Ambeti ndali ti Mbeti ti bungbi: Kusala ti e nga na gigi ti e
Yenga ti 4-10 mai
ANZONI YE SO AYEKE NA YÂ TI BIBLE | GENÈSE 36-37
“Aita ti Joseph asara bê na terê ti lo”
(Genèse 37:3, 4) Israël aye Joseph mingi ahon tanga ti amolenge ti lo ti koli kue, ndali ti so lo yeke molenge ti lâ ti mbakoro ti lo; lo fü na lo mbeni pendere yongoro bongo. 4 Tongana tanga ti aita ti lo ti koli abâ so babâ ti ala aye lo mingi ahon ala, ala to nda ti ke lo, na ala yeke sara tënë na lo yeke pëpe.
“Pardon, ala mä bango li so mbi bâ”
Bible atene: “Aita ti Joseph ahinga babâ ti ala andoye Joseph ahon aita ti lo kue; na ala ke lo, ala lingbi ti sara tënë ti siriri na lo pëpe.” (Genèse 37:4). So bê asara ala na tere ti Joseph so, e peut ti comprendre ni, me a yeke lani lege ti ndara ape ti tene ala zia si sioni bê so ahon ndo ti ala (aProverbe 14:30; 27:4). A si na mo awe ti sara bê ndali ti so mbeni mba ti mo awara mbeni ye so mo ye fade ti wara ni so? Dabe ti mo na aita ti Jospeh. Kota bê ti ala ni apusu ala ti sara ambeni ye so ala regretté na pekoni mingi. Ye so asi na ala so afa na e aChrétien so a yeke tâ nzoni mingi ti “duti na ngia legeoko na ala so aduti na ngia.”—aRomain 12:15.
Âmanke Joseph ahinga atene aita ti lo ni aye lo oko ape. Me eskê lo honde bongo ti lo na lê ti aita ti lo ni? Peut-être a si na lo awe ti pensé tongaso. Me girisa ape so Jacob amû na lo lani bongo so ti fa na lo yengo so lo ye na lo, na Joseph aye ti zia vundu na bê ti babâ ti lo ape, tongaso lo yü bongo ni so lakue. Tapande ti lo ni afa na e ye mingi. Lâ oko Jéhovah asara kangbi na popo ti azo ape, me a si ka so lo yeke sara mbeni ye ti nzoni tâ gi na mbeni wakua ti lo so ayeke be-ta-zo na lo. Lo hunda nga na ala ti duti nde na sioni dunia so. Ni la, tongana ti bongo ti Joseph so, sarango ye ti atâ Chrétien afa so ala yeke tâ nde mingi na azo so ayeke na tere ti ala. A sara si na ambeni ngoi azo ni so aye ala ape nga ala sara kota bê na tere ti ala (1 Pierre 4:4). So ye ni ayeke tongaso so, a lingbi e fa ape so e yeke atâ wakua ti Nzapa? Oko ape! E yeke sara ye tongana ti Joseph, e fa na lê ti azo dandara so e yeke atâ wakua ti Jéhovah.—Luc 11:33.
(Genèse 37:5-9) Mbeni lâ, Joseph abâ li ti lo, na lo fa peko ni na aita ti lo; ye so lo tene na ala asara si ala ke lo ahon ti kozo. 6 Lo tene na ala: “Pardon, ala mä bango li so mbi bâ: 7 Mbi na ala e yeke na yaka, e yeke fâ akobe ti yaka ni na e yeke kanga gere ni; mo ye ti bâ, akobe ti mbi so mbi fâ si mbi kanga gere ni so alondo aluti na nduzu, na akobe ti ala so ala fâ si ala kanga gere ni so angoro ti mbi ni na akuku na gbe ni.” 8 Me aita ti lo atene na lo: “Mo ye ti tene so mo yeke duti ande gbia na ndö ti e nga mo yeke komande e?” Ala kiri ala ke lo ahon ti kozo ndali ti bango li ti lo nga na tënë so lo tene. 9 Na pekoni, lo kiri lo bâ li ti lo na lo fa peko ni na aita ti lo, lo tene: “Mbi kiri mbi bâ li ti mbi. Ti so ni so, lâ, nze na atongoro 11 akuku na gbe ti mbi.”
(Genèse 37:11) Aita ti lo ti koli asara bê na terê ti lo, me babâ ti lo abata tënë so.
“Pardon, ala mä bango li so mbi bâ”
Jéhovah la ayeke na peko ti abango li so, na atënë ti prophétie ayeke na yâ ni. Ni la Jéhovah aye si Joseph afa pekoni na aita ti lo ni. Fango pekoni so Joseph ayeke fa ni ande so, ambeni prophète ayeke sara ande nga tongaso. Ala yeke fa ande peko ti atënë ti Nzapa na awakua ti lo so asara kpengba-li. Ala yeke fa nga na ala angbanga so lo fâ na ndo ti ala.
Joseph atene na aita ti lo yeke, lo tene: “Pardon, ala mä bango li so mbi bâ.” (Genèse 37:6, FD). Aita ti lo ni amä yâ ti bango li ti lo ni na a nzere na ala ti kete ape, si ala tene: “Fade mo ga gbia ti e? Fade mo komande e biani? Na ala ke lo ngangu ahon teti suma ti lo, teti tënë ti lo.” Tongana Joseph afa peko ti use bango li ti lo na babâ ti lo nga encore na aita ti lo, a kiri a nzere na ala ape. Mbaï ni atene: “Babâ ti lo azingo na lo, lo tene na lo, suma so mo bâ ayeke nyen? Fade mbi, na mama ti mo, na aita ti mo, e zuku tere ti e na sese na gbele mo biani?” Ye oko, tënë ti bango li so ayeke kporo na yâ ti li ti Jacob ni, na lo hunda peut-être tere ti lo, lo tene, ‘Hinga ape Jéhovah ayeke sara tënë na Joseph la.’—Genèse 37:6, 8, 10, 11.
Tënë ti Jéhovah so Joseph afa pekoni so ayeke mbeni tënë so anzere na azo ape nga ayeke ga na lo akpale ande. Mara ti ye tongaso asi na ambeni wakua ti Jéhovah nga. Jésus, lo so ayeke kota watokua ti Jéhovah, atene lani na adisciple ti lo, lo tene: “So azo ni asara ye ti ngangu na mbi, ala yeke sara ande ye ti ngangu na ala nga.” (Jean 15:20). A-Chrétien kue, atâa ngu ti ala ayeke oke, alingbi ti manda ye mingi na lege ti mabe so maseka Joseph afa so nga na lege ti sarango ye ti lo na mbeto ape so.
(Genèse 37:23, 24) Gï so Joseph asi na terê ti aita ti lo, ala zi yongoro bongo ti lo na terê ti lo, pendere yongoro bongo so lo yü, 24 ala mû lo, ala bi lo na yâ ti dû ti ngu ni. Na ngoi ni so, yâ ti dû ni ayeke senge; ngu ayeke na yâ ni pëpe.
(Genèse 37:28) Tongana awadengo buze ti kodro ti Madian ayeke hon, ala gboto Joseph na yâ ti dû ti ngu ni na gigi, na ala kä lo na azo ti mara ti Ismaël ni na lê ti nginza ti argent 20. Akoli so ague na Joseph na Égypte.
