Chapitre Bale-oko na Oku

Mä wango, yeda na sengo ndo

1. (a) Ngbanga ti nyen e kue e yeke na bezoin ti wango na ti sengo ndo? (b) A lingbi e gi nda ti hundango tënë wa?

BIBLE atene na Jacques 3:2: ‘E kue e pika gere ti e lege mingi.’ E lingbi ti pensé na gbâ ti angoi so na ndembe ni e wara lege pëpe ti duti mara ti zo so Tënë ti Nzapa ahunda na e. Tongaso, e yeda na tâ tënë so Bible atene: “Mo mä wango, na mo mä wango-tene, si mo lingbi duti na ndara na nda ti fini ti mo.” (aProverbe 19:20). Kite ayeke dä pëpe so e changé awe ambeni ye na yâ fini ti e ti tene ague oko na afango ye ti Bible. Me, e yeke sala nyen tongana mbeni ita ti e Chrétien amû wango na e na ndo mbeni mbilimbili tënë?

2. A lingbi e sala nyen tongana a mû wango na e mveni?

² Ambeni zo ayeke tara ti zi tënë na li ti ala, ti bâ ye so asi gi tongana mbeni senge ye, wala ti bi tënë ni na li ti ambeni zo. Me, a yeke nzoni mingi ti mä wango na ti sala ye alingbi na ni (aHébreu 12:11). Biani, a lingbi zo oko pëpe aku ti tene amba ti lo asala ye kue mbilimbili. A lingbi kua ti lo aduti nga pëpe gi ti mû wango na azo ndade ndade na ndo ti ambeni senge ye, wala na ndo aye so Bible amû lege na zo oko oko ti soro. Nga, peut-être zo so ayeke mû wango ni ade ahinga pëpe ambage kue ti tënë ni, na a lingbi, na yekiango ndo, a fa ni na lo. Me na yâ lisoro so ayeke ga na peko ge, zia e tene so wango wala sengo ndo so a mû ayeke na lege ni, Bible ayeda na ni. A lingbi zo asala ye tongana nyen na gbele ni?

Atapande ti gbotongo mê teti e

3, 4. (a) Na yâ ti Bible, ye nyen alingbi ti mû maboko na e ti wara nzoni bango ndo na mbage ti wango nga na sengo ndo? (b) Gbia Saül asala ye tongana nyen na gbele wango, na ye ti pekoni ayeke so wa?

³ Na yâ ti Bible, a yeke wara tondo ti atâ ye so asi na ambeni zo, so awara wango so a lingbi. Na ambeni ngoi ni, a mû sengo ndo legeoko na wango ni. Mbeni oko ti azo so ayeke Gbia Saül ti Israël. Lo bata lani pëpe tënë ti Jéhovah na mbage ti mara ti Amaleq. Kozoni, azo ti Amaleq ake awakua ti Jéhovah, na ngbanga so Lo fâ na ndo ala ayeke so: atâa a yeke azo ti Amaleq ni wala anyama ti ala, a lingbi a futi ala kue. Me Gbia Saül abata biani gbia ti ala, nga na anyama ti ala so ayeke nzoni ahon atanga ni kue.​—1 Samuel 15:1-11.

⁴ Jéhovah atokua prophète Samuel ti zingo na Saül. Saül asala ye tongana nyen? Lo tene kamême so lo hon biani azo ti Amaleq na ngangu, me so lo mû gi mbeni senge desizion ti bata gbia ti ala na fini. Ye oko, a gue nde lani na komandema ti Jéhovah (1 Samuel 15:20). Saül abata anyama ti ala na fini, na lo tara ti bi tënë ni na li ti azo ti lo, lo tene: “Mbi kpe mbito ti azo ni, na mbi mä yanga ti ala.” (1 Samuel 15:24). Ye so lo bi bê dä mingi ayeke lani gi baba ti bê so apusu lo ti ne tele ti lo mveni. Lo hunda même na Samuel ti yekia lo na gbele azo kue (1 Samuel 15:30). Na nda ni, Jéhovah ake ti tene Saül angbâ gbia.​—1 Samuel 16:1.

