Chapitre Oko

Mbeni Prophète ti Giriri so Tene ti Lo Ayeke ti Laso

Esaïe 1:1

1, 2. (a) Sioni dutingo wa e yeke ba na yâ sese laso? (b) Tongana nyen mbeni wabadahalezo ti Amérika afa gingo bê ti lo na ndo bubango dutingo ti azo?

ZO WA laso aye biani pepe ti tene akpale so ayeke sala sioni na azo ahon? Ye oko, ba tongana nyen fani mingi abeku ti e alï ngu! E yeke sala nzala ti siriri, me bira asala sana na e. E ye tene ti ndia na nzoni tambelango ti aye, me e yeke na ngangu pepe ti kanga lege na guengo na li ni ti nzi, gbungo awali na ngangu, nga na fango zo. E ye ti zia bê ti e na zo so ayeke ndulu na e, me a hunda ti tene e bata tele ti e na kangango ayanga-da ti e na kelele. E ndoye amolenge ti e na e yeke sala ngangu ti yôro na yâ bê ti ala anzoni lengo, ye oko, fani mingi e yeke ba so ala tï na gbe ti sioni ngangu ti amba ti ala na e lingbi ti sala ye oko pepe.

² E lingbi peut-être ti yeda na Job, so atene fini ti zo so ayo pepe ‘asi singo na vundu.’ (Job 14:1) Atene ti lo so ayeke mbilimbili tâ tene na ngoi ti e, teti popo ti azo abuba mingi ahon ti kozoni. Mbeni wabadahalezo ti Amérika asala tene so: “Tâ tene, Bira ti Mayele ahunzi fadeso awe, me ye ti vundu ni ayeke so, a lingbi ti ba so azo ni ayeke ndulu mingi ahon ti futa kula na ti sala aye ti sioni mingi so aga na lege ti tene ti mara, ti akete mara, na ti lege ti vorongo. . . . E kiri na akpengba-ndia ti nzoni salango ye ti e na peko na tongaso mingi ti apendere ti e ahinga pepe ye so ala lingbi ti sala, bê ti ala anze na agi ala mingi. E yeke ko lengo ti bingo bê pepe ti ababâ na mama, ti kangbingo tele ti koli na wali, ti salango ngangu na amolenge, ti mengo ngo ti apendere, ti ziango lege ti ekole, ti mbangi na ti salango ngangu so ayeke wara ni lakue na ndo lege. A yeke tongana ti so da ti e aluti na gbe ti kota yengingo sese so e hiri ni Bira ti Mayele, na fadeso akange ayeke te ni yeke yeke.”

3. Mbilimbili buku wa ti Bible amu beku teti kekereke?

³ Me, ye kue si abuba pepe. A sala ndulu na ngu 2 700 awe, Nzapa amu na mbeni koli ti Proche-Orient mbeni molongo ti aprophétie so nda ni ayeke biani nde teti ngoi ti e. A sû atokua so na yâ ti buku ti Bible so ayö iri ti prophète ni: Isaïe. Lo yeke giriri zo wa, na ye nyen amu lege na e ti tene so prophétie ti lo, so a sû ni na mbeti ndulu na ngu saki ota, ayeke laso mbeni lumière teti azo kue?

Mbeni Zo ti Mbilimbili na Ngoi ti Wuluwulu

4. Isaïe ayeke la ni zo wa, nga na ngoi wa lo duti prophète ti Jéhovah?

⁴ Na yâ ti kozo versê ti buku ti lo, Isaïe afa tele ti lo tongana “molenge ti Amots,”a na lo tene na e so lo sala kusala tongana prophète ti Nzapa “na lâ ti Ozias, Jotham, Achaz, na Ezéchias, agbia ti Juda.” (Esaïe 1:1) So aye ti tene Isaïe aduti prophète ti Nzapa teti mara ti Juda teti ngu 46 wala ahon so, peut-être a to nda ni na hunzingo ti komandema ti Ouzziya, ndulu na ngu 778 K.N.E.

5, 6. A lingbi ti tene nyen na ndo fini ti sewa ti Isaïe, na ngbanga ti nyen?

