Mariage so a ku fade ni pëpe ti Boaz na Ruth

NDULU na gbata ti Bethléhem, a yeke wara mbeni ndo ti pikango le-kobe so azo abungbi dä gbâ ni ti sala kua. Ala sala kua teti angbonga mingi. Nzara agbu azo ti kua ni, na fion ti le-kobe so a yôro na wâ afa na ala so ngoi alingbi awe ti tene ala te ye. Fade zo oko oko ayeke te ye ti peko ti pasi ti kua ti lo.

Boaz, mbeni zo ti mosoro so ayeke na asese mingi, ate na anyon ye juska yâ ti lo asi nzoni, na lo yeke hu tele ti lo na tele ti mbeni kota gbâ ti ale-kobe. Na pekoni, lango ti kongo le-kobe ni ahunzi, na zo oko oko agi mbeni nzoni ndo ti hu tele ti lo dä. Boaz so awara ye so alingbi na lo awe abi bongo na ndo ti lo na lo hon na lango.

Mbeni tingbingo tele so asi na hondengo ni

Na bebi, Boaz azingo na lango; dê agbu lo na tele ti lo ayeke dö. Ngbanga ti nyen? Lo bâ so mbeni zo na bê ti lo mveni azi bongo na ndo gere ti lo, na zo ayeke lango na tele ti gere ti lo ni! Teti so lo hinga pëpe lê ti zo ni na yâ vukongo ndo, lo hunda: ‘Zo wa la?’ Go ti mbeni wali akiri tënë: ‘A yeke mbi Ruth boi-wali ti mo; tongaso mo gbala bongo ti mo na ndo boi-wali ti mo, teti mo yeke mbeni oko ti awavongo e.’​—Ruth 3:1-9.

Ala yeke sala lisoro na yâ vukongo ndo ni, na zo oko ayeke mä ala pëpe. Awali ayeke ga gi ala oko tongaso pëpe na mbeni ndo ti pikango le-kobe (Ruth 3:14). Ye oko, na tisango ndo ti Boaz, Ruth angbâ alango na tele ti gere ti lo juska a si na yanga ti ndapelele; tongana ndo ade kâ, lo londo na lo gue, ti kpe si a tene ambeni tënë kirikiri pëpe na pekoni.

Ye so ayeke mbeni tingbingo tele ti mbeni koli na wali so aye tele? Kangba koli ti mosoro so azia si Ruth, mbeni maseka womua so ayeke na yâ nzinga na so alondo na mbeni kodoro ti apaïen, ahanda bê ti lo na mayele si lo ye lo? Wala a yeke Boaz si agbu ngoi so Ruth ni ayeke na yâ dutingo tongaso nga ayeke bâ tele ti lo gi lo oko, ti ga ndulu na lo? A yeke tongaso oko pëpe, me ye so asi ayeke biani tapande ti be-biani na ti ndoye teti Nzapa. Na aye so asi andu bê ti zo ngangu.

Me Ruth ayeke zo wa? Ye nyen apusu lo ti sala ye tongaso? Na koli ti mosoro so iri ti lo ayeke Boaz ayeke zo wa?

‘Mbeni wali so alingbi’

Angu mingi kozoni si ye so asi, mbeni kota nzara atï na sese ti Juda. Mbeni sewa ti azo ti Israël, so a wara dä azo osio (Elimélec, na wali ti lo Naomi, nga amolenge ti ala use ti koli, Machlon na Kiljon) azia kodoro ni ti gue ti duti na sese ti Moab so asi na kobe. Amolenge-koli ni amû awali use ti Moab, Ruth na Orpa. Tongana akoli ota so akui na sese ti Moab, awali ti ala ota so amä a tene aye akiri aga nzoni awe na sese ti Israël. Tongaso, Naomi, so ayeke fadeso womua, na so ayeke na yâ vundu mingi nga na mbeni molenge wala âta oko pëpe, amû desizion ti kiri na sese so a dü lo dä.​—Ruth 1:1-14.