5. Ye nyen asi lani na Gbia Ozias tongana lo ke ti mä wango?

⁵ Gbia Ozias ti Juda ‘asala siokpari so ake L’Eternel Nzapa ti lo, teti lo lï na Temple ti L’Eternel ti zö yombo na ndo balaga ti zö yombo.’ (2 Chronique 26:16). Me, a yeke lani gi na aprêtre si ndia amû lege na ala ti zö yombo. Tongana kota prêtre ni atara ti kanga lege na Ozias, gbia ni asala ngonzo. Ye nyen asi? Bible atene: “Kobela ti ngiba asigigi na ndole ti lo . . . teti L’Eternel apika lo awe. Gbia Ozias ayeke zo ti ngiba juska lâ ti kui ti lo”.​—2 Chronique 26:19-21.

6. (a) Ngbanga ti nyen Saül na Ozias ake lani ti mä wango? (b) Ngbanga ti nyen mango wango pëpe ayeke kota kpale laso?

⁶ Ngbanga ti nyen a yeke lani ngangu na Saül nga na Ozias ti yeda na wango? Kota kpale ni ayeke baba ti bê. Ala use kue abâ tele ti ala mveni kota mingi. Azo mingi ayeke ga na vundu na ndo ala mveni ndali ti baba. Na lê ti ala, yengo dä na wango aye ti tene so mbeni ye amanke ala, wala ayeke buba nzoni iri ti ala. Me baba ayeke mbeni wokongo. Baba ayeke vuko lê ti zo si lo bi bê nzoni pëpe, na zo ni ayeke ndulu ti ke maboko so Jéhovah ayeke mû na lege ti Tënë ti Lo nga na bungbi ti Lo. A yeke ngbanga ni la si Jéhovah agboto mê: “Fandara aga kozoni si futingo ye aga, na be-kota aga kozoni si tingo ni aga.”​—aProverbe 16:18; aRomain 12:3.

Yengo dä na wango

7. Anzoni ye wa a lingbi ti manda na ndo lege so Moïse asala ye na gbele wango?

⁷ A yeke wara nga na yâ Mbeti ti Nzapa anzoni tapande ti azo so ayeda na wango, na e lingbi ti manda ye mingi na lege ni. Bâ tapande ti Moïse, so kogara ti lo awa lo na ndo lege ti yongo anene kungba ti lo. Moïse amä lo, na asala ye fade fade alingbi na ni (Exode 18:13-24). Atâa so Moïse ayeke lani na kota ngangu ti komande, ngbanga ti nyen lo yeke ndulu ti mä wango? Ngbanga ti so lo yeke na be-ti-molenge. “Moïse ayeke na tâ be-ti-molenge ahon azo kue so ayeke na lê ti sese.” (Nombre 12:3). Be-ti-molenge ayeke kota ye na lege wa? Sophonie 2:3 afa so a lingbi ti sala si e wara fini.

8. (a) David asala asiokpari wa? (b) David asala ye lani tongana nyen na ngoi so Nathan azingo na lo? (c) Aye wa aga lani na peko ti siokpari ti David?

⁸ Gbia David asala lango-sioni na Bath-Shéba, na lo tara ti honde ni na salango si a fâ Urie, koli ti wali so. Jéhovah atokua prophète Nathan ti zingo na David. David achangé bê ti lo, na lo yeda hio: “Mbi sala sioye so ake L’Eternel!” (2 Samuel 12:13). Atâa so Nzapa ayeda na gbiango bê ti lo, David ayeke bâ ande pasi na peko ti siokpari ti lo. Jéhovah atene na lo so “fade épée azia da ti [lo] lâ oko pëpe”, a yeke mû ande awali ti lo ti mû na “mbeni zo so ayeke ndulu na [lo]”, na fade molenge ni so a dü lo na lege ti lango-sioni ‘ayeke kui biani’.​—2 Samuel 12:10, 11, 14.

9. Tongana a mû wango wala sengo ndo na e, ye nyen a lingbi e girisa pëpe?

⁹ Gbia David ahinga giriri ye ti nzoni so ayeke ga na lege ti mango nzoni wango. Na mbeni ngoi, lo kiri singila na Nzapa teti zo so wango ni aga na lege ti lo (1 Samuel 25:32-35). E yeke tongaso? Tongana e yeke tongaso, fade e yeke tene wala e yeke sala pëpe ambeni ye so vundu alingbi ti gbu e na pekoni. Me ye ni ayeke duti ande tongana nyen, tongana e si na yâ ti ambeni ye so a lingbi a mû wango wala sengo ndo na e? Zia e girisa lâ oko pëpe so a yeke biani fä ti ndoye ti Jéhovah, na a yeke teti nzoni duti ti e ti lakue lakue.​—aProverbe 3:11, 12; 4:13.

