A fa nda ti Wato-ti-Christ

MO YEKE sara nyen ti bata tere ti mo tongana mo hinga so mbeni kobela ti futi kodoro ayeke mû ndo so mo yeke dä? Mo yeke sara kue ti bata seni ti mo nzoni nga ti duti yamba na azo so ayeke na kobela ni. A lingbi e sara nga legeoko tongaso na lege ti yingo. Mbeti ti Nzapa afa na e so wato-ti-Christ ‘ayeke na sese so fadeso.’ (1 Jean 4:3). Tongana e ye ti kpe wato ni so a haka lo na mbeni makongo so amû kobela, a lingbi e hinga azo so ayeke na makongo ni so na e kpe ala. Ye ti nzoni ayeke so Bible amû na e asango mingi na ndo ti lo.

“Wato-ti-Christ” aye ti tene “zo so ake Christ (wala aye ti mû place ti Christ).” Tënë ni so andu azo kue so ake Christ wala na lege ti mvene ala tene ala yeke Christ wala ala ga na iri ti Christ. Jésus lo mveni atene: “Zo so ayeke na Mbi pëpe, a ke Mbi [wala ayeke wato-ti-Christ]; na zo so abungbi ye teti Mbi pëpe, a kangbi ye kirikiri.”​—Luc 11:23.

Jean asû tënë na ndo ti wato-ti-Christ ngu 60 tongaso na peko ti so Jésus akui, a zingo lo na popo ti akuâ na lo kiri na yayu. Tongaso, a yeke hinga akusala ti wato-ti-Christ na bango ye so ala yeke sara na ndo ti adisciple be-ta-zo ti Jésus na sese.​—Matthieu 25:40, 45.

Wato-ti-Christ ayeke wato ti adisciple ti Christ

Jésus agboto mê ti adisciple ti lo so azo ti sese so kue ayeke ke ala. Lo tene: “Fade ala zia i na tïtî azo si ala sara ngangu na i, na ala fâ i; na fade amara kue ake i ngbanga ti iri ti Mbi. Fade aprophète ti wataka alondo mingi, na ala fa lege ti kirikiri na azo mingi.”​—Matthieu 24:9, 11.

Teti so a yeke sara ngangu na adisciple ti Jésus “ngbanga ti iri ti [Jésus]”, a fa polele so azo ti sarango ngangu so ayeke awato-ti-Christ wala ake Christ. “Aprophète ti wataka”, so na popo ti ala mo wara ambeni so ayeke ândö aChrétien, ayeke nga wato-ti-Christ (2 Jean 7). Jean atene so ‘awato-ti-Christ mingi asigigi na popo ti e awe, me ala yeke ti e pëpe; teti tongana ala yeke ti e, ka ala ngbâ na e’.​—1 Jean 2:18, 19.

Atënë ti Jésus nga na ti Jean afa polele so wato-ti-Christ ayeke gi pëpe mbeni zo oko me ayeke gbâ ti azo. Na ndo ni, teti so ala yeke aprophète ti wataka, mbeni kota ye so ala zia na gbele ala ayeke ti handa azo na ndo tënë ti vorongo Nzapa. Ambeni kode ti ala ayeke so wa?

Kangbingo atënë ti mabe ti wataka

Bazengele Paul agboto mê ti Timothée so ayeke mba ti lo na yâ ti kusala ti sara hange na afango ye ti a-apostat, tongana Hyménée na Philète, so “tënë ti ala ate tongana gangrène.” Paul akiri atene: “Ala zia lege ti tene-biani, ala tene lâ ti londongo ti awakinda ahon awe, na ala kinda mabe ti ambeni zo.” (2 Timothée 2:16-18). Ti bâ ni nzoni, Hyménée na Philète afa lani so londongo ti akuâ ayeke tâ ye pëpe na so aChrétien azingo na popo ti akuâ awe na lege ti yingo. A yeke tâ tënë so tongana zo aga mbeni tâ disciple ti Jésus, na lê ti Nzapa ye ni ayeke mo bâ mo tene zo ni akiri na fini, na Paul afa nda ti tënë so polele (aEphésien 2:1-5). Ye oko, fango ye ti Hyménée na Philète ake zendo ti Jésus na ndo tâ londongo ti akuâ na gbe ti komandema ti Royaume ti Nzapa.​—Jean 5:28, 29.

