Zia si tënë ti da ti Jéhovah agbu bê ti mo ngangu!

“Fade tënë ti da ti mo ayeke gbu bê ti mbi ngangu.”​—JEAN 2:17.

1, 2. Nyen la Jésus asara na ngoi so lo yeke na yâ ti gbagba ti temple na ngu 30? Nyen la apusu lo ti sara tongaso?

TARA ti bâ ye so asi na ngoi ti Pâque ti ngu 30. Na ngoi ni so, a sara nze omene awe so Jésus ato nda ti kusala ti lo na sese ge. Fadeso lo londo lo gue na Jérusalem. Kâ, na yâ ti gbagba ti temple ni na ndo so azo ti amara ayeke voro Nzapa dä, Jésus abâ “azo so ayeke kä abagara, angasangbaga, akolokoto nga na azo ti changengo nginza so ayeke duti na ndo ti angende ti ala.” Lo mû mbeni zaza so a leke na kamba na lo tomba anyama ni na gigi kue, na kite ayeke dä pëpe so azo ti kango ala asigigi na peko ti ala. Nga, lo tuku na sese alê ti nginza ti azo ti changengo nginza ni na lo kinda atable ti ala. Lo mû yanga na azo so ayeke kä akolokoto ni ti mû ala ti hon na ni.​—Jean 2:13-16.

² Aye so Jésus asara afa so tënë ti temple ni agbu bê ti lo mingi. Lo mû yanga lo tene: “Ala zia ti sara si da ti Babâ ti mbi aga da ti dengo buze!” Na ngoi so adisciple ti Jésus ayeke bâ lani aye so, ala dabe ti ala na atënë so David asû ândö na yâ ti mbeni psaume ti lo, so atene: “Fade tënë ti da ti mo ayeke gbu bê ti mbi ngangu.”​—Jean 2:16, 17; Ps. 69:10.

3. (a) Tongana mbeni ye agbu bê ti zo mingi, lo yeke sara nyen? (b) Tënë wa e lingbi ti hunda tere ti e na ni?

³ Jésus asara aye so ndali ti so tënë ti da ti Nzapa agbu bê ti lo ngangu mingi. Tongana mbeni ye agbu bê ti zo mingi, lo yeke duti na kota nzara ti gi peko ti ye ni ti wara ni. Laso, wungo ti aChrétien ahon kutu mbasambala afa so tënë ti da ti Nzapa agbu bê ti ala mingi. E oko oko e lingbi ti hunda tere ti e: ‘Mbi lingbi ti sara nyen ti tene tënë ti da ti Jéhovah agbu bê ti mingi ahon ti kozo?’ Ti mû maboko na e ti kiri tënë, zia e gi kozoni kue ti hinga ye so a iri ni da ti Nzapa laso. Na pekoni, e yeke bâ atapande ti akoli so ayeke be-ta-zo so Bible asara tënë ti ala, so ala fa so tënë ti da ti Nzapa agbu bê ti ala mingi. A sû atapande ti ala “ti tene a fa ye na e,” na atapande so alingbi même ti sara si tënë ti da ti Nzapa agbu bê ti e mingi ahon ti kozo.​—aRom. 15:4.

Da ti Nzapa ândö na laso

4. A yeke sara lani nyen na yâ ti temple so Salomon aleke?

⁴ Na Israël ti giriri, da ti Nzapa ayeke temple ti Jérusalem. Ti tâ tënë ni, Jéhovah alango pëpe na yâ ti temple so. Lo tene: “Yayu ayeke trône ti Mbi, na sese ayeke mbata ti gere ti Mbi; da so i ye ti sara teti Mbi ayeke tongana nyen? ndo ti wu tere ti Mbi ayeke na ndo wa?” (És. 66:1). Ye oko, temple so lani a leke na ngoi ti lengo gbia ti Salomon aga ndo so mingi ni azo ayeke gue dä ti voro Jéhovah nga ti sambela lo.​—1 aGbia 8:27-30.

5. Ye wa Jéhovah aleke laso teti vorongo lo, so temple ti Salomon aduti fä ni?

⁵ Laso, da ti Jéhovah ayeke pëpe mbeni da so a leke na tênë na Jérusalem wala na mbeni ndo nde. Me, a yeke ye so Jéhovah aleke ti tene e voro lo na lege ti sandaga ti fini ti Christ so lo mû tongana ngere so a futa ti zi na e. Awakua ti Jéhovah kue so ayeke be-ta-zo na ndo ti sese ge ayeke bungbi oko ti voro lo na yâ ti temple ti yingo so.​—És. 60:4, 8, 13; Kus. 17:24; aHéb. 8:5; 9:24.

