Pe o ‘Tuputupu aʻe i le Faaolataga’ Lau Tama Itiiti?
UA mananao matua Kerisiano uma e vaai atu i a latou fanau o tuputupu aʻe, o ni tagata Kerisiano matutua. A e pagā lea, e masani ona lē taulau lea fuafuaga. E lē otometi ona avea le tamaitiiti a se matua Kerisiano e tuputupu aʻe ia lava ma avea ma Kerisiano. Ai se a ua faapea ai?
Ua mafai ona tatou iloa se tasi mafuaaga mai upu a Peteru: “Faapei o tama meamea faatoa fanau mai ia naunau outou i le suāsusu e le suia o le upu, ina ia outou tutupu ai [i le faaolataga].” (1 Peteru 2:2, 3) O le apoapoaiga ia “naunau” ua taʻu mai ai o a tatou fanau o le a leai so latou naunau faalenatura mo mea faaleagaga. Atonu e manaomia ona faatupu, pe atiina aʻe, sea naunau ia i latou. E ui i lea, e pei ona faaalia foʻi e le mau, o loo aofia ai le faaolataga. E pei lava ona tatau le aʻoaʻoina ia olioli i mea ʻai faaleagaga pe afai latou te “tutupu ai [i le faaolataga].”
Matua e,—o i ai ea ni a outou fanau o e e leʻi oo atu i le tulaga talavou? Pe o aogā lelei lau polokalama o le tausia aʻe ma le aʻoaʻoina o le tama itiiti seia oo ane i le tulaga lena? Afai o lea, ua lelei lena. Peitaʻi, atonu o le a i ai se suiga i tausaga talavou. O le mea moni, e ui ina taʻua soo faafitauli a o agaigai atu ina matutua i nisi taimi, ua lapataia e matua ua i ai le poto masani faapea e tatau ona outou faatalitalia ni taimi o popolega i lena vaipanoa. E mafai ona e sauniuni nei mo na mea, a o itiiti pea lau tama itiiti? Ioe, e i ai laasaga maoti e mafai ona e uia. Mo se faaaʻoaʻoga, e tatau ona tatou fesoasoani i a i latou e atiina aʻe . . .
Se Faiā Vavalalata Ma Ieova
O le talavou o Samuelu, o lona fanau mai o le tali i le tatalo a Hana, lona tinā, ‘sa tuputupu aʻe i luma o Ieova.’ (1 Samuelu 2:20, 21) Maeu se tausiga matagofie! Manatua foʻi faapea sa i ai le avanoa na aumaia ai e matua a latou fanau iti ia Iesu. Muamua, na vavao i latou e le au soʻo, peitaʻi ina “ua silafia e Iesu, ona tiga ai lea o lona finagalo, ua na silafia atu foi ia te i latou, Ina tuu mai o tama iti e o mai ia te au; aua le vavao ia te i latou; auā e faapei o i latou nei o e o i le malo o le Atua.” Sa talileleia e Iesu le aumaia e matua o a latou fanau ia te ia. Sa sii e Iesu tamaiti i ona aso ma faamanuia ia i latou.—Mareko 10:13-16.
Pe e mafai i aso nei ona fesoasoani ia latou fanau e ‘tuputupu aʻe faatasi ma Ieova’ ma aumaia i latou ia Iesu, e fesoasoani ai ia i latou e atiina aʻe se faiā faatasi ma Ieova atoa ma Iesu? E mafai, peitaʻi e alu ai se taimi. Sa finagalo malie Iesu e faaalu le taimi faatasi ma fanau a isi tagata, o lea ma le mautinoa e mafai ona tatou faaalu le taimi faatasi ma a tatou fanau. Afai e mafai, e tatau ona tatou amata mai a o tama meamea, e pei ona sa faia e le tinā o Timoteo (2 Timoteo 3:15) E tatau ona tatou talanoa i ai e uiga ia Ieova ma Iesu o ni peresona moni, aʻoaʻoina a tatou fanau iti ia talisapaia nisi o a la galuega matagofie faalefoafoga. A tatou o ma i latou i le paka, lotoā o manu, po o le togavao, e mafai ona tatou fesoasoani i ai ia vaaia le aao o Ieova i le matalasi o mea latou te matamata ai. E ala ia tatou talanoaga, e mafai ai ona tatou atiina aʻe ia ia latou le faanaunauga e faia le mea tonu auā i lea e faafiafiaina ai Ieova le Atua ma Iesu Keriso. (Faatusatusa Teuteronome 6:7) Aua neʻi faatuatuai i le faia faapea. O le taimi e laiti ai a tatou fanau e faatauvaa ma vave uma. E vave ona matutua, o lea o le taimi e faaaluina ma i latou e faitaulia. —Mataio 19:13-15.
