උස්බෙකිස්තානයට යමු

“උස්බෙක්වරුන්ගේ රට” ලෙස හඳුන්වන උස්බෙකිස්තානය දිගු ඉතිහාසයකට උරුමකම් කියන රටක්. නැඟෙනහිර රෝමයේ සිට චීනය දක්වා දිව ගිය සේද මාවත වැටී තිබුණේ මේ රට හරහායි. ඒ නිසා 15වෙනි සියවසේ මුල් කාලය වෙන තුරුම උස්බෙකිස්තානය වෙළඳ කටයුතු සඳහා ප්‍රසිද්ධත්වයක් ඉසිලුවා. අද මේ රට කපු රෙදිවලට නම් දරාපු රටක්. කපු, වූල් හා සේදවලින් සෑදූ වර්ණවත් බුමුතුරුණු උස්බෙකිස්තානයේ වෙළඳපොළවල බහුලව දකින්න තියෙනවා.

විවිධ රණශූරයන් හා ඔවුන්ගේ හමුදාවන් මේ රට හරහා ගමන් කළ නිසා උස්බෙකිස්තානය විවිධ සංස්කෘතීන්ගේ ආභාසයට ලක් වුණා. උදාහරණයකට මහා ඇලෙක්සැන්ඩර්, මොංගෝලියාවේ ගෙංගිස් ඛාන් එවැනි රණශූරයන් දෙදෙනෙක්. මේ රට ඇතුළු අවට රටවල් ගණනාවක්ම පාලනය කළ ටැමර්ලේන් උපත ලබා තිබුණෙත් උස්බෙකිස්තානය ආසන්නයේ රටකයි.

බැලූ බැලූ හැම තැනකම වාගේ නිල් පැහැති මාබල්වලින් සෑදූ අර්ධ ගෝලාකාර වහලවල් ඇති ගොඩනැඟිලි දකින්න තියෙනවා. මේ ගොඩනැඟිලි බොහොමයක් අද පාවිච්චි කරන්නේ පාසැල් හැටියටයි.

සේද මාවත. ක්‍රි.ව. 1වෙනි සියවසට කලින් සිටම උස්බෙකිස්තානය හරහා වැටී තිබුණු සේද මාවත ක්‍රි.ව. 15වෙනි සියවස දක්වාම ඉතා ප්‍රසිද්ධ වෙළඳ මාර්ගයක්ව තිබුණා. ඒත් වෙළඳ කටයුතු සඳහා මුහුදු මාර්ගය යොදාගන්න පටන්ගත්තාට පස්සේ එහි ප්‍රසිද්ධිය කෙමෙන් කෙමෙන් අඩු වී ගියා.

එරල් මුහුද. ලෝකයේ විශාලම විල් අතරින් 4වෙනි ස්ථානය හිමි වෙලා තිබුණු එරල් මුහුද දැන් ටිකෙන් ටික හිඳෙනවා. ඒකට හේතුව එරල් මුහුද පෝෂණය වුණු ගංගා දෙකේ වතුර වාරිමාර්ග කටයුතු සඳහා යොදාගැනීමයි. උස්බෙකිස්තානය හා ඒ අවට රටවල් කිහිපයක් එකතු වෙලා දැන් ඒ ප්‍රශ්නයට විසඳුම් හොයනවා.

වෙනස් වෙන හෝඩිය. 8වෙනි සියවසේදී ඉස්ලාම්වරුන්ගේ පාලනයට නතු වුණාට පස්සේ අරාබි භාෂාවේ ආභාසය තියෙන හෝඩියක් උස්බෙකිස්තානයේ පාවිච්චි කරන්න පටන්ගත්තා. ඒත් මේ රට සෝවියට් සංගමයට අයිති රටක් බවට පත් වුණාට පස්සේ මුලින් ලතින් ආභාසයක් ඇති හෝඩිකුත් 1930 ගණන්වල අග භාගය වෙද්දී සිරිලික් ආභාසය තියෙන හෝඩියකුත් පාවිච්චි කරන්න පටන්ගත්තා. ඒත් 1993 ඉඳන් ලතින් ආභාසයක් තියෙන අලුත් උස්බෙක් හෝඩියක් හඳුන්වලා දීලා තියෙනවා.