Gi anzoni ye so ayeke na yâ ti Bible
(Genèse 36:1) Mbaï ti Ésaü, wala Édom, ayeke so.
it-1 l. 693
Édom
[Bengba], Azo ti Édom
Édom ayeke use iri wala surnom so a mû na Ésau, mbage ti ngbo ti Jacob (Ge 36:1). A mû na lo iri so ndali ti so lo kä droit ti lo ti kozo molenge ndali ti bengba kobe (Ge 25:30-34). Nga, na ngoi ti dungo Ésaü lani lo yeke bengba bengba (Ge 25:25), nga mara couleur ni so amû yâ ti mbage ti sese so lo na ahale ti lo ayeke gue ti sara kodro dä.
(Genèse 37:29-32) Na pekoni, tongana Ruben akiri na yanga ti dû ti ngu ni si lo bâ so Joseph ayeke na yâ ni pëpe, lo suru bongo na terê ti lo. 30 Na ngoi so lo kiri na terê ti aita ti lo, lo tene: “Molenge ni ayeke dä pëpe! Azo! Mbi yeke sara tongana nyen?” 31 Ala fâ mbeni koli-ngasa, na ala mû yongoro bongo ti Joseph, ala yôro ni na yâ ti mênë ni. 32 Na pekoni, ala tokua yongoro bongo so na babâ ti ala, ala tene: “Ye so e wara la. Pardon, bâ ni nzoni ti bâ wala bongo ti molenge ti mo la?”
it-1 l. 964
Garde
Tongana mbeni berger wala mbeni zo ti batango ataba atene so lo yeke bâ ndo na ndö ti anyama, lo ye ti fa so lo yeda ti bata anyama ni tongana ti so ndia ahunda. Lo tene na wa ti anyama ni so ni yeke mû kobe na ala nga a yeke nzi ala ape, nga tongana mbeni kpale asi lo la lo yeke payé ni. Me, kua ti lo ni andu aye kue ape, ndali ti so ndia so a fa na nduzu ge so apeut ti zi tënë na li ti lo tongana kpale ni ahon ngangu ti lo, na tapande tongana anyama ti ngonda la afâ anyama ni. Me ti tene a zi tënë na li ti lo, lo doit ti fa peko ti ye so asi so na wa ti anyama ni, na tapande lo doit ti ga na ambeni ye ti terê ti nyama ni so akui so. Tongana wa ti anyama agi nda ti aye ni so kue awe, lo yeke fa polele so tënë ayeke na li ti zo ti batango nyama ni ape.
Oko mama-ndia so andu ye kue so a mû na mbeni zo ti bata, même na yâ ti sewa; na tapande ndia amû lege na kozo molenge ti duti zo ti batango angambe ti lo. Tongaso, ye so amû lege na e ti comprendre ndani so Ruben so ayeke kozo molenge agi bê ti lo na ndö ti fini ti Joseph, tongana ti so a fa na Genèse 37:18-30, na ngoi so ambeni ita ti lo asara tënë ti fango Joseph. “Lo tene: ‘E zi fini ti lo pëpe.’ . . . ’Ala tuku mênë pëpe. . . . ala sara sioni na lo pëpe.’ Andâ lo ye ti zi lo na maboko ti ala ti kiri na lo na babâ ti lo.” Na ngoi so Ruben abâ so Joseph ayeke dä ape, vundu asara lo mingi, a sara si “lo suru bongo na terê ti lo,” lo tene: “Molenge ni ayeke dä pëpe! Azo! Mbi yeke sara tongana nyen?” Lo hinga so a yeke bi tënë ti girisango ti Joseph na li ti lo. Ti zi tënë na li ti lo, aita ti lo asara mbeni ye so akpa tâ ye ti fa so mbeni nyama ti ngonda la afâ Joseph. Ala mû yongoro bongo ti Joseph, ala yôro ni na yâ ti mênë ti koli-ngasa. Na pekoni ala fa ni na Jacob, babâ ti ala so ayeke nga juge, na lo zi tënë na li ti Ruben, ndali ti so lo bâ bongo ti mênë so aita ti Joseph afa na lo, na nda ni Jacob atene so a fâ Joseph fango.—Ge 37:31-33.
Dikongo Bible
(Genèse 36:1-19) Mbaï ti Ésaü, wala Édom, ayeke so. 2 Ésaü amû awali na popo ti amolenge-wali ti Canaan: Adah molenge ti Élon so ayeke zo ti Heth; Oholibamah molenge ti Anah, âta ti Zibéon so ayeke zo ti Hévi; 3 na Basémath, molenge ti Ismaël, ita ti Nébaïoth. 4 Adah adü na Ésaü Éliphaz; Basémath adü Réuel; 5 Oholibamah adü Jéush, Jalam na Coré. Amolenge ti Ésaü ti koli so a dü ala na lo na sese ti Canaan la. 6 Na pekoni, Ésaü amû awali ti lo, amolenge ti lo ti koli na ti wali, azo kue ti da ti lo, anyama ti lo kue nga na amosoro ti lo kue so lo wara ni na sese ti Canaan, lo gue na mbeni kodro, yongoro na ita ti lo Jacob, 7 ngbanga ti so aye ti ala aga gbani, na ala lingbi pëpe ti sara kodro ndo oko, nga sese so ala sara kodro dä alingbi na ala pëpe ndali ti gbâ ti anyama ti ala. 8 Tongaso, Ésaü asara kodro na ndo so ahoto ayeke dä na Séir. Ésaü ayeke Édom. 9 Mbaï ti Ésaü, babâ ti azo ti Édom, na ngoi so lo yeke sara kodro na ndo so ahoto ayeke dä na Séir ayeke so. 10 Iri ti amolenge ti Ésaü ti koli ayeke: Éliphaz, molenge ti Adah, wali ti Ésaü; Réuel, molenge ti Basémath, wali ti Ésaü. 11 Amolenge ti Éliphaz ti koli ayeke Téman, Omar, Zépho, Gatam na Kénaz. 12 Wali ti Éliphaz ti use ndo, molenge ti Ésaü, ayeke Timna. Timna adü na lo Amalec. Amolenge ti Adah wali ti Ésaü la. 13 Amolenge ti Réuel ti koli ayeke Nahath, Zérah, Shammah na Mizzah. Amolenge ti Basémath wali ti Ésaü la. 14 Amolenge ti koli so Oholibamah, wali ti Ésaü, adü na lo ayeke Jéush, Jalam na Coré. Oholibamah ayeke molenge ti Anah nga âta ti Zibéon. 15 Amokonzi na popo ti ahale ti Ésaü ayeke so: Amolenge ti Éliphaz, kozo molenge ti Ésaü: Mokonzi Téman, mokonzi Omar, mokonzi Zépho, mokonzi Kénaz, 16 mokonzi Coré, mokonzi Gatam na mokonzi Amalec. Amolenge ti Éliphaz so ayeke amokonzi na sese ti Édom la. Amolenge ti Adah la. 17 Amolenge ti Réuel, molenge ti Ésaü, ayeke so: Mokonzi Nahath, mokonzi Zérah, mokonzi Shammah na mokonzi Mizzah; so ayeke amolenge ti Réuel so ayeke amokonzi na sese ti Édom. Amolenge so Basémath, wali ti Ésaü, adü la. 18 Ti hunzi na ni, amolenge ti Oholibamah, wali ti Ésaü, ayeke so: Mokonzi Jéush, mokonzi Jalam na mokonzi Coré. Amokonzi so ayeke amolenge ti Oholibamah, molenge ti Anah, wali ti Ésaü la. 19 Amolenge ti Ésaü, wala Édom, la, nga ala so ayeke amokonzi na popo ti ala la.
Yenga ti 11-17 mai
ANZONI YE SO AYEKE NA YÂ TI BIBLE | GENÈSE 38-39
“Jéhovah azia Joseph lâ oko ape”
(Genèse 39:1) Âdu ti Joseph, a gue na lo na Égypte; na Potiphar, zo ti Égypte, mbeni kota zo ti yangbo ti Pharaon nga mokonzi ti agarde, avo lo na maboko ti azo ti mara ti Ismaël so ague na lo kâ.