⁵ Tongana a haka na ye so e hinga na ndo ambeni prophète, e hinga ye mingi pepe na ndo fini ti Isaïe. E hinga so lo yeke la ni na wali na lo hiri wali ti lo “prophète-wali.” (Esaïe 8:3) Na lege ti mbeni kota bakari na ndo Bible (Cyclopedia of Biblical, Theological, and Ecclesiastical Literature, ti McClintock na Strong), tene so afa so fini ti sewa ti Isaïe “aduti gi pepe na lege ti kusala ti lo, me nga so lo mu mbage ti lo dä mingi.” Ye alingbi nga ti duti so, legeoko na ambeni wali so amu mbage ti Nzapa na Israël ti giriri, wali ti Isaïe lo mveni awara kusala ti fa tene ti prophétie.​—aJuge 4:4; 2 aGbia 22:14.

⁶ Isaïe na wali ti lo awara amolenge ti koli use wala ahon so, a mu na ala oko oko mbeni iri so nda ni ayeke na lege ti prophétie. Kozo molenge ni, Shéar-Yashoub, ayeke na tele ti Isaïe tongana lo gue na atokua ti Nzapa na sioni Gbia Ahaz. (Esaïe 7:3) Biani, prophète ni na wali ti lo asala si vorongo Nzapa aga mbeni tene so agbu bê ti sewa kue; a yeke mbeni pendere tapande teti akoli na wali so amu tele laso!

7. Fa aye so ayeke giriri na Juda na ngoi ti Isaïe.

⁷ Isaïe na sewa ti lo aduti na fini na mbeni ngoi ti wuluwulu mingi na mbaï ti Juda. Awuluwulu ti poroso ayeke mingi, a buba lege ti afango ngbanga na petengo goro, nga ndendia abuba yâ ti bungbi ti vorongo ti kodoro ni. Li ti akete hoto asi singo na abalaga so ayä ni teti anzapa ti wataka. Même ambeni gbia amaï lege ti vorongo ti a-païen. Na tapande, so kangango lê na ndo vorongo ayanda na popo ti azo ti lo alingbi na lo pepe, Ahaz mveni abi nga tele ti lo dä; lo sala si atâ hale ti lo mveni “ahon na yâ wâ,” tongana sadaka na nzapa ti azo ti Canaan Molek.b (2 aGbia 16:3, 4; 2 Chronique 28:3, 4) Na ye so kue asi na popo ti mbeni mara so ayeke na songo ti mbele na Jéhovah!—Exode 19:5-8.

8. (a) Tapande wa aGbia Ouzziya na Yotham amu, na mara ni amu pekoni? (b) Na lege wa Isaïe afa so lo yeke na wâ na popo ti mbeni mara ti kpengba-li?

⁸ Ye ti nzoni ayeke so, ambeni zo so aduti na fini na ngoi ti Isaïe (so na popo ni ambeni mokonzi ayeke dä) asala ngangu ti mu mbage ti tâ lege ti vorongo. A duti tapande ti Gbia Ouzziya, so asala “ye so ayeke mbilimbili na lê ti L’Eternel.” Me, ye so akanga lege pepe na mara ni, na gbe ti komandema ti lo, ‘ti mu sadaka na ti zö yombo na ndo-nduzu ni kue.’ (2 aGbia 15:3, 4) Gbia Yotham nga “asala ye so ayeke mbilimbili na lê ti L‘Eternel.” Ye oko, ‘azo ni angbâ ti sala sioni.’ (2 Chronique 27:2) Tongaso, na ngoi ti kota mbage ti kusala ti prophète ti Isaïe, royaume ti Juda ayeke na yâ mbeni dutingo na lege ti yingo nga na ti bibe so ayeke sioni mingi. Mingi ni, mara ni abi bê pepe na salango ye ti anzoni gbia ti lo. E hinga ngbanga ti nyen a yeke la ni kete ye pepe ti duti zo ti gue na tokua ti Nzapa na mara ti kpengba-li so. Ye oko, tongana Jéhovah ahunda, “Fade Mbi to zo nyen? Fade zo nyen ague teti e?” Isaïe aku kete pepe. Lo tene na kongo: “Mbi yeke, Mo to mbi.”—Esaïe 6:8.

