Ambeti ndali ti Mbeti ti bungbi: Kusala ti e nga na gigi ti e ti Chrétien
Yenga ti 1-7 janvier
ANZONI YE SO AYEKE NA YÂ TI BIBLE | MATTHIEU 1-3
“Royaume ti yayu aga nduru awe”
(Matthieu 3:1, 2) Na ngoi ni kâ, Jean Baptiste aga, lo yeke fa tënë na yâ ti benyama ti Judée. 2 Lo tene: “Ala changé bê ti ala, ngbanga ti so Royaume ti yayu aga nduru awe.”
nwtsty anote ti étude na ndö ti Mt 3:1, 2
fa tënë: Tënë ti Grec so aye ti tene “ti to mbela na gbele azo.” A luti mingi na ndö ti fason so a to na mbela ni: mingi ni, a yeke fa tënë ni na gbele azo kue ahon ti fa ni na mbeni groupe ti azo.
Royaume: Tënë ti Grec basiléïa so aye ti sara tënë ti gouvernement ti mbeni gbia, mbeni kodro nga na azo so ayeke na gbe ti mbeni gbia. Tënë so asigi fani 162 na mbage ti Mbeti ti Nzapa so aChrétien asû ândö na Grec; a yeke wara ni 55 na mbeti ti Matthieu nga mingi ni aye ti sara tënë ti komandema ti Nzapa so ayeke na yayu. Matthieu asara kua na tënë Royaume fani mingi, a sara si a iri Évangile ti lo Évangile ti Royaume.
Royaume ti yayu: Tënë so asigi fani 30 tongaso gï na yâ ti Évangile ti Matthieu. Na yâ ti Évangile ti Marc nga na ti Luc, a yeke wara nga tënë “Royaume ti Nzapa” so ague oko na ni. Ye so afa so “Royaume ti Nzapa” ayeke na yayu nga kâ la si lo yeke komande.—Mt 21:43; Mc 1:15; Lc 4:43; Dan 2:44; 2Tm 4:18.
aga nduru awe: Ge, tënë so aye ti tene zo so ayeke ga ande Gbia ti Royaume ti yayu aga nduru ti si lani awe.
(Matthieu 3:4) Lo Jean ni, lo yü bongo so a sara ni na kuä ti terê ti chameau, na lo kanga na yâ ti lo mbeni ceinture so a leke ni na poro ti nyama. Kobe ti tengo ti lo ayeke agbadora nga na mafuta ti otoro ti ngonda.
nwtsty afoto
Yungo bongo ti Jean nga na lekengo terê ti lo
Jean ayü lani mbeni bongo so a sara ni na kuä ti terê ti chameau, na lo kanga na yâ ti lo mbeni ceinture so a leke ni na poro ti nyama, so zo apeut ti yôro ambeni kete ye dä. A yeke mara ti bongo so la prophète Élie ayü ni lani (2aG 1:8). Bongo so a sara ni na kuä ti terê ti chameau ayeke mbeni bongo so akpengba kpengbango so mingi ni awayere la ayeke yü ni. Nde na so, apendere bongo so a sara ni na soie wala lin ayeke lani bongo so azo ti mosoro la ayeke yü ni (Mt 11:7-9). Âmanke a fâ kuä ti li ti Jean lâ oko ape ndali ti so ti londo na ngoi so a dü lo, lo yeke Naziréen. Gï na bango bongo so lo yü nga na fason so lo leke na terê ti lo, peut-être zo ayeke bâ hio so lo yeke na mbeni fini so ayeke simple, lo mû terê ti lo kue ti sara ye so bê ti Nzapa aye.
Agbadora
Tongana ti so a sara kua na ni na yâ ti Bible, tënë “agbadora” alingbi ti ndu amara ti angadi nde nde so ayeke na anduru didi, mbilimbili angadi so ayeke gue na ayongoro ndo na groupe. Mbeni gingo nda ti ye so a sara na Jérusalem afa so agbadora ti désert ayeke na protéine mingi. Laso, tongana a ye ti te agbadora, a yeke zi li ni, gere ni, a-aile ni nga na yâ ni. Mbage ni so angbâ ayeke kate ni so a peut ti te ni na fini ni wala a tö ni. A tene so ala nzere tongana crevette wala crabe nga protéine ayeke mingi na yâ ti ala.
Mafuta ti otoro ti ngonda
Afoto so ge ayeke da so a-otoro ti gonda aleke ni (1) nga na gbâ ti mafuta ti otoro (2). Mafuta ti otoro so Jean te lani ayeke peut-être mafuta so groupe ti a-otoro ti ndo ni so a hinga ala na iri ti Apis mellifica syriaca la asara ni. Benyama ti Judée ayeke mbeni ndo so achauffé mingi nga ahule hulengo; zo alingbi ti fâ yaka dä ape. Me a-otoro so akpo zo mingi so ayeke sara kodro dä. Me, na tongo nda ti ngu 900 ti kiri na 800 K.N.E, azo so ayeke lani na Israël ayeke zia mafuta ti otoro na yâ ti ngbenda ti sese. A wara gbâ ti da ti a-otoro ni so na yâ ti Popo-hoto ti Jourdain (laso a hinga ni na Tel Rehov). Peut-être a-otoro ni so alondo na ndo so laso a iri ni Turquie la aga asara da ti ala ni so.
Gi anzoni ye so ayeke na yâ ti Bible
(Matthieu 1:3) Juda adü Pérès na Zérah; mama ti ala ayeke Tamar. Pérès adü Hesron. Hesron adü Ram.
nwtsty note ti étude na ndö ti Mt 1:3
Tamar: Kozo wali na popo ti awali oku so ayeke na yâ ti molongo ti akotara ti Jésus so ayeke na yâ ti mbeti ti Matthieu. Tanga ti a-osio ni ayeke Rahab na Ruth, ala use kue ayeke azo ti Israël ape (versê 5); Bath-shéba, “wali ti Urie” (versê 6); nga na Marie (versê 16). Âmanke a sara tënë ti awali so legeoko na akoli so ayeke akotara ti Jésus ndali ti kpengba ye so zo oko oko asara so asara si lo lï na yâ ti molongo ti akotara ti Jésus.
(Matthieu 3:11) Ti mbi, mbi batize ala na ngu ngbanga ti so ala changé bê ti ala. Me lo so ayeke ga na peko ti mbi ayeke ngangu ahon mbi, lo so mbi kpa pëpe ti zi poro na gere ti lo. Lo la lo yeke batize ande ala na yingo vulu nga na wâ.
nwtsty note ti étude na ndö ti Mt 3:11
batize ala: wala “yôro ala kue na yâ ti ngu.” Tënë ti yanga ti Grec baptizô aye ti tene “ti yôro na yâ ti ngu.” Ambeni Bible afa so batême andu yôrongo zo ni kue na yâ ti ngu. Na mbeni ngoi, Jean ayeke batize azo lani na Popo-hoto ti Jourdain nduru na Salim “ngbanga ti so ngu ayeke kâ mingi.” (Jn 3:23). Na ngoi so Philippe abatize kota zo ti Éthiopie, ala use kue “adescend na yâ ti ngu ni.” (Kus 8:38). A sara kua na oko tënë ti Grec so na yâ ti Septante na 2aG 5:14 na ngoi so a tene so Naaman ‘alï na yâ ti Ngu ti Jourdain fani mbasambala.’
