps so Absalom na Adonijah aye ti mû mbata ti gbia na ngangu, zo oko oko awara mbeni puse ti mbarata ti lo wani, so azo 50 ayeke mû loro na devant ni (2Sa 15:1; 1aG 1:5). Na temps so David asö benda na ndö ti gbia ti Zobah, lo bata ambarata kue so ayeke kpe na puse ti mbarata 100.—2Sa 8:3, 4; 10:18.
Gbia Salomon akono wungo ti apuse ti mbarata asi 1400 ti mû ngangu na aturugu ti Israël (1aG 10:26, 29; 2Ch 1:14, 17). Na ndö ti Jérusalem, ambeni gbata nde ayeke dä so a hinga ni tongana agbata ti apuse ti mbarata. Akota da ayeke na yâ ti agbata so ti tene a bâ na lege ti aye ti bira so kue.—1aG 9:19, 22; 2Ch 8:6, 9; 9:25.
Gi anzoni ye so ayeke na yâ ti Bible
Akota tënë ti use mbeti ti Chronique
1:11, 12. Sambela ti Gbia Salomon afa na Jéhovah so tâ ye so agbu lani bê ti lo ayeke ti wara ndara na mayele wala hingango ye. Asambela ti e ayeke fa biani na Nzapa ye so agbu bê ti e. Lege ti ndara ayeke ti tene e bâ atënë ti yâ ti asambela ti e si.
YENGA TI 27 MARS–2 AVRIL
ANZONI YE SO AYEKE NA YÂ TI BIBLE | 2 CHRONIQUE 5-7
“Mbi yeke pensé na ni lakue”
A lingbi e zia ti bungbi pëpe
Na pekoni, tongana David ayeke gbia na Jérusalem, lo fa tâ nzara ti bê ti lo ti leke mbeni da so ayeke ngbâ gï na ndo oko teti gloire ti Jéhovah. Ye oko, teti so David asara lani bira mingi, Jéhovah atene na lo: “Fade mo sara da teti iri ti Mbi pëpe.” Nde na so, Lo soro Salomon, molenge ti David, ti leke temple ni (1 Chronique 22:6-10). Salomon asara matanga ti zingo yanga-da ti temple ni na ngu 1026 kozo na ngoi ti e, na peko ti angu mbasambala na ndambo so a mû ti leke na ni. Jéhovah ayeda na da so, lo tene: “Da so mo sara, Mbi bata nde ti zia iri ti Mbi dä teti lakue; na fade lê ti Mbi na bê ti Mbi ayeke dä lakue.” (1 aGbia 9:3). Na ngoi kue so azo ti Israël angbâ be-ta-zo, Jéhovah ayeke zia maboko ti lo na ndö ti da ni. Me tongana ala tourné peko ti ala na ye so ayeke nzoni, fade Jéhovah ayeke zi maboko ti lo na terê ti ndo so, na ‘fade da ni afuti.’—1 aGbia 9:4-9; 2 Chronique 7:16, 19, 20.
it-2 l. 1047 par. 8–l. 1049 par. 5
Temple
Mbaï. Temple so angbâ juska na ngu 607 kozo na ngoi ti e, na ngoi so aturugu ti Babylon so Gbia Nébucadnezzar amû li ni na ndö ti ala afuti ni (2aG 25:9; 2Ch 36:19; Jér 52:13). Nzapa azia lege na azo ti mara ti sara aye ti ngangu na Juda nga na Jérusalem nga na mbeni ngoi ti mû amosoro ti Égypte ti hon na ni, ndali ti so azo ti Israël atï na yâ ti vorongo nzapa ti wataka. Na ambeni ngoi nga a bâ lege ti temple ni ape. Shishac, gbia ti Égypte, anzi amosoro ni (ngu 993 kozo na ngoi ti e) na ngoi ti Roboam molenge ti Salomon, gï ngu 33 tongaso na peko ti mungo temple ni na Nzapa (1aG 14:25, 26; 2Ch 12:9). Gbia Asa (ngu 977-937 kozo na ngoi ti e) abâ da ti Jéhovah na nene ni, me ti bata azo ti Jérusalem, lo sara ye ti buba lo mû argent na lor so angbâ na yâ ti ando so a bata mosoro ti temple dä lo mû na Ben-Hadad I, gbia ti Syrie, ti tene lo fâ yâ ti mbele so lo te na Baasha, gbia ti Israël.—1aG 15:18, 19; 2Ch 15:17, 18; 16:2, 3.
