Awali be-ta-zo Chrétien so ayeke na ngele mingi na lê ti Nzapa

“Gango nzoni na lê ti azo ayeke ye ti wataka, na pendere ti tele ayeke senge senge, me wali so akpe mbito ti L’Eternel, fade azo asepela lo.”​—APROVERBE 31:30.

SESE aye ti gboto lê mingi na ndo pendere ti tele, mbilimbili tongana a yeke tënë ti awali. Ye oko, ti Jéhovah ye so agbu bê ti lo mingi ayeke zo ti yâ ni, so pendere ni alingbi ti ga nzoni ahon ti kozo tongana ngu ti lo ayeke gue na li ni (aProverbe 16:31). Tongaso, Bible amû wango so na awali: “A lingbi awali asala pendere na tele ti ala pëpe, na lege ti bua kuali ti ala, ti kanga bijoux ti lor, wala ti yü bongo ti pendere nde nde; me a lingbi ala sala pendere na zo-ti-ya-ni, na lege ti yü bongo so alingbi futi pëpe so ayeke yingo ti tâ be-ti-molenge na ti siriri, ye so ayeke ti ngele ngangu na lê ti Nzapa.”​—1 Pierre 3:3, 4.

² Mara ti bibe tongaso, so alingbi na gonda, ayeke ye so awali mingi so Bible asala tënë ti ala afa ni. Na kozo siècle, ambeni na popo ti awali so awara matabisi ti sala na Jésus nga na abazengele ti lo (Luc 8:1-3). Na pekoni, awali Chrétien ato nda ti fa nzo tënë na wâ, na ambeni amû maboko ngangu na aita-koli so amû li ni, so na popo ni a yeke wara bazengele Paul; nga ambeni afa bibe ti yambango zo so ayeke nde mingi, na ala gue juska ti zia da ti ala ti tene a sala abungbi ti kongregation dä.

³ Mbeti ti Nzapa afa giriri awe so fade Jéhovah ayeke sala kusala ngangu mingi na awali ti sala si ye so lo leke na bê ti lo aga tâ tënë. Na tapande, Joël 2:28, 29 afa so fade akoli nga na awali, apendere na ambakoro, ayeke wara yingo vulu na fade ala kue ayeke mû mbage ti ala ti sala si nzo tënë ti Royaume akangbi ti gue. Prophétie so ato nda ti ga tâ tënë na Pentecôte ti ngu 33 (Kusala 2:1-4, 16-18). A mû na ambeni wali ni so a sa yingo na ndo ti ala, matabisi ti sala aye ti kpene, na tapande matabisi ti tene aprophétie (Kusala 21:8, 9). Na lege ti wâ ti ala na yâ kusala ti fango tënë, kota bungbi ti aita-wali be-ta-zo so amû mbage ti ala si tâ vorongo ti aChrétien akangbi yâ ti lo hio na kozo siècle. Biani, na ngu 60 tongaso, bazengele Paul asû na mbeti so “a fa na azo kue [nzo tënë] na gbe ti yayu”.​—aColossien 1:23.

A gonda ala teti ala duti na mbito pëpe nga na wâ na ala yamba azo

⁴ Na tapande, bazengele Paul abâ kusala ti ambeni wali lani na ngele mingi, legeoko tongana ti so asurveillant so ayeke Chrétien laso abâ na ngele mingi kusala so awali ayeke sala na wâ. Na popo ti awali so Paul adi iri ti ala, a yeke wara “Tryphène na Tryphose, ala so asala kusala na yâ Seigneur” nga na “Perside, lo so [e] ndoye lo mingi, lo so asala kusala mingi na yâ Seigneur”. (aRomain 16:12). Paul asû na mbeti so Evodie na Syntyche ‘asala na lo na kusala ti nzo tënë giriri’. (aPhilippien 4:2, 3). Priscille nga na koli ti lo Aquila asala nga kusala na tele ti Paul, na même ‘a ngbâ kete’ Priscille na Aquila ‘awara kui’ teti Paul; nda ni la si Paul asû na mbeti: “A yeke gi mbi oko pëpe so amû merci na ala, me [akongregation] kue ti aGentil amû merci na ala nga.”​—aRomain 16:3, 4; Kusala 18:2.