Dikongo Bible
(Matthieu 1:1-17) Mbeti ti mbaï ti Jésus Christ, molenge ti David, molenge ti Abraham: 2 Abraham adü Isaac. Isaac adü Jacob. Jacob adü Juda na aita ti lo ti koli. 3 Juda adü Pérès na Zérah; mama ti ala ayeke Tamar. Pérès adü Hesron. Hesron adü Ram. 4 Ram adü Aminadab. Aminadab adü Nahshon. Nahshon adü Salmon. 5 Salmon adü Boaz; mama ti lo ayeke Rahab. Boaz adü Obed; mama ti lo ayeke Ruth. Obed adü Jessé. 6 Jessé adü Gbia David. David na wali ti Urie adü Salomon. 7 Salomon adü Roboam. Roboam adü Abijah. Abijah adü Asa. 8 Asa adü Josaphat. Josaphat adü Joram. Joram adü Ozias. 9 Ozias adü Jotham. Jotham adü Achaz. Achaz adü Ézéchias. 10 Ézéchias adü Manassé. Manassé adü Amon. Amon adü Josias. 11 Josias adü Jéconias na aita ti lo ti koli na ngoi so a gue na aJuif na Babylone. 12 Na peko ti so a gue na aJuif na Babylone, Jéconias adü Shéaltiel. Shéaltiel adü Zorobabel. 13 Zorobabel adü Abiud. Abiud adü Éliakim. Éliakim adü Azor. 14 Azor adü Zadoc. Zadoc adü Akim. Akim adü Éliud. 15 Éliud adü Éléazar. Éléazar adü Matthan. Matthan adü Jacob. 16 Jacob adü Joseph, koli ti Marie. Marie adü Jésus, lo so a iri lo Christ. 17 Amolongo ti azo ni kue ayeke tongaso: Ti londo na Abraham ti si na David, a yeke amolongo 14. Ti londo na David ti si na ngoi so a gue na aJuif na Babylone, a yeke amolongo 14. Ti londo na ngoi so a gue na aJuif na Babylone ti si na Christ, a yeke amolongo 14.
Yenga ti 8-14 janvier
ANZONI YE SO AYEKE NA YÂ TI BIBLE | MATTHIEU 4-5
“Aye so e manda na lege ti fango tënë ti Jésus na ndö ti hoto”
(Matthieu 5:3) “Ngia ayeke na ala so ahinga so ala yeke na bezoin ti aye ti yingo, ndali ti so Royaume ti yayu ayeke ti ala.
nwtsty note ti étude na ndö ti Mt 5:3
Ngia: A yeke pëpe senge ngia so zo ayeke na ni na ngoi so terê ti lo anzere. Me, tongana a sara tënë ti zo, a ye ti sara tënë ti zo so Nzapa airi tënë nzoni na ndö ti lo nga zo ni anzere na lê ti lo. A sara nga kua na tënë ni ti fa gloire ti Nzapa nga na ti Jésus na yayu.—1Tm 1:11; 6:15.
ala so ahinga so ala yeke na bezoin ti aye ti yingo: Na yâ ti versê so, tënë ti Grec so a kiri peko ni na “ala so ahinga” aye ti tene “azo so ayeke awayere (azo so ye amanke ala, azo ti mawa; azo ti iringo ye), so ahinga biani so ala yeke na bezoin ti mbeni ye. Oko tënë so la a sara kua na ni, na Lc 16:20, 22, ti sara tënë ti Lazare “zo ti iringo ye”. Tënë ti Grec ni so ambeni Bible akiri peko ni na “ye atia yingo” ti ala aye ti sara tënë ti azo so vundu asara ala ti hinga so ala yeke awayere na lege ti yingo nga ala yeke na bezoin ti Nzapa.
(Matthieu 5:7) “Ngia ayeke na ala so ayeke sara nzoni bê na zo, ndali ti so a yeke sara nzoni bê na ala ande.
nwtsty note ti étude na ndö ti Mt 5:7
ala so ayeke sara nzoni bê na zo: Na yâ ti Bible, atënë “ala so ayeke sara nzoni bê na zo” nga na “nzoni bê” andu gï pëpe pardonengo zo wala bango mawa ti zo na ngoi ti ngbanga. Mingi ni, a fa ye so apusu mbeni zo ti bâ mawa ti azo so ye amanke ala nga ti gi ti sara mbeni ye ti mû maboko na ala.
(Matthieu 5:9) “Ngia ayeke na ala so asara si siriri amaï, ndali ti so a yeke iri ala ande amolenge ti Nzapa.
nwtsty note ti étude na ndö ti Mt 5:9
ala so asara si siriri amaï: Azo so ayeke gi ti bata siriri me nga ayeke gi ti ga na siriri na ndo so siriri ayeke dä ape.
Fa na molenge ti mo ti ye siriri
Ababâ na amama so ayeke aChrétien aye mingi ti fa na amolenge ti ala ti “gi lege ti siriri, na [ti] tambela dä.” (1 Pierre 3:11). Ngia so dutingo zo so aye siriri aga na ni alingbi biani na peko ti ngangu kue so zo asara ti hon ndo ti dengo kite na ndo ti ye so apusu zo ti sara mbeni ye, ti hon ndo ti bê so anze ndali ti so zo ahinga mbeni ye ti sara pëpe nga ti hon ndo ti batango zo na bê.
Gi anzoni ye so ayeke na yâ ti Bible
(Matthieu 4:9) Lo tene na lo: “Mbi yeke mû na mo aye so kue tongana mo kuku na sese mo voro mbi.”
nwtsty note ti étude na ndö ti Mt 4:9
voro: Ge tënë ti Grec so a kiri peko ni na “voro” aye ti sara tënë ti mbeni ye so a sara na mbeni ngoi awe. Tënë “voro” afa so Zabolo ahunda pëpe na Jésus ti voro lo lakue lakue wala ti ngbâ ti sara ni; me lo ye gï ti tene Jésus ‘avoro’ lo fani oko awe.
(Matthieu 4:23) Na pekoni, Jésus atambela na yâ ti sese ti Galilée kue. Lo fa ye na yâ ti asynagogue ti ala nga lo fa nzoni tënë ti Royaume. Na popo ti azo ni, lo sava mara ti akobela nde nde kue nga na ambage ti terê nde nde kue so abuba.
nwtsty note ti étude na ndö ti Mt 4:23
fa ye . . . fa tënë: Fango ye ayeke nde kete na fango tënë na lege so wafango ye ni ayeke sara ye mingi ahon gï ti fa tënë; lo yeke fa ye, lo yeke fa ndani, lo yeke gue na zo ti yeda na tënë ni nga lo yeke fa aye so afa biani so tënë ni ayeke tâ tënë.
