‘Zia i lë mingi’

“I lë mingi, tongaso fade i yeke adisciple ti Mbi.”​—JEAN 15:8.

NA NDANGBA bï kozoni na kui ti lo, Jésus amû ngoi mingi ti kpengba abazengele ti lo na lege ti mbeni lisoro so lo sala na ala polele. Fadeso, a lingbi ti tene so bebi ahon awe, me teti so lo ndoye atâ ndeko ti lo mingi, Jésus angbâ ti sala tënë na ala. Na pekoni, tongana lo ngbâ ti gue na lisoro ni, lo dabe ti ala na ndo mbeni kota ye so a hunda nga na ala ti bata si ala ngbâ lakue adisciple ti lo. Lo tene: “Babâ ti Mbi awara gloire na lege so, tongana i lë mingi, tongaso fade i yeke adisciple ti Mbi.” (Jean 15:8). E yeke sala ye laso alingbi na ye so a hunda ge ti ga disciple? Ti “lë mingi” aye ti tene nyen? Ti hinga ni, zia e kiri e bâ lisoro so Jésus asala na bï ni so.

² A yeke na yâ mbeni tapande so Jésus amû na abazengele ti lo si a yeke wara wango so a hunda ti lë lengo. Lo tene: “Mbi yeke tâ Vigne, na Babâ ti Mbi ayeke Zo ti bata Vigne. Tïtî vigne oko oko kue na yâ Mbi so alë pëpe, Lo fâ; na tïtî vigne oko oko kue so alë, Lo [fâ] tele ni, si a lë mingi ahon. I duti na yâ Mbi [wala ‘I duti oko na mbi’, Buku ti Nzapa, Fini Mbuki, 1995], na fade Mbi duti na yâ i [wala ‘mbi duti oko na i’, FM 95]. Legeoko tongana tïtî vigne alingbi lë na bê ti lo mveni pëpe, gi tongana lo ngbâ na yâ vigne, tongaso, tongana i duti na yâ Mbi pëpe, i lingbi lë nga pëpe. Mbi yeke Vigne, i yeke tïtî vigne ni. . . . Babâ ti Mbi awara gloire na lege so, tongana i lë mingi, tongaso fade i yeke adisciple ti Mbi. Legeoko tongana Babâ andoye Mbi, Mbi ndoye i nga. I duti na yâ ndoye ti Mbi. Tongana i bata komandema ti Mbi, fade i duti na yâ ndoye ti Mbi”.​—Jean 15:1-10.

³ Na yâ tapande so, Jéhovah ayeke Zo ti bata vigne ni, Jésus ayeke vigne ni, na abazengele so Jésus ayeke sala tënë na ala ayeke atïtî vigne ni. Na ngoi kue so abazengele ni ayeke sala ngangu ti ‘ngbâ ti duti oko’ na Jésus, ala yeke lë lengo. Na pekoni, Jésus afa tongana nyen abazengele ni alingbi ti wara lege ti bata kpengba beoko ti ala so; lo tene: “Tongana i bata komandema ti Mbi, fade i duti na yâ ndoye ti Mbi”. Angoi mingi na pekoni, bazengele Jean asû mara ti atënë tongaso na aita ti lo Chrétien: “Zo so abata komandema ti [Christ] aduti na yâ Lo”.a (1 Jean 2:24; 3:24). Ni la, na batango akomandema ti Christ, adisciple ti lo ayeke ngbâ ti duti oko na lo, nga dutingo oko na lo so ayeke kiri ti mû lege na ala ti lë lengo. Alengo so a hunda na e ti lë ayeke tongana nyen?