Gi anzoni ye so ayeke na yâ ti Bible
Lo “hinga tâ ye so ayeke na bê ti azo kue”
E peut ti wara dengo bê na lege ti sambela ti Salomon. Amba ti e azo apeut ti comprendre kue ape asentiment ti e: “akä” ti e nga na “aye so ason” e (aProverbe 14:10). Me Jéhovah ahinga bê ti e, na lo yeke pensé na e mingi. Tongana e zi bê ti e kue na lo na yâ ti sambela apeut ti sara si aye so ane e ayeke duti ngangu ape ti tene e yô ni. Bible atene: “Ala mû agingo bê ti ala kue ala bi ni na ndö ti lo, ngbanga ti so lo yeke bi bê ti lo na ndö ti ala.”—1 Pierre 5:7.
YENGA TI 10-16 AVRIL
ANZONI YE SO AYEKE NA YÂ TI BIBLE | 2 CHRONIQUE 8-9
“Lo bâ ndara na nene ni”
w99 1/7 l. 30 par. 1-2
Mbeni vizite so aga na aye ti nzoni mingi
Ti gbia-wali ti kodro ti Shéba so lo habitué na vie ti luxe so, kite ayeke dä ape so voyage so lo sara na Shéba juska na Jérusalem ayeke lani kete ye ape. Lo sara mbeni tambela so ayo kilomètre 2400 yeke yeke na yâ ti désert so achauffé ngangu. Mbeni zo atene so voyage ni so asara peut-être lango 75, so gï ti guengo ni la!
Ngbanga ti nyen la gbia-wali so ayeke na mosoro mingi so aquitté ndo ti lo na Shéba ti sara mara ti voyage ti pasi tongaso?
w99 1/7 l. 30 par. 4-5
Mbeni vizite so aga na aye ti nzoni mingi
Me na nda ni gbia-wali ni asi na Jérusalem ‘lo na gbâ ti azo la aga. Lo ga nga na achameau so ayô mafuta ti keke ti baume, gbâ ti lor nga na atênë ti ngangu ngere.’ (1 aGbia 10:2a). Ambeni zo atene so na popo ti “gbâ ti azo” so a yeke wara nga aturugu so ayeke na terê ti lo ti bata lo. Ye so ayeke na lege ni ndali ti so gbia-wali ni ayeke mbeni kota zo so a ne lo mingi nga lo voyagé lani na aye ti ngangu ngere mingi so alingbi na wungo ti nginza kutu mingi laso.
Bâ so gbia-wali ni amä tënë ti iri ti Salomon so awu mingi “ndali ti so Salomon ane iri ti Jéhovah.” Tongaso, gbia-wali ni aga gï ndali ti dengo-buze ape, me na bango ni lo ga surtout ti mä tënë ti ndara ti Salomon nga peut-être même ti hinga ye na ndö ti Nzapa ti Salomon, Jéhovah. So lo yeke peut-être mbeni hale ti Sem wala ti Cham, so ala yeke voro lani Jéhovah, peut-être lo ye ti hinga ye mingi na ndö ti bungbi ti Nzapa ti akotara ti lo.
