Kpengo mbeto ti Nzapa: ‘A wa zo na lege ti ndara’

TÂ NDARA aleke mbeni kota matanga. “Lo to aboi-wali ti lo; Lo iri ndo na ndo ti nduzu ti kodoro. Lo tene, Zo so li ti lo ayeke dä pëpe, zia lo ga na mbage so! Na lo tene na zo so ahinga ye, Ga, i te kobe, na i nyon vin so mbi mélangé awe. Zia lege ti ye ti buba, na fade i ngbâ na fini, na i tambela na lege ti hingango nda ti ye.”​—aProverbe 9:1-6.

Sarango matanga na table ti ndara ayeke ga na ye ti sioni na zo lâ oko pëpe. Ti mä tënë ti ndara ti Nzapa so ayeke na yâ aproverbe so na ti yeda na wango-tënë ni aga gi na ye ti nzoni. A yeke legeoko nga teti atënë ti ndara so ayeke na aProverbe 15:16-33.a Ti mä awango so ayeke na yâ anduru tënë so alingbi ti mû maboko na e ti duti na ngia na kete ye so e yeke na ni, ti maï na ti sara si fini ti e aduti na ngia. Sarango tongaso alingbi nga ti mû maboko na e ti mû anzoni desizion na ti sara si e ngbâ na ndo lege ti fini.

Tongana kete ye ayeke nzoni ahon

Gbia Salomon ti Israël ti giriri atene: “Kete ye so ayeke na zo so akpe mbeto ti L’Eternel ayeke nzoni ahon mosoro mingi so vundu ayeke dä.” (aProverbe 15:16). Ti bi bê na Wasarango zo pëpe na ti gi kozoni kue ti wara mosoro ayeke ye ti buba. Mara ti fini tongaso ayeke tombango peko ti pupu senge na a ga na gingo bê mingi. So tâ ye ti vundu tongana na lâ ti mbakoro zo abâ so na yâ gigi ti lo kue ye oko ti nzoni ayeke dä pëpe! Ti bungbi mosoro mingi na “vundu” na tere ni ayeke biani lege ti ndara pëpe. Bâ tongana nyen a yeke nzoni ti manda lege ti duti na ngia na ye so e yeke na ni na ti leke fini ti e alingbi na ni! A yeke kpengo mbeto ti Jéhovah, songo ti e na lo, si ayeke mû lege na e ti duti na tâ ngia na ye so e yeke na ni, me akungba pëpe.—1 Timothée 6:6-8.

Ti fa so nzoni songo na ambeni zo ayeke nzoni mingi ahon gbâ ti akungba, Salomon atene: “Tengo kobe ti kugbe kasa, na ndo so ndoye ayeke, ayeke nzoni ahon tengo bagara ti mafuta, na ndo so tënë ti ke ayeke dä.” (aProverbe 15:17). Tâ tënë, mbeni da so ndoye ayeke dä ayeke nzoni mingi ahon gbâ ti akobe ti nginza. Na yâ ti sewa so gi babâ wala mama ni oko si ayeke dä, nginza alingbi ti duti mingi pëpe. Na ambeni kodoro, gi asenge kobe si azo alingbi ti vo ti te. Ye oko, sewa ayeke maï na ndo so ndoye na yengo tere ayeke dä.

Akpale alingbi ti londo même na yâ ti asewa so mingi ni ndoye ayeke dä. Mbeni oko ti sewa ni alingbi ti tene wala ti sara mbeni ye so aso mba ti lo. A yeke nzoni lo so bê ti lo aso akiri tënë tongana nyen? Mbeti ti aProverbe 15:18 atene: “Zo ti ngonzo asara si tënë ti tiri alondo, me zo so ngonzo asara lo fade pëpe, lo sara si tiri akaï.” Kiringo tënë yeke, me na ngonzo pëpe, ayeke sara si siriri angbâ. Wango ti proverbe so andu nga ambeni ye na yâ fini ti zo, so awara na popo ni akusala ti kongregation wala kusala ti fango tënë.

Tongana ‘kota lege ayeke nzoni’

Proverbe ti peko agboto lê na ndo kangbi so ayeke na popo ti azo so amä ndara pëpe na ala so amä ni. Gbia ti ndara atene: “Lege ti zo ti goigoi ayeke tongana gbagba ti kî, me lege ti zo ti mbilimbili ayeke kota lege ti nzoni.”—aProverbe 15:19.

