‘Tene ti Jéhovah Angbâ ti Wu’

“Lo to tene ti komande ti Lo na ndo sese, Tene ti Lo ague fade fade.”​—PSAUME 147:15.

1, 2. Kusala wa Jésus amu la ni na adisciple ti lo, na a ndu ye wa?

A YEKE wara mbeni oko ti aprophétie ti dongo bê ti Bible na yâ Kusala 1:8. Ngoi kete kozoni si lo ma na yayu, Jésus atene na adisciple be-ta-zo ti lo: “Fade i wara ngangu tongana Yingo Vulu aga na ndo i; na fade i ga atémoin ti Mbi . . . juska na nda ti sese kue.” So tâ kota kusala mingi si ye so ayeke hunda ande!

² Ti fa tene ti Nzapa na ndo sese kue alingbi ti kpa giriri mbeni kota kusala mingi teti kete wungo ti adisciple so amu ni na ala. Ba ye so a hunda la ni ti sala. A lingbi ala mu maboko ande na azo ni ti gbu nda ti nzo tene ti Royaume ti Nzapa. (Matthieu 24:14) Fango tene ti témoin na ndo Jésus ahunda nga ti kangbi afango ye ti lo ti ngangu na ambeni zo na ti fa nda ti kusala ti lo na yâ ye so Jéhovah aleke ti sala. Na ndo ni, kusala ni andu nga salango si azo aga adisciple na mungo batême na ala. Na a lingbi a sala ye so na ndo sese kue!​—Matthieu 28:19, 20.

3. Jésus adë bê ti adisciple ti lo na ye wa, na tongana nyen ala kiri tene na kusala so a mu na ala?

³ Ye oko, Jésus adë bê ti adisciple ti lo so fade yingo ti nzoni-kue ayeke duti ande na ala ti sala kusala so lo mu na ala. Tongaso, atä konongo ti kusala ni nga na wâ na ngangu so awato asala ti kanga yanga ti ala, akozo disciple ti Jésus awara lege la ni ti sala ye so lo fa na ala. A yeke mbeni tâ ye so asi so a sû ni na mbeti, na so a lingbi pepe ti bele ni.

4. Tongana nyen ndoye ti Nzapa asigigi polele na yâ kusala ti fa tene na ti fa ye na ambeni zo?

⁴ Kapa ti fango tene na ti fango ye na ndo sese kue ayeke mbeni fä ti ndoye ti Nzapa teti ala so ahinga lo pepe. A mu na ala lege ti ga ndulu na Jéhovah na ti wara pardon ti asiokpari. (Kusala 26:18) Kusala ti fa tene na ti fa ye afa nga na gigi la ni ndoye ti Nzapa teti ala so ayeke mu tokua ni, teti so a mu lege na ala ti fa na gigi mungo tele ti ala na Jéhovah, nga ndoye ti ala teti amba ti ala zo. (Matthieu 22:37-39) Bazengele Paul aba tongana ye ti kota ngele kusala ti fango tene ti Chrétien na tongaso lo sala tene ni tongana mbeni “mosoro.”​—2 aCorinthien 4:7, NW.

5. (a) Na ndo wa e yeke wara tondo ti akozo Chrétien so a lingbi biani ti zia bê na ni, na maïngo ti nyen a fa na yâ ni? (b) Ngbanga ti nyen mbeti ti Kusala ayeke na anda ti tene mingi teti awakua ti Nzapa laso?

⁵ Tondo ti kusala ti fango tene ti akozo Chrétien so a lingbi ti zia bê na ni mingi ahon ayeke na yâ buku ti Kusala so asala ni na gbe ti yingo, na so disciple Luc asû ni na mbeti. A yeke mbeni tondo ti maïngo ti aye hio nga na mbeni lege so adö bê. Maïngo so ti hingango ye ti Tene ti Nzapa adabe ti e na Psaume 147:15, so atene: “Lo [Jéhovah a] to tene ti komande ti Lo na ndo sese, Tene ti Lo ague fade fade.” Tondo ti akozo Chrétien, so awara ngangu na lege ti yingo ti nzoni-kue, ayeke ye so amu ngia nga a yeke na nda ti ye mingi teti e laso. A-Témoin ti Jéhovah abi tele ti ala na yâ oko kusala so ti fango tene na ti salango adisciple, atä a yeke na mbeni lege so ayeke kota ahon. E yeke luti nga na gbele akpale so akpa akpale so aChrétien ti kozo siècle aluti na gbele ni. Tongana e yeke ba lege so Jéhovah amu deba nzoni nga na ngangu na akozo Chrétien, mabe ti e na yâ mungo maboko ti lo ayeke kpengba.

Guengo na Li ni ti Wungo ti Adisciple

6. Tene wa so andu guengo na li ni asigigi fani ota na yâ mbeti ti Kusala, na a yeke ba ye wa?

⁶ Mbeni oko lege ti gi nda ti gango tâ tene ti Kusala 1:8 ayeke ti ba nda ti tene so: “tene ti Seigneur [“Jéhovah,” NW] awu.” Tene so asigigi, na ambeni kete gbiango na yâ ni, gi fani ota na yâ Bible na a wara ala kue gi na yâ mbeti ti Kusala ti aBazengele. (Kusala 6:7; 12:24; 19:20) ‘Tene ti Jéhovah,’ wala ‘tene ti Nzapa,’ na yâ aversê so asala tene ti nzo tene, kpengba tokua ti tâ tene so alondo na Nzapa, mbeni ngangu tokua so ayeke na fini so agbian ye na yâ fini ti ala so ayeda la ni na ni.​—aHébreu 4:12.

7. Na yâ Kusala 6:7, maïngo ti tene ti Nzapa ague legeoko na ye wa, na ye nyen asi na lango ti Pentecôte ti ngu 33 N.E?

⁷ A sala tene ti fani kozo ti maïngo ti Tene ti Nzapa na yâ Kusala 6:7. Na ndo so, e diko: “Na Tene ti Nzapa awu, na adisciple awu mingi na Jérusalem, na aprêtre mingi amä na bê.” Na ndo so, maïngo ti aye ague legeoko na guengo na li ni ti wungo ti adisciple. Kozo na ni, na lango ti Pentecôte ti ngu 33 N.E, a sa yingo ti nzoni-kue ti Nzapa na ndo adisciple ndulu na 120 so abungbi na mbeni kubu na nduzu. Na pekoni, bazengele Pierre amu mbeni kpengba diskur, na azo 3 000 na popo ti ala so amä tene ni aga awamabe na lango oko so. Wuluwulu alingbi la ni ti duti mingi tongana azo saki mingi ayeke gue na ando so ngu ayeke dä na yâ Jérusalem wala na tele ni ti wara batême na iri ti Jésus, koli so afâ lo na ndo keke ti pasi tongana wakengo ndia alango 50 kozoni!​—Kusala 2:41.

8. Tongana nyen wungo ti adisciple ague na li ni na yâ angu so aga na peko ti Pentecôte ti ngu 33 N.E?

⁸ Biani, ye so ayeke la ni gi tongo nda ni. Angangu so amokonzi ti lege ti vorongo ti aJuif asala ti neka kusala ti fango tene atï na ngu. Bê ti amokonzi so asui teti “Seigneur [“Jéhovah,” NW] abungbi na ala [adisciple] lâ na lâ ala so awara salut.” (Kusala 2:47) Ngoi kete na pekoni, “wungo ti azo [akoli] ni aga ndulu na saki oku.” (Kusala 4:4; 5:14) Na pekoni, “azo so amä na bê na Seigneur awu mingi, akoli na awali nga.” (Kusala 4:4; 5:14) Ti mbeni ngoi na pekoni, e diko: “Tongaso, église [“kongrégation,” NW] ayeke na siriri na Judée, na Galilée, na Samarie kue, na a kpengba; na église [“kongrégation,” NW] atambela na mbito ti Seigneur na lege ti wango ti Yingo Vulu, si a wu mingi.” (Kusala 9:31) Ambeni ngu na pekoni, peut-être na ngu 58 N.E, a sala tene ti “azo saki mingi.” (Kusala 21:20) Ti londo na ngoi ni so, a yeke wara nga aGentil mingi so amä na bê.

