Ababâ na amama, ala fa ye na amolenge ti ala na ndoye
“A lingbi i sara ye kue na lege ti ndoye.”—1 ACORINTHIEN 16:14.
1. Na ngoi ti dungo molenge ti ala, ye wa ayeke si na ababâ na amama?
MINGI ti ababâ na amama ayeda so ngoi so a dü na mbeni molenge alingbi ti duti mbeni ngoi ti kota ngia so ahon atanga ni kue. Mbeni mama so iri ti lo ayeke Aleah atene: “Na ngoi so mbi bâ molenge ti mbi ti wali so mbi dü lo fini fini, mbi yeke na kota ngia mingi. Mbi pensé so ade mbi bâ mbeni molenge so ayeke pendere tongana lo pëpe.” Ye oko, mara ti ngoi ti kota ngia tongana ti so alingbi ti ga mbeni ngoi ti gingo bê teti ababâ na amama. Koli ti Aleah atene: “Ye so mbi yeke gi bê ti mbi dä mingi ayeke ti bâ wala mbi lingbi ti fa ye na molenge ti mbi ti wali nzoni si lo luti na gbele atara so lo yeke wara ande na yâ ti fini ti lo.” Ababâ na amama mingi ayeke na mara ti gingo bê so nga ala bâ so ala yeke na bezoin ti fa ye na amolenge ti ala na ndoye. Ye oko, ababâ na amama so ayeke aChrétien, so ayeke na nzara ti fa ye na amolenge ti ala na ndoye, ayeke tingbi na akpale. Ambeni akpale ni ayeke so wa?
2. Akpale wa ababâ na amama ayeke tingbi na ni?
2 E lï fadeso mingi na yâ ti lâ ti nda ni ti sioni sese ti laso. Tongana ti so a fa ni kozo awe, sese asi singo na azo so ayeke sara ye na ndoye pëpe. Même na popo ti azo ti sewa oko, ala ‘ndoye asongo ti ala pëpe,’ nga ala ga “azo so amû merci pëpe, azo so ayeke nzoni pëpe, . . . azo so akanga nzara ti tere ti ala pëpe, azo so ahili,” wala azo so asara pasi na amba ti ala (2 Timothée 3:1-5). Ti duti lâ oko oko na popo ti mara ti azo tongaso alingbi ti sara ngangu na ndo ti asarango ye ti azo ti asewa so ayeke aChrétien na mbage ti amba ti ala. Na ndo ni, ababâ na amama ayeke tiri na awokongo ti ala so asara si a yeke ngangu na ala ti kanga bê, so ayeke pusu ala ti tene mbeni tënë so ala ye fade pëpe ti tene ni. Wokongo so ayeke sara nga si a yeke ngangu na ala ti bâ yâ ti aye nzoni.—aRomain 3:23; Jacques 3:2, 8, 9.
3. Ababâ na amama alingbi ti sara nyen ti tene amolenge ti ala aduti na ngia?
3 Atâa akpale so kue, ababâ na amama alingbi ti sara si amolenge ti ala ayeke na ngia nga ayeke na kpengba songo na Jéhovah. Ala yeke sara ni na lege wa? Na sarango ye alingbi na wango ti Bible so atene: “A lingbi i sara ye kue na lege ti ndoye.” (1 aCorinthien 16:14). Ti tâ tënë ni, ndoye ayeke “kamba so alingbi kue, so atingbi” azo (aColossien 3:14). Zia e bâ ambage ota ti ndoye so bazengele Paul asara tënë na ndo ni na yâ ti kozo lettre so lo tokua na aChrétien ti Corinthe. Nga, e yeke sara ande lisoro na ndo ambeni mbilimbili lege so ababâ na amama alingbi ti sara ye alingbi na ambage nde nde ti ndoye so na ngoi so ala yeke fa ye na amolenge ti ala.—1 aCorinthien 13:4-8.