‘Mbi lingbi ti sara kota sioye so tongana nyen?’
“Ala gue na Joseph na Égypte. Potiphar capita ti Pharaon, capitaine ti agarde, zo ti Égypte, avo lo na tïtî azo ti Ismaël so ague na lo kâ.” (Genèse 39:1). Nduru tënë ti yâ ti Bible so amû maboko na e ti tara ti bâ ye ti kamene so a sara lani na maseka-koli so, so a kiri a kä lo ti fani use ni. Lo ga gi tongana mbeni kungba ti kango ni! E lingbi ti pensé na Joseph so lo ngbâ ti mû peko ti fini wa ti lo ni, so ayeke mbeni kota zo na yangbo ti gbia ti Égypte, ala ngbâ ti hon na yâ ti agara ti yâ ti gbata ni ti tene a gue na Joseph na fini da ti lo.
Da ni so ayeke tâ nde mingi na ye so Joseph airi ni da. Lo kono lani na yâ ti mbeni sewa so alango gi na gbe ti atente ndali ti so ala yeke fono lani gi na lê ti nduzu ti bâ lege ti ataba ti ala. Ge na Égypte ni, mara ti azo ti mosoro tongana Potiphar ni so ayeke lango gi na yâ ti apendere da so a zia peinture na tere ni si aza zango. Awandara atene so azo ti Égypte ti ândö aye lani aye ti pendere mingi. A yeke wara ajardin so gbagba ayeke na tere ni so akeke so asara gbe ti dê ayeke na yâ ni, akete ngu so ayeke sara si apapyrus akono nzoni, afleur na ambeni keke nde so ayeke sigigi ka na yâ ti ngu. Ambeni da ni ayeke lani gi na yâ ti ajardin na ndo ni adë kpô. A yeke wara nga avéranda so azo ni alingbi ti duti dä ti mû pupu, afenêtre ti da ni akono pendere ti tene pupu ayä ala nzoni, achambre ti da ni ayeke gbani. A yeke wara nga mbeni kota ndo ti tengo ye nga na ndo ti tene angbâa ni alango dä.
(Genèse 39:12-14) Tongaso, wali ni agbu bongo ti Joseph na lo tene: “Lango na mbi!” Me Joseph azia bongo ti lo ni na maboko ti wali ni, na lo kpe lo sigi. 13 Gï so wali ni abâ so Joseph azia bongo ti lo na maboko ti lo na lo kpe lo sigi, 14 lo to nda ti iri azo ti kua ni nga lo tene na ala: “Ala bâ awe! Hébreu so koli ti mbi aga na lo so, lo ye ti sara si e ga ye ti ngia. Lo ga na terê ti mbi ti lango na mbi, me mbi komanse ti dekongo ngangu.
(Genèse 39:20) Tongaso wa ti Joseph amû lo azia lo na da ti kanga, ndo so a yeke kanga azo ti kanga ti gbia dä, na lo ngbâ kâ na da ti kanga ni.
‘Mbi lingbi ti sara kota sioye so tongana nyen?’
E hinga tënë mingi pëpe na ndo ti ada ti kanga ti azo ti Égypte ti tango ni kâ. Me, awandara awara ambeni mara ti ndo tongaso, so abuba awe. A yeke lani ambeni kota da so a fâ yâ ni na akete kete chambre so yâ ni avuko vukongo. Na pekoni, Joseph atene ndo ni so ayeke tongana mbeni “dû” so yâ ni avuko, nga so tongana zo ayeke na yâ ni, lo yeke na beku encore ape (Genèse 40:15). Na Psaume, e manda so a sara lani pasi mingi na Joseph, a tene: “Ala kanga gere ti lo na yâ olombo [wala chaîne] si gere ti lo ason; a kanga lo na zingiri ti wen.” (Psaume 105:17, 18). Lani azo ti Égypte ayeke kanga ka maboko ti azo ti kanga ti ala na chaîne na mbage ti peko. Ti ambeni, a yeke yü na go ti ala mbeni nengo ye so a sara na wen. Ngbanga ti nyen la a sara mara ti pasi ni so na Joseph? so lo sara ti lo sioni ye oko ape so.
Mbeni ye ni ga ayeke so, pasi ti Joseph ni ayeke lani gi tënë ti kete ngoi ape. Mbaï ni atene Joseph ayeke “kâ na da ti kanga.” Lo sara angu mingi na yâ ti sioni ndo ni so! Nga, Joseph ahinga ape wala a yeke zi ande lo mbeni lâ. So pasi ti lo ni asara angu mingi tongaso, lo sara tongana nyen ti tene bê ti lo afuti kue ape?
Mbaï ni amû mbeni kiringo tënë so adë bê ti e, a tene: “L’Éternel ayeke na Joseph, Lo fa nzobe na lo.” (Genèse 39:21). Agbagba ti da ti kanga, achaîne wala chambre so yâ ni avuko vukongo alingbi ti kanga lege pëpe na Jéhovah ti ndoye awakua ti lo (aRomain 8:38, 39). E tara ti bâ Joseph so angbâ ti fa apasi ti lo na Babâ ti lo ti yayu na yâ ti sambela, na so na pekoni, lo wara siriri nga na dengo bê so gi “Nzapa ti dengo bê kue” la alingbi ti mû ni (2 aCorinthien 1:3, 4; aPhilippien 4:6, 7). Mbeni ye ni so Jéhovah asara ndali ti Joseph ayeke nyen? E diko a tene so Jéhovah asara si Joseph aga “nzoni na lê ti capitaine ti asinziri ti da ti kanga.”
(Genèse 39:21-23) Me Jéhovah ayeke na Joseph lakue, na lo ngbâ ti fa tâ ndoye na Joseph nga lo sara si Joseph anzere na lê ti kota zo ti da ti kanga ni. 22 Tongaso kota zo ti da ti kanga azia azo ti kanga ni kue na maboko ti Joseph. Ye kue so ala sara kâ, Joseph la amû yanga si ala sara ni. 23 Kota zo ti da ti kanga ni ayeke bâ lege ti ye oko pëpe so a zia lo na ndö ni, ndali ti so Jéhovah ayeke na Joseph. Ye kue so lo sara, Jéhovah asara si a ga nzoni.
‘Mbi lingbi ti sara kota sioye so tongana nyen?’
Mbaï ni amû mbeni kiringo tënë so adë bê ti e, a tene: “L’Éternel ayeke na Joseph, Lo fa nzobe na lo.” (Genèse 39:21). Agbagba ti da ti kanga, achaîne wala chambre so yâ ni avuko vukongo alingbi ti kanga lege pëpe na Jéhovah ti ndoye awakua ti lo (aRomain 8:38, 39). E tara ti bâ Joseph so angbâ ti fa apasi ti lo na Babâ ti lo ti yayu na yâ ti sambela, na so na pekoni, lo wara siriri nga na dengo bê so gi “Nzapa ti dengo bê kue” la alingbi ti mû ni (2 aCorinthien 1:3, 4; aPhilippien 4:6, 7). Mbeni ye ni so Jéhovah asara ndali ti Joseph ayeke nyen? E diko a tene so Jéhovah asara si Joseph aga “nzoni na lê ti capitaine ti asinziri ti da ti kanga.”
