Hinga ndani so mo yeke na fini

E AZO E YEKE NDE NA YÂ TI AYE MINGI, NA TAPANDE E PEUT TI SÛ MBETI, TI SARA DESSIN, TI CRÉÉ MBENI YE NGA TI GBU LI TI E NA NDÖ TI AKOTA HUNDA SO ABÂ FINI TI E: Dunia kue ayeke dä ngbanga ti nyen? E azo e bâ gigi tongana nyen? E yeke na fini ngbanga ti nyen? Nyen la ayeke ku e kekereke?

Ambeni zo ayeke kpe ahunda ni so kpengo ndali ti so ala pensé so ti wara kiringo tënë ni ayeke ngangu mingi. Ambeni atene so e yeke zia gï kua na terê ti e senge senge tongana e hunda atënë ni so, ndali ti so fini abâ gigi na lege ti évolution. William Provine, so ayeke professeur ti histoire na ti biologie atene so anzapa ayeke dä ape nga so raison so e yeke na fini ayeke dä ape. Lo tene nga so mbeni zo so adoit ti fa lege na gigi ti zo wala ti fa ndani so e yeke na fini ayeke dä ape.

Me ambeni zo ayeda na tënë ni so ape. Ala bâ so aye ayeke tambela na yâ ti dunia na lege ni, a leke ni pendere nga atambela alingbi na ambeni ndia. Bê ti azo ni so apika mingi ti bâ apendere ye so angoro e, ambeni atara même ti mû peko ni ti sigi na ambeni fini ye. Nga, aye so ala yeke bâ lâ oko oko afa na ala so mbeni zo so ayeke na ndara mingi la aleke ni.

Mara ti gbungo li tongaso apusu ambeni wandara ti kiri ti gbu li na ndö ti aye so ala mä na bê na ni. Zia e bâ tapande ti ambeni wandara ni use.

ALEXÉI MARNOV, SO AYEKE MBENI WANGANGA. Lo tene: “Na yâ ti a-ekole so mbi gue dä lani, a fa na e tënë ti évolution nga so Nzapa ayeke dä ape. Tongana mbeni zo amä na bê na Nzapa, a yeke bâ lo lani tongana zo so ahinga ye ape.” Me, a ga ti si na ngu 1990, fason so lo bâ na aye akomanse ti changé.

Lo tene: “Lakue mbi yeke gi ka ti hinga ndani so aye ayeke dä, so na popo ni a yeke wara nga cerveau ti zo. A yeke senge ape la na popo ti aye so ayeke na yâ ti dunia kue, a bâ [cerveau] ti zo tongana ye so ahon gbungo li ti zo. Me eskê ndani so zo ayeke na cerveau ayeke gï ti mû lege na lo ti hinga aye, ti manda ti sara ambeni ye, nga na pekoni ti kui? Na bango ni, ye ni adoit ti duti tongaso ape. Tongaso, mbi komanse ti hunda terê ti mbi: ‘Ngbanga ti nyen e yeke na fini na ndö ti sese ge? Nda ti fini ayeke nyen?’ Na peko ti so mbi gbu li mingi na ndö ni, mbi ga ti bâ so mbeni Zo so acréé aye kue adoit ti duti dä.”

So Alexei agi ti hinga nda ti fini, ye so apusu lo ti manda Bible. Ambeni ngoi na pekoni, wali ti lo so ayeke mbeni docteur, me so amä na bê na Nzapa ape, amanda nga Bible; na tongo nda ni lo manda Bible ti fa na koli ti lo so ayeke na lege ni ape ti tene lo manda Bible! Me fadeso, ala mä na bê biani na Nzapa nga ala hinga ndani so Nzapa aleke azo tongana ti so Bible afa ni.

DR. HUABI YIN, SO AYEKE MBENI WANDARA. Huabi Yin amanda ye na ndö ti physique, nga teti angu mingi, lo manda nga ye na ndö ti lâ. Huabi atene: “Atâa a yeke nyen la e awandara e yeke gi ye na ndö ni na yâ ti dunia kue, lakue e yeke bâ tâ tongana nyen la aye ni ayeke tambela na ordre, ye so aye ti fa so ambeni ndia la ayeke fa lege na ni. Mbi hunda lani terê ti mbi, mbi tene: ‘Zo wa la alu andia ni so? Tongana a bezoin ti tene mbeni zo aduti na terê ti wâ so a yeke to na kobe ti bâ lege ni, ka zo wa la alu andia so ayeke sara si lâ asu ahon ndö ni ape wala asu na gbe ni mingi ape?’ Tongana ngoi ayeke hon, mbi ga ti bâ so kozo tënë so ayeke na tongo nda ti Bible amû mbeni kiringo tënë so ayeke tâ na lege ni, a tene: ‘Na tongo nda ni Nzapa asara yayu na sese.’”—Genèse 1:1.

Ti tâ tënë ni, science a-aidé e ti wara kiringo tënë na ahunda so tënë “tongana nyen,” ayeke na yâ ni, na tapande: Acellule ti cerveau ti e ayeke sara kua tongana nyen? Nga tongana nyen la lâ ayeke tokua ndowa nga na lumière? Me tongana ti so Alexei nga na Huabi ahinga, Bible akiri tënë na akota hunda so tënë “Ngbanga ti nyen?” ayeke na yâ ni, na tapande: Ngbanga ti nyen la dunia kue ayeke dä? Ngbanga ti nyen la ambeni ndia la ayeke fa lege na aye so ayeke na yâ ni? Nga ngbanga ti nyen la e yeke na fini?

Bible atene tënë so na ndö ti sese, a tene: “[Nzapa a]leke ni ti tene angbâ gï senge pëpe, me lo leke ni ti tene azo aduti dä.” (Ésaïe 45:18). Tâ tënë, raison so Nzapa aleke sese ayeke dä, nga tongana ti so mbage so aga na peko afa ni, raison ni so andu nga kekereke ti e.