Olongozibwe n’Entanya za Nnâmahanga Okubiyerekire Amamvu
BUZIRA karhinda oba oshagalukire engalo za Yehova ziri lubero, kuhiramwo oluhuma lw’okucishoga gurhi wazishagalukira. Eby’okushagalusa kuli kubona oku, Ebibliya eyerekine oku idivayi eba ngalo kurhenga emwa Nnâmahanga, ciru edesire ntya: “Banarheganye ebiryo mpu bacîsîmîse mwo, n’idivayi liba lya kubashagalusa.” (Muh. 10:19, Mashi Bible; Enna. 104:15) Ciru akaba ntyo, nkaba wacibwinire oku amamvu gadwirhire bantu baguma na baguma amazibu. Na kandi, abantu omw’igulu lyoshi bajira entanya ziri lubero lugenda okunywa amamvu. Bicigi byakarhabala Abakristu lyo barhôla emihigo y’obwenge lugenda okunywa amamvu?
Rhube rhulamire ngahi erhi rhube rhwakulire omu nkomedu zihi, okuleka entanya za Nnâmahanga zirhulongoze n’okulongoza emihigo yirhu kwanarhulerhera obunguke bwenene n’okurhuma rhwaba n’akalamo k’omwishingo.
Nkaba nk’oku wacibwinire, bantu banji omw’igulu bananywe amamvu bwenene na kanji-kanji. Baguma na baguma bananywe amamvu bulya ganarhume baciyumva bwinja. Abandi bananywe amamvu lyo baleka okurhanya lugenda amazibu gabo. N’omu maeneo maguma na maguma, abantu bananywe amamvu manji lyo bayerekana oku ziri ntwali erhi oku bali balume.
Cikone, Abakristu banakulikire obulongozi bw’obwenge kurhenga emw’Omulemi wabo w’obuzigire. Kwa lwiganyo, arhurhonzire lugenda amazibu galerhwa n’okunywa amamvu bwenene. Nkaba rhwanaba rhwasomire omu citabu c’Emigani 23:29-35 amahugûlo g’obwalagale lugenda omulalwe n’amazibu maguma na maguma galerhwa n’obulalwe.a Daniel, mugula muguma Mukristu w’e Bulaya, akengire gurhi akalamo kage kal’iyosire embere abe Mukristu w’okuli. Adesire ntya: “Okunywa amamvu bwenene kwakag’irhuma narhôla emihigo mibi kwanarhuma nahikirwa n’ebintu bibi bwenene birhuma nagendekera nayumva obwoba omu kandalala.”
Gurhi Abakristu bakakolesamwo oluhuma lw’okucishoga n’okuyaka amazibu gakalerhwa n’okunywa amamvu bwenene? Ihwe lyakarhurhabala kuli kuleka entanya za Nnâmahanga zilongoze entanya zirhu n’ebijiro birhu.
Lekagi rhuganirire ebi Ebibliya edesire lugenda amamvu n’ebishumya bantu baguma na baguma okunywa amamvu.
EBI EBIBLIYA EDESIRE LUGENDA OKUNYWA AMAMVU
Akanwa ka Nnâmahanga karhahanzizi okunywa amamvu n’olugero. Ebibliya eyerekine oku okunywa idivayi kwanalerha obushagaluke. Edesire ntya: “Olye ehigati hyawe n’obusîme onanywe orhwamvu rhwawe n’omurhima gushongwire.” (Muh. 9:7) Hali amango Yezu anywire idivayi, ciru n’abandi bakozi ba Yehova bishwekerezi bajijire ntyo.—Mt. 26:27-29; Lk. 7:34; 1 Tm. 5:23.
Ciru akaba Akanwa ka Nnâmahanga karhahanzizi okunywa amamvu, kahanzize okulaluka. Kadesire n’obwalagale ntya: “Murhahira mukalaluka amamvu.” (Ef. 5:18) Na ciru kadesire oku “abalalwe . . . barhalimwo owayime omu Bwami bwa Nyamuzinda.” (1 Kr. 6:10) Kobinali, Yehova aba ashombire bwenene okuywa amamvu okurhalusire olugero n’obulalwe. Ahali h’okuleka kone rhukulikire ebiyemirwe n’enkomedu z’emwirhu, rhunashagalukire okukulikira entanya za Nnâmahanga.
Bantu baguma na baguma banarhanye oku bananywa amamvu manji bwenene barhanalaluke. Cikone, entanya za ntyo zanabahira omu murhego. Amandiko gayerekine n’obwalagale oku, okuba “baluganywa” kwanarhuma omulume (erhi omukazi) ajira amagosa madarhi n’okushereza obwîra bwage haguma na Yehova. (Tt. 2:3; Mig. 20:1) Ciru Yezu arhonzire oku “endalwe” yanarhuma omuntu arhaja omw’igulu lihyahya lya Nnâmahanga. (Lk. 21:34-36) Bicigi byakarhabala Omukristu ly’ayaka amazibu galug’ihikira abantu erhi kunywa amamvu kurhuma?