Gi anzoni ye so ayeke na yâ ti Bible
(Genèse 38:9, 10) Me Onan ahinga so amolenge ni ayeke duti ande ti lo pëpe. Tongaso, na ngoi so lo yeke bungbi na wali ti ita ti lo, lo tuku ngu ti terê ti lo na sese, tongaso si lo dü amolenge na iri ti ita ti lo pëpe. 10 Ye so lo sara so ayeke sioni na lê ti Jéhovah; ni la lo fâ lo nga.
it-2 l. 445
Onan
[a londo na nda ti tënë “ngangu ti dungo molenge; ngangu mingi”].
Onan ayeke use molenge ti Juda, so Shua molenge-wali ti Canaan adü na lo (Ge 38:2-4; 1Ch 2:3). Na peko ti so Jéhovah afâ Er so ayeke yaya ti Onan ndali ti so lo sara ye ti sioni, Juda ahunda na Onan ti sara mariage na Tamar wali ti Er, ita ti lo so akui awe. Tongana Onan adü molenge na wali ni, sewa ti lo ayeke komanse ande pëpe na lege ti molenge ni, molenge ni ayeke wara droit ti kozo molenge, na lo yeke ande héritier ti Er; ye oko tongana lo dü ape, Onan la ayeke wara ande héritage ni. Na ngoi so Onan ayeke bungbi na Tamar, lo “tuku ngu ti terê ti lo na sese” ahon ti tene lo zia ague na yâ ti wali ni. So aye ti tene ape so Onan asara ngia na terê ti lo ti koli la, ndali ti so mbaï ni atene: “na ngoi so lo yeke bungbi na wali ti ita ti lo”, lo tuku ngu ti terê ti lo na sese. Na bango ni, na bê ti lo wani, Onan azi terê ti lo ti koli na yâ ti terê ti Tamar ti wali na ngoi so ngu ti terê ti lo aye ti sigi. Jéhovah afâ lani Onan ndali ti so lo ke yanga ti babâ ti lo, lo gi gï aye so agbu bê ti lo wani, nga lo sara siokpari na terê ti aye so Nzapa aleke ndali mariage, me pëpe ndali ti so lo sara ngia na terê ti lo ti koli.—Ge 38:6-10; 46:12; Nu 26:19.
(Genèse 38:15-18) Tongana lê ti Juda atï na ndö ti lo, hio lo bâ lo tene wali-ndumba la, ngbanga ti so lo kanga lê ti lo na bongo awe. 16 Tongaso lo gue na mbage ti lo na terê ti lege ni na lo tene: “Pardon, zia mbi bungbi na mo ma.” Andâ lo hinga pëpe so a yeke kogara ti lo la. Ye oko, wali ni atene: “Mo yeke mû nyen na mbi si mo bungbi na mbi?” 17 Lo tene: “Mbi yeke mû mbeni kete ngasa ti mbi ti tokua na mo.” Me wali ni atene: “Mo yeke zia mbeni ye juska mo tokua ngasa ni si?” 18 Juda atene: “Mo ye mbi zia nyen na mo?” Wali ni atene: “Bague ti mo ti kpongo na nzoroko, kamba ti mo nga na keke ti mo so ayeke na maboko ti mo.” Tongaso lo mû aye ni so na lo, lo bungbi na lo na lo zia ngo na yâ ti lo.
Atënë so azo ahunda
Juda asala sioni na lege so lo mû Tamar pëpe na Séla, molenge ti lo ti koli tongana ti so lo mû zendo ni. Lo bungbi nga na mbeni wali so lo bâ lo tene lo yeke mbeni wali-ndumba ti yâ ti temple. Ye so ague nde na ye so Nzapa aleke, so a hunda na mbeni koli ti bungbi na mbeni wali gi na yâ mariage (Genèse 2:24). Ye oko, ti tâ tënë ni, Juda abungbi pëpe na mbeni wali-ndumba. Nde na so, atâa so lo hinga pëpe, lo mû gi place ti Séla, molenge ti lo ti koli, na salango mariage nga na gango babâ ti amolenge na lege so ndia ayeda na ni.
Ti Tamar, a lingbi ti bâ bungbingo ti lo na Juda tongana sioni ye pëpe. A yeke bâ nga pëpe angbo so lo dü tongana amolenge so aga na lege ti pitan. Tongana Boaz ti Bethléhem asala lani mara ti mariage so na Ruth, akangba ti Bethléhem asala nzoni tënë na ndo Pérets, molenge ti Tamar ti koli, tongana ala tene na Boaz: “Na lege ti ahale so fade l’Eternel amû na mo na lege ti pendere wali so, a lingbi da ti mo aga tongana da ti Pérets, lo so Tamar adü na Juda.” (Ruth 4:12). A diko Pérets nga na popo ti akotara ti Jésus Christ.—Matthieu 1:1-3; Luc 3:23-33.
Dikongo Bible
(Genèse 38:1-19) Na ngoi ni so, Juda azia aita ti lo na lo gue lo leke tente ti lo nduru na mbeni zo ti kodro ti Adullam so iri ti lo ayeke Hirah. 2 Kâ, Juda abâ mbeni molenge-wali ti mbeni zo ti Canaan so iri ti lo ayeke Shua. Lo mû lo na wali, lo bungbi na lo. 3 Wali ni amû ngo. Na pekoni, lo dü molenge-koli, na Juda azia iri ti lo Er. 4 Lo kiri lo mû ngo, lo dü molenge-koli, na lo zia iri ti lo Onan. 5 Lo kiri lo dü molenge-koli, na lo zia iri ti lo Shélah. Andâ lo yeke na Aczib na ngoi so wali ni adü molenge ni. 6 Mbeni lâ, Juda amû wali na kozo molenge ti lo Er, iri ti lo ayeke Tamar. 7 Me sarango ye ti Er, kozo molenge ti Juda, anzere na Jéhovah pëpe; tongaso Jéhovah afâ lo. 8 Tongaso, Juda atene na Onan: “Mo sara mariage na wali ti ita ti mo tongana ti so a hunda, mo bungbi na lo, na mo dü amolenge na iri ti ita ti mo.” 9 Me Onan ahinga so amolenge ni ayeke duti ande ti lo pëpe. Tongaso, na ngoi so lo yeke bungbi na wali ti ita ti lo, lo tuku ngu ti terê ti lo na sese, tongaso si lo dü amolenge na iri ti ita ti lo pëpe. 10 Ye so lo sara so ayeke sioni na lê ti Jéhovah; ni la lo fâ lo nga. 11 Juda atene na kogara ti lo Tamar: “Duti tongana wali-mua na da ti babâ ti mo juska molenge ti mbi Shélah akono si”, teti lo yeke tene na yâ ti bê ti lo, lo tene: “Lo nga lo lingbi ti kui tongana aita ti lo.” Tongaso Tamar ague, lo lango na ndo ti babâ ti lo. 12 A si na mbeni ngoi, wali ti Juda so ayeke molenge ti Shua akui. Tongana ngoi ti sarango vundu ti kuâ ni ahunzi awe, Juda ague na ndo ti azo ti fango kuä ti terê ti ataba ti lo na Timnah, lo na kamarade ti lo Hirah, zo ti kodro ti Adullam. 13 A tene na Tamar, a tene: “Kogara ti mo ti koli ayeke gue na Timnah ti fâ kuä ti terê ti ataba ti lo.” 14 Tongaso Tamar azi bongo ti lo ti wali-mua, na lo kanga mbeni kota lê ti bongo na terê ti lo. Lo bi voile na li ti lo, na lo duti na yanga ti gbata ti Énaïm so ayeke na lege ti guengo na Timnah, teti lo bâ so Shélah akono awe, me a mû lo na wali na Shélah pëpe. 15 Tongana lê ti Juda atï na ndö ti lo, hio lo bâ lo tene wali-ndumba la, ngbanga ti so lo kanga lê ti lo na bongo awe. 16 Tongaso lo gue na mbage ti lo na terê ti lege ni na lo tene: “Pardon, zia mbi bungbi na mo ma.” Andâ lo hinga pëpe so a yeke kogara ti lo la. Ye oko, wali ni atene: “Mo yeke mû nyen na mbi si mo bungbi na mbi?” 17 Lo tene: “Mbi yeke mû mbeni kete ngasa ti mbi ti tokua na mo.” Me wali ni atene: “Mo yeke zia mbeni ye juska mo tokua ngasa ni si?” 18 Juda atene: “Mo ye mbi zia nyen na mo?” Wali ni atene: “Bague ti mo ti kpongo na nzoroko, kamba ti mo nga na keke ti mo so ayeke na maboko ti mo.” Tongaso lo mû aye ni so na lo, lo bungbi na lo na lo zia ngo na yâ ti lo. 19 Na pekoni, Tamar alondo lo gue ti lo, lo zi kota lê ti bongo ni na terê ti lo, na lo yü bongo ti lo ti wali-mua.