Gbagba ti kî ayeke mbeni ye ti kanga na lege. Mbeni zo ti goigoi ayeke pensé na aye nde nde so alingbi ti kanga lege na lo, na lo mû ni tongana mbeni raison ti ke ti sara kusala. Nde na so, azo ti mbilimbili ayeke gi bê ti ala pëpe ndali ti aye so alingbi ti kanga lege na ala. Ala sara kua ti ala ngangu na ala zia bê ti ala dä. Na lege so ala kpe akpale mingi so akpa gbagba ti kî so ala lingbi fade ti wara ni tongana ala zia bê ti ala dä pëpe. Lege ti ala ayeke “nzoni”, so ti tene ye ti kanga lege na ni ayeke pëpe. Ala londo ti gbu kusala ti ala, na ala wara ngia ti bâ so a ga nzoni.

Zia e mû na tapande, tënë ti warango tâ hingango ye ti Tënë ti Nzapa na ti guengo na li ni ti ga biazo. Ti sara ye so ahunda zo ti sara ngangu. Hio mbeni zo alingbi ti tene so ni manda mbeti mingi pëpe, ni hinga ti diko mbeti nzoni pëpe, wala ni yeke girisa ye mingi, na lo mû ni tongana mbeni raison ti tene lo manda Bible ngangu pëpe. A yeke nzoni pëpe ti bâ aye so tongana aye ti kangango lege ti wara hingango ye. Même tongana e hinga mbeti mingi pëpe, e lingbi ti sara ngangu ti diko na ti gbu nda ti ye so e diko nzoni ahon, na peut-être ngoi na ngoi ti sara kua na mbeni bakari. Nzoni bango ndo ayeke mû maboko na e ti wara hingango ye na ti gue na li ni na lege ti yingo.

Tongana mbeni ‘babâ aduti na ngia’

Gbia ti Israël atene: “Molenge ti ndara amû ngia na babâ ti lo, me zo ti buba ake mama ti lo.” (aProverbe 15:20). Amolenge so asara ye na lege ti ndara amû ngia na ababâ na mama ti ala pëpe? Tâ tënë, a hunda na ababâ na mama ti fa lege na ti mû wango tënë na amolenge si ala wara ye ti nzoni tongaso (aProverbe 22:6). So ngia si molenge ti ndara ayeke mû na babâ na mama ti lo! Me, molenge ti buba amû vundu na ala lakue.

Na pekoni, gbia ti ndara asara kusala na tënë “ngia” na yâ ti mbeni ye, lo tene: “Ye ti buba ayeke ye ti ngia na lê ti zo so ahinga ye pëpe, me zo so ahinga nda ti ye, lo tambela na lege so ayeke mbilimbili.” (aProverbe 15:21). Azo so ahinga ye pëpe aye mingi angia ti buba so aga na tâ ngia na nzerengo tere pëpe. Ye oko, zo so ahinga nda ti ye abâ so a yeke ye ti buba ‘ti ndoye ngia ahon ti ndoye Nzapa’. (2 Timothée 3:1, 4). Ngbango nduru na akpengba-ndia ti Nzapa amû maboko na lo ti ngbâ mbilimbili na ti bata lege ti lo mbilimbili.

Tongana “ye ni aga nzoni”

Ti sara ye alingbi na akpengba-ndia ti Nzapa aga na anzoye na yâ ambeni mbage ti fini ti e. Mbeti ti aProverbe 15:22 atene: “Ye so azo aye ti sara aga ye pëpe tongana ala wa tere ti ala pëpe, me na lege ti awawango mingi, ye ni aga nzoni.”

Ti wa tere aye ti tene azo asara tënë polele na popo ti ala na a ngbâ gi na popo ti ala. Tënë ti Hébreu so a kiri na pekoni na “wa tere” a kiri nga pekoni na “bungbi ti azo” na Psaume 89:8. So aye ti fa sarango tënë so ayeke na popo ti azo so ahinga tere nzoni. Ti wa tere ayeke gi senge lisoro pëpe, me a yeke fango na gigi atënë so agbu bê ti zo. Tongana akoli na awali ti ala, nga ababâ na mama na amolenge ti ala asara tënë polele na popo ti ala tongaso, siriri na mango tere ayeke duti dä. Me tongana ala sara tongaso pëpe fade a ga na songo bê na yâ ti sewa ni.

