කාර්මික ක්ෂේත්‍රයේ පුරෝගාමීන්

එක දිගට නොනවත්වා කරන කාර්යයන් සඳහා ස්වයංක්‍රීය යන්ත්‍ර සූත්‍ර භාවිතය අද කර්මාන්ත ශාලා තුළ දක්නට ලැබෙනවා. එහෙත් ස්වයංක්‍රීයව ක්‍රියාත්මක වන යන්ත්‍ර භාවිතයට ගැනුණේ අද ඊයේ නොවෙයි. ඊට දිගු ඉතිහාසයක් තිබෙනවා.

ඉස්ලාම්වරුන්ගේ රන් යුගය ඇරඹුණේ ක්‍රිස්තු වර්ෂ අටවෙනි හා දහතුන්වෙනි සියවස අතර කාලයටත් පෙරයි. ග්‍රීක දර්ශනවාදීන් හා විද්‍යාඥයන් වන ආකිමිඩිස්, ඇරිස්ටෝටල්, ඇලෙක්සැන්ඩ්‍රියාවේ හිරෝ, බයිසැන්තියමේ ෆිලෝ, ක්ටීසීබියස් වැනි උගතුන්ගේ පොත් පත් අරාබි විද්වතුන් තමන්ගේ බසට පරිවර්තනය කළා.a ඒ වගේම ඉස්ලාම් අධිරාජ්‍යය, ස්පාඤ්ඤයේ සිට උතුරු අප්‍රිකාව දක්වාත් මැදපෙරදිග සිට ඇෆ්ගනිස්ථානය දක්වාත් පැතිර තිබුණු නිසා එම රටවල දැනුමත් ඔවුන්ට ලබාගැනීමට හැකි වුණා. ඔවුන් යන්ත්‍ර සූත්‍ර සෑදීමට යොදාගත්තේ එලෙස ලබාගත් දැනුම් සම්භාරයයි.

පුරාණයේ තිබූ තාක්ෂණය ගැන අදහස් දක්වන ඩොනල්ඩ් හිල්, අරාබිවරුන් තැනූ යන්ත්‍ර පිළිබඳව මෙසේ පවසනවා. “එම යන්ත්‍රවලට කිසිවෙකුගේවත් උපකාරය නැතිව පැය ගණනාවක් හෝ දවස් ගණනාවක් ක්‍රියාත්මක වීමේ හැකියාව තිබුණා.” එවැනි ස්වයංක්‍රීය යන්ත්‍ර නිපදවීමට හැකි වුණේ එදා සිටි ඉන්ජිනේරුවන් දියුණු තාක්ෂණික ක්‍රමයක් භාවිත කළ නිසයි. මෙම යන්ත්‍ර ක්‍රියාත්මක වුණේ ජල බලයෙනුයි. ඒ සඳහා ඔවුන් උස් තැනක තබා තිබූ ජල ටැංකිවලින් ජලය විධිමත් ලෙස ගලා ඒමට සැලැස්සුවා. එය කළේ ස්වයංක්‍රීය ලෙස ඇරෙන වැහෙන කරාම හා කපාට (valves) යොදාගෙනයි. ඒ යන්ත්‍ර සූත්‍රවල කාර්මික දෝෂයක් ඇති වූ විට එය පෙන්නුම් කිරීමේ හැකියාවද තිබුණා.

තාක්ෂණ ලොවේ පෙරළියක් කළ මුසා පුත්‍රයෝ

මුසාගේ පුත්‍රයන් තිදෙනා ජීවත් වුණේ නවවන සියවසේ බැග්ඩෑඩ් නගරයේයි. ඔවුන් ෆිලෝ, හිරෝ යන ග්‍රීක දාර්ශනිකයන්ගෙන් මෙන්ම චීන, ඉන්දියානු සහ පර්සියානු ඉන්ජිනේරුවන්ගෙන් ලබාගත් දැනුම උපයෝගී කරගෙන යන්ත්‍ර 100ක් පමණ නිපදෙව්වා. විවිධ හැඩතලවලට විහිදෙන වතුර මල්, විවිධ අංගවලින් යුත් ඔරලෝසු (ඊළඟ පිටුවේ පින්තූරයේ පෙනෙන ආකාරයට) ස්වයංක්‍රීයව සිසිල් පැන් බෙදා දෙන යන්ත්‍ර ඒවායින් කිහිපයක් කියා විද්‍යා ලේඛකයෙක් වන අක්සාන් මසූඩ් පවසයි. මුසා පුත්‍රයන් නිපදවූ තවත් කැපී පෙනෙන යන්ත්‍ර දෙකක් වන්නේ සාමාන්‍ය මිනිසෙකුගේ උසට සාදා ඇති තේ පිළිගන්වන කාන්තාව සහ බටනළා වාදකයායි. “අද ක්‍රියා කරන රොබෝ යන්ත්‍ර මෙන් එදා ක්‍රියාත්මක වුණේ එම යන්ත්‍ර” කියා අතීතයේ තිබූ විද්‍යා දැනුම ගැන සොයා බලන ජිම් අල්-කාලිලි නම් ඉතිහාසාඥයා පවසයි.

