Siokpari: Nyen la achangé nyen?

“TËNË ti Kozo Siokpari, so ti tene kozo kota ye ti ngangu so asi lani andu e kue, ague oko na bango ndo ti azo laso pëpe. Même lo tënë ti siokpari ni wani nga kue. . . . Azo tongana Adolf Hitler na Josef Stalin asara peut-être lani siokpari, me ti tanga ti e azo ni a lingbi ti zi tënë na li ti e.”​—The Wall Street Journal.

Tongana ti so tënë so a fa pekoni na nduzu ge afa, e lingbi ti tene so tënë ti siokpari ayeke laso na yâ ti kota kpale. Ngbanga ti nyen? Nyen la achangé nyen? Ti tâ tënë ni, ye wa la na yâ ti tënë ti siokpari azo ake ni laso?

Yâ ti tënë ni ayeke use: siokpari so a dü e na ni nga na siokpari so e wani e sara. Kozoni ayeke mbeni ye so e yeke na ni, atâa e ye ni wala pëpe; use ni ayeke mbeni ye so e wani e yeke sara ni. Zia e bâ nzoni aye so oko na oko.

Kozo Siokpari ayeke na tere ti e?

Bible atene so mbeni sarango ye alingbi pëpe na ndia ti nzoni tambela, kozo siokpari, so akozo babâ na mama ti e asara ague asi na tanga ti azo kue. Ni la e kue a dü e na siokpari na tere ti e. Bible atene: “Ye kue so ayeke mbilimbili pëpe ayeke siokpari.”​—1 Jean 5:17.

Me ti mingi ti azo ti eglize, tënë so a tene a dü ala mbilimbili-kue pëpe ndali ti mbeni siokpari so a sara ni ândö, so ala la asara ni pëpe nga a bâ nga ala pëpe, ayeke mbeni ye so ala mä yâ ni gbä nga ala yeda na ni pëpe. Edward Oakes, mbeni wasenda-nzapa, atene tënë ni “ayeke sara si azo akanga yanga ti ala na kamene, ala ke ni polele wala ala ke tâ ni polele pëpe me ala tene ala hinga pëpe tongana nyen a yeke sara ye na ndo ti fini ti ala.”

Mbeni ye so asara si a yeke ngangu na azo ti yeda na tënë ti kozo siokpari ayeke ye so a-eglize afa na ndo ni. Na tapande, na concile de Trente (1545-1563), Eglize afâ ngbanga na ndo ti zo kue so ake tënë so atene a lingbi a batize afini bébé si a zi asiokpari ti ala. Awasenda-nzapa atene lani so tongana mbeni kete molenge akui sân ti tene a batize lo, asiokpari ti lo so a zi ni pëpe ayeke kanga lege na lo teti lakue lakue ti duti na gbele Nzapa na yayu. Calvin ague ti lo yongoro ti tene so akete molenge ‘alondo na yâ ti amama ti ala asigigi na ngbanga na ndo ti ala wani.’ Lo kiri lo tene so ‘Nzapa ake na lo bâ tongana sioni ye mingi’ ye so ayeke na yâ ti sarango ye ti ala.

Mingi ti azo, na yâ ti bê ti ala, abâ ti ala so afini bébé ayeke azo so tënë ayeke na li ti ala pëpe. Tongaso, zo so ayeke zo ayeke pensé pëpe so a lingbi akete molenge so abâ pasi ndali ti siokpari so a dü ala na ni dungo. A yeke ngangu pëpe ti hinga ngbanga ti nyen fango ye ti eglize so ague na azo yongoro na tënë ti kozo siokpari. Ti tâ tënë ni, ambeni kota zo ti eglize ayeke yeda pëpe ti tene so mbeni kete molenge so ade ti wara batême pëpe ayeke gue na enfer. Ti ala, ye so ayeke si na mara ti akete molenge tongaso ayeke mbeni ye so eglize afa, me so ayeke mbeni kpale. Eglize Catholique afa teti angu mingi mbeni ye so aga lâ oko pëpe oko ti akota tënë ti mabe ti lo. Lo tene so a-âme ti azo so awara batême pëpe, so tënë ayeke na li ti ala pëpe ayeke duti na mbeni ndo so zo ahinga li ti lo na ni pëpe, so a iri ni Limbe.a