Yenga ti 18-24 mai
ANZONI YE SO AYEKE NA YÂ TI BIBLE | GENÈSE 40-41
“Jéhovah azi Joseph”
(Genèse 41:9-13) Na pekoni, mokonzi ti azo ti mungo ye ti nyongo ni na Pharaon atene na lo, atene: “Mbi yeke fa siokpari ti mbi laso. 10 Gbia Pharaon, bê ti mo ason lani na terê ti azo ti kua ti mo. Tongaso mo zia mbi na da ti kanga ti mokonzi ti agarde, mbi na mokonzi ti azo ti sarango mapa na mo. 11 Na pekoni, mbi na lo e bâ li ti e na même bï. Zo oko oko na bango li ti lo, na bango li ni oko oko kue, ndani ayeke dä. 12 Mbeni maseka-koli Hébreu ayeke lani na terê ti e kâ; lo yeke zo ti kua ti mokonzi ti agarde. Tongana e tene peko ti abango li ni na lo, lo fa nda ti bango li ti zo oko oko na lo. 13 Ye ni asi tâ gï tongana ti so lo fa ndani na e. Mo kiri na mbi na kua ti mbi, me mokonzi ti azo ti sarango mapa, mo kanga go ti lo na nduzu si lo kui.”
‘Ndara ti fa nda ti ye nde nde ayeke ti Nzapa pëpe?’
Zo ti mungo ye ti nyongo ni so agirisa na ndo ti Joseph, me Jéhovah ape. Na mbeni bï, Jéhovah asara si Pharaon awara ambeni sioni bango li use. Na yâ ti kozo bango li ni, lo bâ apendere wali-bagara mbasambala so akono pendere, na so ayeke sigigi na yâ ti Ngu ti Nil. Lo bâ nga ambeni ngengo wali-bagara ni mbasambala so ayeke pendere ape, na so asigigi na peko ti apendere ni so. Angengo ni so ate ala so akono pendere so. Na yâ ti use bango li ni, Pharaon abâ pendere ali ti alê ti kobe mbasambala asigigi na tere ti keke ni oko. Me na pekoni, lo bâ ambeni li ti alê ti kobe mbasambala, so pupu asara si ala hule hulengo nga ala nge ngengo, asigigi na ala mene apendere ni so. A si na ndapre, Pharaon azingo me lo duti nzoni ape ndali ti abango li ni so. Tongaso, lo tokua ndo si a iri aprêtre kue ti Égypte so ayeke sara magie nga na awandara ni kue ti tene ala ga afa nda ti abango li ni so na lo. Ye oko, ala kue abi na ngu (Genèse 41:1-8). Wala ala hinga lani li ti ala na tënë ni ape, wala ala fa abango ndo nde nde na ndo ni, e hinga ape. Atâa ye ni ayeke so wa, ala zia lani vundu mingi na bê ti Pharaon, me lo ye lani gi ti hinga nda ti abango li ni so.
Ge la fadeso, zo ti mungo ye ti nyongo ni so aga ti dabe ti lo na ndo ti Joseph. Conscience ti lo asara si lo duti nzoni ape, ni la lo sara tënë ti kpengba molenge-koli so na Pharaon. Lo tene so a sara ngu use awe la Joseph afa, tâ na lege ni, nda ti abango li ti lo nga na ti zo ti sarango mapa so lani. Hio, Pharaon atokua ti tene a mû Joseph na da ti kanga a ga na lo.—Genèse 41:9-13.
(Genèse 41:16) Joseph akiri tënë na Pharaon, lo tene: “Mbi la a doit ti mû nengo na mbi ape. Nzapa la ayeke fa tënë ti nzoni duti ti Pharaon.”
(Genèse 41:29-32) “Na yâ ti ngu mbasambala, akobe ayeke duti gbani gbani na yâ ti kodro ti Égypte kue. 30 Me ngu mbasambala so kota nzara ayeke duti dä ayeke ga na pekoni, na azo ayeke girisa tënë ti gbâ ti akobe kue so ayeke na yâ ti kodro ti Égypte nga kota nzara ni ayeke woko kodro ni. 31 Azo ayeke girisa so kobe ayeke kozo gbani gbani na yâ ti kodro ni ngbanga ti kota nzara so aga na pekoni, ndali ti so kota nzara ni ayeke duti ande ngangu mingi. 32 A fa bango li ni fani use na Pharaon ndali ti so tâ Nzapa amû desizion ti sara ye ni so biani, na tâ Nzapa ayeke sara ni na yâ ti kete ngoi.
‘Ndara ti fa nda ti ye nde nde ayeke ti Nzapa pëpe?’
Jéhovah andoye azo so ahinga ti sara tere ti ala kete, tongaso a yeke ye ti dongo bê pëpe ti bâ so lo fa na Joseph nda ti bango li so asara si li ti awandara nga na aprêtre so aga kirikiri so. Joseph atene so nda ti abango li ti Pharaon ni use kue ayeke gi oko. So Jéhovah afa ni fani use, a ye ti fa lani so lo yeke “sara si ye [ni] so aga tâ tënë”. Awali-bagara so akono pendere nga na apendere li ti alê ti kobe ni aye ti sara tënë ti ngu mbasambala so fade kobe ayeke si ande singo na Égypte. Me, angengo wali-bagara nga na angengo li ti alê ti kobe ni aye ti sara tënë ti ngu mbasambala so fade kota nzara ayeke duti ande dä na peko ti angu so lani gbâ ti akobe ayeke dä so. Kota nzara ni ayeke sara ande si gbâ ti akobe ti kodoro ni so ayeke hunzi kue.—Genèse 41:25-32.
(Genèse 41:38-40) Tongaso, Pharaon atene na awakua ti lo, atene: “A lingbi ti wara mbeni zo tongana lo so, so yingo ti Nzapa ayeke na ndö ti lo?” 39 Pharaon atene na Joseph: “So Nzapa asara si mo hinga aye so kue, mbeni zo nde so lê ti lo ahan nga so ayeke na ndara tongana mo ayeke dä pëpe. 40 Mo la mo yeke duti ande na ndö ti da ti mbi, na azo ti mbi kue ayeke mä yanga ti mo na yâ ti aye kue. A yeke gï na lege ti kamba ti mbi ti gbia la mbi yeke kota ahon mo.”
‘Ndara ti fa nda ti ye nde nde ayeke ti Nzapa pëpe?’