Tongana e yeke na akpengba desizion ti mû, a yeke lege ti ndara ti mä wango so: “Na lege ti awawango mingi, ye ni aga nzoni.” Na tapande, tongana e yeke gi mbeni kode ti kaïngo kobela, lege ti ndara ayeke ti hunda wango ti awanganga use wala ota na ndo tënë ni, mbilimbili tongana a lingbi ti ga na mbeni kpale.

Ti duti na awawango mingi ayeke tâ kota ye tongana a ndu tënë ti aye ti yingo. Tongana a-ancien ayeke wa tere na popo ti ala, na ala sara kua na ndara ti ala kue, fade “ye ni aga nzoni.” Na ndo ni, a yeke nzoni ti tene afini ancien aduti nduru ti hunda wango na a-ancien so aninga awe, mbilimbili tongana ala yeke bâ mbeni tënë so akpengba.

Tongana ‘kiringo tënë amû ngia’

Ye ti nzoni wa alingbi ti ga tongana zo asara tënë na ndara? Gbia ti Israël atene: “Zo awara ngia na lege ti kiri tënë na zo na yanga ti lo mveni, na tënë so zo atene na tâ l’heure ni, ayeke nzoni mingi!” (aProverbe 15:23). Tongana azo ayeda na kiringo tënë wala wango ti e na a sara nzoni na ala, tere ti e ayeke nzere na pekoni pëpe? Ti tene wango ti e asara nzoni, a hunda ye use.

Kozoni, a lingbi wango ni aluti mbilimbili na ndo Bible, Tënë ti Nzapa (Psaume 119:105; 2 Timothée 3:16, 17). Use ni, a lingbi a tene ni na ngoi so alingbi. Même tongana mbeni tënë ayeke tâ tënë, tongana a tene ni na mbilimbili ngoi ni pëpe, a lingbi ti sara sioni na zo. Na tapande, ti mû wango na mbeni zo kozo ti mä tënë kue so ayeke na bê ti lo ayeke lege ti ndara pëpe nga a yeke sara nzoni na zo ni pëpe. A yeke kota ye ti tene e ‘mä ndo fade, na e sara tënë fade pëpe’.​—Jacques 1:19.

‘Lege so amû fini’

Mbeti ti aProverbe 15:24 atene: “Zo ti ndara ague na nduzu na lege so amû fini, si lo lingbi kpe ndo-ti-awakinda so ayeke na gbe ni.” Zo so asara ye na ndara ayeke pëpe na ndo lege ti ndo-ti-awakinda, wala dukua ti azo kue. Lo kpe asarango ye so asara sioni na zo tongana pitan, nyongo mbangi na nyongo sämba ahon ndo ni, na tongaso lo kui hio pëpe. Lege so lo mû ague na fini.

Nde na so, bâ lege ti azo so asara ye na ndara pëpe: “L’Eternel akinda da ti zo ti fandara, me Lo zia piquet na yanga ti sese ti womua. Bibe ti sioni ayeke ye ti sioni mingi na lê ti L’Eternel, me tënë so ayeke na nzobe ayeke nzoni na lê ti Lo. Zo so bê asara lo ti wara faïda, lo sara ye ti ngangu na da ti lo mveni, me zo so ake ye ti vigno zo [goro], fade lo ngbâ na fini.”​—aProverbe 15:25-27.

Ti fa na e tongana nyen ti kpe mbeni gbanda so agbu azo mingi, gbia ti Israël atene: “Zo ti mbilimbili agi bê ti lo si lo kiri tënë, me yanga ti zo ti sioni asa sio-tene.” (aProverbe 15:28). Wango ti proverbe so ane mingi! A yeke ngangu ti tene akiringo tënë ti buba so asigigi gi tongaso na yanga ti zo aga na ye ti nzoni. Tongana e yeke bâ atënë nde nde na ndo mbeni kpale so asi na e girisa pëpe ti pensé na dutingo nga na bibe ti ambeni zo, a yeke ngangu ti tene e sara mbeni tënë so na pekoni bê ti e aso dä.