Gi alege ti maï

⁴ Na yâ tapande ti vigne ni, Jéhovah ‘afâ’ wala alungula mbeni tïtî keke ni tongana a lë pëpe. Ye so aye ti fa nyen na e? A ye ti fa na e gi pëpe so a hunda na adisciple kue ti lë lengo, me nga so ala kue ayeke na ngangu ti lë, atâa aye so alingbi ti si na ala wala akatikati ti ala. Teti biani, a yeke duti ande nde na alege ti ndoye ti Jéhovah tongana a “fâ”, wala a zi na kusala ti lo, mbeni disciple ti Christ tongana lo sala pëpe mbeni ye so ahon ngangu ti lo.​—Psaume 103:14; aColossien 3:23; 1 Jean 5:3.

⁵ Tapande ti Jésus na ndo vigne afa nga so a lingbi e gi alege ti maï na yâ ti akusala ti e ti disciple, alingbi na ngangu ti e. Bâ tongana nyen Jésus afa ni: ‘Tïtî vigne oko oko kue na yâ Mbi so alë pëpe, Lo fâ; na tïtî vigne oko oko kue so alë, Lo fâ tele ni, si a lë mingi ahon.’ (Jean 15:2). Na hunzingo ti tapande ni, Jésus awa adisciple ti lo ti “lë mingi”. (Versê 8). Lo ye ti tene nyen ge? Lo ye ti tene so teti e yeke adisciple, a lingbi e bâ tele ti e lâ oko pëpe so e lingbi awe (Apocalypse 3:14, 15, 19). Nde na so, a lingbi e gi alege ti gue na li ni na yâ lengo so e yeke lë. Mara ti alengo wa a lingbi e sala ngangu ti lë mingi ahon ti kozo? Kozoni kue, a yeke “lengo ti yingo”, na use ni, a yeke lengo ti Royaume.​—aGalate 5:22, 23; Matthieu 24:14.

Alengo ti Chrétien

⁶ Kozo lengo so a zia na popo ti ‘alengo ti yingo’ ayeke ndoye. A yeke yingo vulu ti Nzapa si ayeke maï ndoye na yâ aChrétien, teti so ala bata komandema so Jésus amû ngoi kete kozoni si lo mû tapande ti vigne so alë mingi. Lo tene na abazengele ti lo: “Mbi mû na i fini komandema, i ndoye tele ti i na popo ti i”. (Jean 13:34). Biani, na yâ lisoro kue so lo sala na yâ ndangba bï ti fini ti lo na sese so, Jésus adabe abazengele ti lo fani mingi na ndo nene ti fa na gigi lengo ti ndoye.​—Jean 14:15, 21, 23, 24; 15:12, 13, 17.

⁷ Pierre, so ayeke lani dä na bï ni so, ahinga biani so a lingbi a fa na gigi na popo ti atâ disciple ti Christ ndoye so Christ ayeke na ni, nga tanga ti alengo so ague oko na ni. Angu mingi na pekoni, Pierre awa aChrétien ti lë alengo tongana ngangu ti kanga nzara ti tele, ndoye ti aita, nga na ndoye. Lo tene na pekoni so ti sala tongaso ayeke sala si ‘e duti senge pëpe, me e lë lengo’. (2 Pierre 1:5-8). Atâa dutingo ti e ayeke so wa, e kue e lingbi ti fa na gigi alengo ti yingo. Tongaso, zia e sala ngangu ti fa na gigi mingi ahon ti kozo ndoye, nzobe, tâ be-ti-molenge, nga na tanga ti alengo ti Christ ni, teti “ndia ayeke pëpe ti ke ye tongaso”, wala ti zia katikati na ni (aGalate 5:23). Biani, zia e ‘lë mingi’.