Dikongo Bible
(Matthieu 5:31-48) “Nga, a tene: ‘Zo so asara divorce na wali ti lo, zia lo mû na lo mbeti ti divorce.’ 32 Me mbi tene na ala: Zo kue so asara divorce na wali ti lo, me a yeke ndali ti lango-sioni pëpe, lo yeke sara ti tene mbeni koli nde agi wali ni. Nga, zo kue so asara mariage na mbeni wali so koli ti lo asara mara ti divorce so na lo, andâ lo gi mbeni wali nde la. 33 “Nga, ala mä awe so a tene na azo ti giriri: ‘Mo deba yanga ti mo senge senge pëpe, me mo doit ti sara ye alingbi na zendo so mo mû na Jéhovah.’ 34 Me mbi tene na ala: Mo deba yanga ti mo oko pëpe, wala na iri ti yayu pëpe, ndali ti so a yeke trône ti Nzapa; 35 wala na iri ti sese pëpe, ndali ti so a yeke mbata ti gere ti lo; wala na iri ti Jérusalem pëpe, ndali ti so a yeke gbata ti kota Gbia. 36 Mo deba na ndö ti li ti mo pëpe, ndali ti so mo lingbi pëpe ti sara si kuä ti li ti mo oko avuru wala avuko. 37 Zia ‘en’ ti ala angbâ gï ‘en,’ wala ‘ên-ën’ ti ala angbâ gï ‘ên-ën,’ ndali ti so tënë kue so a zia na ndö ni alondo na Zo ti sioni. 38 “Ala mä awe so a tene: ‘Lê na place ti lê, pembe na place ti pembe.’ 39 Me mbi tene na ala: Mo gi pëpe ti luti na zo so ayeke zo ti sioni, me zo so apika ngbangba ti mo ti mbage ti koli, mo dengi na lo ti mbage ti wali ni nga. 40 Nga, tongana mbeni zo aye ti gue na mo na gbele ngbanga si lo mû bongo ti mo ti yâ ni, zia lo mû nga bongo ti mo ti ndö ni. 41 Tongana mbeni zo so ayeke na komandema agbu mo na ngangu ndali ti mbeni kua ti lo ti tene mo tambela kilomètre oko, mo tambela na lo kilomètre use. 42 Mû ye na zo so ahunda ye na mo, na mo tourné peko ti mo pëpe na zo so aye ti mû bon na tïtî mo. 43 “Ala mä awe so a tene: ‘Mo ndoye mba ti mo na mo ke wato ti mo.’ 44 Me mbi tene na ala: Ala ngbâ ti ndoye awato ti ala na ti sambela ndali ti azo so asara ye ti ngangu na ala. 45 Tongaso si ala fa so ala yeke amolenge ti Babâ ti ala so ayeke na yayu, ndali ti so lo sara si lâ ti lo asu na ndö ti azo ti sioni nga na azo ti nzoni. Nga, lo sara si ngu-nzapa apika na ndö ti azo ti mbilimbili nga na azo so ayeke mbilimbili pëpe. 46 Tongana ala ndoye gï azo so andoye ala, futa wa la ala yeke wara na pekoni? Azo ti rongo nginza ti impôt ayeke sara nga tongaso ape? 47 Tongana ala yeke bara gï aita ti ala, kota ye wa la ala yeke sara? Azo ti amara ayeke sara nga tongaso ape? 48 Ndani la, a lingbi ala ga azo so ayeke mbilimbili-kue, tongana ti so Babâ ti ala so ayeke na yayu ayeke mbilimbili-kue.
Yenga ti 15-21 janvier
ANZONI YE SO AYEKE NA YÂ TI BIBLE | MATTHIEU 6-7
“Ngbâ ti gi kozoni Royaume ti Nzapa”
(Matthieu 6:10) Zia Royaume ti mo aga. Zia a sara ye so bê ti mo aye, na yayu legeoko nga na ndö ti sese.
E yeke na pasa ti sambela Nzapa
12 Nyen la a lingbi aduti kota ye na yâ ti asambela ti e? Jéhovah nga na ye so bê ti lo aye. A yeke nzoni e kiri singila na lo na bê ti e kue ndali ti aye kue so lo sara ndali ti e (1 Chronique 29:10-13). E hinga ni ndali ti so na ngoi so Jésus ayeke lani na sese, lo fa na adisciple tongana nyen ti sambela. (Diko Matthieu 6:9-13.) Lo tene na ala so a yeke nzoni ala sambela kozoni kue ti tene iri ti Nzapa aga nzoni-kue. Na pekoni, Jésus afa so a yeke nzoni e sambela ti tene Royaume ti Nzapa aga nga ti tene a sara na ndö ti sese kue ye so bê ti Nzapa aye. Jésus atene so a yeke gï tongana e sambela ndali ti akota ye so awe si na pekoni e lingbi ti sambela ndali ti abezoin ti e wani. Tongana e zia Jéhovah nga na ye so bê ti lo aye kozo na yâ ti asambela ti e, e yeke fa ye so ayeke kota na lê ti e.
(Matthieu 6:24) “Zo alingbi pëpe ti sara kua ti ngbâa na azo use, ndali ti so lo yeke ke mbeni oko na lo yeke ye mbeni. Wala lo yeke ngbâ na mbeni oko na lo ke mbeni. Ala lingbi pëpe ti sara kua ti ngbâa na Nzapa nga na Mosoro.
nwtsty note ti étude na ndö ti Mt 6:24
sara kua ti ngbâa: Tënë ti Grec so a kiri peko ni na sara kua ti ngbâa aye ti sara tënë ti mbeni zo so gï zo oko la ayeke wa ti lo. Ge Jésus atene so mbeni Chrétien alingbi pëpe ti mû terê ti lo kue na Nzapa nga na oko ngoi ni lo gi ti wara aye ti sese so.
(Matthieu 6:33) “Ni la, ala ngbâ ti gi kozoni Royaume ti Nzapa nga na mbilimbili ti lo, na a yeke zia ande na ala aye so kue na ndö ni.
nwtsty note ti étude na ndö ti Mt 6:33
Ngbâ ti gi: Tënë ti Grec so aye ti sara tënë ti mbeni ye so a ngbâ ti sara ni lakue nga a lingbi ti kiri pekoni na “gi lakue.” Atâ disciple ti Jésus ayeke gi pëpe Royaume teti mbeni ngoi na ala zia ni ti gue na peko ti ambeni ye nde. Me, a lingbi ala zia ni lakue na kozo ndo na yâ ti fini ti ala.
Royaume: Ambeni ngbene manuscrit so a sû na Grec atene ti ala “Royaume ti Nzapa.”
lo: A ye ti sara tënë ti Nzapa. Na Matthieu 6:32 a iri lo ‘Babâ so ayeke na yayu.’
mbilimbili: Ala so ayeke gi mbilimbili ti Nzapa ayeke nduru ti sara ye so bê ti lo aye nga ala yeke sara ye alingbi na ye so lo tene ayeke nzoni wala sioni. Fango ye so ayeke tâ nde mingi na ti aFarizien, so ayeke gi ti sigi na andia ti ala wani na ndö ti ye so ayeke mbilimbili.—Mt 5:20.
w16 07 l. 12 par. 18
Gi Royaume, me aye ti sese so pëpe
18 Diko Matthieu 6:33. A lingbi adisciple ti Jésus azia Royaume na kozo ndo lakue na yâ ti fini ti ala. Tongana e sara tongaso, tongana ti so Jésus atene, “a yeke zia na [e] aye so kue na ndo ni.” Lo lingbi ti tene tongaso ngbanga ti nyen? Lo fa nda ni na yâ ti versê so aga kozo, lo tene: “Babâ ti ala so ayeke na yayu ahinga so ala yeke na bezoin ti aye so kue,” so ti tene aye so ayeke kota ye na yâ ti fini ti e. Jéhovah alingbi ti hinga aye so e oko oko kue e bezoin ni, tongana a ndu tënë ti kobe, bongo nga na ndo ti lango, même kozo si e bezoin ni (aPhil. 4:19). Lo hinga bongo ti e wa la ayeke nduru ti buba. Lo hinga mara ti akobe so e yeke te nga lo hinga mara ti ndo ti lango so alingbi na e nga na konongo ti azo ti sewa ti e. Jéhovah ayeke bâ si e wara aye so e yeke tâ na bezoin ni.