Pharaon asara ye alingbi na tënë ti yanga ti lo. Gi kete na pekoni, a yü na Joseph bongo so a sara na lin so ayeke pendere mingi. Pharaon azia ye ti go ti lor na go ti lo, lo zia bague ti lo ti kpongo na nzoroko na maboko ti Joseph, lo mû na lo mbeni puse ti mbarata ti gbia nga lo mû yanga na Joseph ti tambela na yâ ti kodoro ni kue, na ti komanse ti sara kua ti lo ni (Genèse 41:42-44). Gi na yâ ti lango oko, Joseph asigigi na da ti kanga na lo gue na yangbo ti gbia. Lo zingo na ndapre ni, lo yeke ngbâa, me na ngoi so lo gue ti lango, lo ga use zo ti komande na peko ti Pharaon. A yeke polele so Joseph ayeke lani na raison ti duti na mabe na Jéhovah Nzapa. Jéhovah abâ aye ti sioni kue so a sara lani na Joseph na yâ ti angu mingi so ahon so. Lo leke atënë ni so tâ gi na ngoi so alingbi na ni nga na mbeni lege so alingbi na ni. Na pensé ti Jéhovah, lo ye lani gi ti leke atënë ti aye ti sioni so asi na Joseph awe ape, me lo ye nga lani ti bata mara ti Israël so ayeke bâ gigi na pekoni. E yeke bâ ande tongana nyen la lo sara ni na yâ ti mbeni mara ti article ni so ayeke sigigi ande na peko.
Gi anzoni ye so ayeke na yâ ti Bible
(Genèse 41:14) Tongaso, Pharaon atokua ndo ti tene a mû Joseph na da ti kanga ni a ga na lo hio. Tongaso Joseph akio kuä ti yanga ti lo, lo changé bongo ti lo, na lo lï na ndo ti Pharaon.
Mo hinga?
Ngbanga ti nyen la Joseph akio lani kuä ti yanga ti lo kozo ti tene lo gue lo bâ Pharaon?
Na yâ ti mbaï so ayeke na Genèse, a sara tënë ti mbeni Hébreu so a bi lo lani na da ti kanga. Iri ti lo ayeke Joseph. A si na mbeni ngoi, Pharaon ahunda ti tene a ga na lo Joseph ni hio, ti tene Joseph ni afa na lo nda ti ambeni bango li ti lo, so asara si lo yeke gi bê ti lo mingi. Andâ na ngoi ni so, Joseph ayeke na da ti kanga a sara ambeni ngu awe. Me, atâa so Pharaon ahunda ti tene lo ga hio, Joseph ni amû ngoi ti lo ti kio kuä ti yanga ti lo kue si (Genèse 39:20-23; 41:1, 14). So zo ti sungo mbeti ti Genèse so afa mara ti anzene nzene tënë so kue, a fa so lo hinga tâ angobo ti sarango ye ti azo ti Égypte ni nzoni.
Ândö, tongana mbeni zo abata kuä ti yanga ti lo ayo, mingi ti amara so ayeke na ngoi ni kâ abâ ni tongana mbeni ye so ayeke na lege ni, même aHébreu nga kue. Me nde na ti ala, mbeni buku (Cyclopedia of Biblical, Theological, and Ecclesiastical Literature) atene so, “azo ti Égypte ti ândö ayeke lani gi oko mara, na popo ti amara so ayeke na mbage ti Tö, so aye lani ti tene zo abata kuä ti yanga ti lo ape.”
A ngbâ gi na fango kuä ti yanga oko awe? Mbeni mbeti-sango (Biblical Archaeology Review) atene so na yâ ti ambeni ngobo ti azo ti Égypte ni lani, a hunda ti tene, tongana mbeni zo aye ti gue na gbele Pharaon, a lingbi lo leke tere ti lo tongana ti so lo yeke gue na temple. Ni la, Joseph adoit nga lani ti kio kuä ti li ti lo nga na akuä ti tere ti lo kue.
(Genèse 41:33) “Tongaso, a yeke nzoni Pharaon agi mbeni zo so lê ti lo ahan nga so ayeke na ndara, lo zia lo na ndö ti kodro ti Égypte.
Zia si asarango ye ti e afa so e ne zo
14 Nzapa asara kue ti tene na yanga-da amolenge ti ala amanda ti duti na asarango ye so ane zo. Bâ na Genèse 22:7 lege so Abraham na molenge ti lo Isaac asara tënë na popo ti ala ti fa so sarango ye ti ala ane mba. Nzoni sarango ye so ababâ na amama ti Joseph afa na lo asigigi polele na yâ ti sarango ye ti lo. Tongana lo yeke lani na da ti kanga, sarango ye ti lo même na mbage ti amba ti lo zo ti kanga ni afa so lo ne azo (Gen. 40:8, 14). Atënë so lo tene na Pharaon afa polele so a manda na lo nzoni lege ti sara tënë na azo so ayeke na komandema.—Gen. 41:16, 33, 34.
Dikongo Bible
(Genèse 40:1-23) Na peko ti aye so, mokonzi ti azo ti mungo ye ti nyongo ni na gbia ti Égypte nga na mokonzi ti azo ti sarango mapa na lo asara siokpari na terê ti seigneur ti ala, gbia ti Égypte ni. 2 Ni la bê ti Pharaon ason na terê ti akota zo use so: mokonzi ti azo ti mungo ye ti nyongo ni na lo nga na mokonzi ti azo ti sarango mapa na lo. 3 Tongaso, lo zia ala na da ti kanga ti mokonzi ti agarde, ndo so a kanga Joseph dä. 4 Mokonzi ni asoro Joseph ti duti na terê ti ala nga ti bâ lege ti ala; na ala ngbâ na da ti kanga ni teti mbeni ngoi. 5 Na ngoi so zo ti mungo ye ti nyongo ni na gbia ti Égypte nga na zo ti sarango mapa na lo ayeke sara kanga, ala bâ li ti ala na même bï, zo oko oko na bango li ti lo; na bango li ni oko oko kue, ndani ayeke dä. 6 Ndade na ndapre ni, tongana Joseph aga ti bâ ala, lo bâ so lê ti ala ayeke na vundu. 7 Tongaso lo hunda akota zo ti gbe ti Pharaon so lo na ala asara kanga na da ti wa ti lo, lo tene: “Lê ti ala ayeke na vundu laso ngbanga ti nyen?” 8 Ala tene na lo, atene: “E use kue e bâ li ti e, me zo ti fango ndani na e ayeke dä pëpe.” Tongaso Joseph atene na ala: “Fango nda ti aye ayeke ti Nzapa ape? Pardon, ala tene bango li ni na mbi.” 9 Tongaso, mokonzi ti azo ti mungo ye ti nyongo ni na gbia atene peko ti bango li ti lo na Joseph, lo tene: “Na yâ ti bango li ni, mbi bâ keke ti vigne ayeke na devant ti mbi. 10 Amaboko ti keke ti vigne ni ayeke ota, nga a sara fleur na ngoi so afini kugbe ni asigi. Nga, alê ti vigne ni so ayeke na terê ti ali ni abe. 11 Kopo ti Pharaon ayeke na maboko ti mbi, na mbi mû alê ti vigne ni mbi pete ni na yâ ti kopo ni. Na pekoni, mbi zia kopo ni na maboko ti Pharaon.” 12 Joseph atene na lo: “Nda ti bango li ni ayeke so: Amaboko ti keke ti vigne ota so ayeke lango ota. 13 Na yâ ti lango ota, Pharaon ayeke zi mo, na lo yeke kiri na mo ande na kua ti mo. Mo yeke zia kopo ti Pharaon na maboko ti lo tongana ti so mo sara kozo na ngoi so mo yeke mû ye ti nyongo ni na lo. 14 Me a lingbi mo dabe ti mo na mbi tongana ye aga nzoni na mo; pardon, fa tâ ndoye na mbi, mo sara tënë ti mbi na Pharaon, si a zi mbi na ndo so. 15 Ti tâ tënë ni, a gbu mbi gbungo na ngangu na kodro ti aHébreu la a ga na mbi ge; ge nga mbi sara sioni pëpe me a kanga mbi senge senge.” 16 Tongana mokonzi ti azo ti sarango mapa abâ so nda ti bango li ni so Joseph afa ayeke nzoni, lo nga kue lo tene na lo: “Mbi kue mbi bâ li ti mbi; na yâ ti bango li ni, sakpa ota ti vuru mapa ayeke na li ti mbi. 17 Na yâ ti sakpa so ayeke na ndö ti atanga ni, mara ti amapa ti Pharaon nde nde kue ayeke na yâ ni; na andeke ayeke dë ni na yâ ti sakpa ni na li ti mbi.” 18 Joseph atene: “Nda ti bango li ni ayeke so: Asakpa ota so ayeke lango ota. 19 Na yâ ti lango ota, Pharaon ayeke dë go ti mo nga lo yeke kanga mo na ndö ti keke; na andeke ayeke te ande nyama ti terê ti mo.” 20 Ota lango ni ayeke lango ti dungo Pharaon; lo sara matanga na azo ti kua ti lo kue, lo zi mokonzi ti azo ti mungo ye ti nyongo ni na lo nga na mokonzi ti azo ti sarango mapa na lo, lo ga na ala na devant ti azo ti kua ti lo. 21 Lo kiri na mokonzi ti azo ti mungo ye ti nyongo ni na lo na kua, na lo ngbâ ti zia kopo ti Pharaon na maboko ti lo. 22 Me ti mokonzi ti azo ti sarango mapa na lo, lo kanga go ti lo na nduzu si lo kui, a lingbi na nda ti bango li ni so Joseph afa na ala. 23 Ye oko, mokonzi ti azo ti mungo ye ti nyongo ni na gbia adabe ti lo na Joseph pëpe, lo girisa na ndö ti lo.