6. Agbia wa ti Juda afa so tënë ti tâ vorongo agbu bê ti ala mingi?

⁶ Na pekoni so kodoro ti Israël akangbi na ngu 997 kozo ti Christ na aga aroyaume use, agbia 4 na popo ti agbia 19 ti Juda so ayeke na royaume ti mbongo afa so tënë ti tâ vorongo agbu bê ti ala ngangu mingi. A yeke agbia tongana Asa, Josaphat, Ezéchias na Josias. Akpengba ye wa e lingbi ti manda na lege ti atapande ti ala?

Ti sara kua ti Jéhovah na bê kue aga na aye ti nzoni

7, 8. (a) Jéhovah ayeke iri tënë nzoni na ndo ti e tongana e sara na lo tongana nyen? (b) Tapande ti Gbia Asa afa na e ti sara hange na nyen?

⁷ Na ngoi ti lengo gbia ti Asa, Jéhovah atokua aprophète ti mû maboko na mara ti lo si ala duti be-ta-zo. Na tapande, Bible afa so Asa amä prophète Azaria, molenge ti Oded. (Diko 2 Chronique 15:1-8.) Agbiango ye so Asa aga na ni asara si azo ti Juda na gbâ ti azo ti royaume ti Israël so alondo na kodoro ti ala aga abungbi oko na Jérusalem ti sara kota bungbi. Yanga oko, ala tene so ala leke na bê ti ala ti ngbâ lakue ti voro Jéhovah na bê ti ala kue. Bible atene: “Ala deba na L’Éternel na yanga ti ngangu, na kongo, na trompette, na cor. Na azo ti Juda kue ayeke na ngia teti bä so, teti ala deba na bê ti ala kue, na ala gi Lo na ngangu ti ala kue, na ala wara Lo. L’Éternel amû na ala siriri na mbage kue.” (2 Chron. 15:9-15). Legeoko nga, Jéhovah ayeke iri biani tënë nzoni na ndo ti e tongana e sara na lo na bê ti e kue.​—Marc 12:30.

⁸ Ye ti mawa ni ayeke so bê ti Asa ason na ngoi so Hanani, zo ti bango nda ti ye amû wango na lo ti kiri na lo na nzoni lege (2 Chron. 16:7-10). E yeke sara ye tongana nyen na ngoi so Jéhovah asara kusala na a-ancien ti mû na e wango wala ti fa lege na e? E yeke yeda hio ti sara ye alingbi na awango ti Bible so nga ti kpe ti bata ngonzo na bê?

9. Ye ti sioni wa aye ti si lani na Josaphat na azo ti Juda? Ala sara ye tongana nyen?

⁹ Josaphat ato nda ti komande na ndo ti Juda na ngu 936 kozo ti Christ. Azo ti Ammon, ti Moab nga na azo so alango na yâ ti ahoto ti Séir aga ti sara bira na lo na azo ti Juda kue. Atâa so mbeto asara gbia ni, lo sara lani nyen? Lo na akoli ti kodoro ni na awali ti ala nga na amolenge ti ala abungbi oko na da ti Jéhovah ti sambela. (Diko 2 Chronique 20:3-6.) Ti gue oko na atënë so Salomon atene ândö na ngoi ti mungo temple ni na Nzapa, Josaphat atoto na Jéhovah lo tene: “O Nzapa ti e, fade Mo fâ ngbanga na ala pëpe? teti e yeke na ngangu pëpe ti sara bira na azo mingi mingi so aga na e. E hinga ye ti sara pëpe, me lê ti e angbâ na Mo.” (2 Chron. 20:12, 13). Na pekoni so Josaphat asambela awe, “na yâ bungbi ti azo so,” yingo ti Jéhovah apusu Jahaziel, zo ti mara ti Lévi ti tene atënë ti dengo bê so akpengba azo ni.​—Diko 2 Chronique 20:14-17.

10. (a) A fa lege na Josaphat na azo ti Juda na lege ti zo wa? (b) E lingbi ti sara nyen ti fa so e bâ na nene ni fango lege ti Jéhovah laso?