Tongana ala yeke na lege ti kiri na Israël, Naomi asala tënë na Orpa juska lo ga na lo ti yeda ti kiri na mbage ti azo ti lo. Na pekoni, Naomi atene na Ruth: “Bâ, ita ti mo akiri na azo ti lo, na nzapa ti lo; mo kiri na peko ti ita ti mo.” Me Ruth atene: “Mo ngbâ ti hunda mbi pëpe ti zia mo na ti kiri . . . ; na ndo so mo gue dä, fade mbi gue dä; . . . fade azo ti mo aga azo ti mbi, na Nzapa ti mo aga Nzapa ti mbi; na ndo so mo kui dä, fade mbi kui dä, na fade a lu mbi na ndo ni so.” (Ruth 1:15-17). Tongaso, awali womua use so aye ahunzi na ala awe akiri na Bethléhem. Kâ, ndoye ti Ruth nga bingo bê ti lo teti kogara ti lo ti wali apika bê ti azo so abâ ni, na a pika bê ti ala ngangu mingi si ala tene so Ruth “asala nzoni . . . ahon amolenge-koli mbasambala”. Ambeni zo ni nde afa lo tongana “wali so alingbi”.​—Ruth 3:11; 4:15

Na Bethléhem, na tongo nda ti kongo lê ti orge, Ruth atene na Naomi: “Zia mbi gue na yaka fadeso, mbi ro li ti le-kobe na peko ti zo so fade mbi ga nzoni na lê ti lo.”​—Ruth 2:2.

Tongana mbeni ye so zo aku tele ti lo na ni pëpe, lo gue na yâ yaka so ayeke ti Boaz, mbeni fami ti Elimélec, kogara ti lo ti koli. Lo hunda na koli so ayeke bâ ndo na ndo yaka ni wala lo lingbi ti ro le-kobe dä, na koli ni amû lege na lo ti sala ni. Lege so lo mû bê ti lo ti sala na kua ti rongo le-kobe ni adö bê, na koli so azia lo ti bâ ndo na ndo yaka ni agonda kusala ti Ruth na gbele Boaz.​—Ruth 1:22–2:7.

Mbeni zo ti batango mba ti lo na ti salango nzoni na zo

Boaz ayeke kota wavorongo Jéhovah. Na ndapelele oko oko, lo yeke bala azo ti fango le-kobe ti lo na atënë so: ‘Zia Jéhovah aduti na i’, na ala yeke kiri tënë: ‘Zia Jéhovah ahiri tënë nzoni na ndo mo.’ (Ruth 2:4). Na pekoni so lo bâ bingo bê ti Ruth na kusala, na lo mä tënë ti be-biani ti lo na mbage ti Naomi, Boaz aleke ambeni ye nde teti Ruth ti ro le-kobe. Na ndulu tënë, lo tene na lo: ‘Ngbâ na yâ ayaka ti mbi; a lingbi mo gue pëpe na yâ ambeni yaka nde. Ngbâ na ndo so ndulu na aboi-wali ti mbi, si ye ti sioni asi na mo pëpe. Mbi wa apendere-koli si ala lingbi ndu mo pëpe. Tongana nzara ti ngu asala mo, fade ala yeke tö na mo dede ngu ti nyon.’​—Ruth 2:8, 9.

Ruth azuku na sese, na lo tene: “Mbi ga nzoni na lê ti mo tongana nyen, si mo lingbi bi bê ti mo na mbi, mbi so mbi yeke wande?” Boaz akiri tene, lo tene na lo: ‘Azo afa na mbi ye kue so mo sala teti kogara ti mo ti wali na peko ti kui ti koli ti mo, na lege so mo zia babâ ti mo na mama ti mo, na sese so adü mo dä, na mo ga na popo ti azo so mo hinga ala giriri pëpe. Zia Jéhovah afuta kusala ti mo. Zia Lo mû na mo futa so alingbi.’​—Ruth 2:10-12.

Boaz ayeke sala ye pëpe ti tene bê ti Ruth aye lo. A yeke tâ na bê ti lo kue si lo yeke gonda Ruth. Ruth ayeke na tâ be-ti-molenge, na lo kiri singila na Boaz teti so lo dë bê ti lo biani. Lo bâ so lo lingbi na ni pëpe, na lo ngbâ ti sala kusala ngangu ahon ti kozo. Na pekoni, tongana a si ngbonga ti tengo kobe, Boaz ahiri Ruth lo tene: “Mo ga na ndo so, mo te kobe, mo yôro ndulu kobe na yâ vinaigre.” Ruth ate ye alingbi na nzara ti lo na lo bata mbeni kobe ti gue na ni na kodoro teti Naomi.​—Ruth 2:14.

A si na lakui, Ruth aro lê ti orge asi litre 22 tongaso. Lo mû ni na tanga ti kobe so lo te si angbâ, na lo gue na ni kue na kodoro teti Naomi (Ruth 2:15-18). Tongana lo bâ gbâ ti kobe ni, bê ti Naomi anzere na lo hunda na Ruth: ‘Mo ro orge na ndo wa laso? . . . Zia tënë nzoni aga na ndo lo so abi bê ti lo na mo.’ Tongana Naomi amä so a yeke Boaz si asala ye so, lo tene: “Tënë nzoni ti L’Eternel aga na ndo lo, L’Eternel so azia pëpe ti sala be-nzoni na azo ti fini na akinda. . . . Zo so ayeke songo ti e, mbeni oko ti awavongo e.”​—Ruth 2:19, 20.

