Bici Ebibliya Edesire Lugenda Ivita ly’Amabunduki g’Okushereza Ngasi Kantu?
Abantu omw’igulu rhulamiremwo ene bagendekire bayoboha bwenene oku hanaba ivita lidarhi bwenene ly’amabunduki g’okushereza ngasi kantu (armes nucléaires), na mw’ago mango go n’ago ebihugo bigwerhe obuhashe bigendekire okukubula n’okuyushula amadepo gabyo g’amabunduki g’okushereza ngasi kantu. Co cirhumire abantu bali bayoboha bwenene oku okubona omubale gw’amabunduki g’okushereza ngasi kantu guli gwayushuka bwenene, kuyerekine oku ivita lidarhi ly’ago mabunduki lyanarhondera buzira kulaliza. Ciru n’abantu bali bayoboha oku okukolesa ibunduki liguma ly’okushereza ngasi kantu lirhagwerhi buhashe bunji kwanarhondeza ivita ly’amabunduki madarhi bwenene gakashereza ngasi kantu okw’igulu lirhu. Nk’oku ecitabu ciderhwa Bulletin of the Atomic Scientists cidesire, rhuli rhwalama “n’oboba bunene bw’okurhondera kw’ivita ly’amabunduki g’okushereza ngasi kantu.”
Ka kobinali ivita ly’amabunduki g’okushereza ngasi kantu lyahaba? Akaba neci, ka lyashereza igulu rhulamiremwo? Na gurhi rhwakajira lyo rhuhima oboba bwirhu bw’okurhanya oku ivita lidarhi ly’amabunduki g’okushereza ngasi kantu lyanarhondera? Bici Ebibliya edesire lugenda oko?
Mw’eci cigabi rhwashuza kw’aga madoso:
K’Ebibliya yali yalebire lugenda ivita ly’amabunduki g’okushereza ngasi kantu?
Ka Mungu ayish’ileka habe ivita lidarhi ly’amabunduki g’okushereza ngasi kantu?
Gurhi rhwakajira lyo rhuhima “amahangayiko gayerekire ivita ly’amabunduki g’okushereza ngasi kantu”?
K’Ebibliya yali yalebire oku Armagedoni liri ivita ly’amabunduki g’okushereza ngasi kantu?
K’ebiba omu citabu c’Amafulûlo biba biyerekire ivita ly’amabunduki g’okushereza ngasi kantu?
K’Ebibliya yali yalebire lugenda ivita ly’amabunduki g’okushereza ngasi kantu?
Ebibliya erhaganiriri n’obwalagale ivita ly’amabunduki g’okushereza ngasi kantu. Cikone, okuyoboha ivita ly’amabunduki g’okushereza ngasi kantu gali malehe g’ebintu Ebibliya yali erhi yaganirire.
Rhuganirire ebi eyi milongo ekulikire y’Ebibliya edesire lugenda ebili byajirikana omw’igulu ene:
Amandiko g’Ebibliya: Abanafunzi ba Yezu bamubwira ntya: “Orhubwîre . . . ecabe cimanyiso c’okuyisha kwawe n’eca okuhwa kw’igulu.” Yezu abashuza ntya: “Ecihugo cayimukire ecindi, n’obwami obundi bwami.”—Mateyo 24:3, 7.
Ebiri byajirikana omw’igulu: Bihugo binji, kuhiramwo n’ebigwerhe obuhashe omu by’amabunduki g’okushereza ngasi kantu, bigendekire byaba na kavulindi kanji k’amavita.
“Omu myaka ezind’igera igulu lyagendekire lyabamwo buminya bunji, n’akavulindi kayushusire bwenene.”—The Armed Conflict Location & Event Data Project.
Olwandiko lw’Ebibliya: ‘Hano amango [ga buzinda] gahika, omwami w’emukondwe anayisha al’ilwisa [omwami w’emwenè,] anacirhunika kuli ye.’—Daniyeli 11:40.
Ebiri byajirikana omw’igulu: Amashanja gahagalikana n’ebihugo bigalunga okuboko gali gacirhunikanako, erhi kulwisanya, enyanya z’obukulu nk’oku Ebibliya yali yalebire. Ebihugo bya muli gano mango bijira amabunduki mazibu-zibu g’okushereza ngasi kantu hali amango biyaka okulwa busu oku busu, cikone binagendekere okuyushula obuhashe bw’amabunduki gabyo g’okushereza ngasi kantu.