Lë lengo ti Royaume

⁸ Alê ti keke so tele ni abê nzoni na so anzere ayeke sala pendere ti mbeni keke. Ye oko, ngele ti mara ti ale-keke tongaso angbâ pëpe gi na ndo pendere ti tele ni. Ale-keke ayeke nga kota ye mingi teti na lege ti akete lë ni so ayeke na yâ ala, ala lingbi ti dü ambeni keke ni nde. Legeoko nga, alengo ti yingo ayeke sala gi pëpe si e za nzoni na lege ti alengo ti Chrétien. Alengo tongana ndoye na mabe ayeke pusu nga e ti kangbi tokua ti Royaume so ayeke tongana le-kobe na so a yeke wara na yâ Mbeti ti Nzapa. Bâ tongana nyen bazengele Paul agboto lê na ndo kpengba kamba so abungbi aye use so. Lo tene: “E mä na bê [mabe ayeke mbeni oko ti alengo ti yingo] nga, tongaso e sala tënë.” (2 aCorinthien 4:13). Na lege so, Paul akiri atene na e ti “mû sacrifice ti merci na Nzapa . . . so ayeke lengo ti yanga”, use mara ti lengo ni so a hunda na e ti fa na gigi (aHébreu 13:15). Lege ayeke dä ti tene na yâ fini ti e, e lë alengo mingi ahon ti kozo, biani ti “lë mingi”, tongana awafango tënë ti Royaume ti Nzapa?

⁹ Ti kiri tënë nzoni, a hunda na e kozoni kue ti hinga ye so lengo ti Royaume aye ti tene. Fade a yeke duti na lege ni ti tene so, ti lë alengo aye ti tene ti sala adisciple? (Matthieu 28:19). Lengo so e yeke lë aye ti sala tënë kozoni kue ti azo so e mû maboko na ala ti ga awavorongo Jéhovah so awara batême? Oko pëpe. Tongana a yeke fade tongaso, ka ye ni ayeke duti tâ tënë ti wokongo zo mingi teti akpengba Témoin so kue afa tënë ti Royaume teti angu mingi na yâ aterritoire so azo mingi pëpe si asala nzara ti tënë ni. Biani, tongana lengo ti Royaume so e yeke lë ayeke gi fä ti afini disciple, ka aTémoin tongaso, so asala kusala ngangu, ayeke duti gi tongana atïtî keke ni so alë pëpe ti tapande ti Jésus! Me biani a yeke tongaso pëpe. Tongaso, kozo lengo ti Royaume ni na yâ kusala ti e ayeke nyen?

Lë mingi na kangbingo alë ti Royaume ni

¹⁰ Tapande ti Jésus ti zo ti lungo le-kobe nga na ti asese nde nde afa kiringo tënë ni: a yeke mbeni kiringo tënë so amû wâ na ala so ayeke fa tënë na yâ aterritoire so azo mingi pëpe si asala nzara ti tënë ni. Jésus atene so le-kobe ni ayeke tokua ti Royaume so a wara ni na yâ Tënë ti Nzapa, na sese ni aduti fä ti bê ti azo ni na lege ti yingo. Ambeni le-kobe “atï na nzo sese, a maï, na a lë”. (Luc 8:8). A lë nyen? Biani, tongana mbeni lë ti blé ako na amaï, a yeke dü pëpe mbeni kete keke ti blé, me mbeni fini lë ti kobe. Legeoko nga, mbeni Chrétien ayeke lë lakue pëpe afini disciple, me afini lë ti Royaume.

¹¹ Ni la, lengo ni na yâ tapande so ayeke pëpe afini disciple, nga pëpe anzoni lengo ti Chrétien. Teti so le-kobe so a lu ayeke tënë ti Royaume, lengo ni alingbi gi ti duti alege mingi so lê ti kobe ni ayeke dü tele ti lo ti gue na ni. Na yâ tapande so, ti lë lengo aye ti tene ti sala tënë ti Royaume ni (Matthieu 24:14). E lingbi ti lë mara ti lengo ti Royaume so, so ti tene ti fa nzo tënë ti Royaume, atâa dutingo ti e ayeke so wa? Biani, e lingbi ti sala ni! Gi na yâ oko tapande so, Jésus afa ngbanga ti nyen.