⁵ Ye nyen asala lani si Priscille aduti na wâ nga na mbito pëpe ti sala ye? Tondo ti aKusala 18:24-26 amû lege na e ti kiri tënë. Na ndo so, e diko so lo yeke na tele ti koli ti lo ti mû maboko na Apollos, mbeni Chrétien so ayeke na akode mingi na yâ fango ye, ti wara fini hingango ye na lege ti tâ tënë so a fa ni giriri. E bâ polele ge so Priscille amanda lani nzoni mingi Mbeti ti Nzapa nga na afango ye ti abazengele. Ye ti pekoni ayeke so lo lë apendere lengo mingi so asala si lo duti ye ti ngele mingi na lê ti Nzapa nga na lê ti koli ti lo, na lo ga mbeni kpengba zo na yâ kongregation ti giriri. Legeoko nga, a yeke wara aita-wali Chrétien mingi so laso ayeke sala kusala ngangu, ayeke manda Bible na bê kue, na so ayeke te kobe ti yingo so Jéhovah amû na lege ti ‘wabatango ye be-ta-zo’, na ala so kue aduti ye ti ngele mingi nga.​—Luc 12:42.

⁶ Aquila na Priscille ayeke tâ nde mingi na lege ti yambango agene. Paul ayeke lani na da ti ala tongana lo yeke sala kusala legeoko na ala ti leke atente na Corinthe (Kusala 18:1-3). Tongana Aquila na Priscille azia Corinthe ti gue na Ephèse, nga na pekoni na Rome, ala ngbâ ti fa bibe ti Chrétien ti yambango agene, na ala zia même da ti ala ti tene a sala abungbi ti kongregation dä (Kusala 18:18, 19; 1 aCorinthien 16:8, 19). Nymphas na Marie mama ti Jean Marc asala tongaso nga ti zia da ti ala si a sala abungbi dä.​—Kusala 12:12; aColossien 4:15.

Mbeni ye ti ngele mingi laso

⁷ Legeoko na ala ti kozo siècle, awali be-ta-zo Chrétien ti laso asala kota kusala mingi ti sala si ye so Nzapa aleke ni aga tâ tënë, mbilimbili kusala ti fango nzo tënë. Na so nzoni tapande si aita-wali so azia! Bâ tapande ti Gwen, so asala na Jéhovah be-ta-zo teti angu 50 na ndo ni juska na kuâ ti lo na ngu 2002. Koli ti lo atene: “Azo kue na yâ gbata ni ahinga Gwen na wâ ti lo ti fa tënë. Gwen ayeke bâ ti lo lani zo oko oko kue tongana zo so alingbi ande ti wara ndoye nga na azendo ti Jéhovah. Be-biani ti lo na Nzapa, na bungbi ti lo, nga na sewa ti e (nga atënë so lo yeke mû ti kpengba e tongana e nze) amû maboko ngangu na mbi nga na amolenge ti e na yâ apendere ngu so e sala na ngia legeoko. E ngbâ ti pensé na lo lakue mingi.” Gwen na koli ti lo aduti oko na yâ mariage teti angu 61.

⁸ Awali Chrétien saki mingi mingi so laso ayeke kumbamba wala asala mariage awe, ayeke sala kusala ti pionnier na missionnaire, na ala gi ti wara aye mingi pëpe na yâ fini ti ala na ngoi so ala yeke fa tënë ti Royaume ti londo na yâ agbata so azo asi singo dä, ti si na ayongoro ndo so a yeke wara gi azo oko oko tongaso dä (Kusala 1:8). Mingi ti ala abi yongoro nzara ti warango mbeni da wala ti dü amolenge tongaso si ala sala na Jéhovah mingi. A yeke wara ala so ayeke mû maboko na be-biani na akoli ti ala tongana ala yeke sala kusala tongana asurveillant ti gue na ndo nde nde; nga aita-wali saki mingi ayeke sala kusala na yâ aBéthel na ndo ti sese kue. Kite ayeke pëpe so awali tongaso, so ayeda ti gbanzi aye na tele ti ala, ayeke na popo ti ‘aye ti nzoni ti amara kue’ so ayeke sala si yâ ti da ti Jéhovah asi na gloire.​—Aggée 2:7.