“Omu myaka ikumi egezire rhwacibonire okuyushuka bwenene kw’akavulindi egarhi k’ebihugo, n’omu kanga kalebe ebihugo bigwerhe obuhashe bwenene byakalunga okuboko luhande lulebe mw’ako kavulindi.”—The Uppsala Conflict Data Program.
Amandiko g’Ebibliya: “Omu nsiku nzinda amango mazibu ganayishe. Bulya abantu . . . barhakababalira ndi [barhakalonza bumvikane], bâbe badesi b’obunywesi, bantu barhajira lugero, barhayumva lukogo.”—2 Timoteyo 3:1-3.
Ebiri byajirikana omw’igulu: Aka bantu banji ene, abarhegesi b’igulu barhalonza bumvikane ciru n’ehitya. N’ahali h’okukolesa enjira y’omurhûla lyo bayusa okurhayumvikana kwabo, banalonze okuyusa amazibu gabo omu kuyobohya abandi erhi cirimisi. Ebijiro bya ntyo binarhume abantu bagendekera bayoboha oku haba ivita ly’amabunduki g’okushereza ngasi kantu.
“Erhi akaba barhakolesizi enjira nyinja yakabarhabala bayuse oko kurhayumvikana, akavulindi egarhi kabo kanagendekera kayirha abantu bwenene.”—S. Saran na J. Harman, World Economic Forum.
Ka Mungu ayish’ileka habe ivita lidarhi ly’amabunduki g’okushereza ngasi kantu?
Ebibliya erhadesiri ntyo. Ebibliya edesire oku “eby’okuyobohya,” erhi ebintu by’okuyobohya byakabire omu nsiku zirhu. (Luka 21:11) Olwiganyo lw’ebyo bintu by’okuyobohya gali ma bombes atomiques gakolesibagwa omu mango g’Ivita lya Kabirhi ly’Igulu. Ebibliya ehugwire bulya gurhi Mungu alekerire amavita gahabe. Ly’oyiga binji, olole evideo edesire, Bulya gurhi Nnamahanga Alekerire Amalibuko?
K’Igulu rhulamiremwo lyayish’iyokoka?
Neci. Ciru bene bantu bakashub’ikolesa amabunduki g’okushereza ngasi kantu, Mungu arhayemere ebintu bibihe bwenene kuhika igulu lyoshi lisherere. Ebibliya edesire oku igulu lirhu lyayish’iyokoka na bene bantu balilamako ensiku n’amango.
Bantu baguma na baguma banarhanye oku omu nsiku zayisha, igulu lyayish’iba liriko bantu basungunu bwenene bali bajira okwabo koshi lyo bagendekera balama omw’igulu lirhaliko kantu lyasherezibwe n’amabunduki g’okushereza ngasi kantu. Cikone, Ebibliya eyerekine oku ngasi mazibu gahikire igulu enyanya z’amavita gayish’ihwa loshi-loshi.
Mungu alonzize rhulame omu mwishingo okw’igulu linja bwenene
Omulemi wirhu alemire igulu linagwerhe obuhashe bw’okucikubula lyone. Ciru akaba ntyo, buzinda Mungu ayish’ikolesa obuhashe bwage ly’ajira igulu libe lihyahya; bene bantu bayish’ililamako ensiku n’amango.—Ennanga 37:11, 29; Amafulûlo 21:5.
Gurhi rhwakajira lyo rhuhima “amahangayiko gayerekire ivita ly’amabunduki g’okushereza ngasi kantu”?
Bantu baguma na baguma bajira “boba bunji bwenene enyanya z’okurhanya lugenda ivita ly’amabunduki g’okushereza ngasi kantu n’amazibu lyakalerha.” Ebiragane biba omu Bibliya n’amahano gamuba byanarhabala abo bantu lyo bahasha okulwisa ago mazibu n’okunyihya oboba bwabo. Omu njira nci?