A hunda ti tene ababâ na amama akanga bê
4. Ngbanga ti nyen a yeke nzoni ababâ na amama akanga bê?
4 Paul atene: “Ndoye anze fade pëpe.” (1 aCorinthien 13:4). Tënë ti yanga ti Grec so a kiri pekoni na yâ ti versê so na bê so “anze fade pëpe” aye ti sara tënë ti kangango bê nga na sarango ngonzo hio pëpe. Ngbanga ti nyen ababâ na amama ayeke na bezoin ti kanga bê? Mingi ti ababâ na amama alingbi ti pensé na gbâ ti aye so alingbi ti pusu ala ti kanga bê. Zia e bâ gi ambeni. Fani mingi, amolenge ayeke hunda lege mingi ti wara ye so ala sara nzara ni. Même tongana ababâ na amama ake na kuru go so ala yeke sara ye ni so pëpe, amolenge ni alingbi ti ngbâ lakue ti hunda ti tene ababâ na amama ni ayeda na ni. Amolenge so ngu ti ala alondo na ngu 13 ti si na 19 alingbi ti fa gbâ ti araison so a yeke nzoni ababâ na amama amû lege na ala ti sara ye so ababâ na amama ni ahinga so ayeke ye ti buba (aProverbe 22:15). Tongana ti so e kue e yeke sara, fani mingi amolenge ayeke kiri ti sara afaute so ala sara kozo awe.—Psaume 130:3.
5. Ye wa alingbi ti mû maboko na ababâ na amama ti kanga bê?
5 Ye wa alingbi ti mû maboko na ababâ na amama ti kanga bê na yâ sarango ye ti ala na mbage ti amolenge ti ala? Gbia Salomon atene: “Hingango nda ti ye asara si ngonzo agbu zo fade pëpe.” (aProverbe 19:11). Tongana ababâ na amama adabe ti ala so ândö ala kue ayeke ‘sara tënë tongana amolenge, ala gi nda ti ye tongana amolenge, ala bi bê ti ala tongana amolenge,’ a yeke mû maboko na ala ti hinga nda ni so amolenge ti ala ayeke sara mbeni ye (1 aCorinthien 13:11). Ababâ na amama, ala dabe ti ala so ândö ala yeke hunda na ababâ na amama ti ala mingi ti zia lege na ala ti sara mbeni ye so ayeke ye ti buba? Na ngoi so ala de maseka mingi, ala pensé lâ oko pëpe so ababâ na amama ti ala ahinga pëpe ye so agbu bê ti ala wala akpale ti ala? Tongana a yeke tongaso, ala hinga awe nda ni so amolenge ti ala ayeke sara ye tongana ti so ala yeke bâ. Ala hinga nga ngbanga ti nyen a hunda ti tene ala ngbâ lakue ti dabe ti amolenge ni na ndo ti adesizion so ala mû (aColossien 4:6). A yeke nzoni ti hinga so Jéhovah atene lani na azo ti Israël ti “fa” ndia ti lo na amolenge ti ala (Deutéronome 6:6, 7). Tënë ti yanga ti Hébreu so a kiri pekoni na “fa”, aye ti tene “ti kiri na ndo ti mbeni tënë”, “ti tene mbeni tënë fani mingi” nga “ti sara si tënë ni agbu bê ti zo.” Ye so aye ti fa so a hunda na ababâ na amama ti kiri fani mingi na ndo ti mbeni tënë kozoni ti tene amolenge ti ala abâ nene ti sara ye alingbi na andia ti Nzapa. Mingi ni, a hunda nga ti kiri na ndo ti mbeni tënë kozoni ti tene mbeni zo amanda ye dä.
6. Ngbanga ti nyen mbeni babâ wala mbeni mama so ahinga ti kanga bê ayeke pëpe mbeni zo so ayeke zia lege na molenge ti lo ti sara ye kue so bê ti lo aye?
6 Ye oko, ti duti mbeni babâ wala mbeni mama so ahinga ti kanga bê aye pëpe ti tene so lo yeke zia lege na molenge ti lo ti sara ye kue so bê ti lo aye. Mbeti ti Nzapa awa e atene: “Molenge so ala zia lo senge, lo mû kamene na mama ti lo.” Ti kanga lege na mara ti ye tongaso ti si, oko versê ni atene: “Keke ti sengo na azo na tënë ti zingo amû ndara.” (aProverbe 29:15). Ngoi na ngoi, amolenge alingbi ti tene so ababâ na amama ayeke na droit pëpe ti suku na ala. Mbeni mara ti ngorogbia ayeke dä so a hunda ti tene azo so ayeke komande azia lege na azo so ala yeke komande na ndo ti ala ti fa na ala lege so a yeke nzoni ala komande na azo ni. Me, na yâ ti asewa ti aChrétien, a yeke na amolenge pëpe ti fa na ababâ na amama ti ala lege so a yeke nzoni a komande ala na ni. Nde na so, Jéhovah so ayeke Kota Mokonzi ti sewa amû na ababâ na amama droit ti fa ye na amolenge ti ala nga ti wa ala na ndoye (1 aCorinthien 11:3; aEphésien 3:15; 6:1-4). Biani, wango molenge ague oko na mbeni use mbage ti ndoye so Paul asara tënë ni.
Lege ti wa molenge na ndoye
7. Ngbanga ti nyen ababâ na amama so ayeke na nzobe ayeke wa amolenge ti ala? Wango molenge andu aye wa?
7 Paul atene so “ndoye . . . asara be-nzoni”. (1 aCorinthien 13:4). Ababâ na amama so ayeke biani na nzobe ayeke wa amolenge ti ala na lege so ala yeke woko pëpe na ndo ti andia so ala lu. Na sarango tongaso, ala yeke mû tapande ti Jéhovah. Paul atene: “Zo so [Jéhovah, MN ] andoye lo, Lo wa lo.” Bâ so wango zo so Bible asara tënë ni ge aye gi pëpe ti sara tënë ti sengo ndo. A ye ti sara tënë ti fango ye na zo. Ngbanga ti nyen a yeke mû mara ti wango tongaso na mbeni zo? Paul atene: “Wango ni so alë lengo ti siriri ti mbilimbili teti ala so azia bê ti ala na wango ni.” (aHébreu 12:6, 11). Tongana na nzobe, ababâ na amama afa ye na amolenge ti ala ague oko na ye so Nzapa aye, ala yeke sara si lege azi na amolenge ni ti ga azo so aye siriri nga so ayeke sara ye na lege ni na ngoi so ala ga kota. Tongana amolenge ayeda na “wango tënë ti L’Eternel”, ala yeke wara ndara, hingango ye nga na ngangu ti bango yâ ti aye nzoni; na aye so ayeke kota ye mingi ahon argent na lor.—aProverbe 3:11-18.
8. Fani mingi, ye wa ayeke si tongana ababâ na amama awa amolenge ti ala pëpe?
8 Na mbage, tongana ababâ na amama ake ti wa amolenge ti ala, ye so ayeke fa so ala sara ye na nzobe pëpe. Jéhovah apusu Salomon ti tene: “Zo so ase molenge ti lo na keke pëpe, lo ke lo, me zo so andoye molenge ti lo, fade lo se lo na lege ni.” (aProverbe 13:24). Fani mingi, amolenge so ababâ na amama ti ala awa ala pëpe aga azo ti kion nga ala yeke na ngia pëpe na ngoi so ala ga kota. Nde na so, amolenge so ababâ na amama ti ala ayeke sara ye na nzobe me awoko pëpe na ndo ti andia so ala lu ayeke wara anzoni note na ekole, ayeke mä tere nzoni na amba ti ala nga ayeke na ngia. Ti tâ tënë ni, ababâ na amama so awa amolenge ti ala afa so ala yeke sara ye na nzobe na mbage ti amolenge ni.
9. Aye wa ababâ na amama so ayeke aChrétien ayeke fa na amolenge ti ala? A yeke nzoni amolenge abâ aye so a hunda na ala so tongana nyen?
9 Ti wa amolenge na nzobe nga na ndoye aye ti tene nyen? A ye ti tene so a yeke nzoni ababâ na amama asara lisoro na amolenge ni ti fa na ala ambilimbili ye so ala ku na mbage ti ala. Na tapande, ababâ na amama so ayeke aChrétien ayeke fa na amolenge ti ala na ngoi so ala de kete akozo kpengba-ndia ti Bible nga na nene ti mû mbage ti ala na yâ ti akusala nde nde so andu tâ vorongo (Exode 20:12-17; Matthieu 22:37-40; 28:19; aHébreu 10:24, 25). A lingbi amolenge ahinga so a ku na mbage ti ala ti sara ye alingbi na aye so ababâ na amama ti ala afa na ala.