Gi anzoni ye so ayeke na yâ ti Bible
(Matthieu 7:12) “Tongaso, ye kue so ala ye azo asara na ala, ala sara ni na azo ni nga. So ayeke ye so Ndia na ambeti ti aProphète aye ti tene la.
w14 15/5 l. 14-15 par. 14-16
Duti na anzoni sarango ye na ngoi so mo yeke fa tënë
14 E tara ti bâ so mbeni zo airi e na téléphone me e hinga go ti zo ni so ape. Lo yeke mbeni zo so e hinga lo lâ oko ape, me lo hunda e na ndo ti mara ti kobe so e ye. E yeke hunda tere ti e e tene zo ni so ayeke zo wa na nyen la lo ye mbilimbili nyen? Na nengo zo, peut-être e yeke sara tënë na lo kete, me e yeke tene na lo so e ye ti tene lisoro ni angbâ ge. E tara ti bâ fadeso, zo ni so airi ndo so afa tere ti lo na e lo tene ni sara kua na place so a yeke mû wango na azo dä na ndo tënë ti tengo nzoni kobe. Na nzoni bê lo tene na e so lo yeke na ambeni sango so alingbi ti mû maboko na e. Peut-être e yeke dengi mê ti mä lo nzoni. Biani e ye ti tene azo afa tere ti ala na e na ngoi so ala yeke sara tënë na e. Tongana nyen la e nga kue e lingbi ti sara tongaso na ala?
15 Na yâ ti aterritoire mingi, a lingbi e fa na azo polele nda ni so e ga na yanga-da ti ala. Tâ tënë, e yeke na mbeni kpengba sango so azo so e gue ti fa tënë na ala ade ti mä ni ape. Me tongana e ga sân ti fa tere ti e na mbeni zo na e komanse gi lisoro ti e na mbeni hundango ndo tongana ti so: “Tongana mo yeke na ngangu ti leke mbeni kpale na yâ ti dunia so, kpale wa la mo yeke leke ni?” E hinga so nda ti hundango mara ti ndo tongaso ayeke ti hinga ye so ayeke na bê ti mbeni zo ti mû lege na e ti kiri na lisoro ni na yâ ti Bible. Me zo ni alingbi ti hunda tere ti lo, lo tene: ‘So zo wa la, lo hunda mbi tongaso ngbanga ti nyen? Hundango ndo ti lo ni so aye ti tene gi nyen la?’ Tongaso, a yeke nzoni e gi ti sara si azo so e yeke fa tënë na ala agi bê ti ala ape (aPhil. 2:3, 4). E yeke sara ni tongana nyen?
16 Mbeni surveillant so ayeke gue na ando nde nde ayeke sara tongaso: Kozoni lo yeke bara zo ni na lo yeke fa iri ti lo, na pekoni lo mû na zo ni tract Mo ye ti hinga tâ tënë? na lo tene na zo ni, lo tene: “E yeke mû mbeti so na azo kue na mbage ge laso. Na yâ ni a sara tënë na ndo ti ahundango ndo omene. Ti ti ala la.” Ita ni atene so tongana azo ahinga nda ti gango ti lo na yanga-da ti ala, mingi ti ala agi bê ti ala ape. Na tongaso, fani mingi ayeke ngangu ape ti ngbâ ti sara lisoro ni. Na pekoni Surveillant ni ayeke hunda zo ni atene: “Ala hunda tere ti ala lâ oko awe na mbeni oko ti ahundango ndo so?” Tongana zo ni asoro mbeni oko, ita ni ayeke zi yâ ti tract ni na lo na zo ni asara lisoro ti bâ ye so Bible atene na ndo ti hundango ndo ni so. Wala ti tene lo son bê ti zo ni ape, ita ni asoro hundango ndo ni na ala sara lisoro na ndo ni. Alege ayeke mingi ti komanse na mbeni lisoro. Na ambeni ndo, ambeni ngobo ti sarango ye ayeke dä so a lingbi e sara ni na ngoi so e yeke bara mbeni zo kozoni awe si na pekoni e fa nda ti gango ti e ni. Kota ye ni ayeke ti tene e leke yâ ti fango tënë ti e ti tene azo ti territoire ti e ayeda ti mä tënë so e yeke fa na ala.
(Matthieu 7:28, 29) Tongana Jésus ahunzi atënë so awe, li ti gbâ ti azo ni so akpe, ngbanga ti kode ti fango ye ti lo, 29 ndali ti so lo fa ye na ala tongana zo so awara komandema ni, me tongana ascribe ti ala pëpe.
nwtsty anote ti étude na ndö ti Mt 7:28, 29
li ti ala akpe: Tënë ti Grec ni nga na lege so a sara kua na ni ge afa so tënë ti Jésus andu bê ti azo ni ngangu nga angbâ ti sara ye na yâ ti fini ti ala.
kode ti fango ye ti lo: A ye ti sara tënë ti lege so Jésus afa na ye, akode ti fango ye ti lo so andu nga fango tënë ti lo kue na ndö ti hoto.
tongana ascribe ti ala pëpe: A hon ti fa peko ti tënë ti aRabbi so azo ane ala mingi tongana ti so ascribe ayeke sara ka, Jésus asara tënë tongana zo so aga na iri ti Jéhovah, zo so awara komandema ni, afango ye ti lo aluti na ndö ti Mbeti ti Nzapa.—Jn 7:16.