එම යන්ත්‍රවල තිබූ තාක්ෂණය අද ඇති යන්ත්‍රවල තාක්ෂණයට හුඟක් දුරට සමානයි. “අද යන්ත්‍ර ක්‍රියාත්මක වන්නේ ඉලෙක්ට්‍රොනික තාක්ෂණයෙන්. නමුත් එදා ක්‍රියා කළේ ජල බලයෙනුයි” කියා විද්‍යා ලේඛකයෙක් වන අක්සාන් මසූඩ් පවසයි.

“රොබෝ යන්ත්‍රවල පුරෝගාමියා”

ක්‍රිස්තු වර්ෂ 1206දී ඉබන් අල්-රසාස් අල්-ජාසාරි විසින් තාක්ෂණය පිළිබඳව ලියූ පොත පසු කාලයේදී ඉංග්‍රීසි භාෂාවට පරිවර්තනය කරනු ලැබුවා. මුසා පුත්‍රයන් ප්‍රකාශයට පත් කළ පොතට වඩා ඔහු විසින් රචිත පොත ඉතා විශිෂ්ට ගණයේ එකක් කියා පැවසිය හැකියි. එහි තොරතුරු හා පින්තූර කොතරම් සවිස්තරාත්මකව සඳහන් කර තිබෙනවාද යත් අදටත් ඒ අනුව යන්ත්‍රයක් තැනීමට හැකියි.

ඔරලෝසු, ස්වයංක්‍රීයව සංගීත භාණ්ඩ වයන රූකඩ, ජලය ඉහළට ඇදගැනීමේ යන්ත්‍ර හා ජලය බෙදාහරින යන්ත්‍ර ගැන තොරතුරු එහි සඳහන් වුණා. ඒ වගේම ජල රෝදක මගින් ජලය ඉහළට පොම්ප කරන ක්‍රම ගැන විස්තරද ඔහුගේ පොතේ සඳහන් වෙයි. අල්-ජාසාරි එවැනි යන්ත්‍රයක් නිර්මාණය කළේ බටහිර රටවල ජල පොම්පය සොයාගැනීමට සියවස් තුනකට පමණ පෙරයි.

ඒ විතරක් නොවෙයි තවත් බොහෝ දෑ ඔහු නිර්මාණය කළා. මෙහි පෙන්වා තිබෙන්නේ ඔහු නිර්මාණය කළ ඔරලෝසුව හා සමාන ඔරලෝසුවක් මෑතකදී නිර්මාණය කර ඩුබායිවල සාප්පු සංකීර්ණයක තබා තිබෙන ආකාරයයි. අලියාගේ පිටේ තිබෙන එම ඔරලෝසුව ක්‍රියා කරන ආකාරය ඉතාමත් විශිෂ්ටයි. අලියාගේ බඩේ වතුර පුරවා තිබෙන අතර කුඩා සිදුරක් සහිත භාජනයක් වතුර මත පා වෙමින් තිබෙනවා. එම සිදුරෙන් භාජනයට වතුර පිරෙන්න පැය බාගයක් ගත වෙයි. වතුර පිරී භාජනයට යන විට එයට සම්බන්ධ කර තිබෙන නූල් සහ වෙනත් උපකරණ ක්‍රියා කිරීමට පටන්ගනියි. එවිට අලියාගේ පිටේ තිබෙන ඔරලෝසුවේ කාලය සටහන් වෙයි. අල්-ජාසාරි විසින් තැනූ මෙවැනි ස්වයංක්‍රීය යන්ත්‍ර නිසා ඔහු රොබෝ යන්ත්‍ර නිපදවීමේ පුරෝගාමියා ලෙස හැඳින්වීම සුදුසුයි.

එම යන්ත්‍ර සූත්‍ර දකින විට අතීතයේ විසූ මිනිසුන් කොතරම් බුද්ධිමත්ද කියා පැහැදිලි වෙයි. අද දින නවීන තාක්ෂණය ගැන බොහෝ අය උදම් ඇනුවත් ඇත්තෙන්ම අප ණයගැති විය යුත්තේ එවැනි තාක්ෂණික ක්‍රම හඳුන්වා දුන් පුරෝගාමීන්ටයි.