⁹ Biani, awali Chrétien mingi ayeke na kungba ti bâ ndo na ndo sewa ti ala; ye oko, ala yeke zia aye ti Royaume na kozo ndo (Matthieu 6:33). Mbeni ita-wali kumbamba so ayeke pionnier asû mbeti so: “Mama ti mbi, na lege ti mabe ti lo so ayengi lâ oko pëpe nga na nzo tapande ti lo, amû maboko na mbi ngangu mingi ti ga pionnier permanent. Ti tene ni biani, lo yeke tâ fon mbi pionnier ahon atanga ni kue.” Mbeni koli atene tongaso na ndo wali ti lo so ayeke nga mama ti amolenge ti lo ti wali oku so akono awe: “Aye ti da ti e lani ayeke lakue na saleté pëpe, nga na lege ni. Bonnie aleke si akungba aduti gbâ ni pëpe wala kirikiri tongaso; ye so amû lege na sewa ti e ti bâ ndo mingi ni gi na ndo aye ti yingo. Mbage so lo mû ti sala kusala nzoni na nginza so e yeke na ni amû lege na mbi ti sala kua ti nginza so amû angbonga ti mbi mingi pëpe, na mbi sala so teti angu 32; ye so amû lege na mbi ti mû mingi ti angoi ti mbi ni teti sewa ti e nga teti aye ti yingo. Wali ti mbi nga afa na amolenge ni nene ti salango ngangu kua. Mbi lingbi tâ gi ti gonda lo biani.” Laso koli so nga na wali ti lo ayeke sala kusala na kota ndokua ti aTémoin ti Jéhovah.

¹⁰ Mbeni koli asû mbeti so na ndo wali ti lo so ayeke mama ti amolenge so akono awe: “Alengo so anzere na mbi mingi na mbage ti Susan ayeke kota ndoye ti lo teti Nzapa nga teti azo, nga lengo ti lo ti hinga biani ye so ayeke si na zo, ti zia tele ti lo na place ti zo, na ti sala ye na lege ni. Na bê ti lo lakue, Jéhovah alingbi tâ ti tene e mû na lo ye ti nzoni ti e kue, na a yeke mbeni kpengba-ndia so lo sala kue ti bata tongana wakua ti Nzapa na mama ti amolenge.” Na lege ti maboko so wali ti lo amû na lo, koli so awara lege ti yô gbâ ti akungba na lege ti yingo, na tapande kungba ti ancien, ti pionnier, ti use surveillant ti circonscription, nga ti oko ti Komite so abâ lege ti songo na ada-nganga. So tâ ye ti ngele ngangu mingi si awali tongaso ayeke biani teti akoli ti ala, aita ti ala Chrétien, nga mingi ahon azo kue, teti Jéhovah!​—aProverbe 31:28, 30.

Awali ti ngele mingi so ayeke na akoli pëpe.

¹¹ Lege mingi, Jéhovah afa lani so lo yeke bi bê ti lo na tambela ti awomua (Deutéronome 27:19; Psaume 68:6; Esaïe 10:1, 2). Lo gbian pëpe. Lo ngbâ lakue ti bi bê ti lo gi pëpe na awomua me nga na amama ti molenge so ayeke na koli pëpe, nga na awali so asoro ti ngbâ kumbamba wala so ade ti wara mbeni koli Chrétien so alingbi na ala pëpe (Malachie 3:6; Jacques 1:27). Tongana mo yeke na popo ti awali so ayeke sala na Jéhovah be-ta-zo me na tele ti mbeni koli pëpe, gi bê ti mo pëpe: mo yeke biani na ngele mingi na lê ti Nzapa.

¹² Bâ na tapande aita-wali Chrétien ti e so ade ti wara mbeni koli pëpe ngbanga ti so ala ye ti sala ye na be-biani alingbi na wango ti Jéhovah ti sala mariage “gi na yâ Seigneur”. (1 aCorinthien 7:39; aProverbe 3:1). Mbeti ti Nzapa adë bê ti ala tongaso: “Na zo so ayeke be-ta-zo, fade [Jéhovah a] sala ye na dutingo be-ta-zo.” (2 Samuel 22:26, NW ). Ye oko, teti mingi na popo ni, ngbango kumbamba ayeke tâ mbeni kpale biani. Mbeni ita-wali atene: “Mbi leke ti sala mariage gi na yâ Seigneur, me mbi tï na toto fani mingi tongana mbi bâ lani akamarade ti mbi so ayeke sala mariage na anzoni koli Chrétien na ngoi so mbi ngbâ ti mbi lakue gi kumbamba.” Bâ nga tënë so mbeni ita-wali nde atene: “Mbi sala na Jéhovah teti angu 25 awe. Mbi ye tâ gi ti ngbâ be-biani na lo, me lege mingi mbi wara tâ vundu biani teti so mbi ngbâ lakue gi mbi oko.” Lo tene na ndo ni: “Aita-wali tongana mbi so aye mingi ti wara atënë so akpengba zo.” Tongana nyen e lingbi ti mû maboko na aita-wali so ayeke be-biani tongaso?