Ioe, o le auala muamua tatou te aʻoaʻoina ai a tatou fanau i le upu moni ma fesoasoani ia i latou i a maua se mafutaga vavalalata faatasi ma Ieova, e ala lea i le suʻesuʻega faale-Tusi Paia a le aiga. E matuā faataulagaina peitaʻi, afai tatou te . . .
Faia Ia Olioli Ai
O se tinā e manao ia olioli lana tama i mea ʻai e faamalosia ai na te lē soʻona sasaa faamalosia mea ʻai i totonu ia te ia. Na i lo lea, o le a ia saunia ia fiafia e tofo mo faalaeiau ia te ia e ʻai ʻai malie, ma agai atu ai ina lelei i lana tofo. E faapena foʻi le manaomia ona faia i mea ʻai faaleagaga. Tusa lava pe faatoa amata se polokalama o le suʻesuʻega mo le taimi muamua, pe o e manao e toe faatulaga lau polokalama ona e filiga mai ua fiu lau tama, o le mea lava e tasi. Tauivi e faatosina le faiga o le polokalama.
Mo tamaiti laiti e te lē tau mulimuli i se faiga o fesili ma tali e masani ai, e te lē tau tulia foʻi suʻesuʻega taitasi uma mo le itula atoa. Faafetaui le suʻesuʻega i lau tama. Faamatala ia te ia le talaga o tagata o le Tusi Paia. Faataga o ia e tusi ata o vaaiga faale-Tusi Paia. Faataga e faagaoioi ma fai taga o tala o le Tusi Paia. Tuu i ai ni suʻesuʻega faaopoopo latou te sauni. Ia mataalia ma ia faaopoopo latou te sauni. Ia mataalia mai falenulanuaʻi lona faiga. E te manao ai i lau tama ia “naunau” mo le upu, o lea ia faia i se auala e faamataʻala ai o ia.—1 Peteru 2:2, 3.
O le taunuuga o le a lē maimaua ai taumafaiga auā e faavavau lona aogā. Afai e olioli lau tama i mea faaleagaga a o itiiti, e mafai la ona fesoasoani ia te ia ina ia atiina aʻe se faiā vavalalata ma Ieova o le a tumau pea i lona olaga atoa. “Aʻoaʻo ia i le tama e tusa ma lona ala; a oo ina toeaina lava o ia, e le teʻa ese ai.” (Faataoto 22:6, The New English Bible) Peitaʻi e i ai se isi mea o le a fesoasoani i lau tama e atiina aʻe ai le alofa mo mea faaleagaga. O le a lena mea?
Se Aiga Fiafia, E Paleni
Ioe, e pei ona lelei le ola a se laau pe a usiusi le palapala ma fetaui le soimaga, e faapea foʻi ona lauusiusi faaleagaga se tamaitiiti i totonu o se siomaga faaleaiga fiafia. Peitaʻi, ina ia i ai lea siomaga, e manaomia ona faifai mea faatasi le aiga uma. Matua e, o faamautinoaina ea o faaalu faatasi le taimi o tagata o lou aiga ma talanoa le tasi i le isi? O i ai se aiaiga a le tou aiga mo le matamata i le TV? i faafiafiaga? musika filifilia? le suʻesuʻega a le aiga? ma isi lava galuega faaleagaga? E faapeī le siomaga faaleaiga i le taimi o taumafataga i le afiafi? I le tele o aiga o le taumafataga i le afiafi o le taimi sili lea mo le aiga e faatasitasi ai. Ua maua ai le avanoa e talatalanoa ai i mea na tutupu i le aso e fetufaai ai i ni nai tausuaga ma se talanoa toafilemu. E mafai ona lelei mo tagata uma.
Manatua foʻi, a o manaomia mo tamaiti gaoioiga faaleagaga ma tatau ona faataunuu o latou tiute tauave i le aiga, latou te manaomia foʻi le taimi e taalo ai. Na faapea mai Charles R. Foster, i lana tusi Psychology for Life Today: “O le amanaiaina o le tāua o faafiafiaga i olaga o a latou fanau, ua tatau ai i matua ona faia ni sauniuniga mo le fanau ina ia olioli ai i nei mea . . . O tamaiti, a o tutupu matutua ma atiina aʻe, e tatau ona latou iloa le fesootaʻiga i le va o nei gaoioiga ma tupe faaalu a le aiga faapea foʻi ma tiute tauave e faia. Afai latou te lē amanaiaina nei faiā, ma lē faaaogāina faafiafiaga e sola ese mai ai i tiute ma avega tauave i le aiga, o le a i ai se siomaga fiafia e fai ma taunuuga i le aiga.”