w99 1/7 l. 30-31
Mbeni vizite so aga na aye ti nzoni mingi
Bê ti Gbia-wali ti kodro ti Shéba apika ndali ti ndara ti Salomon nga na aye so amaï na yâ ti royaume ti lo asara si “li ti lo akpe kue.” (1 aGbia 10:4, 5). Na ambeni zo, tënë so aye ti tene so gbia-wali ni aduti mo bâ mo tene “yingo ti lo ayeke dä encore ape.” Mbeni wandara atene même so lo évanouir. Atâa ye ni ayeke so wa, ye so lo bâ na lo mä ahon gbungo li ti lo. Lo tene so awakua ti Salomon so ayeke luti lakue na gbele lo ti mä ndara ti lo ayeke na ngia, nga lo sepela Jéhovah ndali ti so lo zia Salomon na ndö ti trône. Na pekoni, gbia-wali ni amû na gbia ni acadeau ti ngangu ngere, gï lor ni valeur ni asi kutu 200 ti nginza so e yeke sara na kua laso. Salomon nga amû na gbia-wali ni acadeau, lo mû na lo “ye kue so lo ye nga ye kue so lo hunda.”—1 aGbia 10:6-13.
it-2 l. 872 par. 5–l. 874 par. 2
Salomon
Na peko ti so gbia-wali ti kodro ti Shéba abâ pendere temple nga pendere da ti Salomon, da so lo leke, kobe so a zia na table ti lo nga na bongo so azo so ayeke mû na lo ye ti nyongo ni ayü, nga na asandaga so a zö ni agbi kue so lo yeke mû ka lakue na temple, “li ti lo akpe kue”, lo tene: “Atënë so mbi mä so asi même ndambo ti ye so mbi bâ so pëpe. Tënë ti ndara ti mo nga na ti maïngo ti aye ti mo ahon ye kue so mbi mä.” Na pekoni lo tene ngia ayeke na awakua so asara kua na mara ti gbia so. Aye so kue ague na lo ti gonda Jéhovah, ti iri tënë nzoni na ndö ti Jéhovah Nzapa, so afa ndoye ti lo na mbage ti azo ti Israël na lege so lo zia Salomon gbia ti tene lo fâ ngbanga na lege ti mbilimbili.—1aG 10:4-9; 2Ch 9:3-8.
Gi anzoni ye so ayeke na yâ ti Bible
it-2 l. 1109 par. 9–l. 1110 par. 4
Trône
Na yâ ti trône ti agbia ti Israël kue, gï trône so Salomon asara la a fa adétail na ndö ni (1aG 10:18-20; 2Ch 9:17-19.1 10:18-20). Kite ayeke dä ape so a yeke wara na “Véranda ti trône” ni, oko ti akota da so a leke ni na Jérusalem na ndö ti Hoto ti Moriah (1aG 7:7). A yeke mbeni ‘kota trône so a sara ni na pembe ti doli, a mû lor ti nzoni ni la a sara na terê ni kue nga na amaboko ni.’ Peut-être a mû nga pembe ti doli la a sara na mbata ti gbia so, me ti kode so a sara kua na ni ti leke na temple ni afa so peut-être a sara kua na akeke so a sara lor na terê ni na a décoré ni na apannau so a sara ni na pembe ti doli. Ti zo so ayeke bâ ye nzoni, trône ni akpa mo bâ mo tene a sara ni kue na pembe ti doli nga na lor. Na peko ti so Bible asara tënë ti a-escalier omene so alï na trône ni awe, atene: “A zia astatue ti bamara use so aluti na nduzu na terê ti amaboko ti trône ni mbage na mbage. Astatue ti abamara 12 ayeke na ndö ti a-escalier ni na mbage ti yanga ni. Omene na mbage nga omene na mbage.” (2Ch 9:17-19). So na lege ti fä abamara so ayeke dä aye ti sara tënë ti komandema, a yeke na lege ni (Ge 49:9, 10; Apc 5:5). Âmanke abamara 12 so ayeke dä alingbi na amara 12 ti Israël, peut-être aye ti sara tënë ti wokongo terê ti ala nga na ti mungo maboko ti ala na gbia so ayeke na ndö ti trône so. A zia na mbeni lege mbeni mbata ti gere so ayeke na lor na terê ti trône ni. Fason so a fa na ni a tene a sara trône ni na pembe ti doli nga na lor (ayo na nduzu, a décoré ni na akota bamara na devant ni) ahon ngangu ti atrône kue na ngoi ni so. Atâa a yeke ati so awandara awara na lege ti gingo nda ti ye wala ati so a fa ni na lege ti amonument wala ambeti. Mbeti ti Chronique afa ni vrai, atene: “Mbeni royaume ade asara mara ti ye tongaso pëpe.”—2Ch 9:19.
