Fesili mai le Au faitau
◼ Aiseā ua manatu ai i le 29 T.A. o se taimi o le suiga i le talafaasolopito o le Tusi Paia na i lo le 14 T.A., le amataga o le pulega a Tiperio Kaisara, o lē o loo taʻua i le Luka 3:1?
E lē o taʻua i le Tusi Paia le amataga o le pulega a Tiperio, ae o se mea na tupu i se taimi mulimuli ane i le faaiʻuiʻuga o lona 15 tausaga o lana pulega. O lenei mea ua mafai ai e tagata aʻoga o le Tusi Paia ona faatatau mea ia na tutupu i le 29 T.A., ia e mafai ona manatu i ai o se taimi o le tai liliu i le talafaasolopito e tusa ai ma le manatu o le Tusi Paia.
O le pulega a le emeperoa lona lua o Roma, o Tiperio Kaisara, ua matuā talia lelei i le talafaasolopito. Fai mai le The New Encyclopædia Britannica: “I le 14 T.A. ia Aokuso 19, na maliu ai Aokuso [le uluai emeperoa]. Sa faia e Tiperio, o lē ua sili nei, ni faiga faapolotiki ma le Senate ma na te leʻi faatagaina o ia e taʻua o ia o le emeperoa mo le toeitiiti lava atoa se masina, ae ia Setama 17 na ia soloaʻi atu ai i le tulaga ulu po o le pule.”a
O lenei taimi mautinoa mo le amataina o le pulega a Tiperio, o loo fesootai lelei auā fai mai le Tusi Paia i le Luka 3:1-3 e uiga i le faiva a Ioane le Papatiso faapea: “O le tausaga e tasi le sefulu ma le lima i le nofoaiga a Tiperio Kaisara, sa pule Ponotio Pilato i Iutaia, . . . ua oo ane ai le afioga a le Atua ia Ioane le atalii o Sakaria i le vao. Ona alu atu ai lea o ia i le itu uma o Ioritana, ua talaʻi atu le papatisoga o le salamo ina ia faamagaloina agasala.”
Sa leʻi amataina e Ioane lana talaʻiga ma le papatisoga ina ua avea Tiperio ma emeperoa ae na faia faapea i “le tausaga e tasi le sefulu ma le lima i le nofoaiga a Tiperio Kaisara.” O lena lona 15 o tausaga na amata mai i le tau e afu ai mea i le 28 T.A. e oo i le tau e afu ai mea i le 29 T.A. Ae peitai i le iloa o lenei mea, o le a lē mafai ai e se tasi ona soona fuafua le taimi tonu lava na amata ai le faiva a Ioane i lena tausaga ma pe faapefea foi ona fuafua mea tutupu e fesootai atu i ai.
Ae ua aumaia e le Tusi Paia ia i tatou ni faamatalaga faaopoopo. Mo se faaaʻoaʻoga, o le valoaga a Tanielu e uiga i “vaiasosa e fitugafulu” na faasino atu i le 29 T.A. mo le aliaʻi mai o le Mesia. Na faaalia ai foi i lea faapea o le faiva a Iesu o le a tolu ma le ʻafa tausaga le umi. (Tanielu 9:24-27) I le faaopoopo atu i ai, o auiliiliga nei faale-Tusi Paia: Na fanau Iesu i le ono masina mulimuli ane ina ua mavae le fanau mai o Ioane; na papatisoina Iesu, ina ua “faatoa oo i le tolugafulu o ona tausaga”; ma na maliu Iesu i le tau e totogo ai mea o le 33 T.A. (le taimi o le Paseka), ina ua 33 1/2 ona tausaga.—Luka 1:24-38; 3:23; 22:14-16, 54.b
Faatasi ai ma na faamatalaga saʻo faale-Tusi Paia, ua tuu faatasi ma le faatausagaina faalelalolagi o le pulega a Tiperio, ua mafai ai e tagata aʻoga o le Tusi Paia ona faatatauina faapea na amata le faiva a Ioane i le tau e totogo ai mea i le 29 T.A. ma i le ono masina mulimuli ane, i le tau e afu ai mea i le 29 T.A., na papatiso ai e Ioane Iesu. I lea la, e lē o le 14 T.A. ae o le 29 T.A. lea ua manatu i ai faapea o le vaitaimi lea o le tai liliu i le talafaasolopito e tusa ai ma le manatu o le Tusi Paia.
[Faaopoopoga i lalo]
a Ia Setema 17 i le kalena faa-Iulio, ua tutusa lena ma Setema 15 i le kalena masani lea ua faaaogāina e tagata e toatele i ona po nei, [le Gregorian].
b Faatusatusa le Insight on the Scriptures, Tusi 1, itulau 458, 463, 467; Tusi 2, itulau 87, 899-902, 1099, 1100, lomia e le Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc.