Fa tënë ti Nzapa na mbito pëpe

“Mo gue, mo fa tënë na iri ti Mbi na azo ti Mbi.”​—AMOS 7:15.

NA NGOI so lo yeke na fango tënë, mbeni wakua ti Jéhovah atingbi lê na lê na mbeni prêtre. Prêtre ni atene na lo na kota go: ‘Zia fango tënë ni! Hon na ndo so!’ Wakua ni asala nyen? Lo yeke mä prêtre ni wala lo ngbâ ti fa tënë ti Nzapa na mbito pëpe? Mo lingbi ti hinga ye so asi, ngbanga ti so wakua ni afa peko ti aye so asi na lo na yâ buku so ayô iri ti lo. A yeke buku ti Amos na yâ Mbeti ti Nzapa. Ye oko, kozoni si e manda ye mingi na ndo tingbingo tele ti lo na prêtre ni, zia e bâ ambeni tënë so andu lo Amos ni.

² Amos ayeke lani zo wa? Lo lango na ndo wa, nga lo duti na fini na ngoi wa? E wara kiringo tënë ni na Amos 1:1, so atene: “Tënë ti Amos, lo so ayeke na popo ti aberger ti Tekoa . . . na lâ ti Ozias gbia ti Juda, na lâ ti Jéroboam molenge ti Joas, gbia ti Israël.” Amos ayeke wakodoro ti Juda. Kodoro ti lo ayeke Tekoa, so ayo na Jérusalem kilomètre 16 na mbage ti mbongo. Lo duti na fini ahon laso ngu 2 800 awe, na ngoi so Gbia Ozias akomande na Juda nga Gbia Jéroboam II akomande na ndo royaume ti akete mara bale-oko ti Israël. Amos ayeke zo ti batango anyama. Me Amos 7:14 (NW ) atene so lo yeke gi “zo ti batango anyama” pëpe, me lo yeke nga “zo ti petengo alê ti figue ti keke ti sycomore.” Tongaso, lo yeke sala mbeni kua so a yeke sala ka ni gi tongana ngoi ni alingbi. Lo yeke kpo dû na tele ti alê ti figue. A yeke sala tongaso na alê ti figue ni ti tene abe hio, na a yeke mbeni kua so ayeke woko zo mingi.

“Mo gue, mo fa tënë na iri ti Mbi”

³ Amos atene polele: “Mbi yeke prophète pëpe, wala molenge ti prophète pëpe.” (Amos 7:14). A dü lo pëpe tongana molenge ti prophète wala a fa nga kua ti prophète na lo pëpe. Ye oko, na popo ti azo kue ti Juda, Jéhovah asoro Amos ti sala kua ti Lo. Na ngoi ni kâ, Jéhovah asoro pëpe mbeni gbia ti ngangu, mbeni prêtre so ahinga ndo mingi wala mbeni mokonzi so ayeke na mosoro mingi. So ayeke mbeni ye ti manda so alingbi ti mû ngangu na e. Peut-être e yeke na kota ndo pëpe wala e hinga mbeti mingi pëpe. Me ye so alingbi ti sala si e bâ tele ti e so e lingbi pëpe ti fa tënë ti Nzapa? Oko pëpe! Jéhovah ayeke mû na e ye kue so alingbi ti tene e fa tokua ti lo même na yâ ti aterritoire so akpengba. Jéhovah amû lani na Amos ye kue so alingbi ti tene lo fa tokua ti Lo na yâ ti mbeni territoire so akpengba. A yeke duti ande ye ti nzoni mingi teti azo kue so ayeke na nzara ti fa tënë ti Nzapa na mbito pëpe ti bâ tapande so Amos azia.