¹³ E lingbi ti bâ na yâ mbeni tapande ti giriri mbeni lege ti mû maboko na ala. Tongana molenge-wali ti Jephté ake na bê ti lo ti mû koli, azo ti kodoro ni abâ so lo yeke gbanzi tele ti lo na mbeni ye. Ye nyen ala sala ti mû maboko na lo? “Amolenge-wali ti Israël ague lâ osio na yâ ngu oko, ngu na ngu, ti [“gonda”, NW ] molenge ti Jephté ti wali, zo ti Galaad.” (aJuge 11:30-40). Legeoko nga, a lingbi e gonda na bê ti e kue aita-wali kumbamba so ayeke bata na be-biani ndia ti Nzapa.a Mbeni lege nde ti fa so e yeke bi bê ti e na ndo ti ala ayeke so wa? Na yâ sambela ti e, a lingbi e toto na Jéhovah ti mû maboko na mara ti aita-wali be-ta-zo tongaso, so e ye ala mingi, ti ngbâ ti sala na lo na be-biani. Ala lingbi ti tene e dë bê ti ala so Jéhovah nga na kongregation ti aita Chrétien kue andoye ala na ayekia ala mingi.​—Psaume 37:28.

Ye so ala sala ti bata nzoni gi ala oko amolenge ti ala

¹⁴ Awali Chrétien so ayeke bata gi ala oko amolenge ti ala ayeke tingbi nga na akpale mingi. Ye oko, ala lingbi ti gue na mbage ti Jéhovah ti wara mungo maboko ti bata amolenge ti ala alingbi na akpengba-ndia ti Bible. Tâ tënë, tongana mo yeke mbeni wali so ayeke bata gi mo oko amolenge ti mo, mo lingbi pëpe ti duti mbeni mama na babâ na oko ngoi ni na yâ aye kue. Ye oko, Jéhovah ayeke mû ande maboko na mo ti yô gbâ ti akungba so nzoni tongana mo hunda na lo na mabe ti zia mo tongaso pëpe. Ti mû gi mbeni tapande: Mo londo na yaka na mo yeke yô mbeni nene sac ti gozo ti gue na ni na da ti mo, me ndo ni angbâ yongoro. Fade mo yeke tiri gi mo oko ti yô ni juska na ndo ti mo, tongana mbeni kamarade ti mo so ayeke hon na tele ti mo na kutukutu ahunda mo ti zia ni na yâ kutukutu ni si lo gue lo zia mo na kodoro? Oko pëpe. Legeoko nga, tara pëpe ti yô gi mo oko avundu ti mo so ane mingi tongana lege ayeke dä ti hunda Jéhovah ti mû maboko na mo. Biani, lo tisa mo ti hunda mungo maboko na lo. Psaume 68:20 atene: ‘Sala tënë nzoni na Seigneur, Lo so ayô kungba ti e lâ na lâ.’ Nga, 1 Pierre 5:7 atisa mo ti zia na tïtî Jéhovah agingo bê ti mo kue ‘teti Lo yeke bata i’. Ni la, tongana akpale na agingo bê ayeke ne mo, zi ni na zia ni na ndo Babâ ti mo ti yayu, na ‘zia ti sala ni pëpe’.​—1 aThessalonicien 5:17; Psaume 18:7; 55:23.