Dikongo Bible
(Matthieu 6:1-18) Ala sara hange si ala sara kusala ti ala ti mbilimbili na lê ti azo pëpe gï ti tene azo abâ ala. Tongaso pëpe, Babâ ti ala so ayeke na yayu ayeke mû na ala ande futa oko pëpe. 2 Ni la, tongana mo yeke mû amatabisi ti nzoni bê, mo hûru trompette na gbele mo pëpe, tongana ti so azo ti handango lê ti zo ayeke sara na yâ ti asynagogue nga na ndö ti alege ti tene azo agonda ala. Ti tâ tënë ni, mbi tene na ala, azo ni so awara futa ti ala kue awe. 3 Me ti mo, tongana mo yeke mû amatabisi ti nzoni bê, zia si maboko ti mo ti wali ahinga pëpe ye so maboko ti mo ti koli ayeke sara, 4 tongaso si amatabisi ti mo ni alingbi ti ngbâ na hondengo ni. Tongaso, Babâ ti mo so abâ ye na ndo so ahonde ayeke futa mo. 5 “Nga, tongana ala yeke sambela, ala sara ye pëpe tongana ti azo ti handango lê ti zo. Ala ye ti luti na yâ ti asynagogue nga na ando so akota lege atingbi terê dä ti sambela si azo abâ ala. Ti tâ tënë ni, mbi tene na ala, azo ni so awara futa ti ala kue awe. 6 Me mo, tongana mo yeke sambela, mo lï na yâ ti chambre ti mo, mo kanga yanga-da ni. Mo sambela Babâ ti mo so ayeke na ndo so ahonde, na Babâ ti mo so abâ ye na ndo so ahonde ayeke futa mo ande. 7 Tongana mo yeke sambela, mo kiri gï na ndö ti tënë oko fani mingi pëpe, tongana ti so azo ti amara nde ayeke sara, ngbanga ti so ala bâ ti ala atene na sarango tënë mingi si Nzapa ayeke mä ala. 8 Ni la, ala sara ye tongana ti ala pëpe, teti Babâ ti ala ahinga aye so ala yeke na bezoin ni même kozoni si ala hunda ni na lo. 9 “A lingbi ala sambela tongaso: “ ‘Babâ ti e so mo yeke na yayu, zia a sara si iri ti mo aga nzoni-kue. 10 Zia Royaume ti mo aga. Zia a sara ye so bê ti mo aye, na yayu legeoko nga na ndö ti sese. 11 Mû na e laso kobe ti e ti lango ni. 12 Pardonné e ndali ti abon so ayeke na li ti e tongana ti so e nga e pardonné azo so bon ti e ayeke na li ti ala. 13 Gue na e na yâ ti tara pëpe, me zi e na maboko ti Zo ti sioni.’ 14 “Tongana ala pardonné afaute ti azo, Babâ ti ala so ayeke na yayu ayeke pardonné ala nga. 15 Me tongana ala pardonné afaute ti azo pëpe, Babâ ti ala ayeke pardonné ande afaute ti ala nga pëpe. 16 “Tongana ala mû jeûne, ala zia ti fa so lê ti ala ayeke na vundu tongana ti azo ti handango lê ti zo, ngbanga ti so azo ni so ayeke sara si lê ti ala aduti nzoni pëpe ti tene azo alingbi ti bâ so ala yeke mû jeûne. Ti tâ tënë ni, mbi tene na ala, azo ni so awara futa ti ala kue awe. 17 Me mo, tongana mo yeke mû jeûne, mo sara mafuta na li ti mo na mo sukula lê ti mo, 18 tongaso si azo ahinga pëpe so mo yeke mû jeûne, me gï Babâ ti mo so ayeke na ndo so ahonde la si ahinga. Na pekoni, Babâ ti mo so ayeke bâ ye na ndo so ahonde ayeke futa mo.
Yenga ti 22-28 janvier
ANZONI YE SO AYEKE NA YÂ TI BIBLE | MATTHIEU 8-9
“Jesus aye azo”
(Matthieu 8:1-3) Tongana Jésus alondo na ndö ti hoto ni lo descend awe, azo mingi mingi amû peko ti lo. 2 Bâ, mbeni zo ti buruma aga, lo ba li ti lo na gbe ti lo, lo tene: “Seigneur, tâ tongana mo ye, mo lingbi ti sara si terê ti mbi aga nzoni.” 3 Jésus ayôro maboko ti lo, lo ndu lo, lo tene: “Mbi ye. Zia terê ti mo aga nzoni.” Hio, buruma ti lo ni ahunzi.
nwtsty note ti étude na ndö ti Mt 8:3
lo ndu lo: Ndia ti Moïse ahunda ti tene a zia azo ti buruma nde tongaso si kobela ni amû tanga ti azo ape (Lé 13:45, 46; Nb 5:1-4). Me, akota zo ti nzapa ti aJuif azia ambeni ndia na ndö ni. Na tapande, mbeni zo adoit pëpe ti ga nduru na zo ti buruma mètre 2 tongaso; me na alango so pupu aya, a lingbi zo ti buruma ni angbâ ayo na azo mètre 45. Mara ti andia tongaso apusu azo ti sara ye na azo ti buruma na lege ni ape. Mbeni rabbi abâ zo ti buruma lo honde terê ti lo nga mbeni abo azo ti buruma na tênë ti tene ala ngbâ yongoro na lo. A tene nzoni tënë ti aye ni so ala sara so na yâ ti ngobo ti aJuif. Me ti Jésus, tongana lo bâ pasi so zo ti buruma ni ayeke na yâ ni, mawa ti zo ni asara lo mingi na lo ndu zo ni; a yeke mbeni ye so aJuif ayeke sara lâ oko ape. Lo sara tongaso atâa so lo peut fade ti sara gï tënë, na zo ti buruma ni awara sava.—Mt 8:5-12.
Mbi ye: Jésus ayeda gï pëpe na ye so zo ti buruma ni ahunda na lo me lo fa so lo ye mingi ti sara ni. Ye so afa so lo sara ni pëpe gï ndali ti so a hunda na lo ti sara ni.
(Matthieu 9:9-13) Tongana Jésus azia ndo ni si lo yeke hon, lê ti lo atï na ndö ti mbeni koli so iri ti lo ayeke Matthieu, so ayeke duti na da ti rongo nginza ti impôt. Lo tene na lo: “Mû peko ti mbi.” Na mango tënë so, lo londo, lo mû peko ti lo. 10 Na pekoni, na ngoi so lo yeke te kobe na yâ ti da ni, bâ, gbâ ti azo ti rongo nginza ti impôt nga na awasiokpari aga, na ala yeke te kobe na Jésus na adisciple ti lo. 11 Me tongana aFarizien abâ ye so, ala tene na adisciple ti lo: “Ngbanga ti nyen maître ti ala ayeke te kobe na azo ti rongo nginza ti impôt nga na awasiokpari?” 12 Na mango ala, Jésus atene: “Azo so ayeke na nzoni terê ayeke na bezoin ti wanganga pëpe, me gï azo ti kobela. 13 Ala gue agi ti hinga nda ti tënë so atene: ‘Mbi ye sarango nzoni bê na zo, me mbi ye sandaga pëpe.’ Ndali ti so mbi ga ti iri azo ti mbilimbili pëpe, me awasiokpari.”
nwtsty note ti étude na ndö ti Mt 9:10
te kobe: Tongana mbeni zo ate ye place oko na ambeni zo afa so lo yeke na kpengba songo na ala. Me, aJuif ti ngoi ti Jésus ayeke te kobe lâ oko pëpe na mbeni zo so ayeke Juif ape.
azo ti rongo nginza ti impôt: A-Juif mingi ayeke ro lani nginza ti impôt ndali ti akota zo ti Rome. Azo ake aJuif ni so ndali ti so ala yeke sara kua maboko na maboko na azo ti Rome so azo aye tene ti ala ape nga ndali ti so ala yeke hunda nginza ti impôt ni ahon ndö ni. Mingi ni aJuif ayeke ke amba ti ala aJuif ni so ayeke ro nginza ti impôt. Na lê ti ala, azo ti rongo nginza ti impôt, awasiokpari nga na awali-ndumba ayeke legeoko.—Mt 11:19; 21:32.