Bibe so atene londongo ti akuâ ayeke tâ ye pëpe ayeke mbeni fango ye ti mbeni bungbi ti nzapa so amä na bê so zo alingbi ti wara hingango ye na mbeni lege so lo lingbi ti hinga li ti lo na ni pëpe. Azo so abungbi atënë ti mabe ti a-apostat na atënë ti ndara ti aGrec na ti azo ti Tö. Na tapande, ala mä na bê lani so ye kue so zo alingbi ti ndu ni ayeke sioni, na tongaso Jésus aga lani pëpe na yâ mitele me ye ni ayeke gi mo bâ mo tene Jésus ayeke mitele. Tongana ti so e bâ, a yeke biani mara ti fango ye tongaso si bazengele Jean agboto mê ti e ndali ni.​—1 Jean 4:2, 3; 2 Jean 7.

Mbeni fango ye ti wataka so azo asigigi na ni angu mingi na pekoni ayeke tënë ti Nzapa ota na yâ oko, so afa atene Jésus ayeke Nzapa ti Ngangu Ahon Kue nga lo yeke Molenge ti Nzapa. Na yâ buku ti lo (The Church of the First Three Centuries), Pakara Alvan Lamson atene so tënë ti Nzapa ota na yâ oko, “gonda ni ayeke pëpe na yâ ti Mbeti ti Nzapa ti aJuif nga na ti aChrétien; tënë so amaï yeke yeke na a zia ni na yâ vorongo ti aChrétien, na lege ti akota wandara so amû peko ti Platon.” “Akota wandara so” ayeke azo wa? A yeke lani amokonzi-nzapa so ake tâ vorongo na so aye mingi afango ye ti Platon, wandara ti Grec so ayeke païen.

Wato-ti-Christ asara ye na mayele mingi ti yôro tënë ti Nzapa ota na yâ oko na yâ ti afango ye ti aChrétien ti yanga, teti so tënë ti mabe so asara si zo abâ Nzapa tongana ye so zo ahinga li ti lo dä pëpe, na a sara si azo ahinga nzoni pëpe songo so ayeke na popo ti Nzapa na Molenge ti lo (Jean 14:28; 15:10; aColossien 1:15). Gbu li kete: tongana nyen zo alingbi ti “ga nduru na Nzapa,” tongana ti so Bible awa e ti sara, tongana lo hinga li ti lo na Nzapa pëpe?​—Jacques 4:8.

Ye so asara si li ti zo akiri aga kirikiri ayeke so azo mingi so akiri peko ti Bible azi iri ti Nzapa, Jéhovah, na yâ ti abible ti ala, atâa so a wara ni fani 7 000 na yâ ti akozo yanga ti kodoro so a sû na ni. Biani, ti gi ti sara si azo abâ Nzapa ti Ngangu Ahon Kue tongana mbeni ye so zo ahinga li ti lo na ni pëpe na so ayeke na iri pëpe, ayeke sarango ye so ayekia Wasarango ye oko pëpe nga so ayekia Tënë ti lo pëpe (Apocalypse 22:18, 19). Na ndo ni, ti zi iri ti lo na ti zia ambeni iri nde tongana Seigneur na Nzapa na place ni ague nde na tapande ti sambela ti Jésus so mbeni mbage ni atene: “E ye iri ti Mo aga nzoni-kue.”​—Matthieu 6:9.

Awato-ti-Christ ake Royaume ti Nzapa

Awato-ti-Christ ayeke sara kusala mingi na “lâ ti nda ni” so e yeke dä (2 Timothée 3:1). Mbeni kota ye so ala zia na gbele ala ayeke ti handa azo ti hinga Jésus pëpe tongana gbia ti Royaume ti Nzapa, ngorogbia so ayeke na yayu na so aga nduru ti komande na ndo lê sese kue.​—Daniel 7:13, 14; Apocalypse 11:15.