¹⁰ Biani na ngoi ni so, Jéhovah afa lege na Josaphat na royaume ti Juda na lege ti Jahaziel. Laso, Jéhovah ayeke dë bê ti e nga lo yeke fa lege na e na lege ti ngbâa be-ta-zo so ayeke sara ye na ndara. Kite ayeke dä pëpe so e yeke yeda ande lakue ti sara kua maboko na maboko na a-ancien na ti ne ala. A-ancien so a zia ala na kusala ti ala ayeke sara kua ngangu ti fa lege na e nga ala yeke sara ye ague oko na fango lege ti “ngbâa be-ta-zo so ayeke sara ye na ndara”.​—Mat. 24:45; 1 aThes. 5:12, 13.

11, 12. E lingbi ti manda nyen na lege ti ye so asi na Josaphat na azo ti Juda?

¹¹ Legeoko tongana ti so Josaphat na azo ti lo abungbi ti gi fango lege ti Jéhovah, zia e sara bungbi lakue na aita ti e ti congrégation. Tongana ngoi na ngoi e bâ so e yeke na yâ ti angangu kpale na e hinga pëpe ye ti sarango ni, zia e mû nzoni tapande ti Josaphat na azo ti Juda na e sambela Jéhovah nga e zia bê ti e kue na lo (aProv. 3:5, 6; aPhil. 4:6, 7). Atâa tongana e duti na mbeni ndo so ayeke yongoro na aita, ti fa na Jéhovah aye so agbu bê ti e ayeke sara si e duti beoko na “sewa ti [e] ti aita kue na yâ ti dunia so.”​—1 Pi. 5:9.

¹² Josaphat na azo ti lo asara ye alingbi na lege so Nzapa afa na ala na lege ti Jahaziel. Ye ti pekoni ayeke so wa? Ye ti pekoni ayeke so ala sö benda na yâ ti bira ni na ala kiri na Jérusalem “na ngia” na “ala lï na da ti L’Éternel na bia ti kundi, na ti harpe, na ti trompette.” (2 Chron. 20:27, 28). E nga kue e yeke bâ na nene ni lege so Jéhovah ayeke fa na e na lege ti ngbâa be-ta-zo so ayeke sara ye na ndara nga e yeke bungbi go oko ti gonda lo.

E bata ada ti bungbi ti e nzoni

13. Kusala wa Ezéchias azia na sese na tongo nda ti lengo gbia ti lo?

¹³ Na yâ ti kozo nze ti lengo gbia ti Ezéchias, lo fa so tënë ti vorongo Jéhovah agbu bê ti lo mingi na lege so lo kiri lo zi yanga ti temple ni nga lo leke aye so abuba na tere ni. Lo mû na aprêtre nga na azo ti mara ti Lévi akua nde nde ti tene ala zi aye ti sioni kue so ayeke na yâ ti da ti Nzapa. Ala sara ni na yâ ti lango 16. (Diko 2 Chronique 29:16-18.) Ngangu so ala sara adabe ti e na aye so e yeke sara ti bata ada ti bungbi ti e si angbâ nzoni nga ti leke aye so abuba na tere ni, ti fa so tënë ti da ti Jéhovah agbu bê ti e mingi. Peut-être mo mä awe tënë ti aye so asi na so afa so bê ti azo apika ti bâ tongana nyen tere ti aita-koli na aita-wali ayapu ti sara mara ti kua so na bê ti ala kue. Biani, angangu so ala sara amû gonda mingi na Jéhovah.

14, 15. Kusala wa ayeke ga na gonda mingi na Jéhovah laso? Mû ambeni tapande.

¹⁴ Na yâ ti mbeni gbata so ayeke na banga ti Angleterre, mbeni koli ayeda pëpe ti tene aTémoin ti Jéhovah aleke aye so abuba na tere ti Da ti Royaume so ayeke nduru na tere ti da ti lo. Aita ti congrégation ni asara ye na mbage ti lo na nzoni bê. Tongana ala bâ so gbagba so ayeke na popo ti Da ti Royaume ni na da ti koli so abuba mingi, ala yeda ti leke ni senge senge. Aita ni asara kua ngangu na ala leke gbagba ni kue. Sarango ye ti aita so asara si koli so achangé bango ndo ti lo. Fadeso, lo yeke bi lê lakue na ndo ti Da ti Royaume ni si asenge zo alï kirikiri pëpe na yâ ti gbagba ni.