Gingo mbeni ‘ndo ti hu tele’

Teti so Naomi aye ti wara mbeni ‘ndo ti hu tele’, so ti tene mbeni da teti kogara ti lo, lo gbu ngoi ni ti leke ye teti vongo lo, tongana ti so Ndia ti Nzapa ahunda (Lévitique 25:25; Deutéronome 25:5, 6). Fadeso Naomi afa na Ruth mbeni kpengba ye ti sala, mbeni ye so adö même bê ngangu: lo fa na lo tongana nyen ti gboto lê ti Boaz. Tongana a fa atënë ni kue na lo na a leke lo nzoni awe, Ruth abâ bï na lo zu na ndo ti pikango le-kobe so ayeke ti Boaz. Lo wara lo na lango. Lo zi bongo na ndo gere ti lo na lo ku lo ti zingo.​—Ruth 3:1-7.

Tongana Boaz azingo, biani ye so Ruth asala tongana ye ti fä amû maboko na lo ti gbu nda ti tënë so Ruth ahunda ti tene lo ‘gbala bongo ti lo na ndo boi-wali ti lo’. Salango ye ti Ruth amû lege na kangba koli ti Judée so ti hinga biani so lo yeke na kungba ti vo zo, teti so lo yeke mbeni fami ti koli ti Ruth, Machlon, so akui awe.​—Ruth 3:9.

Zo oko aku tele ti lo na gango ti Ruth na bï ni so pëpe. Ye oko, salango ye ti Boaz afa so lo hinga ye kamême na ndo tënë ti Ruth ti vo lo. Boaz ayeke lani ndulu ti sala ye tongana ti so Ruth ahunda.

A lingbi ti bâ gingo bê kete na yâ go ti Ruth tongana lo yeke sala tënë, na ye so apusu Boaz hio ti dë bê ti lo: “Fadeso, molenge ti mbi, mo zia mbito, fade mbi sala teti mo ye kue so mo tene, teti akota zo kue ti yanga ti kodoro ti mbi ahinga mo yeke wali so alingbi.”​—Ruth 3:11.

Na lege ti atënë ti lo, Boaz afa so aye so Ruth asala ayeke tâ na nzoni bibe, teti lo tene: “Tënë nzoni ti L’Eternel aga na ndo mo, molenge ti mbi! Be-nzoni [“ndoye so ayeke be-biani”, NW] so mo sala na nda ni, a hon ti kozoni”. (Ruth 3:10). Ti kozoni, Ruth afa ndoye so ayeke be-biani na mbage ti Naomi. Ti nda ni, ahon ti gi ye gi teti nzoni ti lo mveni, lo fa tele ti lo na Boaz (so ngu ti lo ahon mingi) tongana mbeni zo so a lingbi Boaz avo, teti lo yeke mbeni oko ti awavongo zo. Ruth ayeke lani ndulu ti kiri ti wara amolenge teti Machlon koli ti lo so akui awe, nga teti Naomi.

Mbeni wavongo zo akpe kungba ti lo

Na ndade, Boaz ahiri mbeni fami ni, so a hiri lo “zo so”, na so songo ti lo ti fami ayeke ndulu mingi na Naomi ahon ti lo Boaz. Na gbele azo ti gbata ni nga na a-ancien ni, Boaz atene: ‘Mbi bi bê ti mbi ti fa tënë so na mo, ti tene mo vo na tïtî Naomi sese so ayeke ti koli ti lo Elimélec, teti lo leke ti kä ni.’ Boaz atene na pekoni: ‘Mo ye ti vo ni? Tongana mo ye pëpe, fade mbi yeke vo ni.’ Tongana lo mä tongaso, zo ni so afa so lo yeke vo ni ande.​—Ruth 4:1-4.

Me zo ni so aku tele ti lo pëpe na mbeni ye! Boaz atene fadeso na gbele atémoin ni kue: “Na lâ ni so mo vo yaka so na tïtî Naomi, a lingbi mo vo yaka ni na tïtî Ruth wali ti sese ti Moab nga, wali ti zo so akui awe, ti yä iri ti zo so akui awe na ndo ye ti héritier ti lo.” Teti so lo kpe ti girisa ye ti héritier ti lo mveni, zo ni so akpe ti yô kungba ti lo ti vongo ye ni, lo tene: “Mbi lingbi ton yaka ni teti mbi mveni pëpe.”​—Ruth 4:5, 6.