Tongaso, nzoni ye ti peko ti kpengo mbeto ti Nzapa na ti yengo dä na wango-tene ti lo ayeke so wa? Zo ti ndara akiri tënë: “L’Eternel ayeke yongoro na azo ti sioni, me Lo mä sambela ti azo ti mbilimbili.” (aProverbe 15:29). Tâ Nzapa ayeke nduru na azo ti sioni pëpe. Bible atene: ‘Zo so adengi mê ti lo si lo mä Ndia pëpe, même sambela ti lo ayeke ye ti sioni mingi.’ (aProverbe 28:9). Ala so akpe mbeto ti Nzapa na asara ngangu ti sara ye so ayeke mbilimbili na lê ti lo alingbi ti ga nduru na lo senge, na hingango na bê kue so fade lo yeke mä ala.

Ye so “amû ngia na bê ti zo”

Salomon ahaka ambeni ye fadeso ti tene zo agbu li dä: ‘Zo abâ mo na nzoni lê, bê ti mo ayeke na ngia, nzoni fini tënë akiri akpengba bio ti zo.’ (aProverbe 15:30, Kozo Mbouki, 1982). Tongana mafuta ti bio asi yâ ni, bio ni akpengba. Ye so asara si tere kue awara ngangu na amû ngia na bê ti zo. A yeke bâ so bê ti mbeni zo ayeke na ngia na zango ti lê ti lo. Mango nzoni fini tënë wala tondo ayeke sara nga tongaso!

Atondo na ndo guengo na li ni ti bungbi ti Jéhovah na ndo sese mobimba ayeke mbeni ye so akpengba e biani pëpe? Mango atënë na ndo ye kue so ayeke sara na kusala ti fango tënë ti Royaume na ti sarango adisciple amû na e ngangu ti bi tere ti e mingi na yâ kusala ni (Matthieu 24:14; 28:19, 20). Aye so asi na ala so amû Jéhovah tongana Nzapa ti ala na ato nda ti voro lo asara si bê ti e asi na ngia. Teti “mango nzo tënë so alondo na mbeni ndo so ayeke yongoro” ayeke na ngangu so, a yeke kota ye ti tene e sû rapport ti kusala ti e tâ na lege ni nga mbilimbili!​—aProverbe 25:25.

“Tâ be-ti-molenge aga kozoni si yango-iri aga”

Ti fa nene ti mä wango tënë so a mû na lege nde nde, gbia ti ndara atene: “Zo so mê ti lo ayeda tongana zo azingo na lo tënë ti fini, fade lo duti na popo ti awandara. Zo so ake wango tënë, lo ke âme ti lo mveni, me zo so ayeda tongana zo azingo na lo, fade lo hinga ye.” (aProverbe 15:31, 32). Tënë ti zingo wala wango tënë andu bê ti zo na aleke ni nzoni, a sara si li ti lo aga dä. A yeke senge pëpe si a tene “keke ti se” ayeke tomba ‘ye ti buba na bê ti molenge’! (aProverbe 22:15). Lo so amä wango tënë fade lo hinga ye, wala lo wara nzoni bê. Nde na so, ti ke wango tene ayeke ti ke âme wala fini ti mo mveni.

Biani, ti yeda na wango tënë ti ndara na ngia nga na tâ be-ti-molenge ayeke ga na ye ti nzoni. Na sarango tongaso fade tere ti mo anzere, mo maï, mo duti na ngia na aye ti mo aga nzoni; na ndo ni, mo yeke wara yango-iri na fini. Ti hunzi tënë ni, aProverbe 15:33 atene: “Kpengo mbeto ti L’Eternel awa zo na lege ti ndara, na tâ bê-ti-molenge aga kozoni si yango-iri aga.”

[Kete tënë na gbe ni]

[Foto na lembeti 17]

Da so ndoye ayeke dä ayeke nzoni mingi ahon gbâ ti akobe ti nginza

[Foto na lembeti 18]

Même tongana e hinga mbeti mingi pëpe, nzoni bango ndo ayeke mû maboko na e ti wara hingango ye

[Foto na lembeti 19]

Ti wa tere ayeke ti fa na mba atënë so agbu bê

[Foto na lembeti 20]

Mo hinga tongana nyen “nzoni fini tënë akiri akpengba bio ti zo”?