9. Tongana nyen mo yeke sala tene ti akozo Chrétien?

⁹ Guengo na li ni so ti wungo ti adisciple aga mingi na lege ti afini zo so agbian lege ti vorongo ti ala ti ga adisciple. A yeke la ni fini lege ti vorongo, me a yeke sala kusala na wâ. Nde mingi na dutingo azo ti Église so ayeke sala kusala pepe teti vorongo ti ala, adisciple amu tele ti ala kue na Jéhovah nga na Tene ti lo, na ngoi na ngoi ala manda tâ tene na tele ti ala so aluti na gbele salango ngangu mingi. (Kusala 16:23, 26-33) Ala so ayeda na lege ti vorongo ti aChrétien asala tongaso na peko ti mbeni desizion so ala mu na lege ti gbungo li na hingango nda ti ye nzoni. (aRomain 12:1) A fa na ala alege ti Nzapa; tâ tene ayeke la ni na yâ bibe na bê ti ala. (aHébreu 8:10, 11) Ala yeke ndulu ti kui teti ye so ala mä na bê dä.​—Kusala 7:51-60.

10. Kungba wa akozo Chrétien ayeda na ni, na ye wa so akpa ni e yeke ba laso?

¹⁰ Ala so ayeda na fango ye ti aChrétien ahinga so a yeke kungba ti ala ti kangbi tâ tene na ambeni zo. Ye so amu lege polele na guengo na li ni mingi ahon ti wungo ti adisciple. Mbeni wagingo nda ti ye na ndo Bible atene: “A yeke ba la ni pepe fango tene ti mabe na azo gi tongana kungba ti ala so ayeke fa tene na wâ mingi ahon, wala ti azo so asoro ala kozoni awe ti fa tene. Kusala ti fango ye na ndo lege ti vorongo ti aChrétien ayeke la ni kungba na kusala ti zo oko oko ti église. . . . Guengo na li ni hio tongaso ti wungo ti bungbi ti aChrétien kue apusu bungbi ni na li ni ngangu mingi tâ na tongo nda ni.” Lo sû nga tene so na ndo ni: “Kusala ti fango ye na ndo lege ti vorongo ti aChrétien ayeke la ni tâ fini ti akozo Chrétien.” A yeke legeoko nga teti atâ Chrétien laso.

Guengo na Li ni ti Tene ni na Ando Nde Nde

11. A fa peko ti mara ti guengo na li ni wa na Kusala 12:24, na tongana nyen ye so aga tâ ye?

¹¹ A yeke wara use tene na ndo maïngo ti tene ti Nzapa na Kusala 12:24, so atene: “Tene ti Nzapa [“Jéhovah,” NW] awu, awu mingi.” Na ndo so, tene ni aba guengo na li ni ti tene na ando nde nde. Atä kangango lege so alondo na ayanga-ti-komande, kusala ni angbâ ti gue na li ni. A sa kozoni yingo ti nzoni-kue na Jérusalem, na ti londo na ndo so, tene ni akangbi hio na ando nde nde. Salango ngangu so atambela na Jérusalem akangbi adisciple kirikiri na yâ ando na Judée nga na Samarie. Ye nyen asi na pekoni? “Ala so akangbi kirikiri, ala gue na ndo nde nde ti fa Tene-nzoni.” (Kusala 8:1, 4) A pusu Philippe ti fa tene na mbeni koli so, na peko ti batême ti lo, ague na tokua ni na Éthiopie. (Kusala 8:26-28, 38, 39) Fade fade a leke gere ti tâ tene na Lydda, Popo-hoto ti Saron, nga na Joppé. (Kusala 9:35, 42) Na pekoni, bazengele Paul atambela akilomètre saki mingi na lê ti ngu nga na ndo sese, na lekengo gere ti akongrégation na yâ akodoro mingi ti Méditerranée. Bazengele Pierre ague na Babylone. (1 Pierre 5:13) Gi na yâ angu 30 na peko ti so a sa yingo ti nzoni-kue na lâ ti Pentecôte, Paul asû na mbeti so a fa nzo tene “na azo kue na gbe ti yayu,” peut-être na salango tene ge ti mbage ti sese so a hinga ni na ngoi ni kâ.​—aColossien 1:23.