¹⁵ Awakua ti Jéhovah ayeke leke ada ndali ti akusala ti lo na ndo ti sese kue. Awakua ti Jéhovah amû tere ti ala wani ti mû maboko na aita so bungbi atokua ala na kodoro ti ala ti leke aDa ti Royaume, aDa ti Assemblée nga na aDa ti Béthel. Sam ayeke mbeni kpengba wakode so kua ti lo ayeke ti sara si a zia na tere ti mbeni da amasini so ayeke sara si yâ ti da ni adë nzoni wala amû wâ nzoni. Bungbi atokua lo na wali ti lo Ruth na yâ ti gbâ ti akodoro ti Poto nga na ti Afrika ti mû maboko na kusala ti lekengo ada. Na yâ ti akodoro kue so ala gue dä, a nzere na ala ti fa tënë na tere ti aita ti kodoro ni. Sam afa ye so apusu lo ti mû mbage na yâ ti kusala ti lekengo ada so: “A yeke ndali ti so aita so asara kua na Béthel na kodoro ti mbi nga na ala so asara ni na yâ ti akodoro nde nde awa mbi ti sara kua so. Gi bango lege so ala yapu na yâ ti kua ti ala nga na ngia so ala yeke na ni apusu mbi ti sara kua ti lekengo ada.”

Sara ye tongana ti so Nzapa afa

16, 17. Kpengba kusala wa awakua ti Jéhovah amû mbage mingi ti sara ni? Ye ti pekoni ayeke so wa?

¹⁶ Na ndo ti lekengo temple ni, Ezéchias asara si azo akiri asara matanga ti Pâque ngu oko oko tongana ti so Jéhovah ahunda. (Diko 2 Chronique 30:1, 4, 5.) Ezéchias na azo ti Jérusalem atisa azo ti mara ni kue, même ala ti royaume ti banga, ti ga na matanga so. Azo ti tokua ahon na ambeti ti tisango ndo na yâ ti kodoro ni kue.​—2 Chron. 30:6-9.

¹⁷ Na yâ ti angu so ahon, e nga kue e sara mara ti kusala tongaso. E sara kusala na apendere mbeti ti tisango ndo ti tisa azo ti territoire ti e ti bungbi legeoko na e ti sara Matanga ti Dango Bê tongana ti so Jésus ahunda (Luc 22:19, 20). Na ngoi ti Bungbi ti Kusala, a fa na e tongana nyen ti kangbi ambeti so, na e mû mbage na bê kue na yâ ti kua so. Jéhovah airi biani tënë nzoni na ndo ti ngangu so e sara. Na ngu so ahon, awafango tënë kutu mbasambala tongaso akangbi ambeti ti tisango ndo, na azo 17 790 631 aga na matanga so.

18. Ngbanga ti nyen a yeke kota ye ti tene tënë ti tâ vorongo agbu bê ti mo mingi?

¹⁸ Bible atene na ndo ti Ezéchias atene: “Bê ti lo ayeke na L’Éternel, Nzapa ti Israël; mbeni gbia tongana lo ayeke na popo ti agbia ti Juda pëpe, tongaso mbeni gbia ti lingbi na lo ayeke na peko ti lo pëpe wala mbeni ti lingbi na lo ayeke kozoni pëpe. Teti lo zia bê ti lo na L’Éternel, lo zia lege ti L’Éternel oko pëpe, me lo bata commandement ni kue so L’Éternel akomande Moïse.” (2 aGbia 18:5, 6). Zia e nga kue e mû tapande ti lo. Tongana tënë ti da ti Nzapa agbu bê ti e mingi, ye so ayeke mû maboko na e ti ngbâ ti ‘zia bê ti e’ na Jéhovah, na ti duti na beku ti warango fini ti lakue lakue.​—Deut. 30:16.

Sara ye so Jéhovah afa hio

19. Aye wa e yeke sara na bê kue na ngoi ti Matanga ti Dango Bê?

¹⁹ Na ngoi so Josias akomande tongana gbia, lo nga kue lo leke si a sara matanga ti Pâque, na lo leke aye mingi ndali ni (2 aGbia 23:21-23; 2 Chron. 35:1-19). E nga kue e yeke leke ye nzoni ndali ti akota bungbi nga na Matanga ti Dango Bê. Na yâ ti ambeni kodoro, aita ayeke zia fini ti ala même na lê ti akpale ti mû lege na ala ti bungbi ti sara Matanga ti Dango Bê na kuâ ti Christ. A-ancien so ayeke sara kua na bê ti ala kue ayeke sara kue si aita kue ti congrégation aduti dä. A yeke mû maboko na aita so ayeke mbakoro mingi nga na aita so tere ti ala anze ti duti dä.