O matua e fesoasoani i le la tama e atiina aʻe se vaaiga paleni agai i faafiafiaga, galuega, ma matupu foʻi faaleagaga, e maoaʻe lona sao i le faafiafiaina i mea tau le agaga atoa ma lona lalata atu ia Ieova. (Faatusatusa 2 Timoteo 3:4e; Tito 3:3.) O lea ituaiga agaigai i luma o le a aumaia ai mo i latou le olioli tele. Ma e i ai se isi mea e mafai ona latou amata faia e fausia aʻe ai le talisapaia i le la tama o mea faaleagaga i tausaga muʻa o lona olaga:
Fesoasoani e Faatulaga Sini Aogā
Na aumaia e le Tupu poto o Solomona fautuaga lelei i le tausia aʻe o le tama itiiti ina ua ia faapea mai: “Aʻoaʻo ia i le tama e tusa ma lona ala; a oo ina toeaina lava o ia, e le teʻa ese ai.” (Faataoto 22:6) “E tusa ma lona ala” e mafai ona faauiga a lē tusa ma le mea na te mafaia pe sili ona fetaui, i le tulaga olaga, le auala, le sini i le ola, faapea o lea ua e manao e filifilia e ia mo ia lava. O lea, o se tasi o auala sili ona tāua e mafai e matua ona fesoasoani ai i le fiafiaga o la la tama ma le faaleagaga, o le fesoasoani lea ia te ia e faatulaga ni sini uigā. O nei sini e tatau ona aogā ma e mafai ona ausia. E tatau foʻi ona ausia i totonu o se vaitaimi talafeagai. Ma, pe a faataulauina nisi sini, o le a faamalosiau lea i le tama e faatulaga nisi e maualuluga atu.
O se sese taatele le faatalitali mo le tama e faatulaga ona lava sini i le olaga. E faatauvaa le poto masani o le tama. Afai e lē fesoasoani matua e faatulaga sini, o le a faia la e nisi—a lē o tamaiti i le aʻoga po o faufautua o le aʻoga. E mafai ona fesoasoani matua Kerisiano i le tama e faatulaga sini talafeagai lelei ma lona talisapaia o mea faaleagaga. O tamaiti laiti e mafai ona avea ma o latou sini ia agavaa e auai i le Aʻoga o le Faiva Faa-Tiokarate. I le auaunaga i le fanua, o sini e lelei ona ausia, faasolosolo atonu o le ofoina atu o se pepa o faasilasilaga i le fale, faia o se taulimaga o le ofoina atu o le mekasini, ma le avatuina o se lauga faigofie. E mafai ona faatulaga ni sini o le suʻesuʻe. E mafai foʻi e tamaiti ona aʻoaʻoina faasolosolo le faatulagana o tusi o le Tusi Paia ma tauloto nisi o mau autū. e tatau ona vave talanoa i se tofi faamoemoeina. A o folasia e faufautua o aʻoga se tasi ituaiga o tofi, e mafai e matua Kerisiano ona taʻu soo sini o le a faamalieina ai le tosina tuputupu aʻe i le tama e auauna ia Ieova, e pei o le paeonia, Peteli, ma le auaunaga faamisionare.
E mananao foʻi matua ia atiina aʻe i la la tama le lagona saʻo e uiga i tiute tauave. E mafai ona la fesoasoani ia te ia ia toleni lona loto fuatiaifo i le faavae o mataupu silisili tau le Tusi Paia. A o ia tuputupu aʻe, e tatau ona la taʻu atu ia te ia la te faatuatuaina o le a ia faia le mea saʻo. E nisi o taumafaiga atonu e faatapulaaina le saolotoga la te tuuina atu, ma a faia e le tama se mea sese, e mafai ona la fesoasoani ia te ia ia aʻoaʻoina mai ai, na i lo le faitioina mamafa o ia. O le mauaina o le igoa ona o le faatuatuaina o se faataulauina e nenee ai fanau ma o le a saosaolaumea lea i lo latou ‘tuputupu aʻe i le faaolataga.’
A o tuputupu aʻe le tama, e mataʻia e matua suiaga mataala i le faafetauia o aʻoaoga ma le aʻoaʻiina i tulaga fou ua tulai mai. E faamaoni aʻiaʻi i laua ma e leai se mea e natia mai ia te ia. La te faafesoʻotai atu o la faalogona e faatatau i ana gaoioiga ma suiga. I le faamaoni ma le lē natia o se mea, ua la faamoemoe o le a fesoasoani ia te ia ia saoloto o ia e fesoʻotai ma i laua—ma lē avea ai o se tagata ese i le fale.