10, 11. Ngbanga ti nyen ayeke nzoni ababâ na amama abi bê na ndo ti aye so agbu bê ti amolenge ti ala na ngoi so ala yeke lu andia teti sewa ni?
10 Ye oko, na ambeni ngoi, ababâ na amama alingbi ti sara lisoro na amolenge ti ala na ndo ti andia so ala ye ti lu ni. Tongana amolenge ni alingbi ti fa tënë ti bê ti ala na ndo ti andia so, a lingbi ti sara si ala yeda ti sara ye alingbi na ni. Na tapande, tongana ababâ na amama amû desizion ti fa mbeni ngbonga so a lingbi amolenge ni akiri na yanga-da, ala lingbi ti soro mbeni mbilimbili ngbonga so a hunda na amolenge ni ti kiri. Wala, ababâ na amama alingbi ti zia lege na amolenge ni ti fa ngbonga so ala ye ti kiri na ni nga na nda ni so ala soro ngbonga ni so. Na pekoni, ababâ na amama ni alingbi ti fa ngbonga so ala ye ti tene amolenge ni akiri na yanga-da nga na nda ni so ala bâ so a yeke na lege ni. Fani mingi a yeke si so ababâ na amama amä tere pëpe na amolenge ti ala na ndo ti ambeni ye. Tongana a yeke tongaso, ye wa ababâ na amama alingbi ti sara? Na yâ ti ambeni ye, ababâ na amama alingbi peut-être ti bâ so a yeke nzoni ti yeda na ye so amolenge ti ala ahunda tongana a gue nde pëpe na akpengba-ndia ti Bible. Ye so aye ti tene so ababâ na amama ake ti sara ye alingbi na ngangu ti komande so a mû ni na ala?
11 Ti kiri tënë na hundango tënë so, zia e bâ lege so Jéhovah asara ye na ndoye na ngangu ti komande ti lo na mbage ti Lot na sewa ti lo. Na pekoni so a-ange asigigi na Lot, wali ti lo nga na amolenge ti lo ti wali na gigi ti kodoro ti Sodome, a-ange ni atene na ala, ala tene: “Mo kpe na tere ti hoto, si wâ agbi mo pëpe.” Ye oko, Lot akiri tënë, lo tene: “O! tongaso pëpe, seigneur ti mbi!” Na pekoni, Lot afa ye so lo ye ti sara, lo tene: “Mo bâ fadeso kodoro so ayeke nduru si mbi lingbi kpe dä, na ayeke kete kodoro. O zia mbi kpe kâ (so ayeke kete [ye] pëpe?)” Jéhovah akiri tënë tongana nyen? Jéhovah atene: “Mo bâ, mbi yeda na ye so nga.” (Genèse 19:17-22). Ye so aye ti fa so Jéhovah ake ti sara ye na ngangu ti komande ti lo? Oko pëpe! Nde na so, lo bi bê na ndo ti ye so Lot ahunda nga lo soro ti sara nzobe na lo na ndo ti tënë so. Tongana mo yeke mbeni babâ wala mbeni mama, ambeni ngoi ayeke dä so mo lingbi ti bi bê na ndo ti aye so agbu bê ti amolenge ti mo na ngoi so mo yeke lu andia teti sewa ni?