YENGA TI 17-23 AVRIL
ANZONI YE SO AYEKE NA YÂ TI BIBLE | 2 CHRONIQUE 10-12
“Bâ nzoni na lege ti wango ti ndara”
Lege ayeke lani dä ti tene lo nzere na lê ti Nzapa
Roboam ayeke na mbeni kpengba desizion ti mungo ni. Tongana lo sara ye so azo ni aye, lo na sewa ti lo nga na azo ti yangbo ti gbia ayeke wara encore ape ambeni ye ti nginza so ala yeke wara ni lakue. Na mbeni mbage, tongana lo ke ti sara ye so ala ye, azo ni ayeke sara kpengbango-li na lo. Nyen la lo yeke sara? Kozoni, fini gbia so asara tënë na a-ancien so amû lani wango na Salomon. Ye oko, na pekoni Roboam agi wango na mbage ti amaseka-koli so ngu ti lo na ala ayeke oko. Roboam asara ye alingbi na wango ti ala, na lo mû desizion ti sara ye na ala na ngangu. Lo tene: ‘Mbi yeke sara si joug ni akiri ane ahon ndö ni. Babâ ti mbi apika ala na zaza, me mbi, mbi yeke pika ande ala na zaza so a zia ambeni ye na yanga ni.’—2 Chron. 10:6-14.
Lege so mo lingbi ti mû anzoni desizion
Jéhovah amû nga abiazo na yâ ti congrégation so e lingbi ti sara lisoro na ala na ndö ti adesizion ti e (aÉphésien 4:11, 12). Ye oko, na bango ambeni zo, a lingbi e sara ye pëpe legeoko tongana ala so abâ ambeni zo na peko ti terê juska na nda ni ala wara mbeni oko so atene ye so ala ye ti mä. Na pekoni ala sara ye alingbi na wango ti lo. A lingbi e dabe ti e nga na tapande ti gbotongo mê ti Roboam. Tongana lo luti na gbele mbeni kpengba desizion, ambakoro koli so asara kua legeoko na babâ ti lo amû na lo pendere wango. Ye oko, ahon ti sara ye alingbi na wango ti ala, lo bâ apendere so akono legeoko na lo. Na mungo peko ti wango ti ala, lo mû mbeni desizion ti sioni mingi, na a sara si lo grisa mbeni kota mbage ti royaume ti lo.—1 aGbia 12:1-17.
Tongana mo yeke gi wango, gi ni na mbage ti ala so ahinga ye na yâ ti fini na so ayeke na nzoni hingango ye ti Mbeti ti Nzapa nga so ayekia mingi akpengba-ndia so ayeke mbilimbili (aProverbe 1:5; 11:14; 13:20). Tongana lege ayeke dä, mû ngoi ti gbu li na ndö ti akpengba-ndia so andu desizion ni nga na ndö ti sango kue so mo wara. Na ngoi so mo ga ti bâ aye na lege ti Tënë ti Jéhovah, nzoni desizion ni ayeke ga polele na lê ti mo.—aPhilippien 4:6, 7.
it-2 l. 754 par. 5
Roboam
Sarango ye ti Roboam na baba nga na ngangu so asara si gbâ ti azo ti gbe ti lo alondo na terê lo. Gï mara ti Juda na ti Benjamin la angbâ ti mû maboko na da ti David, na ngoi so aprêtre nga na azo ti mara ti Lévi ti aroyaume so use kue, nga na ambeni membre ti amara bale oko so ayeke na yongoro ndo, amû nga maboko na ni.—1aG 12:16, 17; 2Ch 10:16, 17; 11:13, 14, 16.