⁴ Jéhovah atene na Amos: “Mo gue, mo fa tënë na iri ti Mbi na azo ti Mbi Israël.” (Amos 7:15). A yeke mbeni ngangu kusala. Na ngoi ni kâ, royaume ti akete mara bale-oko ti Israël ayeke na siriri, nzoni dutingo nga na mosoro. Mingi ti azo ni ayeke na “da ti ngoi ti dê” na “da ti ngoi ti lâ” so a leke ni na senge brique ti potopoto pëpe, me na “tënë so a leke tele ni na dö”. Ambeni ayeke na aye ti yâ ti dä so ngele ni ayeke ngangu mingi nga so a leke ni na pembe ti doli, na ala yeke nyon vin so alondo na “nzo yaka ti vigne”. (Amos 3:15; 5:11). Tongaso, mingi ti azo ni ayeke gi nga bê ti ala pëpe. Biani, territoire so a mû na Amos alingbi ti kpa territoire so mingi ti e ayeke fa tënë dä laso.

⁵ A yeke sioni pëpe teti azo ti Israël ti duti na aye ti mitele. Ye oko, kode so ambeni abungbi na mosoro ni ayeke tâ na lege ni pëpe. Azo ti mosoro ayeke “sala ye ti vundu na awanzinga” nga ala yeke “sala ngangu na azo so ye amanke ala mingi”. (Amos 4:1). Awadengo buze, awafango ngbanga nga na aprêtre so ayeke na ngangu ayeke mä tele ti nzi awanzinga. Zia e kiri na ngoi ni kâ ti bâ aye so azo ni ayeke sala.

Azo ni adoro Ndia ti Nzapa

⁶ Zia e gue kozoni na gara. Awadengo buze so ayeke sala ye na lege ni pëpe asala si “épha aga kete” na “sicle aga kota”, même ala kä “saleté” tongana le-kobe (Amos 8:5, 6). Awadengo buze ayeke nzi aclient ti ala na yâ wungo ti aye so ala yeke kä: ngele ti aye ni ayeke ngangu mingi, me aye ni ayeke anzoni ni pëpe. Tongana ala hunzi nginza ti awanzinga ni kue awe, awanzinga ni ayeke kä tele ti ala tongana angbâa. Na pekoni, awadengo buze ni ayeke ‘vo ala na poro ti gere’. (Amos 8:6). Bâ tâ mara ti ye tongaso! Awadengo buze so bê asala ala ayeke haka ngele ti amba ti ala azo ti Israël na senge poro so ngele ni ayeke ngangu pëpe! So tâ ye ti kamene teti awanzinga! Nga so kota dorongo Ndia ti Nzapa! Ye oko, a-oko wadengo buze so ayeke bata “sabbat”. (Amos 8:5). Biani, ala yeke bata tënë ti Nzapa gi ndali ti lê ti azo.

⁷ Tongana nyen awadengo buze awara lege ti doro Ndia ti Nzapa so atene “mo ndoye zo so ayeke ndulu na mo legeoko tongana mo ndoye mo mveni” sân ti tene a fâ ngbanga na li ti ala? (Lévitique 19:18). Ala wara lege ti sala tongaso ngbanga ti so azo so alingbi fade ti sala si a bata Ndia ni, so ti tene awafango ngbanga, aye pekoni na ala. Na kota yanga ti kodoro ni, ndo so a yeke fâ ngbanga dä, awafango ngbanga ayeke ‘kamata ye ti vinyon zo’ wala goro, ‘na ala gbanzi awanzinga na tënë ti ala’. A hon ti bata awanzinga, awafango ngbanga ayeke kä ala ndali ti goro (Amos 5:10, 12). Tongaso, awafango ngbanga ni nga kue ake Ndia ti Nzapa na mbana.

⁸ Na oko ngoi ni, kua ti aprêtre ti Israël ayeke so wa? Ti hinga ni, a lingbi e gue na mbeni ndo nde. Bâ asiokpari so aprêtre azia lege na ni “na yâ da ti anzapa ti ala”. Na lege ti Amos, Nzapa atene: “Molenge-koli na babâ ti lo abungbi na pendere wali oko, ti sala si iri ti Mbi ti nzoni-kue aga sioni.” (Amos 2:7, 8). Mo bâ ye so! Mbeni babâ ti sewa ti Israël na molenge ti lo ti koli ayeke bungbi na oko wali ti pitan ti temple. Na asioni prêtre ni ayeke kanga lê na ndo ye ti pitan so!​—Lévitique 19:29; Deutéronome 5:18; 23:17.