12. Tongana nyen awato ti lege ti vorongo ti aChrétien ayeda so tene ti Nzapa ague na li ni mingi na yâ ando nde nde?

¹² Même awato ti lege ti vorongo ti aChrétien ayeda so tene ti Nzapa amaï na yâ Kodoro-togbia ti Rome kue. Na tapande, Kusala 17:6 atene so na Thessalonique, so ayeke na mbage ti banga ti Grèce, awato atene na kongo: “Azo so ayengi sese so asi na ndo so nga.” Na ndo ni, na tongo nda ti use siècle, Pline le Jeune, na ngoi so lo yeke na Bithynie, asû mbeti na Trajan Togbia ti Rome na ndo tene ti lege ti vorongo ti aChrétien. Lo dema tele: “[Lege ti vorongo ti aChrétien ni] ayeke pepe gi na yâ ti agbata ni, me makongo ti kobela ti lo akangbi nga na yâ akete kodoro so ayeke na tele ni nga na yâ ngonda ni.”

13. Na lege wa guengo na li ni ti tene ni na yâ ando nde nde afa na gigi ndoye ti Nzapa teti azo?

¹³ Guengo na li ni ti tene ni na ando nde nde ayeke mbeni fä ti kota ndoye ti Jéhovah teti azo so a lingbi ti ton ala. Tongana Pierre aba yingo ti nzoni-kue na salango kusala na ndo Corneille so ayeke Gentil, lo tene: “Tâ tene, mbi ba so Nzapa asala pepe nzoni gi na ambeni zo, me na yâ mara oko oko kue, lo yeda na zo so akpe mbito ti lo na asala ye alingbi na mbilimbili.” (Kusala 10:34, 35, NW) Biani, nzo tene ayeke la ni na ayeke lakue mbeni tokua teti azo kue, na guengo na li ni ti tene ti Nzapa na yâ ando nde nde amu na azo na ndo kue lege ti kiri tene na ndoye ti Nzapa. Na yâ siècle 21 so, tene ti Nzapa akangbi tele ti lo biani na yâ ambage kue ti sese.

Maïngo na Li ni so Ahon Ye Kue na Ngangu

14. Mara ti maïngo ti ye wa a fa pekoni na Kusala 19:20, na tene ti Nzapa ahon la ni na ngangu na ndo ye nyen?

¹⁴ A sala tene ti fani ota ni ti maïngo ti tene ti Nzapa na Kusala 19:20, so atene: “Tene ti Seigneur [“Jéhovah,” NW] awu mingi, a hon ye kue na ngangu.” Tene na kozo yanga ti Grec so asû pekoni na “hon ye kue na ngangu” afa tene ti “ngangu so ayeke sala kusala.” Aversê so aga kozo afa so azo mingi na Éphèse aga awamabe, na ambeni so asala la ni akusala ti yorö agbi na wâ ambeti ti ala na gbele azo kue. Tongaso, tene ti Nzapa ahon na ngangu na ndo atene ti mabe ti wataka. Nzo tene ahon nga ndo ti ambeni ye ti kangango lege, tongana salango ngangu. Ye oko pepe alingbi la ni ti kanga lege na ni. Na ye so nga e kiri e ba mbeni kpengba ye so ague legeoko na tâ lege ti vorongo ti aChrétien laso.