Mbeni ye so asara nga si azo amä na bê mingi pëpe na tënë ti kozo siokpari ayeke so lani awasenda-ndara, awandara nga na awasenda-nzapa so ayeke lani na yâ ti angu so alondo na 1800 ti si na 1899 ato nda ti dë kite na atënë so ayeke na yâ ti Bible. Ala tene so a yeke aye so asi biani na yâ ti mbaï pëpe. Ti azo mingi, tënë so Darwin asigigi na ni na ndo ti évolution asara si mbaï ti Adam na Ève aga tënë ti tere. Ye ti peko ti aye so kue ayeke so azo mingi abâ Bible fadeso tongana ye so a wara na yâ ni gi tënë ti bê ti azo so asû ni nga angobo ti sarango ye ti ala. Azo abâ Bible mbeni pëpe tongana tënë ti Nzapa.

Aye so kue azia tënë ti kozo siokpari na ndo wa? A yeke polele, tongana azo ti eglize amä na bê so Adam na Ève abâ gigi lâ oko pëpe, zo ayeke tene na nda ni so a sara lâ oko pëpe kozo siokpari. Même ti azo so aye ti yeda so azo ayeke na awokongo, ti ala tënë ti kozo siokpari ayeke tënë so a mû ti fa ngbanga ti nyen azo alingbi kue pëpe.

So ti kozo siokpari la. Tongaso, tongana kozo siokpari ayeke dä pëpe, ka ti asiokpari so zo lo wani la asara ayeke tongana nyen?

A yeke biani siokpari?

Tongana a hunda azo mingi na ndo ti siokpari so zo wani la asara, tënë ti aKomandema Bale-oko la ayeke ga na li ti ala. A-Komandema Bale-oko so ake fango zo, gingo wali wala koli nde, kota bê, bungbingo koli na wali kozo na mariage, nzi nga na ambeni nde. Ye so a-eglize afa lani ayeke so zo kue so akui sân ti tene lo zia mara ti asiokpari tongaso lo yeke bâ pasi na yâ ti enfer ti wâ teti lakue lakue.b

Ti tene mara ti ye tongaso asi na zo pëpe, Eglize Catholique ahunda ti tene azo afa asiokpari ti ala na mbeni bua, so ala tene lo yeke na ngangu ti lungula ni. Ye oko, ti mingi ti aCatholique, tënë ti fango siokpari na bua, ti ngangu so lo yeke na ni ti lungula siokpari nga ti sarango vundu teti siokpari aga ti lo ngbene ye awe. Na tapande, mbeni gingo nda ti ye so a sara ade ti ninga pëpe afa so na popo ti aCatholique ti Italie 100, ala 60 ayeke fa siokpari ti ala mbeni pëpe na mbeni bua.

A yeke polele so tënë ti siokpari so zo wani la asara nga na aye ti pekoni, tongana ti so a-eglize afa ndani, amû maboko na azo pëpe ti hon ndo ti sarango siokpari. Azo mingi ti eglize abâ ti ala so aye so kue ayeke sioni pëpe. Na tapande, ambeni zo atene so tongana akota zo use amä tere ti bungbi koli na wali na a sara sioni na mbeni zo nde pëpe, ye ti sioni ni ayeke na ndo wa?

Mbeni ye so afa ngbanga ti nyen azo ayeke sara tongaso ayeke so ala mä na bê kue pëpe na ye so a fa na ala na ndo ti siokpari. Biani, a yeke ngangu na azo mingi ti yeda so mbeni Nzapa ti ndoye ayeke sara sana na awasiokpari teti lakue lakue na yâ ti enfer. Peut-être mara ti dengo kite tongaso afa kamême ngbanga ti nyen “siokpari” ayeke mbeni pëpe kota ye na lê ti azo. Me ambeni ye nde ayeke dä so asara si azo ahinga mbeni pëpe ye so a iri ni siokpari.