Na tapande, ambeni zo so amû li ni na yâ ti abungbi ti vorongo ti wataka afa so Royaume ti Nzapa ayeke dutingo ti bê ti zo, fango ye so gunda ni alondo na Bible pëpe (Daniel 2:44). Ambeni zo atene so Jésus ayeke sara kusala na lege ti angorogbia ti sese so wala abungbi ti azo. Ye oko, Jésus atene: ‘Royaume ti Mbi ayeke ti sese so pëpe.’ (Jean 18:36). Biani, a yeke Satan si ayeke “mokonzi ti sese so” na “nzapa ti sese so” me pëpe Christ (Jean 14:30; 2 aCorinthien 4:4). Tënë so amû maboko na e ti hinga ngbanga ti nyen na yâ ngoi kete Jésus ayeke ga ande ti zi angorogbia kue ti azo na ti tene lo ga gi oko Gbia so akomande sese kue (Psaume 2:2, 6-9; Apocalypse 19:11-21). Azo ayeke sambela ndali ni tongana ala tene peko ti sambela so a iri ni ‘Babâ ti e so ayeke na yayu’, so a tene: “E ye royaume ti Mo aga. E ye ala sara na sese ye so bê ti Mo aye.”​—Matthieu 6:10.

Teti so ala mû maboko na abungbi ti poroso ti sese so, amokonzi-nzapa ake azo so ayeke fa tâ tënë na ndo Royaume ti Nzapa na même ala sara ngangu na ala. Mbeti ti Apocalypse asara tënë ti “Kota Babylone” tongana mbeni wali ti pitan so “mênë ti azo ti be-vulu na mênë ti atémoin ti Jésus asara lo tongana sämba.” (Apocalypse 17:4-6). Na lege ti yingo nga lo yeke sara ye tongana wali ti pitan na lege so lo mû maboko na “agbia” ti sese wala amokonzi ti poroso so ayeke mû maboko na lo nga. Wali ti tapande so ayeke abungbi kue ti nzapa ti wataka ti sese so. Lo yeke mbeni kota mbage ti wato-ti-Christ.​—Apocalypse 18:2, 3; Jacques 4:4.

Wato-ti-Christ ‘afa atënë so anzere na mê ti azo’

Na ndo ti so ala ke tâ tënë ti Bible, mingi ti aChrétien ti yanga ake akpengba-ndia ti Bible na ndo nzoni tambela na ala yeda na ye so azo mingi ayeke sara ka ni. Tënë ti Nzapa afa kozoni so ye so ayeke si: “Teti lâ ni ayeke ga so fade ala ye [azo so atene ala yeke sara na Nzapa] ti mä nzo tënë pëpe; me, teti mê ti ala asara ala, fade ala iri amaître mingi na lege ti nzara ti ala mveni ti fa tënë na ala [wala ‘ti fa na ala tënë so anzere na mê ti ala’, Fini Mbuki, 2001 ].” (2 Timothée 4:3). A fa azo so atene ala yeke awafango ye me so ala fa gi atënë ti mvene tongana ‘abazengele ti wataka, ala so asara kusala na lege ti handa, ala so agbian tere ti ala si azo abâ ala tongana abazengele ti Christ.’ Bible akiri atene: “Fade nda ti ala alingbi na kusala ti ala.”​—2 aCorinthien 11:13-15.

“Ye ti pitan” wala sioni tambela ayeke na yâ ti kusala ti ala; so ti tene zo so asara ni aye ti fa so lo doro akpengba-ndia ti Nzapa (2 Pierre 2:1-3, 12-14). E yeke bâ pëpe guengo na li ni ti wungo ti amokonzi-nzapa nga na azo ti ala so ayeke sara aye so ayeke ti aChrétien pëpe wala so ala yeke yeda na ni? Aye tongana bungbingo koli na koli wala wali na wali nga bungbingo tere na gigi ti mariage. Mû ngoi kete ti haka bango ndo so azo mingi ayeke na ni nga na ye so ala yeke sara na atënë ti Bible so e wara na Lévitique 18:22; aRomain 1:26,  27; 1 aCorinthien 6:9, 10; aHébreu 13:4 na Jude 7.