12. Ye wa ayeke sara si mbeni molenge abâ so lo duti nzoni?
12 Ti tâ tënë ni, a yeke nzoni amolenge ahinga andia so babâ na mama alu; me a yeke nga nzoni mingi ti tene ala hinga ye so ayeke si na ala tongana ala sara ye alingbi na andia ni pëpe. Na pekoni so ababâ na amama asara lisoro na amolenge ti ala nga amolenge ni ahinga ye so ayeke si na ala tongana ala ke ti sara ye alingbi na andia ni, a lingbi ababâ na amama asara ye alingbi na ye so ala tene. Ababâ na amama ayeke sara ye na nzobe pëpe tongana ala tene na amolenge ti ala so ala yeke se ala tongana ala ke yanga, me ababâ na amama ni asara ye alingbi na tënë ti yanga ti ala ni pëpe. Bible atene: “Teti a fâ ngbanga fade pëpe na ndo sio kusala, tongaso bê ti amolenge ti azo akpengba ti sara sioni.” (Zo-ti-fa-tene 8:11). Biani, mbeni babâ wala mbeni mama alingbi ti ke ti se molenge ti lo na lê ti azo wala na lê ti amba ti lo ndali ti so sarango tongaso ayeke sara si kamême agbu molenge ni. Me, tongana amolenge ahinga so tongana ababâ na amama ti ala atene en, a yeke en, na tongana ala tene ên-ën, a yeke ên-ën, a yeke sara si ala duti nzoni ahon ti kozo. Na ndo ni, a yeke sara si ala ne ababâ na amama ti ala na ala ye ala ahon ti kozo.—Matthieu 5:37.
13, 14. Na lege wa ababâ na amama alingbi ti mû tapande ti Jéhovah na ngoi so ala yeke fa ye na amolenge ti ala?
13 Tongana mo ye ti sara ye na nzobe na ngoi so mo yeke se mbeni molenge, a lingbi sengo ndo ni nga na lege so mo yeke sara ni alingbi na sarango ye ti molenge ni. Paméla adabe ti lo, lo tene: “E yeke na amolenge use. Tongana e ye ti se ala, e yeke se ala alingbi na sarango ye ti ala oko oko. Sengo ndo so aga na ye ti nzoni na mbeni molenge, a ga pëpe na ye ti nzoni na mbeni nde.” Koli ti lo Larry atene: “Li ti kota molenge ti e ti wali akpengba mingi, na a hunda ti se lo alingbi na kpengbango li ti lo ni. Ye oko, ngambe ti lo ti wali ayeke mä ndo hio mingi tongana e suku na lo kete; na même gi na bango lê ti e, lo yeke hinga so ye so lo yeke sara anzere na e pëpe.” Biani, ababâ na amama so ayeke sara ye na nzobe ayeke sara ngangu ti hinga sengo ndo so ayeke ga na ye ti nzoni na amolenge ti ala oko oko kue.
14 Jéhovah azia mbeni nzoni tapande na ababâ na amama na lege so lo hinga ando so awakua ti lo oko oko kue akpengba dä nga na ando so ala woko dä (aHébreu 4:13). Na ndo ni, na ngoi so Jéhovah aye ti se awakua ti lo, lo yeke sara ye ahon ndo ni pëpe wala lo yeke woko pëpe na ndo ti akpengba-ndia ti lo. Nde na so, lo yeke se ala lakue “na lege ti ngbanga,” so ti tene lo yeke se ala alingbi na ni (Jérémie 30:11). Ababâ na amama, ala hinga ando so amolenge ti ala akpengba dä nga na ando so ala woko dä? Ala lingbi ti sara kusala na hingango ye so na nzobe nga na mbeni lege so ayeke ga na ye ti nzoni na amolenge ni na ngoi so ala yeke fa ye na ala? Tongana ala yeke sara tongaso, ala yeke fa so ala ye amolenge ti ala mingi.
Wa amolenge ti fa tënë ti bê ti ala
15, 16. Na lege wa ababâ na amama alingbi ti wa amolenge ti ala ti sara lisoro polele? Kode wa ala bâ so ayeke ga na ye ti nzoni mingi?