(Matthieu 9:35-38) Jésus atambela na yâ ti agbata nga na akete kodro oko oko kue. Lo fa ye na yâ ti asynagogue ti ala nga lo fa nzoni tënë ti Royaume. Lo sava mara ti akobela nde nde kue nga na ambage ti terê nde nde kue so abuba. 36 Tongana lo bâ gbâ ti azo so, mawa ti ala asara lo ngbanga ti so a sara pasi na ala nga yâ ti ala akangbi kirikiri tongana ataba so ayeke na berger pëpe. 37 Lo tene na adisciple ti lo: “Biani, akobe ti fango ni ayeke mingi, me azo ti kua ni ayeke mingi pëpe. 38 Tongaso, ala voro yanga na Wa ti kua ni ti tokua azo ti kua ti fâ akobe ti yaka ti lo.”
nwtsty note ti étude na ndö ti Mt 9:36
mawa asara lo: Tënë ti Grec splagkhnizomaï so a kiri peko ni na mawa asara lo, ague oko na tënë “kamba ti yâ” (splagkhna), aye ti fa kota mawa so asara mbeni zo na yâ ti lo kâ ndali ti mbeni zo. A yeke mbeni oko ti akpengba tënë ti Grec so a kiri peko ni na bango mawa ti zo.
Gi anzoni ye so ayeke na yâ ti Bible
(Matthieu 8:8-10) Turugu ni akiri tënë na lo, atene: “Kota zo, mbi kpa ti tene mo lï na da ti mbi pëpe. Me mo sara gï tënë, na terê ti zo ti kua ti mbi ayeke kaï, 9 ndali ti so mbi kue mbi yeke na gbe ti komandema ti mbeni zo, na mbi yeke na aturugu na gbe ti mbi nga. Tongana mbi tene na lo so: ‘Gue kâ!’ lo yeke gue. Na mbeni nde, mbi tene: ‘Ga!’ lo yeke ga. Tongana mbi tene na ngbâa ti mbi: ‘Sara ye so!’ lo yeke sara ni.” 10 Tongana Jésus amä tënë so, bê ti lo adö, na lo tene na ala so amû peko ti lo: “Ti tâ tënë ni, mbi tene na ala: Na popo ti azo ti Israël, mbi de mbi wara mbeni zo na mara ti kota mabe tongaso pëpe.
“Mbi mû tapande so na i”
16 Legeoko nga, tongana mbeni turugu so ayeke peut-être mbeni Gentil, mbeni Romain, aga ndulu na lo na ahunda na lo ti sava mbeni wakua ti lo so tele ti lo aso, Jésus ahinga so turugu ni ayeke na awokongo. Giriri, mingi ti aturugu tongaso abi tele ti ala kozo na yâ asalango ye ti ngangu nde nde; ala sa mênë mingi, na ala bi tele mingi na yâ akusala ti vorongo ti wataka. Ye oko, Jésus aluti mingi na ndo mbeni ye ti nzoni so lo bâ na yâ koli so: kpengba mabe ti lo (Matthieu 8:5-13). Na pekoni, tongana Jésus asala tënë na zo ti sioni so akanga lo na ndo keke ndulu na tele ti lo, Jésus azingo na koli so pëpe teti siokpari so lo sala giriri, me lo tene na lo atënë so akpengba zo na mungo na lo beku teti kekereke (Luc 23:43). Jésus ahinga nzoni mingi so dutingo na sioni bango ndo na mbage ti ambeni zo alingbi gi ti sala si ala nze. Kite ayeke pëpe so angangu ti lo ti gi ti bâ nzoni ti ambeni zo amû ngangu na mingi ti ala ti sala nzoni ahon.
(Matthieu 9:16, 17) Zo ayeke mû fini yanga ti bongo ti fü na lê ti kä ti ngbene bongo pëpe. Me tongana lo sara ni, fini yanga ti bongo ni ayeke gboto yâ ti ngbene bongo ni, na lê ti kä ni ayeke kiri ti kono. 17 Nga, azo ayeke tuku fini vin na yâ ti angbene bozo ti vin pëpe. Me tongana ala tuku ni dä, abozo ni ayeke sungba na vin ni ayuru kirikiri na bozo ni abuba. Ye oko, azo ayeke tuku fini vin na yâ ti afini bozo ti vin, na abozo ni na vin ni kue angbâ nzoni.”
Ngbanga ti nyen la adisciple ti Jésus amû jeûne ape?
Jésus aye ti aidé adisciple ti Jean ti hinga so a lingbi zo oko aku pëpe na mbage ti adisciple ti lo, Jésus, ti sara ye alingbi na angbene ngobo ti aJuif, na tapande ti mû jeûne. Jésus aga pëpe ti leke yâ ti ngbene lege ti vorongo nzapa ti aJuif wala ti mû ngangu na ni si aninga. Lege ti vorongo nzapa ti aJuif abuba awe na a ga nduru lani ti ke ni awe. Lege ti vorongo so Jésus awa azo ti sara ni aluti pëpe na ndo ti angobo ti sarango ye ti aJuif. Lo yeke tara pëpe ti mû fini yanga ti bongo ti fü ni na lê ti kä ti ngbene bongo, wala ti mû fini vin ti tuku na yâ ti ngbene bozo ti vin.
Dikongo Bible
(Matthieu 8:1-17) Tongana Jésus alondo na ndö ti hoto ni lo descend awe, azo mingi mingi amû peko ti lo. 2 Bâ, mbeni zo ti buruma aga, lo ba li ti lo na gbe ti lo, lo tene: “Seigneur, tâ tongana mo ye, mo lingbi ti sara si terê ti mbi aga nzoni.” 3 Jésus ayôro maboko ti lo, lo ndu lo, lo tene: “Mbi ye. Zia terê ti mo aga nzoni.” Hio, buruma ti lo ni ahunzi. 4 Jésus atene na lo: “Hange si mo sara tënë ni na zo oko pëpe. Me mo gue, mo fa terê ti mo na prêtre, na mo mû matabisi so Moïse afa ni, si ala bâ ni na lê ti ala..” 5 Tongana lo lï na Capernaüm, mbeni turugu ti kota kamba aga na terê ti lo, lo voro yanga na lo, 6 lo tene: “Kota zo, zo ti kua ti mbi ayeke lango na da. Mbage ti terê ti lo akui na lo yeke bâ pasi mingi.” 7 Lo tene na turugu ni: “Tongana mbi si kâ, mbi yeke sava lo.” 8 Turugu ni akiri tënë na lo, atene: “Kota zo, mbi kpa ti tene mo lï na da ti mbi pëpe. Me mo sara gï tënë, na terê ti zo ti kua ti mbi ayeke kaï, 9 ndali ti so mbi kue mbi yeke na gbe ti komandema ti mbeni zo, na mbi yeke na aturugu na gbe ti mbi nga. Tongana mbi tene na lo so: ‘Gue kâ!’ lo yeke gue. Na mbeni nde, mbi tene: ‘Ga!’ lo yeke ga. Tongana mbi tene na ngbâa ti mbi: ‘Sara ye so!’ lo yeke sara ni.” 10 Tongana Jésus amä tënë so, bê ti lo adö, na lo tene na ala so amû peko ti lo: “Ti tâ tënë ni, mbi tene na ala: Na popo ti azo ti Israël, mbi de mbi wara mbeni zo na mara ti kota mabe tongaso pëpe. 11 Me mbi tene na ala so azo mingi ayeke londo na mbage ti est nga na ouest, ala yeke ga ti duti na table ti te kobe legeoko na Abraham, na Isaac nga na Jacob na yâ ti Royaume ti yayu. 12 Me a yeke bi amolenge ti Royaume ni na gigi na yâ ti bingo. Kâ la si ala yeke toto na ala yeke te pembe ti ala.” 13 Na pekoni, Jésus atene na turugu ti kota kamba so: “Gue. Zia ye ni asi na mo alingbi na mabe ti mo.” Gï na l’heure ni so, terê ti zo ti kua ni akaï.” 14 Tongana Jésus alï na da ti Pierre, lo bâ mama ti wali ti Pierre so ayeke lango na gbogbo, na fièvre asara lo. 15 Tongaso Jésus andu maboko ti lo, na fièvre ni ahon na terê ti lo; lo londo na lo to nda ti sara kua na Jésus. 16 Me tongana lakui alingbi awe, azo aga na lo gbâ ti azo so asioni yingo ayeke na yâ ti ala. Lo sara gï tënë oko, na asioni yingo ni asigi ahon, nga lo sava ala kue so terê ti ala ason, 17 si tënë so a tene na lege ti prophète Ésaïe aga tâ tënë, tongana a tene: “Lo wani lo mû akobela ti e nga lo yô asongo terê ti e.”