¹⁵ Na tapande, tongana mo yeke mbeni mama, kite ayeke pëpe so mo yeke gi bê ti mo na ngangu so akamarade ti amolenge ti mo ayeke sala peut-être na ndo ala na ekole, wala atara so ala lingbi ti tingbi na ni so andu be-biani ti ala na Nzapa (1 aCorinthien 15:33). Aye so ayeke atënë ti gingo bê dä biani. Me a yeke nzoni nga ti sambela na ndo atënë tongaso. Ngbanga ti nyen pëpe ti sambela na ndo mara ti aye tongaso na amolenge ti i kozoni ti tene ala gue na ekole, peut-être na pekoni so ala bâ versê ti lango ni awe? Tongana asambela ni ayeke polele na alondo na bê, a lingbi ti sala ngangu mingi na ndo bibe ti amolenge ni. Na ndo ni kue, a yeke deba nzoni ti Jéhovah si mo yeke wara tongana mo sala ngangu na be-nze-pepe ti yôro Tënë ti lo na yâ bê ti amolenge ti mo (Deutéronome 6:6, 7; aProverbe 22:6). Dabe mo so “lê ti Seigneur ayeke na ndo azo ti mbilimbili, na mê ti Lo ayeke mä sambela ti ala”.​—1 Pierre 3:12; aPhilippien 4:6, 7.

¹⁶ Bâ tapande ti Olivia, mama ti amolenge omene. Koli ti lo so ayeke na yâ ti tâ tënë pëpe adö lo azia na amolenge ni tâ gi na ngoi so lo dü ndangba molenge ti ala ni. Ye oko, lo sala hio ti yô kungba ti fango lege na amolenge ti lo na lege ti andia ti Nzapa. Darren, molenge ti Olivia ti koli, so fadeso ayeke na ngu 31 na so ayeke ancien na pionnier, ayeke lani gi na ngu oku na ngoi ni so. Gingo bê ti Olivia akiri aga kota tongana Darren awara ngangu kobela so angbâ lakue ti sala lo. Tongana lo yeke gbu li na ndo ngoi so lo de lani kete molenge, Darren asû na mbeti: “Mbi dabe mbi so mbi yeke na ndo gbogbo ti hôpital na mbi yeke ku mama kungo. Lo yeke duti na tele ti mbi ti diko Bible na mbi lâ oko oko. Na pekoni, lo yeke he bia ti Royaume ‘Singila, Jéhovah’.b Juska laso, bia so angbâ lakue bia ti Royaume so mbi ye ni mingi.”

¹⁷ Olivia azia bê ti lo lani kue na Jéhovah na lo ndoye Lo mingi, a sala si lo wara lege gi lo oko ti bata nzoni amolenge ti lo (aProverbe 3:5, 6). Nzoni bango ndo ti lo asigigi polele na yâ aye so lo zia na gbele amolenge ti lo ti sala na yâ gigi ti ala. Darren atene: “Mama ayeke wa lakue e lani ti gi ti mû kusala ti ngoi kue. Tongaso, mbi na aita ti mbi ti wali osio na popo ti ala oku amû kusala ti ngoi kue. Ye oko, mama apika kate lâ oko pëpe na ndo aye so na ambeni zo. Mbi sala ngangu kue ti duti nga na apendere lengo ti lo so.” Tâ tënë, a yeke pëpe amolenge kue so akono si ayeke sala na Jéhovah tongana ti amolenge ti Olivia. Ye oko, tongana mbeni mama asala kue ti bata akpengba-ndia ti Bible na yâ fini ti lo, lo lingbi ti duti na beku biani so Jéhovah ayeke fa lege na lo na ayeke mû maboko na lo na ndoye.​—Psaume 32:8.

¹⁸ Nzapa ayeke mû maboko mingi ni na lege ti kongregation ti aChrétien, so na yâ ni a yeke wara programme ti mungo kobe ti yingo lakue, bungbi ti aita, nga akoli biazo na lege ti yingo so ayeke ‘amatabisi ti azo’. (aEphésien 4:8). A-ancien so ayeke be-ta-zo ayeke sala kusala ngangu ti kpengba azo kue na yâ ti kongregation, na bingo bê mbilimbili na ndo aye so atia “amolenge so babâ ti ala ayeke pëpe na awomua na yâ vundu ti ala”. (Jacques 1:27). Tongaso, ngbâ ndulu na azo ti Nzapa, na gi lâ oko pëpe ti duti gi mo oko.​—aProverbe 18:1; aRomain 14:7.