Sa faatupuina e Tavita le naunau mo mea faaleagaga. O salamo na ia tusia ua faaalia ai se talisapaia loloto o le alofa o Ieova. (Salamo 23:1-6) O lenei faalagolago ia Ieova na laveaʻiina ai o ia ina o fesagaʻi o ia ma se urosa feai, se leona, ma mulimuli ane o le Filisitia tino ese o Koliata o le na faamataʻuina ai loto le ʻau tau uma a Isaraelu. Faauta maeu le nenee o Iese, le tamā o Tavita, talu ai le faatuatua o Tavita! Na fausia aʻe e Tavita se mafutaga vavalalata ma Ieova sa faapea ona tumau ai i lona olaga atoa. (1 Samuelu 17:32-37, 45-50; Salamo 19:9, 10, 14; 15:1, 2; 24:3, 4) E mafai e a tatou fanau ona atiina aʻe se mafutaga vavalalata faapena tatou te nenee ai foʻi i tatou—ona o la tatou fesoasoani. Peitaʻi, e lē mafaia ona faia na o i tatou.
Tatalo mo le Fesoasoani
Ina ua iloa e Manoa o le a avea o ia ma tamā, na ia tagisia le taʻitaʻiga i le pe faapefea ona tausia aʻe lana tama ma aʻoaʻoina o ia. Sa tali Ieova i lana tatalo. (Faamasino 13:8, 12, 24) O matua foʻi, i aso nei, e lē tatau ona faatalalē i le tatalo ia Ieova mo a latou fanau, ole atu ma le faanaunau ia te ia mo le atamai a o latou taumafai e taʻitaʻiina i latou i le ala o le ola. O Samuelu, le perofeta a Ieova, sa manatu o se “agasala ia Ieova” pe a ia faatala lē ona tatalo e fai ma sui o tagata o Ieova. (1 Samuelu 12:23; faatusatusa Faataoto 1:24, 25) E tatau ona faapena lo tatou faalogona i tiute tauave faatatau ia tatou fanau. Tatou te mananao ia i latou e atiina aʻe uiga faaleagaga. E faitaulia tele ona tatalo faifai pea mo le fesoasoani.
Aua Le Faavaivai
E faigofie ea se tasi o nei mea? O le mea moni e leai. E tauia a e lē faigofie. A oo le taimi le tulaga talavou, e mautinoa lava o le a tulai mai faafitauli ma faalavelavae. A aliai mai, aua le faateʻia ai Ia taulima taitasi ma aua le faatalitalia ni vavega. Ia mausali, a e aua foʻi le soʻona oso vale; aua le soʻona lafoina upu faatigā a e faafoe le faafitauli i le tulaga onosai. Afai tatou te tumau ona pulea lelei i lenei auala, e masani lava ona soloiʻa le faalavelave, ma o le a toe foʻi i le soʻotaga olioli ma la tatou fanau.
O matua uma e matataʻu i le Atua latou te mananao i le mea e sili mo a latou fanau. Tatou te mananao ia i latou e ‘talisapaia mea paia,’ ia naunau i le upu a le Atua, ina ia auala mai ai lo latou “tuputupu aʻe [i le faaolataga],” O nisi taimi, e moni, po o ā lava taumafaiga mamafa, e vaaia pea e matua Kerisiano le tutupu aʻe o a latou fanau ona lafoaʻi lea o le upu moni. E ui i lea, o a tatou taumafaiga maelega o le a faaitiitia ai le tupu mai o se mea faapea. Faatasi ai ma le fesoasoani a Ieova o le a tatou galulue aʻiaʻi ai e toleni a tatou fanau e tusa ai ma le ala mo i latou. Talosia o le taui mo i tatou o le vaaia o tutumau i latou i le ala o le upu moni i le faagasologa o o latou olaga atoa.—Eperu 12:16; 1 Peteru 2:2; Faataoto 22:6.
[Faamatalaga faaopoopo i le itulau 22]
Sa finagalo malie Iesu e faaalu le taimi faatasi ma fanau a isi tagata. Ma le mautinoa e mafai ona tatou faaalu le taimi faatasi ma ā tatou lava fanau
[Faamatalaga faaopoopo i le itulau 23]
Afai e te manao i lau tama ia ‘naunau mo le upu,’ o lea ia faia i se auala e faamataʻai ai o ia