‘Tara tënë ti ayingo’

Na bango aye so e sara tënë ni ge, a yeke nzoni e sara ye alingbi na atënë ti bazengele Jean so lo tene na e ti bâ pëpe atënë ti mabe ti e tongana ye senge. Jean amû gbotongo mê so: “I zia bê ti i na tënë ti ayingo kue pëpe, me i tara ayingo ni ti bâ tongana ala yeke ti Nzapa; teti aprophète mingi ti wataka atambela na sese so.”​—1 Jean 4:1.

Bâ nzoni tapande ti azo so ayeke na “nzoni” bibe so aduti lani na gbata ti Bérée na ngoi ti akozo Chrétien. Ala “yeke na nzara ti mä tënë so, na ala gi Mbeti ti Nzapa lâ na lâ ti bâ tongana tënë so [Paul na Silas afa na ala] ayeke biani.” (Kusala 17:10, 11). Biani, atâa so ala yeke na kota nzara ti manda ye, azo ti Bérée agi yâ ti Mbeti ti Nzapa ti hinga biani wala ye so ala mä na ala yeda na ni alondo na yâ ti Bible.

Laso nga atâ Chrétien azia pëpe si bibe ti azo so agbian kirikiri asara ngangu na ndo ti ala, me ala ngbâ nduru na atâ tënë ti Bible. Bazengele Paul asû na mbeti: ‘Na mbi sambela teti tënë so, si ndoye ti i alingbi wu mingi ahon na lege ti hingango ye na ndara.’​—aPhilippien 1:9.

Tongana ade mo sara tongaso pëpe, zia na gbele mo ti wara “ hingango ye na ndara” na lege ti mandango ye so Bible afa biani. Awato-ti-Christ ayeke handa pëpe azo so amû tapande ti azo ti Bérée na “tënë ti handa” ti ala (2 Pierre 2:3). Nde na so, tâ tënë ti Bible na ndo ti tâ Christ na atâ disciple ti lo ayeke zi ala.​—Jean 8:32, 36.

[Encadré/Foto na lembeti 4]

BIBLE ATENE NYEN NA NDO TI WATO-TI-CHRIST?

“Akete molenge, a yeke l’heure ti nda ni [nda ti ngoi ti abazengele], na legeoko tongana i mä giriri so wato-ti-Christ ayeke ga, même fadeso awato-ti-Christ mingi aga awe.”​—1 Jean 2:18.

“Zo nyen ayeke wamvene? a yeke lo so atene, Jésus ayeke Christ pëpe. So ayeke wato-ti-Christ, lo so ake Babâ na Molenge.” ​—1 Jean 2:22.

“Na ayingo kue so asara tënë ti Jésus na gigi pëpe ayeke ti Nzapa pëpe. So ayeke yingo ti wato-ti-Christ, so i mä tënë ti gango ti lo, na lo yeke na sese so fadeso.” ​—1 Jean 4:3.

“Teti awahanda mingi asigigi ti tambela na sese so, ala so atene na gigi pëpe so Jésus Christ aga na mitele. Wahanda na wato-ti-Christ ayeke tongaso.”​—2 Jean 7.

[Encadré/Afoto na lembeti 5]

TËNË TI ZO TI HANDA SO ABÂ AZO MINGI

Tënë “wato-ti-Christ” abâ azo kue so ake ye so Bible atene na ndô Jésus Christ, azo kue so ake Royaume ti lo nga azo kue so asara sioni na adisciple ti lo. A bâ nga zo oko oko, abungbi nga na amara so na lege ti mvene ala tene so ala yeke sara kusala na iri ti Christ wala ala fa na lege ni pëpe so ala yeke Messie na lege so ala mû zendo ti sara ye so gi Christ oko si alingbi ti sara ni: ti ga na siriri nga na nzoni duti.

[Lingu ti afoto]

Augustine: ©SuperStock/age fotostock

[Foto na lembeti 7]

Tongana ti so azo ti Bérée asara, a yeke nzoni e ‘gi nda ti Mbeti ti Nzapa lâ na lâ’