Azo ake andia ti nzoni sarango ye

Aye so asi na yâ ti angu mingi so ahon aga na agbiango ye mingi na yâ ti akodoro nga na yâ ti bango ndo ti azo. A-use bira so amû sese kue, agbâ ti kete bira nga na afutingo ambeni mara asara si azo ayeke hunda tere ti ala na ndo ti nzoni ti andia ti nzoni tambela. Ala hunda tere ti ala, ala tene: ‘A yeke tâ na lege ti ndara, laso na yâ ti dunia so aye ti kode ague na li ni mingi, ti sara ye alingbi na andia ti nzoni tambela so a lu ni asara angu ngbangbo mingi awe nga so aga ngbene ye awe?’ Awandara mingi nga na azo ti bango tënë ti nzoni tambela atene so a yeke na lege ti ndara pëpe. Ti ala, a yeke nzoni azo azia lege ti ambeni ngbene ye so na ala sara ngangu ti maï akode ti ala kue na mandango ye.

Mara ti bibe tongaso atomba azo yongoro na Nzapa. Na yâ ti akodoro mingi ti Poto, gi azo kete si ayeke gue na eglize. Azo so wungo ti ala ayeke gue gi na li ni amä na bê na mbeni ye oko pëpe; mingi ti azo afa polele so ala ke atënë so a-eglize ayeke fa, ala bâ ni tongana ye ti buba. Ti ala, tongana zo aga na lege ti évolution na Nzapa ayeke dä pëpe, ngbanga ti nyen ti sara tënë na ndo ti asiokpari so asara si zo ayeke na tënë na li ti lo?

Mingi ti azo laso abâ pëpe bungbingo koli na wali kozo na mariage tongana siokpari. Ti ala, tongana mbeni koli aye mbeni wali, bungbingo koli na wali ayeke tâ lege ti fango ndoye ti ala na popo ti ala. Akode so asara si wali ayeke mû ngo pëpe nga so akanga lege na akobela asara nga si azo ake andia ti nzoni sarango ye. Azo ake andia ti Bible. Mingi ti azo abâ fadeso bungbingo koli na wali so ayeke na lege ni pëpe tongana mbeni ye so ayeke na lege ni.

Vorongo Nzapa so ayeke gi ti zia ngia na bê ti zo

Na sarango tënë na ndo ti ye so ayeke si na Etats-Unis, mbeni mbeti-sango (Newsweek) atene polele tënë so: “Mingi ti akota zo ti eglize, so ayeke tiri ti wara azo na mbage ti ala, abâ so a lingbi ala zia ngonzo na bê ti azo pëpe.” Ala tene so tongana ala hunda mingi na azo ti sara nzoni ye, azo ni ayeke zia eglize ti ala. Azo aye ti mä pëpe tënë so a hunda na ala ti duti na tâ be-ti-molenge, ti kanga nzara ti bê nga ti sara nzoni ye, wala a lingbi ala mä yingo-ti-hinga ti ala so awoko kue nga ala ke asiokpari ti ala. Ni ala, a-eglize mingi ayeke yeda na ye so mbeni mbeti-sango (Chicago Sun-Times) airi ni “ye so a tene a yeke tënë ti Chrétien, so aluti gi na ndo ti zo wani na a zia tënë ti évangile yamba.”

Ye so aga na peko ti mara ti bibe tongaso ayeke so azo ayeke voro Nzapa tongana ti bê ti ala, a-eglize ayeke luti mingi pëpe na ndo ti Nzapa nga na ye so lo hunda na e, me na ndo ti zo nga na ye so ayeke sara si tere ti zo anzere mingi. Ye so a yeke gi ayeke ti kaï bezoin ti congrégation. Ye so aga na pekoni ayeke mbeni vorongo Nzapa so tâ fango ye ayeke dä pëpe. Mbeni mbeti-sango (The Wall Street Journal) ahunda tënë so: “Nyen la akanga dû so ndia ti nzoni sarango ye ti aChrétien alingbi fade ti duti dä? A yeke tënë ti kangango lê na ndo ti sioni ti azo, so na yâ ni ‘dutingo nzoni zo’ akanga ndo ti aye kue.”