Gi anzoni ye so ayeke na yâ ti Bible
it-1 l. 618 par. 6–l. 619
Asioni yingo so akpa angasa
Atënë ti Josué so ayeke na Josué 24:14 afa so vorongo nzapa ti wataka asara ngangu kamême na ndö ti azo ti Israël na ngoi so ala yeke lani na Égypte, na Ézéchiel atene so asarango ye ti apaïen so angbâ ti sara ngangu na ndö ti ala aninga (Éz 23:8, 21). A yeke ndali ni la ambeni wandara ti Bible abâ ti ala so, so Nzapa amû mbeni mbela na yâ ti désert na azo ti Israël ti mû “asandaga encore ape na asioni yingo so akpa angasa” (Lé 17:1-7) nga so Jéroboam azia aprêtre “na ando so ayeke na nduzu, lo zia ambeni ti sara kua ndali ti asioni yingo so akpa angasa nga ndali ti amolenge ti bagara so lo leke” (2Ch 11:15) afa so na popo ti azo ti Israël ambeni ayeke mû vorongo na angasa na ambeni lege tongana ti so ayeke mingi na Égypte, mbilimbili na Basse Égypte. Hérodote (II, 46) ayeda so vorongo ti azo ti Égypte so asara si aGrec amä na bê na Pan nga na asatyre, anzapa ti agbako, so a fa ala na adidi na li ti ala, na damba nga agere ti ala ayeke ti angasa. Ti ambeni wandara ni, anzapa ti apaïen so, so ndambo ti terê ti ala ayeke ti anyama, ni la a sara si a fa Satan na damba, na adidi na li ti lo nga ali ti gere ti lo akangbi use. So a yeke ngobo so azo so atene ala yeke aChrétien ayeke sara kua na ni mingi na yâ ti ngu 500 ti si na ngu 1000 na ngoi ti e.
Me a fa pëpe vrai ye so “kuä ti terê ti lo” (seʽi·rimʹ) aye ti tene. Atâa so ambeni zo abâ ni tongana avrai ngasa wala ayanda so a sara ni na forme ti angasa, na bango ni, a fa ni tongaso ape, mbeni versê ti Bible nde asara tënë dä tongaso ape. Tënë ni so a sara na kua so aye ti tene gï so na yâ ti li ti azo so ayeke voro ala, anzapa ti wataka ni so ayeke na forme ti angasa wala ala yeke na kuä ti terê. Wala, a sara kua na tënë “angasa” na yâ ti aversê so ti fa gï so vorongo ayanda kue ayeke tongana mbeni ye so zo ake ni, même tongana ti so tënë ayanda na yâ ti aversê mingi a mû ni na lege ti mbeni tënë so nda ni aye ti tene “puru,” me a ye ti tene pëpe so a mû puru la a sara na ayanda ni.—Lé 26:30; De 29:17.
YENGA TI 24-30 AVRIL
ANZONI YE SO AYEKE NA YÂ TI BIBLE | 2 CHRONIQUE 13-16
“E yeke zia bê ti e na Jéhovah na ngoi wa?”
Amaseka-koli, tongana nyen la ala lingbi ti ga azo ti confiance?
12 Na ngoi so Gbia Asa ade lani maseka, lo sara terê ti lo kete nga lo sara ye na mbeto ape. Na tapande, na ngoi so lo ga gbia na peko ti babâ ti lo, Abijah, lo komanse ti zi ayanda na yâ ti kodro ni. Lo “tene na azo ti Juda ti gi Jéhovah Nzapa ti akotara ti ala, nga ti sara ye alingbi na Ndia nga na acommandement ti lo.” (2 Chron. 14:1-7). Nga, na ngoi so Zérah zo ti Éthiopie na aturugu ti lo 1000000 alï na ngangu na Juda, Asa asara ye na ndara, lo hunda Jéhovah ti mû maboko na lo, lo tene: “Jéhovah, atâa azo so mo yeke mû maboko na ala ayeke mingi wala ala yeke na ngangu pëpe, so la ayeke kota ye na lê ti mo pëpe. Jéhovah Nzapa ti e, mû maboko na e, ndali ti so e zia bê ti e kue na mo.” Apendere tënë so afa so Asa ayeke na confiance mingi na ngangu so Jéhovah ayeke na ni ti sö lo na azo ti lo. Asa asara confiance na Babâ ti lo ti yayu, na “Jéhovah akinda azo ti Éthiopie.”—2 Chron. 14:8-12.