Yenga ti 29 janvier–4 février
ANZONI YE SO AYEKE NA YÂ TI BIBLE | MATTHIEU 10-11
“Jésus adë bê ti azo”
(Matthieu 10:29, 30) A yeke kä anzêrë use na senge lê ti pata oko, ni la ape? Me mbeni oko ti anzêrë so ayeke tï na sese pëpe sân ti tene Babâ ti ala ahinga ni. 30 Me ti ala, a diko même kuä ti li ti ala kue awe.
nwtsty anote ti étude na ndö ti Mt 10:29, 30
anzêrë: Tënë ti Grec strouthion aye ti sara tënë ti akete ndeke kue, me mingi ni aye ti sara tënë ti anzêrë so ngere ti ala ayeke kete mingi ahon tanga ti andeke kue so azo ayeke te ni.
na senge lê ti pata oko: Na Grec: “lê ti pata so a iri ni assariôn” so a yeke futa na mbeni zo ndali ti kua so lo sara na yâ ti penze-ngbonga 45. (Bâ na B14.) Na ngoi ti ota kapa ti fango tënë ti Jésus na Galilée, Jésus atene so a yeke kä anzêrë use na assariôn oko. Na mbeni ngoi nde, peut-être ngu oko na peko ni na ngoi ti kusala ti Jésus na Judée, lo tene so na assariôn use zo apeut ti vo anzêrë oku (Lc 12:6). Tongana e haka ambaï so, e bâ so ngere ti anzêrë ayeke kete mingi na lê ti azo ti kango ye, a sara si ala zia oku nzêrë ni na ndö ni na zo senge senge.
a diko même kuä ti li ti ala kue awe: A tene so wungo ti kuä ti li ti azo ahon 100 000 tongaso. So Jéhovah ahinga anzene nzene ye na ndö ti ye tongaso afa so lo yeke bi bê ti lo mingi na adisciple ti Christ oko oko kue.
nwtsty foto
Nzêrë
Ngere ti anzêrë ayeke kete mingi ahon tanga ti andeke kue so azo ayeke te ni. A peut ti vo anzêrë use na nginza so mbeni zo awara na kua so lo sara na yâ ti penze-ngbonga 45. Tënë ti Grec so alingbi ti ndu mara ti akete ndeke nde nde, même anzêrë so ayeke na lê ti kodro (Passer domesticus biblicus) nga na anzêrë ti Espagne (Passer hispaniolensis), so ayeke mingi na Israël.
(Matthieu 11:28) Ala ga na mbi, ala kue so asara ngangu kua na kungba ane ala, na mbi yeke dë bê ti ala.
nwtsty note ti étude na ndö ti Mt 11:28
kungba ane ala: Ala so Jésus atene na ala ti ga na lo ayeke azo so “kungba ane ala” na lege so ala yeke gi bê mingi nga a sara ye ti ngangu na ala. Vorongo so ala mû na Jéhovah aga nengo ye ndali ti so a zia angobo ti azo na ndö ti Ndia ti Moïse (Mt 23:4). Même Sabbat, so adoit ti duti mbeni ngoi ti dengo bê, aga mbeni nengo ye.—Ex 23:12; Mc 2:23-28; Lc 6:1-11.
Mbi yeke dë bê ti ala: “Tënë ti Grec so a kiri peko ni na “dë bê” alingbi ti ndu wungo terê (Mt 26:45; Mc 6:31) nga pupu so zo awu na peko ti ngangu kua so lo sara nga ti kiri ti wara ngangu (2aC 7:13; Phm 7). Atënë so angoro ni afa so ti yô “joug” ti Jésus (Mt 11:29) ahunda ti sara kua, me pëpe ti wu terê. Tënë ti Grec so Jésus asara na kua ge aye ti fa so lo yeke kiri ti mû ngangu na azo so awoko tongaso si ala yô joug ti lo so ane ape nga ayeke nzoni.
(Matthieu 11:29, 30) Ala yô joug ti mbi na ala manda ye na mbage ti mbi, ndali ti so mbi yeke sara ye na ngangu pëpe nga mbi sara terê ti mbi kete, na ala yeke wara dengo bê ndali ti ala wani. 30 Ndali ti so a yeke ngangu pëpe ti yô joug ti mbi na kungba ti mbi ayapu.”
nwtsty note ti étude na ndö ti Mt 11:29
Ala yô joug ti mbi: Jésus asara kua na tënë “joug” na lege ti fä ti sara tënë ti wokongo terê na gbe ti komandema wala fango lege ti mbeni zo. Si tongana lo yeke pensé na joug use, kozoni ti so Nzapa azia na ndö ti lo Jésus ni, andâ lo yeke tene na adisciple ti lo ti ga na gbe ti joug legeoko na lo nga lo yeke mû maboko na ala. Tongana ayeke tongaso, lo lingbi lani ti tene: “Ala ga na gbe ti joug legeoko na mbi.” Use ni, si tongana joug ni ayeke ti so Jésus wani azia na ndö ti azo, andâ azo ni wani ayeke woko terê na gbe ti komandema nga na fango lege ti Christ tongana adisciple ti lo.
Gi anzoni ye so ayeke na yâ ti Bible
(Matthieu 11:2, 3) Me Jean so ayeke na da ti kanga amä sango ti akusala so Christ asara. Tongaso, lo tokua adisciple ti lo 3 ti hunda tënë so na Jésus: “Mo yeke Lo so ayeke ga? Wala a lingbi e ku mbeni zo nde?”
Jean aye ti mä tënë ti yanga ti Jésus
Hundango tënë ni so akpa mbeni ye so zo amä yâ ni ape. Jean ayeke mbeni koli so avoro Nzapa na bê kue. Lo la lo yeke zo so abatize lani Jésus asara ngu use tongaso awe. Lo bâ lani yingo ti Nzapa so adescend na ndo ti Jésus na lo mä go ti Nzapa so ayeda na Jésus. Mbeni ye so amû lege na e ti pensé so Jean ayeke na mabe encore ape tongana ti kozo ayeke dä ape. Tongana a yeke tongaso, ka Jésus ayeke sara nzoni tënë ti Jean ape tongana ti so lo yeke gue ti sara so. Me tongana a yeke kite la Jean ayeke na ni so ape, ngbanga ti nyen la lo hunda mara ti tënë ni so na ndo ti Jésus?