15. (a) Ye nyen mbeni wasungo mbaï ti Bible asû na ndo akozo Chrétien? (b) Adisciple amu gonda ti nzoni maïngo ti ala na zo wa?

¹⁵ Abazengele na ambeni kozo Chrétien afa tene ti Nzapa na wâ. Na ndo ala, mbeni wasungo mbaï na ndo Bible atene: “Tongana azo ayeke na nzala ti sala tene ti Seigneur ti ala, ala yeke wara alege nde nde ti sala ni. Biani, ye so apika bê ti e ayeke ngangu so a pusu akoli na awali so ti sala ye, mingi ahon kode ti salango ye ti ala.” Ye oko, akozo Chrétien ahinga so nzoni maïngo ti kusala ti ala aga pepe gi na lege ti angangu ti ala mveni. Ala wara la ni mungo yanga so alondo na Nzapa ti sala kusala ti ala, na ala wara mungo maboko so alondo na Lo ti sala ni. Guengo na li ni na lege ti yingo alondo na Nzapa. Bazengele Paul ayeda na tene so na yâ mbeti so lo tokua na kongrégation ti Corinthe. Lo sû na mbeti: “Mbi lu, Apollos azia ngu dä; me Nzapa asala si a ko na a maï. Teti e yeke afon Nzapa na kusala.”​—1 aCorinthien 3:6, 9.

Yingo ti Nzoni-kue Asala Kusala

16. Ye nyen afa so yingo ti nzoni-kue amu la ni ngangu na adisciple ti sala tene na mbito pepe?

¹⁶ Dabe mo so Jésus aze na adisciple ti lo so fade yingo ti nzoni-kue ayeke sala kusala na yâ maïngo ti tene ti Nzapa na so fade yingo ti nzoni-kue ayeke mu ngangu na adisciple na yâ kusala ti ala ti fango tene (Kusala 1:8). Tongana nyen ye so aga tâ tene? Ngoi mingi pepe na peko ti so a sa yingo ti nzoni-kue na ndo ti adisciple na Pentecôte, a hunda na ngangu na Pierre na Jean ti sala tene na Sanhédrin ti aJuif, kota da-ngbanga ti kodoro ni, so awafango ngbanga ni ayö kungba ti kuâ ti Jésus Christ. Fade abazengele adö na mbito na gbele mara ti kota bungbi ti asioni zo tongaso? Oko pepe! Yingo ti nzoni-kue amu ngangu na Pierre na Jean ti sala tene na mbeni wâ so a sala si bê ti awato ti ala adö, na “ala hinga biani ala yeke na tele ti Jésus giriri.” (Kusala 4:8, 13) Yingo ti nzoni-kue apusu nga Étienne ti fa tene na mbito pepe na gbele Sanhédrin. (Kusala 6:12; 7:55, 56) Kozo na ni, yingo ti nzoni-kue apusu adisciple ti fa tene na mbito pepe. Luc asû tondo so: “Tongana ala sambela awe, ndo so ala bungbi dä ayengi; ala kue asi na yingo ti nzoni-kue, na ala fa tene ti Nzapa na mbito pepe.”​—Kusala 4:31.

17. Na yâ ambeni lege wa yingo ti nzoni-kue amu maboko na adisciple na yâ kusala ti fango tene?

¹⁷ Na lege ti yingo ti nzoni-kue ti lo so ayeke na ngangu mingi, Jéhovah, legeoko na Jésus so azingo na kuâ, ayeke fa lege na kusala ti fango tene. (Jean 14:28; 15:26) Tongana a sa yingo ti nzoni-kue na ndo ti Corneille, asewa ti lo, nga na akamarade ti lo, bazengele Pierre ayeda so aGentil so afa nganza pepe alingbi ti wara batême na iri ti Jésus Christ. (Kusala 10:24, 44-48) Na pekoni, yingo asala mbeni kpengba kusala na sorongo Barnabas na Saul (bazengele Paul) teti kusala ti missionnaire nga na fango na ala na ndo wa nga na ndo wa pepe a lingbi ala gue dä. (Kusala 13:2, 4; 16:6, 7) Lo fa lege na abazengele nga na a-ancien ti Jérusalem ti mu adesizion. (Kusala 15:23, 28, 29) Na nga, yingo ti nzoni-kue afa lege na sorongo a-ancien teti kusala na yâ kongrégation ti aChrétien.​—Kusala 20:28.