Alengo ti ngele mingi so a lingbi zo alë

10. Lengo wa Jésus afa lani so ayeke kota mingi teti azo so ayeke lï na yâ Royaume?

¹⁰ Ti duti na nzoni songo na Jéhovah nga na aita ti e Chrétien, a lingbi e lë ambeni lengo. Jésus afa mbeni oko tongana lo zia mbeni kete molenge na popo ti adisciple ti lo, na lo tene: “Biani, Mbi tene na i, tongana i changé lege ti i pëpe, na i ga tongana akete molenge pëpe, fade i lï na yâ royaume ti yayu kete pëpe. Tongaso zo so asala lo mveni kete tongana kete molenge so, lo yeke kota ahon na yâ royaume ti yayu”. (Matthieu 18:3, 4). Adisciple ti Jésus ayeke lani na bezoin ti lë tâ be-ti-molenge, teti ala papa na popo ti ala ti hinga zo wa si ayeke kota ahon atanga ni kue.​—Luc 22:24-27.

11. (a) Na gbele azo wa a lingbi e duti na tâ be-ti-molenge, na ngbanga ti nyen? (b) Tongana e yeke tâ be-ti-molenge, fade e sala ye tongana nyen na gbele wango?

¹¹ Bazengele Pierre asû na mbeti: “I kue, i yü tâ be-ti-molenge na popo ti i tongana bongo, teti Nzapa ake azo ti kpengba-li, me Lo mû grâce na azo so ayeke na tâ be-ti-molenge.” (1 Pierre 5:5). E hinga so a lingbi e duti na tâ be-ti-molenge na gbele Nzapa, me versê so afa biani so a lingbi e duti nga na tâ be-ti-molenge na mbage ti aita ti e awamabe. Tongana e sala ni, fade bê ti e aso pëpe tongana ambeni zo amû na e awango so alingbi, me fade e yeke manda ye na mbage ti ala.​—aProverbe 12:15.

12. (a) Mbeni kpengba lengo wa ague legeoko mingi na be-ti-molenge? (b) Ngbanga ti nyen a lingbi e bi bê na ndo ye so salango ye ti e ayeke sala na ndo azo?

¹² Mbeni ye so ague nga legeoko na be-ti-molenge ayeke bingo bê na ndo nzoni duti ti azo. Bazengele Paul asû na mbeti: “A lingbi zo agi ye ti lo mveni pëpe, me lo gi ye teti zo so ayeke ndulu na lo. . . . Tongaso, tongana i te, wala i nyon, wala i sala mbeni ye, i sala ye kue teti gloire ti Nzapa. I sala ye oko pëpe so asala si aJuif, wala aGrec, wala Église ti Nzapa atï”. (1 aCorinthien 10:24-33). Paul atene pëpe so a lingbi e dö lege ti aye kue so anzere na e, e zia, me lo wa e ti sala pëpe ye so a lingbi ti pusu mbeni zo ti sala ye so yingo-ti-hinga ti lo mveni afa na lo so a yeke sioni.

13. Tapande wa alingbi ti fa so e yeke sala lakue ti bata wango ti Mbeti ti Nzapa?

¹³ Mo yeke zia nzoni duti ti azo kozo na aye so anzere na mo mveni? A lingbi e kue e manda ti sala tongaso. Alege mingi ayeke dä ti sala ni. Na tapande, bâ tënë ti yungo bongo na lekengo tele pendere. A yeke atënë so andu ye so anzere na zo oko oko, na ye so Mbeti ti Nzapa ahunda ayeke gi ti tene a sala ni ahon ndo ni pëpe, aduti na lege ni, nga na saleté pëpe. Me tongana mo bâ so, ndali ti ngobo ti salango ye ti azo na ndo so mo yeke dä, kode ti yungo bongo ti mo na ti lekengo tele ti mo akanga lege na ambeni zo ti mä tokua ti Royaume, fade mo yeke changé ni? Biani, ti mû maboko na mbeni zo ti wara fini ti lakue lakue ayeke kota ye mingi ahon gi ti nzere na lê ti e mveni.