15 Mbeni mbage ti ndoye ayeke so ndoye “awara ngia na ye ti kirikiri pëpe, me ndoye awara ngia na tene-biani”. (1 aCorinthien 13:6). Na lege wa ababâ na amama alingbi ti fa na amolenge ti ala ti ndoye ye so ayeke mbilimbili na ayeke tâ tënë? Kozo ye so ala lingbi ti sara ti pusu amolenge ti sara ni ayeke ti wa ala ti fa tënë ti bê ti ala polele, même tongana ye so amolenge ni atene alingbi ti sö bê ti ababâ na amama ni. A yeke na lege ni ti tene ababâ na amama aduti na ngia tongana tënë ti bê ti amolenge ti ala ague oko na akpengba-ndia ti Nzapa so ayeke mbilimbili. Ye oko, na ambeni ngoi, tënë so mbeni molenge atene alingbi ti fa so lo yeke na nzara ti sara ye so ayeke kirikiri (Genèse 8:21). A yeke nzoni ababâ na amama asara ye tongana nyen? Kozo ye so ala lingbi peut-être ti bi bê ti ala dä ayeke ti se amolenge ti ala hio ndali ti so ala fa mara ti bibe so. Tongana ababâ na amama asara ye tongaso, amolenge ni alingbi ti bâ so a yeke nzoni ala tene gi aye so ababâ na amama ti ala ayeke na nzara ti mä ni. Ti tâ tënë ni, tongana mbeni molenge atene mbeni tënë na yekiango ndo pëpe, a yeke nzoni ti tene gi na lê ni lê ni a fa na lo ti sara tënë na yekiango ndo. Me, kangbi ayeke na popo ti fango na molenge tongana nyen ti sara tënë na yekiango ndo nga na fango na lo ye so a lingbi lo tënë.
16 Tongana nyen ababâ na amama alingbi ti wa amolenge ti ala ti fa tënë ti bê ti ala? Aleah so e sara tënë ti lo fade atene: “E sara si azo kue abâ so ala lingbi ti sara lisoro polele. E sara ni na lege so e yeke sara ye ahon ndo ni pëpe tongana amolenge ti e atene mbeni tënë so alingbi ti sara si e gi bê ti e.” Mbeni babâ so iri ti lo ayeke Tom atene: “E wa molenge ti e ti wali ti fa na e atënë ti bê ti lo, même tongana lo yeda pëpe na ye so e tene. E bâ so tongana e fâ lakue tënë na yanga ti lo nga e gbu lo na ngangu ti sara ye so e ye, bê ti lo ayeke so nga a yeke sara si lo yeke tene na e pëpe tâ ye so ayeke na bê ti lo. Na mbage, e bâ so tongana e mä lo, a yeke sara si lo mä e.” Biani, a yeke nzoni amolenge amä yanga ti ababâ na amama ti ala (aProverbe 6:20). Me, ti sara lisoro polele ayeke mû lege na ababâ na amama ti mû maboko na amolenge ti ala ti hinga tongana nyen ti gbu li ti ala. Vincent so ayeke na amolenge osio atene: “Fani mingi, e yeke sara tënë polele na ndo ti aye ti nzoni nga na aye ti sioni so alingbi ti si tongana zo asara mbeni ye. A yeke mû lege na amolenge ni ti bâ ye so a lingbi ala sara. Ye so amû maboko na amolenge ti e ti hinga tongana nyen ti gbu li ti ala.”—aProverbe 1:1-4.
17. Ye wa a yeke nzoni ababâ na amama ahinga ni?
17 Ti tâ tënë ni, mbeni babâ wala mbeni mama so alingbi ti sara ye tâ gi tongana ti so Bible afa na ndo tënë ti batango amolenge ayeke dä pëpe. Me, hinga so amolenge ti mo ayeke bâ na nene mingi ngangu kue so mo yeke sara ti fa ye na ala na be-nze-pepe, na nzobe nga na ndoye. Jéhovah ayeke iri biani tënë nzoni na ndo ti ngangu kue so mo yeke sara (aProverbe 3:33). Ababâ na amama kue so ayeke aChrétien ayeke sara ngangu ndali ti so ala ye ti tene amolenge ti ala amanda ti ye Jéhovah tongana ti so ala ababâ na amama ni ayeke sara. Ala yeke sara tongana nyen ti tene amolenge ti ala aye Jéhovah? E yeke sara ande ambeni mbilimbili tënë na ndo ni na yâ ti article ti peko.
Mo dabe mo na ni?
• Na lege wa ti bâ yâ ti aye nzoni ayeke mû maboko na mbeni babâ wala mbeni mama ti kanga bê?
• Na lege wa nzobe ague oko na wango zo?
• Ngbanga ti nyen a yeke kota ye ti sara lisoro polele na amolenge ti mo?
[Afoto na lembeti 25]
Ababâ na amama, ala lingbi ti dabe ti ala na ye so ala yeke sara lani na ngoi so ala de kete?
[Foto na lembeti 26]
Mo yeke wa amolenge ti mo ti sara lisoro polele?