Ye so aga na peko ti aye so kue ayeke bango ndo so azo ayeke na ni so atene bungbi ti Nzapa kue so asara si bê ti zo anzere ayeke nzoni. Mbeni mbeti-sango (The Wall Street Journal) atene so zo kue so ayeda na bango ndo tongaso “alingbi ti yeda na vorongo kue, na ngoi kue so a hunda na lo ye mingi pëpe na ndo ti tënë ti nzoni sarango ye: dë bê ti zo me fâ ngbanga na ndo ti lo pëpe.” Na mbage, a-eglize ayeke nduru ti yeda na azo “gi tongana ti so ala yeke,” sân ti hunda na ala ti gbian ambeni sarango ye ti ala.

Aye kue so e sara tënë na ndo ni adabe ti azo ti dikongo Bible na ndo ti mbeni prophétie so bazengele Paul asara tënë ni lani na ngoi ti aChrétien. Lo tene: “Mbeni ngoi ayeke ga so ala yeke kanga bê gbä na nzoni fango ye ni, me ti lingbi na anzara ti bê ti ala wani, ala yeke soro gbâ ti awafango ye ti fa na ala atënë so anzere na mê ti ala; na ala yeke kanga mê ti ala na tâ tënë ni.”​—2 Timothée 4:3, 4.

Tongana akota zo ti a-eglize akanga lê na ndo ti siokpari, ake ti yeda so siokpari ayeke dä, nga agi ti tene gi atënë so “anzere” na mê ti azo ti ala na tenengo na ala ye so ala ye ti mä ahon ti fa ye so Bible atene, ala yeke sara nzoni na azo ni pëpe. Mara ti tënë tongaso ayeke tënë ti wataka na ayeke sioni. A yeke bubango yâ ti mbeni oko ti akota fango ye ti aChrétien. Siokpari nga na pardon ayeke lani mbeni kota tënë na yâ ti nzoni tënë so Jésus na abazengele ti lo afa. Ti hinga ni, e tisa mo ti diko article ti peko.

[Akete tënë na gbe ni]

[Kete tënë na lembeti 7]

Vorongo Nzapa so ayeke gi ti zia ngia na bê ti azo aga na asioni lengo

[Encadré na lembeti 6]

Siokpari? “E hon ye so awe”

▪ “Kota ye so ahon atanga ni kue, so ayeke kanga lege na eglize laso, ayeke tënë so biani. E yeke bâ tere ti e mbeni pëpe tongana ‘awasiokpari’ so ayeke na bezoin ti pardon. Peut-être siokpari ayeke lani mbeni kpale, me ti fadeso, e hon ye so awe. Tongaso, tongana Eglize ayeke na yorö ti kpale ti siokpari, a yeke ti lo mbeni kpale pëpe na lê ti mingi ti azo ti Amerika; wala mbeni kota kpale pëpe.”​—John A. Studebaker, Jr., wasungo mbeti na ndo ti vorongo Nzapa.

▪ “Azo ayeke tene: ‘Mbi hinga kota nzoni sarango ye so mbi ku ti tene mbi sara na ti tene ambeni zo asara. Me mbi hinga so e kue e yeke azo; ni la mbi yeke gi ti sara ye ti nzoni so mbi lingbi ti sara.’ E mveni e fa ye so ayeke nzoni sarango ye na e bâ so e yeke sara nzoni. E yeke anzoni voizin. Me e girisa kota tënë ti siokpari.”​—Albert Mohler, mokonzi ti Séminaire ti Eglize Baptiste.

▪ “Azo ayeke gonda fadeso aye so ândö ala bâ ni tongana sioni ye [aye tongana akota siokpari mbasambala]: ababâ na amama atene baba ayeke kota ye mingi si zo abâ tere ti lo na nene ni; mbeni bungbi ti azo ti tongo kobe ti France ahunda na ngangu na Vatican ti bâ so tengo ye ahon ndo ni ayeke siokpari pëpe. Bê ti ye ayeke ye so afa lege na azo laso. Nzara ti ye ayeke kode ti azo ti sarango asabango ti aye so a yeke sara na kua; ngonzo ayeke mbeni ye so ayeke na lege ni teti zo so a sara sioni na lo. Ngoi na ngoi mbi ye ti sara kua pëpe.”​—Nancy Gibbs, na yâ ti mbeti-sango Time.

[Foto na lembeti 5]

Azo mingi laso abâ tënë ti Adam na Ève tongana tënë ti tere