OKALABIRIZA EBIKUSHUMYA ONYWE AMAMVU N’ENKOMEDU ZAWE Z’OKUNYWA AMAMVU
Erhi omuntu akaleka enkomedu akuliragamwo zikalongoza entanya zage lugenda okunywa amamvu, oko kwanamulerhera amazibu. Lugenda ebintu nk’ebiryo n’amamvu, Abakristu banakolese obwenge omu kujira ebintu bishagalusize Yehova. Ebibliya erhukengezize ntya: “Kuziga kubîre kulya, kubîre kunywa, na ngasi hyoshi mwankajira, byoshi mubijire oku kukuza Nnâmahanga.” (1 Kr. 10:31) Alaga madoso maguma na maguma na makanuni maguma na maguma g’Ebibliya wakarhanyako:
Ka nanywe amamvu mpu lyo nyemerwa n’abandi? Olwandiko lw’Olubungo 23:2 ludesire ntya: “Orhakâg’ishimba omwandu gw’abantu.” Kugerera ezo nderho, Yehova akag’irhonda Abaisraheli lugenda okuyiga olwiganyo lw’abantu barhakag’imushagalusa. Er’ihano liyerekire n’Abakristu ene. Erhi rhwakaleka abandi bantu bakalongoza entanya zirhu n’emihigo yirhu lugenda amamvu, rhwanahikira aha rhwaciyegula kuli Yehova n’amakanuni gage.—Rm. 12:2.
Ka nanywe amamvu lyo nyerekana oku kobinali ndi ntwali? Omu nkomedu nguma na nguma, bantu banji bananywe amamvu bwenene na kanji-kanji n’oko kuba kuyemirwe. (1 Pt. 4:3) Cikone olole er’ihano ly’oburhimanya liri omu 1 Abakorinti 16:13: “Mube masu, musêre buzibu omu buyemere, mube balume, munakomere!” Ka kobinali amamvu ganarhabala omuntu ly’akomera? Nanga ciru n’ehitya. Amamvu ganazabanya obuhashe bw’omuntu bw’okurhanya bwinja n’okurhôla emihigo minja. Co cirhumire, ahali h’okuyerekana oku omuntu agwerhe emisi, okunywa amamvu bwenene kunayerekane oku omuntu ali cihwinja. Olwandiko lwa Izaya 28:7 luganirire omuntu ohabuka enyanya z’amamvu nk’oli wadungadunga n’okusarhala.
Emisi y’okunali emwa Yehova erhenga, na lyo rhuba nayo bihûnyire rhube masu n’okusêra buzibu omu buyemere. (Enna. 18:32) Omukristu ocimanyire bwinjinja anajira ntyo omu kugendekera aba masu n’okurhôla emihigo mizibu-zibu ly’acilanga oku bintu byakashereza ehali yage y’ekiroho. Yezu ayerekine emisi ya ntyo amango ali hanw’igulu, na bantu banji bal’imukenzire bulya ali wa burhwali anal’ihizire okujira ebintu bishinganine.
Ka nanywe amamvu lyo nyaka okurhanya oku mazibu gani? Omu kulongozibwa n’iroho lya Mungu, muzihi muguma w’ennanga ayandisire ntya: “Erhi naciyumva ebihamba binduga emurhima, nyumve oburhulirize bwawe [Yehova] bushagaluse omurhima omu nda.” (Enna. 94:19) Erhi amazibu gakakuvuna omurhima, okalongeza oburhulirize kuli Yehova c’arhali oku mamvu. Enjira nyinja wakajiramwo ntyo, kuli kushenga Yehova kanji-kanji. Kandi, banji babwine oku okuhûna mwîra mulebe okuzire kiroho w’omu cigamba ihano kunabarhabale. Kobinali, okunywa amamvu mpu lyo omuntu alwisa amazibu gage kwanazambanya omuhigo gwage gw’okujira ebintu bishinganine. (Hoz. 4:11) Daniel, rhwaganiriraga embere, adesire ntya: “Nakag’ilwisa amahangayiko n’entanya z’okucitumuza. Nakanywa amamvu mpu lyo ndwisa ako kanga, cikone amazibu gakayushuka nanaheza abîra bani ntanacikag’icikenga niene.” Bici byarhabire Daniel buzinda? “Nahugûkwa oku nal’ilagirireko Yehova ly’antabala c’arhali mamvu. Erhi njira ntyo, nahikira aha nahasha okulwisa amazibu gani n’okugahima.” Okuderha okuli, ensiku zoshi Yehova aba mubidu okurhurhabala, ciru akanga kirhu kakabonekana nka karhagwerhi bulangalire.—Fl. 4:6, 7; 1 Pt. 5:7.