Mbeni Tokua ti Salut

9. Iri ti Isaïe aye ti tene nyen, na kamba wa ayeke na popo ti nda ti iri so na kota li ti tene ti buku ti lo?

⁹ Iri ti Isaïe aye ti tene “Salut ti Jéhovah,” a lingbi ti mu biani iri so tongana kota li ti tene ti tokua ti lo. A yeke tâ tene so ambeni prophétie ti Isaïe ayeke atene ti ngbanga. Ye oko, kota li ti tene ti salut asigigi polele. Fani mingi, Isaïe afa so na ngoi so alingbi fade Jéhovah ayeke zi azo ti Israël na ngba na Babylone, na a yeke mu lege na mbeni tanga ti ala ti kiri na Sion ti sala si kodoro ni awara pendere ti lo ti kozo. A lingbi ti tene so matabisi ti fa na ti sû na mbeti aprophétie na ndo kiringo ti leke Jérusalem ti lo so lo ndoye mingi amu kota ngia mingi na Isaïe!

10, 11. (a) Ngbanga ti nyen buku ti Isaïe agbu bê ti e laso? (b) Tongana nyen buku ti Isaïe agboto lê na ndo Messie?

¹⁰ Me na lege wa atokua ti fango ngbanga na ti salut so andu e? A yeke ye ti ngia so Isaïe afa tene ti prophétie gi pepe teti nzoni ti royaume ti Juda ti amara use. Atokua ti lo ayeke biani na nda ni so ayeke nde mingi teti ngoi ti e. Isaïe afa pendere tene ti akota deba nzoni so Royaume ti Nzapa ayeke ga ande na ni na yâ ngoi kete na sese. Na ndo tene so, mbeni kota mbage ti aye so Isaïe asû na mbeti andu Messie so asala tene ti lo kozoni, so ayeke duti ande Gbia ti Royaume ti Nzapa. (Daniel 9:25; Jean 12:41) Biani a yeke senge ye pepe si a-iri ti Jésus na ti Isaïe aye ti sala gi tene ti ye oko, teti iri ti Jésus aye ti tene “Jéhovah Ayeke Salut.”

¹¹ Tâ tene, a dü Jésus ndulu na ngu ngbangbo mbasambala na peko ti ngoi ti Isaïe. Ye oko, a fa na yâ anzene nzene mbage nga polele mingi aprophétie so andu Messie so ayeke na yâ buku ti Isaïe na tongaso mo ba mo tene a yeke tondo ti mbeni zo so aba na lê ti lo fini ti Jésus na ndo sese. Mbeni zo atene a yeke ngbanga ti tene so si, ngoi na ngoi, a yeke hiri buku ti Isaïe “Oku Evangile Ni.” Tongaso, a yeke ye ti dongo bê pepe tongana buku so ayeke lo so Jésus na abazengele ti lo adiko pekoni mingi ti fa polele lo so ayeke Messie.

12. Ngbanga ti nyen e bi tele ti e na ngia na yâ mandango buku ti Isaïe?

¹² Isaïe afa na lege ti apendere tene “ayayu ti fini na sese ti fini” so na yâ ni “fade mbeni gbia ayeke komande teti ye so ayeke na lege ni” nga amokonzi ayeke komande ande teti mbilimbili. (Isaïe 32:1, 2; 65:17, 18, NW; 2 Pierre 3:13) Tongaso, buku ti Isaïe asala tene ti beku so adë bê ti Royaume ti Nzapa, so Messie, Jésus Christ so azia lo Gbia, amu li ni. So tâ mungo ngangu na e ti duti lâ oko oko na yâ kungo na ngia ‘salut ti Jéhovah’! (Esaïe 25:9; 40:28-31) Tongaso, zia e ba na bingo bê tokua ti ngele ngangu so ayeke na yâ buku ti Isaïe. Fade a yeke kpengba ande mingi ziango bê ti e na yâ azendo ti Nzapa. Na fade e yeke mä na bê mingi ahon so Jéhovah ayeke biani Nzapa ti salut ti e.

[Akete tene na gbe ni]

[Encadré/Foto na lembeti 7]

Isaïe Ayeke La Ni Zo Wa?

NDA TI IRI TI LO: “Salut ti Jéhovah”

SEWA: Lo mu wali, na lo yeke na amolenge ti koli use wala ahon so

NDO SO LO DUTI DÄ: Jérusalem

ANGU TI KUSALA: Ngu 46 wala ahon so, a londo na ngu 778 K.N.E. a si na peko ti ngu 732 K.N.E.

AGBIA TI JUDA TI NGOI TI LO: Ouzziya, Yotham, Ahaz, Hizqiya

APROPHÈTE TI NGOI TI LO: Mika, Hoshéa, Oded

[Foto na lembeti 6]

Isaïe na wali ti lo asala si vorongo Nzapa aga tene so agbu bê ti sewa ni kue