⁹ Ti fa mbeni sioni salango ye nde, Jéhovah atene: “Na tele ti balaga kue, ala lango na ndo bongo so ala kamata na mazin; na yâ da ti anzapa ti ala, ala nyon vin so ala vo na nginza ti lamande ti azo so ala fâ ngbanga na li ti ala kirikiri.” (Amos 2:8). Biani, aprêtre ni na tanga ti azo ni ake nga na mbana ndia so ayeke na Exode 22:26, 27, so atene tongana a kamata mbeni bongo na mazin, so ti tene a mû bongo ti mbeni zo ti fa so ayeke nzoni lo futa bon so ayeke na li ti lo, a lingbi a kiri na ni kozoni si lâ alinda. Me, ala sala kusala na ni tongana balangeti so ala yeke lango na ndo ni na ngoi so ala yeke sala matanga na ala yeke nyon sämba ndali ti anzapa ti wataka. Nga, na lamande so ala gbu na ngangu na tïtî awanzinga, ala yeke vo na vin so ayeke nyon na ngoi ti amatanga ti vorongo ti wataka so. Bâ tongana nyen ala gue yongoro mingi na vorongo so ayeke nzoni-kue!

¹⁰ Na kamene oko pëpe, azo ti Israël adoro akota komandema use ti Ndia: ti ndoye Jéhovah nga na amba ti ala. Ni la Jéhovah atokua Amos ti fâ ngbanga na ndo ti ala teti so ala duti be-ta-zo pëpe. Laso, amara ti sese, so na popo ni a-Église so atene ala yeke aChrétien, ayeke sala ye tongana Israël ti giriri so lege ti lo abuba awe. Atâa so ambeni zo awara mosoro mingi, ambeni mingi agirisa nginza ti ala na ala wara kota vundu ti bê ngbanga ti sioni salango ye ti akota zo ti dengo buze, ti poroso nga na ti vorongo ti wataka. Ye oko, Jéhovah ayeke bi bê ti lo na ndo azo so ayeke bâ pasi na ayeke gi lo. Ni la, tongana ti so lo sala na Amos, lo mû mbeni kua na awakua ti lo ti laso: ti fa tënë ti Lo na mbito pëpe.

¹¹ Teti so ambeni ye na yâ kusala ti e ague oko na ti Amos, e yeke wara ande ye ti nzoni mingi na mandango ye na ndo tapande ti lo. Biani, Amos afa na e (1) tokua so a lingbi e fa, (2) lege so a lingbi e fa na tokua ni nga (3) ngbanga ti nyen awato alingbi pëpe ti kaï kua ti e ti fango tënë. Zia e bâ atënë so oko na oko.

Lege so e lingbi ti mû tapande ti Amos

¹² Kota kua ti e aTémoin ti Jéhovah ayeke fango tënë ti Royaume na salango adisciple (Matthieu 28:19, 20; Marc 13:10). Ye oko, e yeke fa nga na azo agbotongo mê ti Nzapa, legeoko tongana Amos so afa gango ti ngbanga ti Jéhovah na ndo azo ti sioni. Na tapande, Amos 4:6-11 afa so lege mingi, Jéhovah atene polele na azo ti Israël so salango ye ti ala anzere na lo pëpe. Ni la, lo sala si “kobe amanke” ala, lo “gbanzi [ala na] ngu nduzu”, lo pika ala na ‘pupu ti wâ so ayeke hule ye’ nga na mbeni kobela so ayeke buba ale-kobe, na lo tokua “kobela ti futi kodoro” na popo ti ala. Aye so apusu azo ti Israël ti gbian bê ti ala? Nzapa atene: “I de i kiri na Mbi pëpe.” Biani, bê ti azo ti Israël angbâ ti kpengba na kengo Jéhovah.