14. Ngbanga ti nyen a yeke kota ye mingi ti lë be-ti-molenge nga bingo bê na ambeni zo?

¹⁴ Jésus azia tapande na ndo tënë ti dutingo na be-ti-molenge, nga bingo bê na ndo ambeni zo. Lo gue même juska ti sukula gere ti adisciple ti lo ( Jean 13:12-15). Na ndo lo, Tënë ti Nzapa atene: “I bi bê ti i legeoko tongana Christ Jésus a bi bê ti Lo giriri; Lo yeke legeoko na Nzapa giriri, me na lê ti Lo, ti lingbi na Nzapa ayeke ye ti gbu na ngangu pëpe, me Lo zia gloire ti Lo, Lo kamata tele ti ngbâa, Lo ga tongana zo; na teti Lo yeke na yâ tele ti zo, Lo sala Lo mveni kete, Lo mä Babâ ti Lo juska na kui”.​—aPhilippien 2:5-8; aRomain 15:2, 3.

Ke sengo ndo ti Jéhovah pëpe

15. (a) Aye wa a lingbi e changé ti duti na salango ye so anzere na Nzapa? (b) Na lege wa Jéhovah ayeke mû wango na sengo ndo na e kue?

¹⁵ Teti so e kue e yeke awasiokpari, a lingbi e changé bango ndo nga na tambela ti e, tongana e ye ti fa na gigi alengo ti Nzapa ti e. A lingbi e yü “zo-ti-fini”. (aColossien 3:5-14). Wango na sengo ndo ayeke mû maboko na e ti bâ aye wa a lingbi e changé dä, nga tongana nyen ti changé ni. Kozo lingu ti fango lege so e yeke na bezoin ni ayeke Bible mveni (2 Timothée 3:16, 17). Ambeti so aluti na ndo Bible nga na abungbi so bungbi ti Jéhovah aleke ayeke mû maboko na e ti bata Tënë ti Nzapa. Même tongana e mä wango ni kozo awe, fade e bâ so e yeke lakue na bezoin ni, na ti tara ti ga nzoni ahon ti kozo?

16. Maboko wa Jéhovah ayeke mû na e oko oko?

¹⁶ Na bingo bê na ndoye, Jéhovah ayeke mû maboko na e na yâ akpale ti e. A mû maboko awe na azo kutu mingi na lege ti amandango Bible na ala na da ti ala. Ababâ na mama ayeke mû wango na ayeke se amolenge ti ala ti bata ala yongoro na salango ye so alingbi ti bi vundu na bê (aProverbe 6:20-23). Na yâ ti kongregation, fani mingi azo ayeke hunda awango na ambeni ita so ayeke na kode mingi, ti kono ngangu so ala yeke sala na yâ kusala ti fango tënë. Na ambeni ngoi, a-ancien alingbi ti hunda wango na amba ti ala, wala na ambeni ita so ayeke na kode na yâ fango tënë. Ala so ayeke na alengo ti yingo ayeke sala kusala na Bible ti mû maboko na aita so ayeke na bezoin ni, na salango ni na lege ti be-ti-molenge. Tongana mo yeke mû wango, girisa pëpe ti ‘bâ ndo na ndo mo mveni, si mo tï nga pëpe na yâ handa.’ (aGalate 6:1, 2). Tâ tënë, e kue e yeke na bezoin ti wango na sengo ndo ti voro oko tâ Nzapa na beoko.

Lisoro ti dango bê

• Na ndoye, tongana nyen Jéhovah ayeke mû maboko na e ti bâ ndo wa a lingbi e mveni e changé aye dä?

• Ngbanga ti nyen azo mingi ayeke na kpale ti yeda na wango so alingbi, na tongana nyen a yeke sioni mingi?

• Alengo wa ti ngele mingi ayeke mû ande maboko na e ti duti ndulu ti yeda na wango, na tongana nyen Jésus azia tapande ti aye so?

[Foto na lembeti 142]

Ozias ake wango na a pika lo na ngiba

[Foto na lembeti 142]

Moïse awara ye ti nzoni na yengo dä na wango ti Jéthro