Yenga ti 25-31 mai
ANZONI YE SO AYEKE NA YÂ TI BIBLE | GENÈSE 42-43
“Joseph akanga bê ngangu”
(Genèse 42:5-7) Tongaso, amolenge ti Israël asi na Égypte nga na ambeni zo so ague kâ ti vo alê ti kobe, ndali ti so kota nzara ni asi juska na sese ti Canaan. 6 Joseph la akomande na ndö ti kodro ni. Lo la lo yeke kä alê ti kobe ni na azo kue ti sese. Tongaso, aita ti Joseph aga, ala kuku na sese na gbe ti lo. 7 Tongana Joseph abâ aita ti lo, hio lo hinga ala, me lo sara ti tene ala hinga lo pëpe. Tongaso lo sara tënë na ala na ngangu, lo tene: “Ala londo na ndo wa?” Ala tene: “E londo na sese ti Canaan, e ga ti vo kobe.”
“Mbi yeke na place ti Nzapa?”
Ka ti Joseph? Lo hinga lani so ayeke aita ti lo la. Na ndo ni, na ngoi so lo bâ aita ti lo ni na kukungo na devant ti lo, lo ngbâ lo rappelé na aye so asi na lo na ngoi so lo ngbâ lani maseka. Mbaï ni afa na e, a tene: “Joseph adabe [ti] lo na suma nde nde” so Jéhovah afa na lo na ngoi so lo de molenge. Asuma ni afa lani kozo awe so mbeni lâ aita ti lo ayeke kuku ande na devant ti lo, na a yeke tâ gi ye so alondo ti si so la! (Genèse 37:2, 5-9; 42:7, 9). Nyen la Joseph ayeke sara ande nyen? Lo yeke su ande ngbangba ti ala? Lo yeke kiri na ala bon ti aye so ala sara lani na lo?
“Mbi yeke na place ti Nzapa?”
Peut-être a yeke ngangu ti tene mara ti aye ni so asi na mo. Me, papa na kangbi, so ayeke si na yâ ti asewa, ayeke ambeni ye so azo ahinga ni laso nzoni mingi. Tongana e tingbi na amara ti akpale ni so ka, bê ti e alingbi ti pusu e ti sara gi ye so aga na li ti e nga ti sara ye na ndo ti ngonzo. A yeke duti ande lege ti ndara ti mû tapande ti Joseph na ti gi ti hinga ye so Nzapa aku na mbage ti e ti sara na ndo ti amara ti atënë ni so (aProverbe 14:12). Tâ tënë, ti duti na siriri na azo ti sewa ti e ayeke kota ye, me girisa nga ape so ti duti na siriri na Jéhovah nga na Molenge ti lo la ayeke kota ye mingi.—Matthieu 10:37.
(Genèse 42:14-17) Me Joseph atene na ala: “Ka tënë so mbi tene na ala so la! ‘Ala yeke azo ti bembengo ndo!’ 15 Mbi yeke bâ ande wala ala tene tâ tënë: Na iri ti Pharaon so ayeke na fini, mbi tene na ala so tongana tanga ti ita ti ala ni asi ge pëpe, ala yeke kiri ande pëpe. 16 Ala tokua mbeni mba ti ala oko ti gue ti ga na ita ti ala ni, me ti ala atanga ni, ala yeke ngbâ ti ala ge. Tongaso si mbi bâ wala tâ tënë la ala tene so. Tongana ala tene tâ tënë pëpe, na iri ti Pharaon so ayeke na fini, ala yeke azo ti bembengo ndo.” 17 Na peko ti ye so, lo zia ala kue na kanga lango ota.
“Mbi yeke na place ti Nzapa?”
Joseph atara ti sara ambeni ye na peko ti tere, ti gi ti hinga ye so ayeke na yâ ti bê ti aita ti lo ni. Na sarango kua na mbeni koli so ayeke kiri peko ti ayanga ti kodoro, lo komanse ti sara tënë na ala na ngangu, na tenengo so ala yeke azo ti bembengo ndo. Ti fa na Joseph so tënë ni ayeke tongaso ape, aita ti lo ni asara na lo tënë ti fami ti ala, ala tene so ala yeke na mbeni ngambe ti ala so angbâ na kodoro. Joseph atara ti kanga ndo ti nzerengo tere ti lo. Eskê ngambe ti lo ni angbâ tâ na fini? Joseph ahinga fadeso ye so lo doit ti sara. Lo tene: “Fade mbi tara i na lege so,” na pekoni lo tene so lo ye ti bâ ngambe ti ala ni so si. Na oko ngoi ni, lo tene so lo yeke ye ande ti tene ala kiri na kodoro ti ala, ti gue ti ga na ngambe ti ala ni, gi tongana mbeni oko ti ala angbâ ge na place ti ala ku.—Genèse 42:9-20.
(Genèse 42:21, 22) Ala yeke tene na mba, atene: “Ti tâ tënë ni, a yeke punir e ndali ti ye so e sara lani na ita ti e ti koli so, ngbanga ti so na ngoi so lo voro terê na e lani ti bâ mawa ti lo na yâ ti vundu ti lo, e mä lo pëpe. Ndani la si ye ti vundu so asi na e.” 22 Ruben atene: “Mbi tene na ala lani ape? Mbi tene: ‘Ala sara siokpari na terê ti molenge so pëpe,’ me ala ke ti mä mbi. Ala bâ fadeso awe! A yeke hunda mênë ti lo na maboko ti e.”
it-2 l. 50 par. 4
Joseph
Ndali ti aye so asi so, aita ti Joseph so babâ ti lo na ala ayeke oko apensé so Nzapa la ayeke punir ala ndali ti so ala kä lo na ngbâa angu mingi kozo. Na devant ti Joseph, ita ti ala so ade ala hinga ape so ayeke lo la, ala yeke bi tënë na li ti ala. Na ngoi so Joseph amä atënë so ala yeke tene ti fa so ala changé bê ti ala, vundu ahon ndö ti lo mingi, a sara si lo zia ala lo hon lo toto. Na ngoi so lo kiri, lo kanga Siméon juska ti tene ala kiri aga na ngambe ti ala kue awe si.—Ge 42:21-24.