Ebibliya eyerekine oku igulu n’abantu balilamiremwo bagwerhe obulangalire bwinja bwenene lugenda amango gayisha. Okuyiga lugenda obo bulangalire kwanaba “nka nanga y’obuguma-guma bwirhu,” kwanananyihya amahangayiko girhu. (Abahabraniya 6:19, NWT) Kandi rhwananyihya amahangayiko girhu omu kukasegeza obwenge oku mazibu ga lusiku luguma, ahali h’okubusegeza oku mazibu gakarhuhikira omu mango gayisha. Nk’oku Yezu aderhaga, “ngasi lusiku n’amalibuko galwo.”—Mateyo 6:34, Mashi Bible.
Kobinali, kuli kwinja rhukashibirira amagala girhu g’omu bukengere n’ag’ekandalala. Rhwanajira ntyo erhi rhwakakayaka okukayumvirhiza emyanzi erhali ya bulagirire yakarhulerhera amahangayiko, nk’enshambalo lugenda ebyaba omu mango gayisha, n’emyanzi lugenda amajambere gali gajirwa oku biyerekire eby’amabunduki g’okushereza ngasi kantu. Oko kurhali kuderha oku rhunacishoge okulama omu kukalahira ebiri byajirikana. Lubero n’oko, rhunahige okucikûla omu buja bw’okusegeza obwenge bwirhu oku bintu rhurhakahash’ishanja erhi oku bintu birhakahikirira ciru n’ehitya.
Oyake okukasegeza obwenge bwawe oku myanzi mibi, cikone okabusegeza oku bintu binja biri byajirikana omu kalamo kawe.
Ebibliya erhuhîre obulangalire bw’okunali bw’akasanzi kinja bwenene kayisha
Okuyiga binji lugenda ebiragane bya Mungu kwanakuha obulangalire, omwishingo, n’omurhûla gw’ekandalala.
K’Ebibliya yali yalebire oku Armagedoni liri ivita ly’amabunduki g’okushereza ngasi kantu?
Bantu baguma na baguma banarhanye oku Armagedoni liri ivita ly’omw’igulu lyoshi ly’amabunduki g’okushereza ngasi kantu. Buzira karhinda banarhanye bwenene lugenda amazibu madarhi bwenene ivita lya ntyo lyakalerha.
Cikone, Ebibliya ekolesize oluderho “Armagedoni” omu kuganirira ivita egarhi ka “ngasi mwami w’en’igulu lyoshi,” erhi guvernema za bene bantu, na Mungu.a (Amafulûlo 16:14, 16) Armagedoni lirhakaba ivita lyashereza ngasi kantu nk’oku amabunduki g’okushereza ngasi kantu ga bene bantu gashereza ebintu byoshi. Cikone okw’ivita lya Armagedoni Mungu ayish’ishereza abantu babi bone, n’oko kwayish’irhuma haba omurhûla n’obulanzi.—Ennanga 37:9, 10; Izaya 32:17, 18; Mateyo 6:10.
Bici Ebibliya edesire byayish’iyusa ivita?
Yehovab Mungu ayish’iyerekana obukulu bwage oku mashanja gali galwa amavita, omu kuyusa akavulindi kali egarhi k’ago mashanja n’okushereza ebikolanwa byago by’okulwa ivita. Ayish’ijira ntyo kugerera Obwami bwage, kuli kuderha guvernema y’omu mpingo yayish’ilongoza ebintu byoshi okw’igulu.—Daniyeli 2:44.
Obwami bwa Mungu bwayish’iyigiriza abantu okulama omu murhûla n’omu cinyabuguma. Bulya guvernema nguma yone yayish’ilongoza igulu lyoshi, harhakaciba okurhayumvikana egarhi k’amashanja; n’abantu barhakaciyiga okulwa ivita ciru n’ehitya! (Mikeyo 4:1-3) Malehe gahi oko kwayish’ilerha? “Ngasi muguma akazitamala [omu murhûla] aha murhi gwage gw’omuzabibu, n’aha idako ly’omurhi gwage gw’omuzeti, ntaye wacibakange.”—Mikeyo 4:4.
a Olole omwanzi gudesire, “Ivita lya Armagedoni Byo Bici?”
b Yehova lyo izino lya Nnâmahanga w’okuli. (Ennanga 83:18, NWT) Olole omwanzi gudesire, “Yehova Ye Ndi?”