Amaseka-koli, tongana nyen la ala lingbi ti ga azo ti confiance?
13 Kite ayeke dä ape so mo yeda so, so aturugu 1000000 aga ti sara bira lani na Asa ayeke mbeni kota kpale, me Asa asö benda. Mawa ni ayeke so na ngoi so Asa awara mbeni kpale so ayeke ngangu ape, lo hunda Jéhovah ape. Na ngoi so Baasha, sioni gbia ti Israël, aye ti sara bira na Asa, Asa ahunda gbia ti Syrie ti mû maboko na lo. Desizion so aga lani na kota kpale. Na lege ti prophète Hanani, Jéhovah atene na Asa: “So mo zia bê ti mo kue na gbia ti Syrie me mo zia bê ti mo kue na Jéhovah Nzapa ti mo pëpe, aturugu ti gbia ti Syrie akpe na maboko ti mo awe.” Ti londo na ngoi ni so ti gue na ni, azo aga lakue na bira na terê ti Asa (2 Chron. 16:7, 9; 1 aGbia 15:32). Nyen la mo lingbi ti manda dä?
Amaseka-koli, tongana nyen la ala lingbi ti ga azo ti confiance?
14 Ngbâ ti sara terê ti mo kete na ti zia bê ti mo na Jéhovah. Na ngoi so mo wara lani batême, mo fa so mo yeke na kota mabe na Jéhovah nga mo zia bê ti mo na lo. Jéhovah ayamba mo lani na ngia na yâ ti sewa ti lo. Kota ye ni fadeso ayeke ti ngbâ ti zia bê ti mo na Jéhovah. Peut-être mo bâ so a yeke ngangu na mo ape ti zia bê ti mo na Jéhovah na ngoi so mo doit ti mû adesizion so ayeke changé gigi ti mo, me ka ti adesizion so ayeke changé gigi ti mo ape? A yeke kota ye mingi ti tene mo zia bê ti mo na Jéhovah na ngoi so mo yeke mû adesizion kue, atâa a yeke adesizion so andu angia wala kua ti nginza nga na aye so mo leke ti sara. Zia bê ti mo na ndö ti ndara ti mo wani ape. Me, gi amama-ndia ti Bible so ayeke mû maboko na mo ti mû desizion, na sara ye alingbi na ni (aProv. 3:5, 6). Tongana mo sara ni, mo yeke zia ngia na bê ti Jéhovah nga aita ti congrégation ayeke ne mo.—Diko 1 Timothée 4:12.
Gi anzoni ye so ayeke na yâ ti Bible
Sara na Jéhovah na bê ti mo kue
7 E oko oko kue e lingbi ti bâ yâ ti bê ti e ti bâ wala e yeke sara na Nzapa na bê kue. Hunda terê ti mo: ‘Mbi leke na bê ti mbi ti ngbâ ti zia ngia na bê ti Jéhovah, ti gbu koko ti tâ vorongo nga ti sara si congrégation aduti na saleté ape?’ Gbu li ti mo ti bâ tongana nyen la Asa abezoin lani mingi ti sara ye na mbeto ape ti zi na yâ ti kodro ni âta ti lo Maacah, so ayeke lani “mama ti kodro”. Na ambeni ngoi, peut-être mo yeke na bezoin ti sara ye na mbeto pëpe tongana ti Asa. Na tapande, mo yeke sara tongana nyen tongana mbeni zo ti sewa ti mo wala mbeni kamarade ti mo so mo ye lo mingi asara siokpari na ake ti changé bê ti lo na a lingbi a bi lo na gigi? Mo yeke leke na bê ti mo ti sara songo na lo ape? Nyen la bê ti mo ayeke pusu mo ti sara?