Mango yanga: mbeni pendere ye

¹⁹ Jéhovah aleke lani wali ti mû maboko na koli (Genèse 2:18). Tongaso, tongana a hunda na wali ti mä yanga ti koli ti lo, so aye ti tene oko pëpe so a yeke kiri na ngele wala nengo ti wali ni na peko. Nde na so, salango tongaso ayeke ne wali ni mingi na a yeke mû lege na lo ti sala kusala na gbâ ti amatabisi na akode so lo yeke na ni alingbi na ye so bê ti Nzapa aye. A-Proverbe chapitre 31 afa gbâ ti akusala so mbeni wali so alingbi ti Israël ti giriri ayeke sala. Lo mû maboko na ala so ye atia ala, lo lu yaka ti vigne, na lo vo sese. Tâ tënë, “koli ti lo azia bê ti lo na lo, na fade koli ni amanke ti wara faïda pëpe”.​—Aversê 11, 16, 20.

²⁰ Mbeni wali so agi ti sala tele ti lo kete na so akpe mbito ti Nzapa ayeke gi pëpe na fandara ti yä tele ti lo na nduzu wala ti sala mandako na koli ti lo (aProverbe 16:18). Lo yeke gi pëpe ti wara aye so lo sala nzara ni kozoni kue na lege ti aye ti sese so, me lo yeke sala kusala na amatabisi so Nzapa amû na lo mbilimbili ti sala na ambeni zo, so ti tene sewa ti lo, aita ti lo Chrétien, avoizin ti lo, nga na ndo ni kue, teti Jéhovah (aGalate 6:10; Tite 2:3-5). Bâ na yâ Bible tapande so Gbia-wali Esther azia. Atâa so lo yeke pendere mingi, lo sala tele ti lo kete na lo mä yanga (Esther 2:13, 15). Tongana lo sala mariage awe, lo fa tâ yekiango ndo mingi na mbage ti koli ti lo Gbia Assuérus; salango ye ti lo ayeke biani nde mingi na ti Vashti, ngbele wali ti gbia ni (Esther 1:10-12; 2:16, 17). Esther nga afa yekiango ndo teti bango ndo ti koya ti lo Mardochée so ayeke mbakoro, na lo fa ni na yâ akpengba tënë, même na pekoni so lo ga gbia-wali. Me lo yeke buba wali pëpe! Na mbito oko pëpe, lo sigigi na nda ti Haman, mbeni ngangu koli so asala mawa ti zo pëpe na so aleke lani ti hunzi aJuif. Jéhovah asala kusala lani na Esther ti bata azo ti lo na fini.​—Esther 3:8–4:17; 7:1-10; 9:13.

²¹ E bâ polele so giriri nga na laso, ambeni wali so amû mbage ti Nzapa afa so ala mû tele ti ala kue gi na Jéhovah nga na vorongo ti lo. Ni la, awali so akpe mbito ti Jéhovah ayeke na ngele mingi na lê ti Lo. I aita-wali Chrétien, i zia lege na Jéhovah ti leke i na lege ti yingo ti lo si yeke yeke i ga mbeni “ta ti voro” so ayeke pendere mingi, mbeni ta so ‘alingbi na nzo kusala kue’. (2 Timothée 2:21; aRomain 12:2). Na ndo awavorongo Nzapa ti ngele ngangu tongaso, Mbeti ti Nzapa atene: “Mo mû na lo ye so lo wara na lege ti kusala ti maboko ti lo, na fade tâ kusala ti lo mveni asepela lo na yanga ti kodoro.” (aProverbe 31:31). Zia si tënë so aduti tâ tënë teti i aita-wali oko oko kue.

[Akete tënë na gbe ni]

Mo dabe mo na ni?

• Na lege wa ambeni wali Chrétien ti kozo siècle aga ye ti ngele mingi na lê ti Jéhovah?

• Tongana nyen aita-wali mingi ti ngoi ti e asala kusala ti duti ye ti ngele mingi na lê ti Nzapa?

• Na alege wa Jéhovah ayeke mû maboko na amama so ayeke bata gi ala oko amolenge ti ala, nga aita-wali so ayeke na koli pëpe?

• Tongana nyen mbeni wali alingbi ti fa so lo yekia na bê ti lo kue komandema ti koli ti lo?

[Ahundango tënë ti manda na ye]

1. Bango ndo ti Jéhovah na ndo tënë ti pendere ti tele ayeke tongana nyen tongana a haka ni na ti sese?

2, 3. Tongana nyen awali amû mbage ti ala si nzo tënë ague na li ni hio na kozo siècle? Na tongana nyen Bible afa tënë so giriri awe?

4. Ngbanga ti nyen Paul awara lani biani lege ti gonda gbâ ti awali ti kozo kongregation ti aChrétien?

5, 6. Na lege wa Priscille azia lani nzoni tapande teti aita-wali ti laso?