Tongana ti so ndia ahunda, a lingbi koli so ake ti ton mbeni ye azi poro na gere ti lo na lo mû ni na mba ti lo ni. Ni la, tongana watongo ye so atene na Boaz ti vo ye ni lo mveni, lo to nda ti zi poro so ayeke na gere ti lo. Na pekoni, Boaz atene na a-ancien nga na azo kue so ayeke dä: “I yeke atémoin laso, mbi vo na tïtî Naomi ye kue so ayeke ti Elimélec, na ye kue so ayeke ti Kiljon na ti Machlon. Tongaso nga mbi vo Ruth wali ti sese ti Moab wali ti Machlon ti ga wali ti mbi, ti yä iri ti zo so akui awe na ndo ye ti héritier ti lo . . . I yeke atémoin laso.”​—Ruth 4:7-10.

Azo ni kue so ayeke na yanga ti kodoro ni atene na Boaz: ‘Zia Jéhovah asala si wali so ayeke ga na da ti mo aga tongana Rachel na tongana Léa, ala use so asala da ti Israël; na mo ga kota na Ephrata, iri ti mo awu na Bethléhem’.​—Ruth 4:11, 12.

Na lege ti deba nzoni ti azo ni, Boaz amû Ruth si lo ga wali ti lo. Ruth adü na lo mbeni molenge ti koli so iri ti lo ayeke Obed, na lege so Ruth na Boaz aga akotara ti Gbia David na tongaso ti Jésus Christ nga.​—Ruth 4:13-17; Matthieu 1:5, 6, 16.

“Futa so alingbi”

Na yâ tondo ni, ti londo na kozo balao ti Boaz so lo tene na nzobe na azo ti kua ni, juska ti si na ngoi so lo yeda na kungba ti bata iri ti sewa ti Elimélec, Boaz afa na gigi so lo yeke mbeni nzoni koli, mbeni koli so ayeke ndulu ti sala ye na so ayeke na ngangu ti komande. Na oko ngoi ni nga, lo yeke mbeni koli so ayeke na ngangu ti kanga nzara ti tele, lo yeke na mabe na lo yeke be-ta-zo. Lo yeke nga ndulu ti mû ye na amba ti lo, na lo yeke na nzobe; tambela ti lo ayeke mbilimbili, na lo yeke ndulu ti bata akomandema ti Jéhovah na yâ ye kue.

Tapande ti Ruth apika bê mingi teti ndoye so lo yeke na ni teti Jéhovah, be-biani ti lo na mbage ti Naomi, nga wâ ti lo na kusala na tâ be-ti-molenge ti lo. A yeke ye ti dongo bê pëpe so azo abâ lo tongana mbeni “wali so alingbi”. Lo te lani “kobe na lege ti kusala ti goigoi pëpe”, na ngbanga ti so lo sala kusala ngangu, lo yeke lani na mbeni ye ti kangbi na kogara ti lo ti wali so ye atia lo (aProverbe 31:27, 31). Na yongo kungba teti Naomi, a lingbi ti tene so Ruth awara ngia ti zo so amû ye.​—Kusala 20:35; 1 Timothée 5:4, 8.

So atâ pendere tapande si e wara na yâ buku ti Ruth! Jéhovah adabe lo lani na Naomi. Ruth awara “futa so alingbi” na lege so lo ga mbeni kotara ti Jésus Christ. Na lege ti Ruth, “wali so alingbi”, Boaz awara deba nzoni mingi. Âdu ti e, mara ti azo tongaso ayeke atapande ti mabe teti e.

[Kete tënë na lembeti 26]

Mbeni fä ti beku

Tongana mo bâ so mo yeke na yâ ti mbeni ngoi ti vundu, mbaï ti Ruth alingbi ti mû kete wâ ti beku na zo. A yeke tongana akpengba ndangba tënë ti buku ti aJuge. Buku ti Ruth afa tongana nyen Jéhovah asala kusala na mbeni senge womua, ti kodoro wande ti Moab, ti dü mbeni gbia teti azo ti lo. Mabe ti Ruth aza tongana mbeni lumière na yâ bingo ti asalango ye ti kirikiri so buku ti aJuge afa ni.

Na dikongo mbaï ti Ruth, mo lingbi ti wara dengo bê so, atâa ngoi ti ngangu so alingbi ti si, Nzapa ayeke ngbâ lakue ti bâ ndo na ndo azo ti lo, na ti mû lege si aye so lo leke ti sala aga tâ tënë.