E sala ye kue so ayeke na ngangu ti e teti gloire ti Nzapa

¹² Jésus atene: “Lê ni so a lu na nzo sese ayeke zo so amä Tënë ni na lo hinga nda ni; azo so alë biani, mbeni alë ngbangbo oko, mbeni alë bale-omene, na mbeni alë bale-ota.” (Matthieu 13:23). Ale-kobe so a lu na yâ yaka alingbi ti lë wungo ni nde nde alingbi na adutingo ni oko oko. Legeoko nga, ye so e lingbi ti sala na yâ kusala ti fango nzo tënë alingbi ti duti nde nde alingbi na dutingo ti e oko oko, na Jésus afa so lo hinga a yeke duti tongaso. Peut-être ti ambeni, lege azi na ala mingi ahon ti atanga ni; ambeni nde peut-être ayeke na nzoni seni mingi nga na ngangu ahon ti ambeni nde. Tongaso, ye so ngangu ti e amû lege na e ti sala alingbi ti duti kota wala kete ahon ti so ambeni nde ayeke sala; ye oko, tongana a yeke ye kue so e lingbi ti sala, Jéhovah ayeke wara ngia dä (aGalate 6:4). Même tongana a si so gango mbakoro wala mbeni kobela so awoko zo ngangu ayeke sala si e lingbi pëpe ti mû mbage ti e kue na kusala ti fango tënë, e yeke na beku so Babâ ti e Jéhovah so ayeke bâ mawa ti e ayeke bâ e tongana oko ti ala so ‘angbâ ti lë mingi’. Ngbanga ti nyen? Ngbanga ti so e yeke mû na lo ‘ye kue so ayeke na e’, so ti tene kusala so e yeke sala na âme ti e kue.b—Marc 12:43, 44; Luc 10:27.

¹³ Atâa lege so e lingbi ti lë na lengo ti Royaume, bê ti e ayeke pusu ande e ti ‘gue na ti lë’ gi tongana e bata na li ngbanga ti nyen e yeke sala ni (Jean 15:16). Jésus afa kota nda ti tënë ni kue: “Babâ ti Mbi awara gloire na lege so, tongana i lë mingi”. (Jean 15:8). Biani, kusala ti e ti fango tënë ayeke sala si iri ti Jéhovah aga nzoni-kue na gbele azo kue (Psaume 109:30). Honor, mbeni Témoin be-ta-zo so ayeke na ngu 70 na ndo ni atene: “Même na yâ aterritoire so azo mingi aye ti mä tënë ni pëpe, a yeke tâ matabisi ti sala kusala na iri ti Lo Ti Nduzu Ahon Kue.” Tongana a hunda na Claudio, so ayeke fa tënë na wâ ngbele ye ti londo na ngu 1974, ngbanga ti nyen lo ngbâ lakue ti fa tënë atâa so gi azo kete si ayeke yeda na tënë ni, lo fa Jean 4:34; na yâ versê so, Jésus atene: “Kobe ti Mbi ayeke ti sala ye so Lo so ato Mbi aye, na ti sala kusala ti Lo kue.” Claudio atene na ndo ni: “Legeoko na Jésus, mbi ye gi pëpe ti to nda ti kusala ti mbi ti wafango tënë ti Royaume; me mbi ye nga ti hunzi ni.” (Jean 17:4). A-Témoin ti Jéhovah na ndo sese kue ayeke yeda na atënë so.—Bâ li ti tënë “Tongana nyen ti ‘ngbâ ti lë lakue’ ”, na lembeti 21.

Fango tënë na fango ye

¹⁴ Kozo wafango tënë ti Royaume so a sala tënë ti lo na yâ aÉvangile ayeke Jean Wabatizengo zo (Matthieu 3:1, 2; Luc 3:18). Kozo kusala ti lo ayeke “ti sala tënë ti témoin”, na lo sala ni na mbeni mabe so akpengba, nga na beku so “azo kue alingbi mä na bê”. (Jean 1:6, 7). Biani, ambeni zo so Jean afa tënë na ala aga adisciple ti Christ (Jean 1:35-37). Tongaso, Jean ayeke lani mbeni wafango tënë me lo yeke sala nga azo aga adisciple. Jésus nga kue ayeke lani mbeni wafango tënë na mbeni wafango ye (Matthieu 4:23; 11:1). A yeke ye ti dongo bê pëpe so Jésus amû yanga na adisciple ti lo ti tene ala fa gi pëpe tokua ti Royaume ni, me nga ti tene ala mû maboko na azo so ayeda na ni ti ga adisciple ti lo (Matthieu 28:19, 20). Tongaso, kusala so a mû na e laso, yâ ni ayeke use: fango tënë na fango ye.