¹³ Jéhovah ayeke se azo ti Israël so ake ti gbian bê ti ala. Ye oko, a yeke gboto mê ti ala kozoni si. Ti gue oko na ni, Nzapa atene: “Fade Seigneur L’Eternel asala ye oko pëpe tongana Lo fa tënë ti lingo ti bê ti Lo na aboi ti Lo aprophète kozoni pëpe.” (Amos 3:7). Legeoko tongana ti so Jéhovah afa lani gango ti Kota Moa na Noé na lo tene na lo ti gboto mê ti azo, Jéhovah atene nga na Amos ti mû tanga ti gbotongo mê. Mawa ni ayeke so azo ti Israël ake ti mä tokua ti Nzapa, na ala sala pëpe ye ti mbilimbili so ala lingbi fade ti sala.

¹⁴ Kite ayeke pëpe, mo yeke yeda ande so kamba ayeke na popo ti ambeni ye na ngoi ti Amos nga na ala ti ngoi ti e na mbeni lege so apika bê. Jésus afa kozoni awe tënë ti gbâ ti aye ti vundu so ayeke si na ngoi ti nda ni so. Lo sala nga tënë ti kusala ti fango tënë na ndo sese kue (Matthieu 24:3-14). Ye oko, legeoko tongana ti so a si na ngoi ti Amos, laso, mingi ti azo ake ti yeda na afä ti ngoi ti e nga na tokua ti Royaume. Gi oko ye so asi na azo ti Israël so ake sioni ti ala pëpe si ayeke si ande na mara ti azo tongaso. Jéhovah atene na ala: “Mo leke tele ti mo ti tê Nzapa ti mo.” (Amos 4:12). Ala tingbi na ngbanga ti Nzapa na ngoi so Assyrie ahon ala na ngangu. Laso, sese so ake Nzapa ayeke “tê” wala ayeke tingbi na ngbanga ti lo na Harmaguédon (Apocalypse 16:14, 16). Ye oko, na ngoi so Jéhovah angbâ ti kanga bê ti lo ti ku, e yeke sala kue ti wa azo mingi ti “gi L’Eternel na fade [ala] ngbâ na fini”.​—Amos 5:6.

Luti ngangu tongana Amos

¹⁵ E lingbi ti mû tapande ti Amos gi na lege ti tënë so e yeke fä pëpe, me nga kode so e yeke fa na ni. Na a yeke ye so a gboto lê na ndo ni na yâ chapitre 7, ndo so e tingbi na prêtre so e sala tënë ti lo na tongo nda ti lisoro ti e: “Amatsia sacrificateur ti Béthel.” (Amos 7:10). Gbata ti Béthel ayeke lani kota ndo so Israël so ake tënë ti mabe ayeke voro molenge ti bagara dä. Tongaso Amatsia ayeke prêtre ti vorongo so Letäa asoro teti mara ni. Lo sala ye tongana nyen na gbele anengo tënë so Amos ayeke fa na mbito pëpe?

¹⁶ Amatsia atene na Amos: “O mo prophète, mo gue, mo kpe na sese ti Juda, mo te kobe kâ, mo fa tënë na iri ti Nzapa kâ; me mo fa tënë na iri ti Nzapa na Béthel mbeni pëpe; teti a yeke ndo ti sambela ti gbia, na a yeke da ti gbia.” (Amos 7:12, 13). Ti tâ tënë ni, tënë ti Amatsia ayeke so: ‘Kiri na ndo so mo londo dä! E yeke nga na nzapa ti e.’ Lo tara nga ti pusu ngorogbia ti kanga lege na kua ti Amos. Lo tene na Gbia Jéroboam II: “Amos aleke tënë na lingo ti ke mo na popo ti azo ti da ti Israël.” (Amos 7:10). Biani, Amatsia abi tënë na li ti Amos na tenengo so lo yeke zo ti kango kodoro. Lo tene na gbia ni: “Amos atene tongaso, Fade Jéroboam akui na lege ti épée, na fade a sigigi na azo ti Israël na sese ti ala ti gue na ala na ngbâa.”​—Amos 7:11.