7, 8. Apendere kusala wa so a lingbi na gonda aita-wali Chrétien mingi laso ayeke sala? Na a lingbi ti dë bê ti ala na tënë wa?

9, 10. Tongana nyen ambeni zo ti sewa afa yekiango ndo ti ala teti nzo tapande so awali na amama ti ala Chrétien azia?

11. (a) Tongana nyen Jéhovah afa so lo yeke bi bê ti lo na ndo awali be-ta-zo, na mbilimbili na ndo awomua? (b) Awomua Chrétien nga na aita-wali be-ta-zo so ayeke na koli pëpe alingbi biani ti hinga nyen?

12. (a) Tongana nyen ambeni ita-wali Chrétien ayeke fa be-biani ti ala na Jéhovah? (b) Abibe wa ambeni ita ti e ti wali ayeke tiri na ni?

13. (a) Ye nyen e manda na lege ti tapande so ala so asala vizite na molenge-wali ti Jephté azia? (b) Fa ambeni lege nde so na yâ ni e lingbi ti fa so e yeke bi bê ti e na ndo aita-wali kumbamba ti kongregation ti e.

14, 15. (a) Ngbanga ti nyen a lingbi amama so abata gi ala oko amolenge ti ala ahunda na Jéhovah ti mû maboko na ala? (b) Tongana nyen ababâ wala amama so abata gi ala oko amolenge ti ala alingbi ti sala ye alingbi na asambela ti ala?

16, 17. (a) Tënë wa mbeni molenge-koli atene na ndo ndoye so mama ti lo afa na mbage ti lo? (b) Tongana nyen bango ndo ti mama ni na lege ti yingo asala ngangu na ndo amolenge ti lo?

18. Tongana nyen e lingbi ti fa so e yekia matabisi so Jéhovah amû ti kongregation ti aChrétien?

19. Ngbanga ti nyen mango yanga ti koli ayeke pëpe mbeni lege ti kiri na nengo ti wali na peko? Na tapande wa ti Bible afa so a yeke tongaso pëpe?

20. (a) A lingbi mbeni wali Chrétien abâ akode wala amatabisi so Nzapa amû na lo so tongana nyen? (b) Anzoni lengo wa Esther afa na gigi? Na tongana nyen Jéhovah awara lege ti sala kusala na lo na pekoni?

21. Tongana nyen mbeni wali Chrétien alingbi ti wara ngele mingi ahon ti kozo na lê ti Jéhovah?

[Encadré na lembeti 17]

Ambeni tapande ti gbu li dä

Mo ye ti bâ ambeni tapande na ndo ni, so andu ambeni wali be-ta-zo nde so a sala nga tënë ti ala na yâ Bible? Tongana mo ye, e wa mo ti diko aversê so a zia na gbe ni ge. Na ngoi so mo yeke gbu li na ndo awali oko oko so a fa ala na molongo na gbe ni ge, tara ti bâ akpengba-ndia so mo lingbi ti sala kusala na ala na yâ fini ti mo mingi ahon ti so mo yeke sala fadeso.​—aRomain 15:4.

◆ Sara: Genèse 12:1, 5; 13:18a; 21:9-12; 1 Pierre 3:5, 6.

◆ Awali ti Israël so amû ye na bê ti ala kue: Exode 35:5, 22, 25, 26; 36:3-7; Luc 21:1-4.

◆ Débora: aJuge 4:1–5:31.

◆ Ruth: Ruth 1:4, 5, 16, 17; 2:2, 3, 11-13; 4:15.

◆ Wali ti Sunem: 2 aGbia 4:8-37.

◆ Wali ti Phénicie: Matthieu 15:22-28.

◆ Marthe na Marie: Marc 14:3-9; Luc 10:38-42; Jean 11:17-29; 12:1-8.

◆ Tabitha: Kusala 9:36-41.

◆ Amolenge ti Philippe ti wali osio: Kusala 21:9.

◆ Phoebé: aRomain 16:1, 2.

[Foto na lembeti 15]

Mo yeke gonda aita-wali kumbamba so ayeke bata ndia ti Nzapa na be-biani?

[Foto na lembeti 16]

Atënë wa mbilimbili mbeni mama alingbi ti zia na yâ sambela na amolenge ti lo kozoni si ala gue na ekole?