¹⁵ Na popo ti ala so na kozo siècle amä Paul na fango tënë nga na fango ye, “ambeni amä na bê na tënë so lo tene, na ambeni ake.” (Kusala 28:24). Laso, salango ye ti azo akpa nga ti azo so mingi. Mawa ni ayeke so, mingi ti ale-kobe ti Royaume atï na yâ sese so alë nzoni pëpe. Atâa so kue, ambeni le-kobe ni angbâ ti tï na ndo ti nzoni sese, ti maï na ti ko, tongana ti so Jésus afa ni kozo awe. Biani, na ndo sese kue, maïngo ti aye ni ayeke mo bâ mo tene azo saki oku na ndo ni si ayeke ga atâ disciple ti Christ na yenga oko oko na yâ ngu oko! Afini disciple so ‘amä na bê na tënë so a tene’, atâa mingi ti ambeni zo amä na bê na ni pëpe. Ye wa asala lani si bê ti ala ayeda na tokua ti Royaume ni? Fani mingi, a yeke lege so aTémoin ni ayeke bi bê na afini zo ni (so ayeke tongana tukungo ngu na ndo fini le-kobe so a lu) si aga na ye ti nzoni (1 aCorinthien 3:6). Bâ gi aye use na popo ti gbâ ti atapande so.

Bingo bê na ndo azo aga na ye ti nzoni

¹⁶ Karolien, mbeni maseka Témoin ti Belgique, afa tënë na mbeni mbakoro-wali, me wali so asala nzara ti tënë ti Royaume oko pëpe. Teti so a kanga maboko ti wali ni na mbeni ye, Karolien na ita-wali so ayeke na tele ti lo ahunda ti mû maboko na wali ni, me lo ke. Alango use na pekoni, gi a-oko Témoin ni akiri na da ti wali so, na ala hunda na lo tene na ndo seni ti lo. Karolien atene: “Salango ye ti e so aga na ye ti nzoni. Bê ti wali so adö ti bâ so e yeke bi bê ti e biani na dutingo ti lo. Lo tisa e na da ti lo, na e to nda ti manda Bible na lo.”

¹⁷ Sandi, mbeni Témoin ti Amerika, afa nga so lo yeke bi bê na ala so lo yeke fa tënë na ala. Lo yeke gi ti bâ atokua ti dungo so a yeke zia ni na yâ mbeni mbeti-sango ti ndo ni; na pekoni, lo yeke gue ti bâ ababâ na mama ti fini bébé so, na lo yeke mû na tele ti lo buku Mbeti ti atene ti Bible.c Teti so mingi ni, mama ni ayeke ka na kodoro nga na ngia ti fa bébé ti lo na azo so ayeke ga na lo, fani mingi, mbeni lisoro ayeke bâ gigi na pekoni. Sandi atene: “Mbi yeke sala lisoro na ababâ na mama ni na ndo nene ti lë songo na mbeni fini molenge na lege ti dikongo ye. Na pekoni, mbi yeke sala tënë ti akpale ti batango molenge na yâ sese ti e ti laso.” A de ti ninga pëpe, na peko ti mbeni mara ti fango tënë tongaso, mbeni mama na amolenge ti lo omene ato nda ti sala na Jéhovah. Ti mû li ni kozo ti sala ye, nga ti bi bê na ndo zo ni alingbi ti ga na mara ti aye ti nzoni so amû ngia na bê tongaso na yâ fango tënë ti e.