Gi anzoni ye so ayeke na yâ ti Bible
(Genèse 42:22) Ruben atene: “Mbi tene na ala lani ape? Mbi tene: ‘Ala sara siokpari na terê ti molenge so pëpe,’ me ala ke ti mä mbi. Ala bâ fadeso awe! A yeke hunda mênë ti lo na maboko ti e.”
(Genèse 42:37) Me Ruben atene na babâ ti lo: “Mo peut ti fâ amolenge ti mbi ti koli use so tongana mbi kiri na lo na mo pëpe. Zia lo na maboko ti mbi, na mbi la mbi yeke kiri na lo na mo.”
it-2 l. 835
Ruben
Ambeni pendere sarango ye ti Ruben asigi polele na ngoi so lo gue na aita ti lo ti koli gumbaya ti yeda ti bi Joseph na yâ ti mbeni dû ti ngu so ahule ahon ti fâ lo; Ruben asara tongaso ti tene na hondengo ni lo kiri lo zi Joseph na yâ ti dû ni (Ge 37:18-30). Ahon ngu 20 na peko ti ye so, na ngoi so a-oko ita ti Joseph so atene so, so a bi tënë na li ti ala a tene ala ga ti mbembe Égypte ayeke ndali so ala sara ye lani na Joseph na lege ni ape, Ruben adabe ti ala so lo mû mbage pëpe na yâ ti ye so ala leke lani ti fâ Joseph (Ge 42:9-14, 21, 22). Na ngoi so Jacob ake ti zia Benjamin ti gue legeoko na aita ti lo na ngoi ti use guengo ti ala na Égypte, a yeke Ruben la amû amolenge ti lo ti koli use na place ti Benjamin, na lege so lo tene: “Mo peut ti fâ amolenge ti mbi ti koli use so tongana mbi kiri na [Benjamin] na mo pëpe.”—Ge 42:37.
(Genèse 43:32) A ga na kobe ti lo nde, a ga na kobe ti aita ti lo nde; ti azo ti Égypte so ayeke na ndo ti Joseph, a ga na kobe ti ala nga nde, teti so azo ti Égypte alingbi pëpe ti te kobe na aHébreu, ngbanga ti so ye so ayeke sioni mingi na lê ti ala.
Akota tënë ti buku ti Genèse—II
43:32— Ngbanga ti nyen a yeke lani sioni na lê ti azo ti Egypte ti te kobe legeoko na aHébreu? Peut-être ala yeke lani na sioni pensé na ndo lege ti vorongo wala ala sala baba ti mara ti ala. Azo ti Egypte ake nga lani azo ti batango nyama (Genèse 46:34). Senge pëpe, peut-être na lê ti ala, azo ti batango nyama ayeke lani ambumbuse zo. Wala peut-être teti so warango sese ti fâ yaka dä ayeke mingi pëpe, azo ti Egypte ake azo so ayeke gi sese ndali ti anyama ti ala.
Dikongo Bible
(Genèse 42:1-20) Tongana Jacob amä so alê ti kobe ayeke na Égypte, lo hunda amolenge ti lo, lo tene: “Ngbanga ti nyen ala duti, ala yeke bâ gï lê ti mba?” 2 Nga lo tene: “Mbi mä a tene alê ti kobe ayeke na Égypte. Ala gue kâ, ala vo mbeni na e, tongaso si e ngbâ na fini, si e kui pëpe.” 3 Tongaso, aita ti Joseph bale-oko adescend na Égypte ti vo alê ti kobe. 4 Me Jacob azia pëpe si Benjamin, ita ti Joseph, ague na aita ti lo, ndali ti so lo tene: “Hinga ape, ye ti sioni asi na lo.” 5 Tongaso, amolenge ti Israël asi na Égypte nga na ambeni zo so ague kâ ti vo alê ti kobe, ndali ti so kota nzara ni asi juska na sese ti Canaan. 6 Joseph la akomande na ndö ti kodro ni. Lo la lo yeke kä alê ti kobe ni na azo kue ti sese. Tongaso, aita ti Joseph aga, ala kuku na sese na gbe ti lo. 7 Tongana Joseph abâ aita ti lo, hio lo hinga ala, me lo sara ti tene ala hinga lo pëpe. Tongaso lo sara tënë na ala na ngangu, lo tene: “Ala londo na ndo wa?” Ala tene: “E londo na sese ti Canaan, e ga ti vo kobe.” 8 Tongaso, Joseph ahinga aita ti lo, me ala hinga lo pëpe. 9 Hio, Joseph adabe ti lo na abango li so lo bâ lani na ndö ti ala, na lo tene na ala: “Ala yeke azo ti bembengo ndo! Ala ga ti bâ kodro ni ti hinga mbage so aye ti batango kodro ni ayeke dä pëpe!” 10 Me ala tene na lo, atene: “A yeke tongaso pëpe, seigneur ti e; e azo ti kua ti mo e ga ti vo akobe. 11 E kue e yeke amolenge ti babâ oko. E yeke azo ti mbilimbili. E azo ti kua ti mo e yeke azo ti bembengo ndo pëpe.” 12 Me lo tene na ala: “Mvene la! Ala ga gï ti bâ kodro ni ti hinga mbage so aye ti batango kodro ni ayeke dä pëpe!” 13 Ala tene: “E, azo ti kua ti mo, e yeke aita, li ti e ayeke 12. E yeke amolenge ti babâ oko na sese ti Canaan; tanga ti e kue angbâ na terê ti babâ ti e na ndembe so, me oko ti e ayeke dä encore ape.” 14 Me Joseph atene na ala: “Ka tënë so mbi tene na ala so la! ‘Ala yeke azo ti bembengo ndo!’ 15 Mbi yeke bâ ande wala ala tene tâ tënë: Na iri ti Pharaon so ayeke na fini, mbi tene na ala so tongana tanga ti ita ti ala ni asi ge pëpe, ala yeke kiri ande pëpe. 16 Ala tokua mbeni mba ti ala oko ti gue ti ga na ita ti ala ni, me ti ala atanga ni, ala yeke ngbâ ti ala ge. Tongaso si mbi bâ wala tâ tënë la ala tene so. Tongana ala tene tâ tënë pëpe, na iri ti Pharaon so ayeke na fini, ala yeke azo ti bembengo ndo.” 17 Na peko ti ye so, lo zia ala kue na kanga lango ota. 18 Na ota lango ni, Joseph atene na ala, atene: “Mbi kpe mbeto ti Nzapa. Tongaso, ala sara ye so si ala ngbâ na fini: 19 Tongana ala yeke azo ti mbilimbili, zia mbeni ita ti ala oko angbâ na da so a kanga ala dä. Me ti ala atanga ni, ala gue nga ala mû alê ti kobe ti kanga na lê ti kota nzara so atï na ndö ti azo ti da ti ala. 20 Na pekoni, ala ga na ngambe ti ala ni na mbi, tongaso si mbi hinga so ala tene tâ tënë; na ala yeke kui pëpe.” Ala yeda ti sara tongaso.