¹⁷ Na yâ ti atënë ota so lo tene, Amatsia ayôro mvene dä kete. Lo tene: “Amos atene tongaso.” Me Amos atene lâ oko pëpe so ni la ni yeke na gunda ti aprophétie ni. Nde na so, lo yeke tene lakue: “L’Eternel atene tongaso.” (Amos 1:3). A bi tënë na li ti Amos a tene lo la lo tene “fade Jéroboam akui na lege ti épée”. Ye oko, tongana ti so Amos 7:9 afa, Amos ayeke fa prophétie ti lo tongaso: “Mbi [Jéhovah mbi] londo na épée ti ke azo ti da ti Jéroboam.” Nzapa afa ye ti ngangu so na ndo “azo ti da” ti Jéroboam, so ti tene ahale ti lo. Nga, Amatsia atene biani so Amos la atene: ‘Fade Israël ague tâ gi guengo na ngbâa.’ Me Amos atene nga so ambeni zo ti Israël so akiri lani na Nzapa ayeke wara aye ti nzoni mingi. Biani, Amatsia amû andambo ti tâ tënë so yâ ni aba kirikiri ti sala kue si ngorogbia akanga lege na fango tënë ti Amos.

¹⁸ Mo bâ kamba so ayeke na popo ti akode so Amatsia asala kusala na ni nga na akode ti awato ti azo ti Jéhovah ti laso? Gi tongana ti so Amatsia atara ti kanga yanga ti Amos, aprêtre na amokonzi-nzapa ti ngoi ti e ayeke tara ti kanga lege ngangu na fango tënë ti awakua ti Jéhovah. Amatsia abi tënë ti wataka na li ti Amos na tenengo so lo kä kodoro. Laso, bungbi ti amokonzi-nzapa ayeke bi nga tënë ti wataka na li ti aTémoin ti Jéhovah na tenengo so ala yeke mbeni lingu ti kpale ndali ti nzoni duti ti kodoro. Legeoko tongana ti so Amatsia amä tele na gbia ni ti mû maboko na lo ti tiri na Amos, bungbi ti amokonzi-nzapa amä tele na akamarade ti ala ti poroso ti mû maboko na ala ti sala ngangu na aTémoin ti Jéhovah.

Awato alingbi ti kaï fango tënë pëpe

¹⁹ Amos asala ye tongana nyen na gbele kangango lege ti Amatsia? Kozoni, Amos ahunda lo: “Mo yeke tene, mo fa tënë ti ngbanga na iri ti Nzapa na tele ti azo ti Israël pëpe”? Na pekoni, Amos afa atënë so Amatsia ayeke nga na nzara ti mä ni oko pëpe (Amos 7:16, 17). Lo fa ni sân ti sala mbito. So ayeke tâ mbeni pendere tapande ngbanga ti e. Tongana a yeke ti fa tënë, e lingbi ti ke yanga ti Nzapa ti e pëpe, même na yâ ti akodoro so laso azo so ayeke sala ye tongana Amatsia ayeke hulu wâ na gbe ti azo ti sala tâ ngangu na e. Na tapande ti Amos, e ngbâ ti tene: ‘Jéhovah atene tongaso.’ Na awato alingbi pëpe ti kanga lege na kua ti e ti fango tënë ngbanga ti so “tïtî Seigneur” ayeke na e.​—Kusala 11:19-21.

²⁰ A lingbi Amatsia ahinga so aye so lo sala ti zia mbito na bê ti Amos ayeke gi senge senge. Amos afa awe ngbanga ti nyen zo oko pëpe na ndo sese alingbi ti kanga lege na fango tënë ti lo; na a yeke ota ye so e yeke bâ. Na lege ti Amos 3:3-8, Amos amû ahundango tënë na atapande ti fa so guru ti wâ alingbi ti londo senge senge pëpe. Na pekoni, lo fa nda ti ye so lo ye ti tene na lege so: “Bamara atoto awe; zo nyen ayeke na mbito pëpe? Seigneur L’Eternel asala tënë awe; zo nyen alingbi ke ti fa tënë na iri ti Nzapa?” Na lege ti atënë so, Amos aye ti tene na awamango lo: ‘Tongana i mä totongo ti bamara, i yeke sala mbito, legeoko nga mbi kue mbi lingbi pëpe ti kanga yanga ti mbi tongana mbi mä so Jéhovah ahunda na mbi ti fa tënë.’ Kota kpengo mbito ti Jéhovah apusu Amos ti fa tënë na mbito pëpe.