¹⁸ So tâ ye ti dengo bê ti hinga so e yeke na ngangu ti sala ye alingbi na wango ti ‘ngbâ ti lë mingi’ so a hunda na zo ti ga disciple! Atâa e yeke pendere wala mbakoro, atâa e yeke na nzoni seni wala pëpe, atâa e yeke fa tënë na yâ aterritoire so azo mingi aye ti mä tënë ni wala pëpe, e kue e lingbi ti lë mingi. Tongana nyen? Na fango na gigi alengo ti yingo mingi ahon ti kozo nga na kangbingo tënë na ndo Royaume ti Nzapa na ngangu ti e kue. Na oko ngoi ni, e yeke tiri ti ‘ngbâ ti duti na yâ tënë ti Jésus’ na ti ‘duti na ndoye na popo ti e.’ Biani, na batango akota ye ota so a hunda ti ga disciple na so a sala tënë ni na yâ Évangile ti Jean, e yeke fa so e “yeke adisciple ti [Christ] biani”.​—Jean 8:31; 13:35.

[Akete tënë na gbe ni]

Ahundango tënë teti dango bê

• Lengo wa a hunda na e ti lë ni mingi?

• Ngbanga ti nyen a lingbi ti tene so e kue e lingbi ti “lë mingi”?

• Fa akpengba ye ota so a hunda na zo ti ga disciple, so a sala tënë ni na yâ Évangile ti Jean na so e bâ tënë dä awe.

[Ahundango tënë ti manda na ye]

1. (a) Ye wa so a hunda na zo so aye ti ga disciple, Jésus afa na abazengele ti lo? (b) Tënë wa a lingbi e hunda na tele ti e mveni?

2. Na ndo tënë ti lengo ni, tapande wa Jésus amû na ndangba bï kozoni na kui ti lo?

3. Ye wa a lingbi adisciple ti Jésus asala ti lë lengo?

4. Ye nyen e lingbi ti manda tongana a fa so Jéhovah ‘ayeke fâ’ tïtî ti keke ni kue so ayeke lë pëpe?

5. (a) Na lege wa tapande ti Jésus afa so e lingbi ti gue na li ni ti lë lengo? (b) Fa alengo use so e yeke bâ tënë na ndo ni.

6. Tongana nyen Jésus Christ agboto lê na ndo kota ngele ti kozo lengo ti yingo so a fa ni?

7. Tongana nyen bazengele Pierre afa so ti lë mingi ague oko na fango alengo ti Christ na gigi?

8. (a) Kamba wa a yeke na popo ti alengo ti yingo, na lengo ti Royaume? (b) Hundango tënë wa a lingbi e bâ ndo dä?

9. Ti lë mingi aye ti tene ti sala adisciple? Fa nda ni.

10. Na lege wa tapande ti Jésus na ndo zo ti lungo le-kobe na asese nde nde afa ye so lengo ti Royaume aye ti tene, nga ye so a ye pëpe ti tene?

11. A lingbi ti tene so lengo ti Royaume ayeke nyen?

12. A-Chrétien kue alingbi biani ti lë lengo ti Royaume? Fa nda ni.

13. (a) Tâ kota nda ti tënë ni kue teti e ti ‘ngbâ ti lë’ lengo ti Royaume ayeke nyen? (b) Ye nyen ayeke mû ande maboko na e ti ngbâ ti lë lengo na yâ aterritoire so azo ni mingi aye ti mä tënë ni pëpe? (Bâ li ti tënë “Tongana nyen ti ‘ngbâ ti lë lakue’ ”, na lembeti 21).

14. (a) Fa aye use so Jean Wabatizengo zo na Jésus agi ti sala lani na yâ kusala ti ala. (b) Mo yeke fa ande peko ti kusala ti aChrétien laso tongana nyen?

15. Kamba wa ayeke na popo ti salango ye ti azo na mbage ti fango tënë na kozo siècle nga na ti azo laso?

16, 17. Ngbanga ti nyen a yeke kota ye mingi ti fa so e bi bê na ala so e yeke wara na yâ kusala ti fango tënë?