18. Tongana nyen akozo Chrétien afa ndoye na gigi?

¹⁸ Na ndo ni, a ba kusala ti yingo ti nzoni-kue na yâ aChrétien mveni, na lengo alengo ti Nzapa tongana ndoye. (aGalate 5:22, 23) Ndoye apusu adisciple ti kangbi aye na popo ti ala. Na tapande, na peko ti Pentecôte ti ngu 33 N.E, a bungbi mosoro na ndo oko ti mu maboko na lege ti mitele na adisciple so ayeke na Jérusalem. Bible atene: “Mbeni zo amanqué ye na popo ti ala pepe; teti ala kue so ayeke mveni ti sese, wala mveni ti da, ala kä ye ti ala, ala ga na nginza ti ye so ala kä awe, na ala zia nginza ni na sese na gbele abazengele; na ala kangbi ye na azo oko oko kue alingbi na ye so amanqué ala.” (Kusala 4:34, 35) Ndoye so ague pepe gi na mbage ti afon ala na yâ vorongo, me nga na ambeni zo, wala na kangbingo nzo tene, wala nga na lege ti ambeni kusala ti nzobe nde. (Kusala 28:8, 9) Jésus atene so ndoye so apusu zo ti gbanzi ye na tele ayeke mu lege ti hinga adisciple ti lo. (Jean 13:34, 35) Biani, kpengba lengo ti ndoye apusu azo ti ga ndulu na Nzapa na a mu lege na maïngo ti aye na kozo siècle legeoko tongana ti so a yeke sala laso.​—Matthieu 5:14, 16.

19. (a) Na yâ alege ota wa tene ti Jéhovah ague la ni na li ni na kozo siècle? (b) Ye nyen e yeke ba ande na yâ article ti peko?

¹⁹ Ti bungbi ni kue, tene “yingo ti nzoni-kue” asigigi fani 41 na yâ mbeti ti Kusala. Biani, kpengba kamba ayeke dä la ni na popo ti tâ guengo na li ni ti aChrétien na kozo siècle na ngangu nga na fango lege ti yingo ti nzoni-kue. Wungo ti adisciple ague na li ni, tene ti Nzapa akangbi na ando mingi, na a hon na ngangu na ndo alege ti vorongo na asenda-ndara ti ngoi ni so. Maïngo ti aye na kozo siècle ague legeoko na kusala ti aTémoin ti Jéhovah laso. Na yâ article ti peko, fade e yeke ba kpengba maïngo ti tene ti Nzapa na ngoi ti laso.

Mo Dabe Mo?

• Tongana nyen wungo ti aChrétien ti kozo siècle ague na li ni?

• Na lege wa tene ti Nzapa akangbi na yâ ando nde nde?

• Tongana nyen tene ti Nzapa ahon na ngangu na kozo siècle?

• Kusala wa yingo ti nzoni-kue asala la ni na yâ maïngo ti tene ti Nzapa?

[Foto na lembeti 22]

Philippe afa tene na zo ti Éthiopie, kangbingo nzo tene na mbeni ndo nde

[Foto na lembeti 23]

Yingo ti nzoni-kue afa lege na abazengele nga na a-ancien ti Jérusalem

[Lingu ti foto na lembeti 20]

Na nduzu na mbage ti koti: Dessin ti Gbata ti Jérusalem na ngoi ti Use Temple ni - na ndo sese ti yâ ti Hôtel Holyland na Jérusalem