20. (a) Ye wa asi lani na ngoi so Josias ayeke komande tongana gbia? Lo sara ye tongana nyen? (b) Ye wa e lingbi ti manda dä?

²⁰ Na ngoi ti kusala ti lekengo aye so abuba na tere ti temple so Gbia Josias azia na sese, Kota Prêtre Hilkija “awara mbeti ti Ndia ti L’Éternel so Moïse asara.” Lo mû mbeti ni na Saphan, wakuasu ti yangbo ti gbia, na Saphan ato nda ti diko ni na Josias. (Diko 2 Chronique 34:14-18.) Ye ti pekoni ayeke so wa? Hio tongaso gbia ni asuru yâ ti bongo ti lo ti fa vundu ti bê ti lo nga lo mû yanga na azo ti lo ti gue ti hinga tënë ti bê ti Jéhovah na ndo ti atënë so a diko na lo. Na lege ti wali-prophète Hulda, Nzapa afa so lo ke ambeni ye so azo ti Juda ayeke sara na yâ ti vorongo ti ala. Ye oko, Jéhovah abâ angangu so Josias asara ti zi aye so azo asara ti voro na ayanda, na Jéhovah angbâ ti bâ lo na nzoni lê atâa so a fa kozoni awe so aye ti vundu ayeke si na mara ni kue (2 Chron. 34:19-28). Ye so afa nyen na e? Kite ayeke dä pëpe so bibe ti e ague oko na ti Josias. E ye ti sara hio ye so Jéhovah afa na e, na e yeke gbu li ti e nzoni na ndo ti ye so alingbi ti si tongana e zia si sarango ye ti a-apostat nga na bibe ti sarango ye nde na ti so Jéhovah ahunda akanga lege na e ti voro lo na lege ni. Na ndo ni, zia e hinga biani so tongana Jéhovah abâ so tënë ti tâ vorongo agbu bê ti e mingi, lo yeke bâ e na nzoni lê tongana ti so lo bâ lani na Josias.

21, 22. (a) Ngbanga ti nyen a yeke nzoni e fa so tënë ti da ti Jéhovah agbu bê ti e mingi? (b) E yeke bâ ande nyen na yâ ti article ti peko?

²¹ Agbia osio so ti Juda, Asa, Josaphat, Ezéchias nga na Josias, azia na e anzoni tapande na lege so tënë ti da ti Nzapa nga na vorongo lo agbu bê ti ala mingi. Legeoko nga, tongana tënë ti tâ vorongo agbu bê ti e mingi, a yeke pusu e ti zia bê ti e kue na Jéhovah nga e yeke voro lo na ngangu ti e kue. Jéhovah ayeke fa lege na e. Nga na ndoye, lo yeke sara kua na congrégation nga na a-ancien ti bâ lege ti e nga ti mû wango na e. Tongana e yeda na aye so, a fa so e yeke sara ye na ndara nga e yeke duti na ngia.

²² Article ti peko ayeke fa ande na e ye so e lingbi ti sara ti yapu na fango tënë. Nga, a yeke wa ande amaseka ti sara na Babâ ti e ti ndoye na bê ti ala kue. E yeke bâ ande nga lege so e lingbi ti kpe mbeni oko ti aye so Satan ayeke sara kusala na ni ti sara si asarango ye ti zo abuba mingi. Tongana e yeda na bê ti e kue ti sara ye alingbi na adango bê kue so Jéhovah amû na e, e yeke mû tapande ti Jésus Molenge ti lo, so Bible atene na ndo ti lo atene: “Nzara ti da ti Mo ate mbi awe.”​—Ps. 69:10; 119:111,  129; 1 Pi. 2:21.

Mo dabe ti mo na ni?

• Jéhovah ayeke iri tënë nzoni na ndo ti e tongana e sara na lo tongana nyen? Ngbanga ti nyen?

• Tongana nyen e lingbi ti fa so e zia bê ti e kue na Jéhovah?

• Na lege wa sarango na Nzapa na bê kue alingbi ti pusu e ti sara ye tongana ti so lo fa?

[Afoto na lembeti 15]

Na lege wa Asa, Josaphat, Ezéchias na Josias afa so tënë ti da ti Jéhovah agbu bê ti ala mingi?