18. (a) Ngbanga ti nyen kota ye so a hunda ti ‘lë mingi’ ayeke mbeni ye so e kue e lingbi ti sala? (b) Akota ye ota wa so a hunda na zo ti ga disciple, na so a sala tënë ni na yâ Évangile ti Jean, mo yeke sala ngangu ti bata?

[Kete tënë na foto na lembeti 21]

TONGANA NYEN TI “NGBÂ TI LË LAKUE”

YE NYEN ayeke mû maboko na mo ti ngbâ ti fa tënë ti Royaume na be-biani na yâ aterritoire so azo mingi asala nzara ti tënë ni pëpe? Bâ ambeni nzoni kiringo tënë na hundango tënë so.

“Ti hinga so e yeke na mungo maboko kue ti Jésus ayeke mû ngangu na e ti ngbâ na nzoni bango ndo nga ti gbu ngangu lakue, atâa salango ye ti azo ti territoire ni ayeke tongana nyen.”​—Tënë ti Harry so ayeke na ngu 72 na so awara batême na ngu 1946.

“Use Mbeti ti aCorinthien 2:17 ayeke mû wâ na mbi lakue. Versê ni atene so e yeke mû mbage na kusala ti fango tënë ‘na lê ti Nzapa, na yâ Christ’. Tongana mbi yeke fa tënë, mbi yeke na ngia ti duti na tele ti atâ kota kamarade ti mbi.”​—Tënë ti Claudio so ayeke na ngu 43 na so awara batême na ngu 1974.

“Ti tâ tënë ni, kusala ti fango tënë ayeke tâ ye ti ngangu teti mbi. Ye oko, mbi bâ gango tâ tënë ti Psaume 18:30 so atene: ‘Mbi hulu na ndo gbagba ti bira na lege ti ngangu ti Nzapa ti mbi.’ ”​—Tënë ti Gerard so ayeke na ngu 79 na so awara batême na ngu 1955.

“Tongana mbi wara lege ti diko gi versê oko na mbeni zo na yâ fango tënë, a yeke dë bê ti mbi ti bâ so mbeni zo azi bê ti lo na tënë ti Bible.”​—Tënë ti Eleanor so ayeke na ngu 26 na so awara batême na ngu 1989.

“Mbi ngbâ lakue ti tara alege nde nde ti fa na tënë. Alege ayeke dä mingi so mbi lingbi ande pëpe ti sala na kusala kue na yâ tanga ti alâ ti fini ti mbi.”​—Tënë ti Paul so ayeke na ngu 79 na so awara batême na ngu 1940.

“Tongana mbeni zo ake ti mä tënë, mbi yeke bâ ni pëpe tongana ti so a yeke mbi si lo ke. Mbi yeke tara ti fa tënë na azo na nzobe, na salango lisoro na ala nga na dengingo mê ti mä ala.”​—Tënë ti Daniel so ayeke na ngu 75 na so awara batême na ngu 1946.

“Mbi tingbi na ambeni fini zo so awara batême na so atene na mbi so kusala ti fango tënë ti mbi asala nga si ala ga aTémoin. Na mbeni ngoi so mbi hinga ye oko dä pëpe, mbeni zo nde amanda Bible na ala na pekoni, na amû maboko na ala ti gue na li ni. A mû ngia na mbi ti bâ so kusala ti e ti fango tënë ayeke lengo ti peko ti ngangu ti gbâ ti azo.”​—Tënë ti Joan so ayeke na ngu 66 na so awara batême na ngu 1954.

Ye nyen amû maboko na mo ti “ngbâ ti lë lakue”?​—Luc 8:15.

[Afoto na lembeti 20]

Na fango na gigi alengo ti yingo nga na tokua ti Royaume, e yeke lë mingi

[Foto na lembeti 23]

Jésus aye lani ti tene nyen tongana lo tene na abazengele ti lo: “I lë mingi”?