Akaba hali amango onywa amamvu, wanalabiriza enkomedu yawe y’okunywa amamvu omu kucidosa aga madoso: ‘Ka hali omuntu w’omu mulala gwani erhi mwîra wani muzigirwa okola ombwizire lugenda enkomedu zani z’okunywa amamvu?’ Akaba ntyo ko biri, oko kwanayerekana oku okola oli waba n’enkomedu erhi mazibu orhamanyiri. ‘Ka ndi nanywa mamvu manji kulusha aga nakag’inywa?’ Nkaba ako kanaba kanga ka muntu mulebe orhali muja wa mamvu cikone ayerekire mw’eyo njira. ‘Ka nambone oku kuli kuzibu okujira nsiku ndebe erhi nsiku nyinji buzira kunywa amamvu?’ Akaba ntyo, okunywa amamvu yanaba ekola eba nkomedu ekunywengerire erhi ekola ekuhizire omu buja. Ly’ohima ago mazibu, nkaba oko kwanahûna olonze oburhabale oku bantu basomire ebyo.
Enyanya z’emirhego erhi mazibu gakalerhwa n’okunywa amamvu, Bakristu baguma na baguma bahizire okuleka okunywa amamvu goshi-goshi. Abandi banahiga okurhanywa amamvu enyanya z’oku bayumva gayosire. Erhi muguma w’omu bîra bawe akarhôla omuhigo gwa ntyo, wanamuyeresa olukogo omu kukenga omuhigo gwage buzira kumuderha-derha kubi.
Erhi nkaba wacibwinire oku kuba kwa bwenge okucihiriraho olugero. Omukristu anacihiriraho olugero lw’amamvu akanywa. Nkaba anacihiriraho irhegeko lugenda kanga akanywa, nkaba kunywa liguma omu mugobe erhi kunywa n’olugero amango g’ebiryo. Abandi bacishozire amamvu gone bakanywa, kwa lwiganyo idivayi erhi ebyeri n’olugero, cikone bacihirireho omuhigo g’okurhanywa amamvu makali, ciru n’amamvu macange-cange. Erhi omuntu akaba acihirireho emipaka lugenda okunywa amamvu, kwanaba kulembu kuli ye okugendekera akenga eyo mipaka. N’Omukristu okuzire kiroho arhakayoboha lugenda ebi abandi bamurhanyiza mpu bulya acihirireho omuhigo gwa ntyo anali acihangana okugukenga.
Amango rhuli rhwarhôla emihigo lugenda amamvu, kandi rhushinganine rhurhanye lugenda gurhi abandi baciyumva. Olwandiko lw’Abaroma 14:21 ludesire ntya: “Kuli kwinja okurhalya enyama, okurhanywa erivayi, n’okurhajira akantu kankarhuma mwene winyu asarhala.” Gurhi wakakolesamwo er’ihano? Obe wa buzigire. Erhi wakarhanya oku okunywa amamvu kwanagayisa muntu mulebe, k’obuzigire burhakakushumya oleke okunywa amamvu mw’ako kanga? Omu kujira ntyo, onayerekane oku oshibirire onakenzire entanya z’abandi, olonzize obunguke bwabo, c’arhali bunguke bwawe we nnene.—1 Kr. 10:24.
Kandi, nkaba oburhegesi bw’ecihugo bwanaba buhizireho marhegeko malebe lugenda amamvu, kobinali Omukristu agwasirwe akenge ago marhegeko. Nkaba ganayerekana emyaka omuntu arhakanywerako amamvu, erhi kandi ganahanza okunywa amango omuntu atembeza erhi akolesa mashini malebe.—Rm. 13:1-5.
Yehova arhuhîre ngalo nyinji nyinja bwenene na ngalo nguma mulizo luli luhuma lw’okucishoga gurhi rhwakolesa ezo ngalo. Oko kuhiziremwo engalo y’okukolesa oluhuma lw’okucishoga amango rhuli rhwacishoga ebi rhwalya n’ebi rhwanywa. Rhulekage eyo mihigo yirhu eyerekane oku rhushagalukire olo luhuma omu kulukolesa lyo rhushagalusa Larha wirhu w’omu mpingu.
a Ikubuliro liguma ly’omu Etats-Unis lishibirira eby’amagala liyerekine amazibu gakalerhwa n’okunywa amamvu okurhalusire olugero ciru n’omu kasanzi kasungunu kone; ago mazibu gahiziremwo okuniga omuntu, okuciniga, okubaka, omuntu okujirira mukage erhi iba omu njira y’obuminya, enkomedu y’eby’enshonyi yakalerha amazibu n’okuburha omwana orhayenezizi emyezi.