Jean aye ti tene Jésus lo wani la atene na yanga ti lo so ni la ni yeke Messie ni. Ye so ayeke kpengba Jean so angbâ gi na da ti kanga. Me, âmanke mbeni raison ni nde ayeke dä so Jean ahunda ndo ni so. Jean ahinga so aprophétie ti yâ ti Bible afa so Messie ni ayeke ga ande gbia nga sauveur ti azo. Me, anze mingi na peko ti batême ti Jésus, Jean la angbâ na da ti kanga so. Tongaso, Jean aye ti hinga wala mbeni zo nde la ayeke ga ande, na peko ti Jésus, ti sara ande si aprophétie kue so a tene na ndo ti Messie ni aga tâ tënë.
(Matthieu 11:16-19) “Mbi yeke haka azo ti ngoi so na azo wa? Ala yeke tongana akete molenge so aduti na agara ti sara ngia na ala yeke dekongo na amba ti ala, 17 ala tene: ‘E hûru flûte na ala, me ala dodo pëpe. E dema terê ti e na kongo, me ala pika terê ti ala pëpe ti fa so ala sara vundu.’ 18 Legeoko nga, Jean aga, lo te kobe pëpe nga lo nyon ye pëpe. Me azo atene: ‘Sioni yingo ayeke na yâ ti lo.’ 19 Molenge ti zo aga, ti lo, lo te ye na lo nyon ye, me azo atene: ‘Bâ, so zo ti tengo ye na zo ti nyongo vin ahon ndö ni. Lo yeke kamarade ti azo ti rongo nginza ti impôt na ti awasiokpari.’ Me a yeke hinga so ndara ayeke mbilimbili na lege ti akusala ti lo.”
Mawa na azo so aye ti mä ndo ape
Jésus ane Jean Baptiste mingi. Ka mingi ti azo ayeke bâ lani Jean tongana nyen? Jésus afa ni lo tene “azo ti ngoi so,” ayeke “tongana akete molenge so aduti na agara ti sara ngia na ala yeke dekongo na amba ti ala, ala tene: ‘E hûru flûte na ala, me ala dodo ape. E toto na vundu, me ala pika tere ti ala pëpe ti fa vundu ti ala.’ ”—Matthieu 11:16, 17.
Jésus aye ti tene nyen la? Lo wani lo fa ndani, lo tene: “Jean aga, lo mû jeûne nga lo nyon vin ape. Azo atene: ‘Sioni yingo ayeke na yâ ti lo.’ Molenge ti zo aga, lo te ye na lo nyon ye, me azo atene: ‘Lo yeke bê ti kobe mingi nga lo nyon vin mingi. Lo yeke kamarade ti azo ti rongo nginza ti impôt na ti awasiokpari.’ ” (Matthieu 11:18, 19). Ti Jean, lo yeke lani mbeni zo so ayeke na aye mingi ape tongana ti mbeni Naziréen, na même lo yeke nyon ka vin ape. Me azo ti ngoi ni lani atene so lo yeke na sioni yingo na yâ ti lo (Nombre 6:2, 3; Luc 1:15). Me ti Jésus, lo yeke lani tongana tanga ti azo kue. Lo yeke te ye, lo yeke nyon sämba alingbi na ni, me azo atene so lo ye nyongo ye na tengo ye mingi. A yeke ngangu ti nzere na azo.
Dikongo Bible
(Matthieu 11:1-19) Tongana Jésus ahunzi ti mû awango na adisciple ti lo 12 so awe, lo londo na ndo so ti gue ti fa ye nga ti fa tënë na yâ ti agbata ti ala. 2 Me Jean so ayeke na da ti kanga amä sango ti akusala so Christ asara. Tongaso, lo tokua adisciple ti lo 3 ti hunda tënë so na Jésus: “Mo yeke Lo so ayeke ga? Wala a lingbi e ku mbeni zo nde?” 4 Jésus akiri tënë na ala: “Ala gue afa na Jean peko ti ye so ala yeke mä na ala yeke bâ so: 5 Awaziba ayeke bâ ndo, azo so gere ti ala abuba ayeke tambela, terê ti azo ti buruma aga nzoni, azo so mê ti ala akanga ayeke mä ndo, a yeke zingo akuâ, na a yeke fa nzoni tënë na awayere. 6 Ngia ayeke na lo so abâ pëpe na mbage ti mbi mbeni ye so asara si lo pika gere ti lo.” 7 Tongana adisciple ti Jean amû lege ti gue, Jésus ato nda ti sara tënë ti Jean na gbâ ti azo so, lo tene: “Ala gue lani na yâ ti benyama ti bâ nyen? Ti bâ mbeni sosongo so pupu ayengi ni? 8 Ala gue lani ti bâ nyen mbilimbili? Ti bâ mbeni koli so ayü apendere bongo? Bâ, ala so ayeke yü apendere bongo ayeke na yâ ti ada ti agbia. 9 Tongaso, ngbanga ti nyen si ala gue lani? Ala gue ti bâ mbeni prophète? Ti tâ tënë ni, mbi tene na ala, lo yeke mbeni prophète, na lo hon même mbeni prophète. 10 A yeke lo so a sara tënë ti lo na yâ ti Mbeti ti Nzapa, a tene: ‘Bâ, mbi yeke tokua watokua ti mbi kozo ti mo, na lo yeke leke lege ti mo ti tene mo hon dä!’ 11 Ti tâ tënë ni, mbi tene na ala: Na popo ti azo so awali adü ala, mbeni so abâ gigi na so ayeke kota ahon Jean Baptiste ayeke dä pëpe. Me mbeni zo so ayeke kete na yâ ti Royaume ti yayu ayeke kota ahon lo. 12 Ti londo na lâ ti Jean Baptiste ti si juska fadeso, Royaume ti yayu ayeke ye so azo ayeke sara ngangu ti wara ni, na ala so angbâ ti sara ngangu ayeke gbu ni. 13 Ambeti ti aProphète nga na Ndia ni, kue afa tënë ti prophétie juska ti si na Jean. 14 Tongana ala yeke nduru ti yeda, Jean ayeke ‘Élie so a tene lo yeke ga.’ 15 Zia zo so ayeke na mê amä. 16 “Mbi yeke haka azo ti ngoi so na azo wa? Ala yeke tongana akete molenge so aduti na agara ti sara ngia na ala yeke dekongo na amba ti ala, 17 ala tene: ‘E hûru flûte na ala, me ala dodo pëpe. E dema terê ti e na kongo, me ala pika terê ti ala pëpe ti fa so ala sara vundu.’ 18 Legeoko nga, Jean aga, lo te kobe pëpe nga lo nyon ye pëpe. Me azo atene: ‘Sioni yingo ayeke na yâ ti lo.’ 19 Molenge ti zo aga, ti lo, lo te ye na lo nyon ye, me azo atene: ‘Bâ, so zo ti tengo ye na zo ti nyongo vin ahon ndö ni. Lo yeke kamarade ti azo ti rongo nginza ti impôt na ti awasiokpari.’ Me a yeke hinga so ndara ayeke mbilimbili na lege ti akusala ti lo.”