²¹ E nga e mä so Jéhovah ahunda na e ti fa tënë. Salango ye ti e ayeke so wa? Na lege ti mungo maboko ti Jéhovah, e yeke fa tënë ti Lo na mbito pëpe legeoko tongana Amos nga na akozo disciple ti Jésus (Kusala 4:23-31). Atâa kangango lege so alondo na awato ti e wala azo so si e yeke fa tënë na ala si ala gi bê ti ala na ye oko pëpe, alingbi pëpe ti kanga yanga ti e. Mara ti wâ so Amos ayeke na ni lani ayeke pusu aTémoin ti Jéhovah ti sese kue ti ngbâ ti fa nzo tënë na mbito pëpe. E yeke na kungba ti gboto mê ti azo na ndo ngbanga ti Jéhovah so ayeke ga. Ngbanga so andu aye wa? Article ti peko ayeke kiri tënë na hundango tënë so.

Fade mo kiri tënë tongana nyen?

• Na ngoi so Amos ayeke sala kua so Nzapa amû na lo, dutingo ti azo ni ayeke tongana nyen?

• Na tapande ti Amos, tënë wa a lingbi e fa?

• A lingbi e sala kua ti e ti fango tënë na mara ti bibe wa?

• Ngbanga ti nyen awato alingbi pëpe ti kaï kua ti e ti fango tënë?

[Ahundango tënë ti manda na ye]

1, 2. Amos ayeke lani zo wa, nga ambeni ye wa Bible afa na ndo lo?

3. Tongana nyen mandango ye na ndo Amos ayeke mû maboko na e tongana e bâ tele ti e so e lingbi pëpe ti fa tënë?

4. Ngbanga ti nyen ti fa tënë na Israël ayeke mbeni kpale teti Amos?

5. Ambeni zo ti Israël ayeke sala aye wa so ayeke tâ na lege ni pëpe?

6. Tongana nyen awadengo buze na Israël ayeke nzi lani amba ti ala?

7. Ye nyen asala si awadengo buze ti Israël awara lege ti doro Ndia ti Nzapa?

8. Salango ye wa asioni prêtre akanga lê na ndo ni?

9, 10. Azo ti Israël ayeke na tënë na li ti ala ngbanga ti dorongo aNdia wa? Salango ye ti ala so ague oko na ye wa so e yeke bâ na ngoi ti e?

11. Aye wa e lingbi ti manda na ndo tapande ti Amos?

12, 13. Tongana nyen Jéhovah afa so salango ye ti azo ti Israël anzere na lo pëpe? Na ala sala ye tongana nyen?

14. Aye wa na ngoi ti Amos alingbi na ala ti ngoi ti e?

15-17. (a) Amatsia ayeke lani zo wa, na lo sala ye tongana nyen na gbele anengo tënë ti Amos? (b) Amatsia abi atënë wa na li ti Amos?

18. Kamba wa ayeke na popo ti akode ti Amatsia na akode ti bungbi ti amokonzi-nzapa ti laso?

19, 20. Amos asala ye tongana nyen na gbele kangango lege ti Amatsia?

21. So Jéhovah ahunda na e ti fa nzo tënë, e yeke sala ye tongana nyen?

[Foto na lembeti 10]

Nzapa asoro Amos, zo ti petengo afigue, ti sala kua ti Lo

[Afoto na lembeti 13]

Na tapande ti Amos, mo yeke fa tokua ti Jéhovah na mbito pëpe?