MO HINGA?

Ndali ti nyen la ândö tongana a kanga azo na ndo ti keke, a yeke kungbi yâ ti gere ti ala?

Lani tongana a kanga Jésus na ndo ti keke ti pasi nga na ambeni sioni zo use na tere ti lo, Bible atene: “A-Juif ahunda Pilate ti mû yanga si a kungbi yâ ti gere ti [ala] na a zi akuâ ni.”—Jean 19:31.

Na yâ ti ndia ti aJuif, tongana a fâ ngbanga na ndo ti zo si a kanga lo na ndo ti keke na lo kui, a yeke bata kuâ ti zo ni so “angbâ na keke na bï pëpe”. (Deutéronome 21:22, 23). Peut-être aJuif ni asara kua na oko ndia so na tere ti azo so aRomain akanga ala na ndo ti keke. Ni la, ti Jésus na akoli use so, aJuif ni aye ti kungbi yâ ti gere ti ala si ala kui hio kozo si lâ ti Sabbat akomanse na peko ti lindango ti lâ.

Na mingi ti angoi ni so, a yeke pika gere ti zo ni nga na maboko ti lo na apointe alï. Na ngoi so a yô keke ni na nduzu, nengo ti zo ni kue ayeke luti gi na ndo ti apointe ni. Ye so asara si lo yeke bâ pasi sioni. Tongana zo ni aye ti wu pupu, lo yeke zia poids ti lo ni kue na ndo ti apointe ti gere ti lo ni ti gi ti gboto yâ ti tere ti lo na nduzu. Me tongana a kungbi yâ ti gere ti lo awe, a yeke duti ande ngangu na lo ti sara ni. Songo ti kungbingo yâ ti gere ti lo ni wala pupu so ahunzi na yâ ti kate ti lo asara si lo yeke kui hio.

Tongana nyen la a sara bira ti ândö na alance?

David afâ lani Goliath, yongoro koli so, na lance. Na bango ni, David amanda sarango kua na lance ni nzoni na tango so lo yeke bata lani ataba.—1 Samuel 17:40-50.

A yeke wara adessin ti lance na yâ ti aye ti ndara ti azo ti Égypte ti ândö nga na ti Assyrie. Lance ni ayeke tongana ti mbeni bozo so yâ ni azi, so a sara ni na poro ti nyama wala na bongo, na a kanga kamba na ayanga ni use kue. Tênë so zo ni ayeke zia na yâ ti lance ni ayeke lisse lisse wala ronde ronde, so konongo ni aye ti lingbi na ti mbeni kete orange nga a ne gramme 250. Zo ni ayeke turnê lance ni na nduzu ngbii, lo zi tïtî lo na tere ti mbeni kamba ni oko, na tênë ni akpe ngangu ague droit awara ye ni so a bi lo ndali ni.

Na peko ti gingo aye na gbe ti sese na Israël nga na akodoro so ayeke na tere ni, a wara mara ti gbâ ti atênë ni so. A yeke aye ti peko ti abira so a sara ândö. Âmanke lani angangu turugu ni ayeke bi atênë ni akpe 160 wala 240 km/h. Ambeni wandara atene so ndo so tênë ni ayeke tï dä ayeke tongana ti mbeni kokora, me ambeni ake ti ala. Atâa a yeke so wa, mbeni lance alingbi ti fâ zo.—aJuge 20:16.